Cuộc chơi trên thị trường chứng khoán nếu không
cải tổ sẽ ra sao?
Đơn giản là vì: Cổ phiếu không có ngày đáo hạn, thậm chí giá cổ phiếu ở
Việt Nam độc lập hoàn toàn với giá trị đích thực của DN niêm yết; vì đầu tư
cổ phiếu là đầu tư gián tiếp. Thậm chí, có DN niêm yết trả cổ tức khá cao
cho cổ phiếu mà họ phát hành đang rớt giá rất mạnh trên sàn; ngược lại, có
cổ phiếu lên giá nhiều phiên ngay cả khi DN đang có nguy cơ thua lỗ nặng
nề trong kinh doanh. Dường như "sàn chứng khoán" và "DN niêm yết" ở
Việt Nam có hai "bầu trời riêng" - "trời" bên DN niêm yết vẫn trong xanh
ngay cả khi "trời" bên sàn chứng khoán tối om như mực!
Lý do chính nằm ở cách quản lý và sự thiếu minh bạch trên TTCK Việt
Nam.
Không ít DN thuê tư vấn và/hoặc tự mình thực hiện các chiến dịch "đánh
bóng" giá trị thật lẫn giá trị tưởng tượng áp cho tương lai sáng sủa của DN,
cả từ vị thế lẫn thị trường và đội ngũ chèo lái DN luôn đảm bảo ở đẳng cấp
tuyệt vời... để bán "giấy lấy tiền"!
Vào những lúc TTCK Việt Nam thịnh vượng như hồi cuối năm 2006, đầu
năm 2007, giá trúng thầu cổ phiếu của không ít DN thậm chí cao gấp 100 lần
mệnh giá, ngay cả khi mệnh giá là thương số của một tổng giá trị DN đã
được "đánh bóng" cao gấp nhiều lần giá trị sổ sách chia cho tổng số cổ phiếu
(mà thương số đã biết trước bằng 10.000 đồng/CP). Vỗ tay, thành công, hạ
phông màn, bán xong coi như xong!
Khi thị trường rớt giá rất mạnh so với giá IPO lần đầu thì đối với DN phát
hành, đã "móc" được túi của NĐT với giá cao bằng giá trúng thầu lần đầu
nhân với tổng số cổ phiếu đã phát ra; đối với NĐT thì cầm mảnh giấy "nóng,
lạnh" theo thời gian, với giá được giải thích một cách "khoa học" là do thị
trường định đoạt!
Cứ như vậy, TTCK Việt Nam đã 10 năm lên bổng, xuống trầm.
Thực tế cho thấy, DN dù có tăng giá trị DN gốc hay không, có dự án khả thi
hay không, nếu đã "đầu xuôi" sau IPO lần đầu thì hầu như sẽ có các lần nối
đuôi sau trót lọt. Cụ thể, các DN gần như mặc nhiên làm hai việc "móc túi"
tiếp theo, đó là:
i) Trả cổ tức bằng cổ phiếu, nghĩa là thay vì trả bằng tiền để khẳng định lợi
tức thực của DN, thì họ "nhờ thị trường" nói hộ cái lợi tức "thực" đó tương
đương với bao nhiêu tiền theo cách tự ngồi tưởng tượng, đếm cua trong lỗ về
số tiền gọi là lợi tức đó;
ii) Phát hành cổ phiếu bổ sung. Số cổ phiếu gọi là bổ sung này không chỉ
"ưu ái" cho cổ đông hiện hữu, mà cho cả cổ đông mới, được núp dưới những
cụm từ chỉ đối tượng được "phân phối" rất bóng bẩy như đối tác chiến lược,
cổ đông tiềm năng... với giá thật sự là "ảo thuật".
Tức là, để tỏ rõ sự "ưu ái", DN "sẵn sàng" bán cổ phiếu bổ sung với giá thấp
hơn giá của cổ phiếu đó đang giao dịch trên sàn trước ngày thu tiền vào "giờ
G" theo công bố công khai trước giờ đó thường là 1 tuần đến 10 ngày cho
thêm phần dân chủ và khách quan!
Thực ra, cả hai "mánh" trên đều là hành động pha loãng cổ phiếu.
Đối với DN niêm yết thì bán được chừng nào là kiếm được chừng ấy từ nhà
đầu tư (NĐT), kể cả đó là NĐT nội bộ. Đối với NĐT thì đầu tiên là mất
100% tiền nộp vào để mua theo tiêu chuẩn và/hoặc theo đối tượng phân phối
được ưu tiên, sau đó là mất dần qua việc định giá thực tế của thị trường theo
đúng quan hệ cung - cầu của loại cổ phiếu đã bị pha loãng và không bao giờ
đáo hạn đó, trừ khi bán rẻ cho NĐT khác để thu lại ít vốn an ủi, nhường sự
đen đủi cho NĐT "chạy tiếp sức" sau.
Câu chuyện này đã và đang là bức tranh thực tế trên TTCK Việt Nam từ 10
năm nay. Tôi cho rằng, các DN niêm yết phải được xếp hạng, công bố điểm
xếp hạng theo từng quý, từng 6 tháng và cả năm do công ty xếp hạng tín
nhiệm độc lập tiến hành, đồng thời minh bạch các hoạt động kinh doanh…
DN chỉ được phép phát hành bổ sung khi và chỉ khi có phương án tăng quy
mô sản lượng sản xuất kinh doanh khả thi. Bên cạnh đó, cơ quan quản lý cần
sớm cho phép triển khai các công cụ mang tính bảo hiểm của TTCK như bán
khống, quyền chọn… nhằm giảm thiểu rủi ro cho NĐT. Cơ quan quản lý
phải có những quy định cụ thể, chặt chẽ để đảm bảo trên TTCK hầu như chỉ
bao gồm những hàng hóa chất lượng, chứ không phải hàng hóa rởm kiểu
"lạm phát" hay pha loãng. Khi đó, TTCK mới thực sự mang ý nghĩa sáng tạo
vĩ đại của con người hàng trăm năm nay trong việc giải bài toán huy động
vốn từ xã hội cho những người có tài kinh doanh, giúp đồng vốn sinh sôi để
các bên cùng có lợi.
Sự biến động của các chỉ số chứng khoán sẽ trở thành phong vũ biểu về "sức
khỏe" của các DN nói riêng và nền kinh tế nói chung, tránh hiện tượng
TTCK nghiêng đằng Tây trong khi viễn cảnh nền kinh tế nghiêng đằng
Đông như hiện nay.
