» '.<br />
cugc KHUNG HOANG CHINH TRj - XA HOI 0 THAI LAN<br />
VA CHiNH SACH DOI VOfI DONG NAM A CUA<br />
TONG THONG MY BARACK OBAMA<br />
<br />
NGUYfiN THAI YEN Hl/ONG*<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
T inh hinh chinh tri tai Thii Lan sau<br />
mot thdi gian ling dong sau nhQng<br />
vu bieu tinh, bao loan diu n i m 2010, lai<br />
hudng de'n viec xay dQng Cong ddng<br />
ASEAN tic dong khong nhd tdi sQ dn dinh<br />
6 khu vQc Dong Nam A, sQ tho'ng nhi't cua<br />
trd lai cing thing do nhQng vu ti'n cong td chQc niy va tinh toan cua cic nQdc ldn<br />
lien tiep xay ra, die biet l i vu ti'n cong trong qua trinh trien khai chinh sich dd^i<br />
bang iQu dan tai Bangkok trong t u i n dau vdi khu vQc nay. My khong phai la mot<br />
thing 9-2010 khi cudc bau cQ dang tdi gan. ngoai le. Cd y kien cho r i n g sQ kien niy se<br />
Mot thQc te khi de cap den Thii Lan la lam "sQt me" hinh anh cua My tai khu vQc<br />
"lich sii chinh tri Thii Lan luon ludn gin vi sQc hut cua md hinh dan chu My se<br />
lien vdi nhQng cuoc dao chinh, nhQng cuoc khong cdn dQdc toan ven nhQ trQdc. NhQng<br />
tranh gianh quyen iQc giQa phai d i n sQ va cung cd y kie'n cho ring, trong khi Thii Lan<br />
phii quan sQ, thQc chi't vin la cuoc di'u dang vQdng vao viec giai quyet cdng viec<br />
tranh giQa xu hQdng ci'p tien hay bao thu, noi bo, chinh sich dd'i ngoai "cay tre" khdng<br />
dan chu bay doc tii" (1). Vi mot nha bao thien ve phia My nhQ trQdc day se phai ddi<br />
ngudi Thii Lan d i n h i n xet ring "ne'u chieu. Thii Lan la mot ddng minh chau A<br />
khong cd dao chinh thi khong phai l i Thii l i u ddi ciia My, la mot nQdc Dong Nam A<br />
Lan" (2). Ke tQ cuoc dao chinh l i t do duy nhi't dQdc My ci'p quy che "ddng minh<br />
Thaksin vao thing 9 n i m 2006 den nay, chu chd^t ngoai NATO" va la ye'u td^ quan<br />
Thii Lan chQa bao gid thQc sQ cd mot chinh trong tao nen sQ cd m i t cua My d khu vQc<br />
phu dn dinh dQdc b i u theo the thQc dan chau A - Thii Binh DQdng. Trong thdi gian<br />
chu. Tuy ring, trong nhQng thing gin diy, gin day, anh hQdng chinh tri v i kinh te<br />
vi'n de nay khong cdn la chu de tao nen sQ ciia Trung Qud^c tai Thii Lan cd chieu<br />
chu y trong gidi hoach dinh chinh sich va hudng t i n g len, cd kha nang se tao nen sQ<br />
cic n h i nghien cQu, nhQng cuoc khung tranh gianh anh hQdng giQa My va Trung<br />
hoang chinh tri - xa hoi keo dai d Thii Lan Qudc tai khu vQc. Tinb trang bi't dn keo dai<br />
xay ra trong luc cic nQdc ASEAN dang cua Thii Lan da gay nen mo'i quan ngai dd'i<br />
<br />
<br />
•PGS.TS. Hoc vien Ngoai giao<br />
5S Rghifin cijru Lich st!r. sg 9.2010<br />
<br />
vdi tinh toan chinh sich cua My. NhQng iQc tren dQdng phd da the hien r5 ran nQt<br />
nhQng thQc te dien ra gin diy tai khu vQc xa hoi ldn trong ldng xa hoi Tbii Lan do<br />
da khdng the hien chieu hQdng tieu cQc. bi't binh ding ve cd bdi cung nhQ nhQng<br />
Lien quan de'n chlnh sich cua My d khu mau t h u i n tich tu, hau qua cua ca mot giai<br />
vQc cd the cd nhieu cich ly giai v i phan tieh doan p h i t trien khong cin dd'i ma khong cd<br />
khic nhau tuy thuoc vao cich thQc tie'p can cic chinh sich xa hoi dung d i n di cung.<br />
va xii ly thong tin. Tuy nhien, mot va'n de Bie'n ddng chinh tri - xa hdi tai Tbii Lan cho<br />
dQdc chia se giQa cic nha nghien cQu va thi'y mau t h u i n kho the ban gin ve x i hdi<br />
hoach dinh chinh sich vin la lieu cudc khung giQa cic tang ldp dan cQ, the hien qua xung<br />
hoang nay cd dan tdi sQ dieu chinh nao cua dot giQa "phe io vang" - m i dai dien l i quan<br />
cic nQdc ldn tai khu vQc, nhi't la My trong ddi, Hoing gia, cic doanh n h i n va ting ldp<br />
thdi gian it nhi't l i hai n i m d m quyen cdn trung iQu va "phe io do" - dai dien cho tang<br />
lai cua chinh quyen Tdng thdiig Obama? De ldp dan cQ ngheo d nong thon, xui't thin chu<br />
tien hanh dQ bio cd hieu qua, mot sd^ ndi yeu tQ cic vung Ddng Bic va mien Bic Thii<br />
dung se dQdc de cap trong bai viet nay cd the Lan. Miu t h u i n chinh tri giQa cac phe phii<br />
gdp phan ly giai cho ciu hdi da neu. edn anh hQdng tdi the ehe quan chu vd'n<br />
dQdc ngQdng md cua Thii Lan.<br />
1. Tac dong cua cuoc khung hoang tdi<br />
Nen kinh te Thai Lan da chiu tic dong<br />
Thai Lan va hofp tac, on dinh tai khu<br />
k h i ning ne, se mi't mot thdi gian dai de<br />
vQc Dong Nam A<br />
li'y lai nhip do p h i t trien vdn cd. Thii Lan<br />
Mac du tinh hinh Thii Lan so vdi 6<br />
dQdc gin vdi hinh anh cua nhQng bai bien<br />
thing d i u n i m 2010 khong da diu di<br />
day ning, nhQng con ngQdi tQdi cQdi, ndng<br />
nhieu, cuoc khung hoang chinh tri, xa hoi<br />
d i giy ra nhQng t i c dong khong nhd tdi l m khda lap khoang cich giau ngheo ngay<br />
tinh hinh cua Thii Lan v i dn dinh tai khu cang gia ting, nhQng gid day mang hinh<br />
vUc Dong Nam A. Ly do chinh la vi, Thii anb eua mot di't nQdc khong the kiem soit<br />
Lan l i mot trong n i m thanh vien sing lip va suy ye'u. Mot sd' chuyen gia dinh gii<br />
cua ASEAN v i nQdc cd nen kinh te ldn thQ cudc khung hoang hien tai te hai hdn ra't<br />
hai d khu vUc Dong Nam A, la nQdc cd vai nhieu nhQng cudc bao iQc xay ra trQdc dd<br />
trd trong ASEAN va mot so' td chQc khu vQc nhQ xung dot giQa sinh vien va quin ddi<br />
khic, v i cung la mot trong n i m nQdc ddng diu nhQng n i m 70 v i cudc ndi day vi din<br />
minh cua My tai khu vQc. chu d Bangkok n i m 1992 (3). Theo dinh gia<br />
Thii Lan tQng dQdc cic nha dau tQ nQdc cua Andrew Yates, mot giim dde cua Asia<br />
ngoai dinh gii la mien nhiem vdi b i t dn Plus Securities, cbi nhanh d Tbii Lan cua<br />
chinh tri. NhQng hai ddt khung hoang Ngan hing hoang gia Scotland, thi cac td<br />
chinh tri nghiem trong trong gin ba n i m chQc tai chlnh nhQ ngin hang v i ddn vi mdi<br />
qua da lam thay ddi hoan toan cich nhin gidi cung ed the thu hep pham vi hoat ddng.<br />
ve Thii Lan. Vdi sd' ngQdi chet gia ting, Mot sd edng ty da bude phai dUa nhin vien<br />
khu vQc trung tam thu do trd thanh bai cua ho ra nhieu dia diem khic nhau ciia<br />
chien trQdng gianh giat quyen iQc giQa cic thanh phd khi bao iQc bi't ngd leo thang.<br />
phe phai. Thai Lan gid day trd thanh mot Yates nhin xet "Roi diy cd the thi'y nginh<br />
di't nQdc khong the kiem soit v i dang suy cdng nghiep tii chinh se chuyen nhin vien tQ<br />
yeu. NhQng cuoc bieu tinh va nhQng vu bao Bangkok de'n nhQng ndi nhQ Singapore" (4).<br />
Cuoc hhiing hoing ehinh hi - xa hoi... 59<br />
<br />
Thiet hai ldn hdn ca va ve lau dii, dd la ehinh phu nQdc chu nha va vin ung ho<br />
Thii Lan se bi mi't di sQc thu hut cic nha Thai Lan dam nhiem cQdng vi Chu tich<br />
diu tQ ngoai quoc ma di't nQdc niy phu ASEAN. Tuy nhien, d mot chQng mQc nao<br />
thuoc k h i ning ne, Qdc tinh khoang 94 ty dd, ro rang Thii Lan da "mi't diem" trQdc<br />
dd la My. TQ khi nd ra cuoc dao chinh n i m m i t cdng ddng qud'c te. Chinh Thu tQdng<br />
2006, cic nha dau tQ vin duy tri niem tin Abhisit, khi giii ldi xin loi tdi ngQdi d i n<br />
vio di't nQdc niy. NhQng nhQng cuoc bieu Thii Lan, cung thQa n h i n nhQng dien bie'n<br />
tinh trong thdi gian nQa diu n i m 2010 d i cing thing ndi tren da giy anh hQdng tdi<br />
khien mot sd^ cong ty cua ngQdi nQdc ngoii hinh anh va uy tin cua Thii Lan tren<br />
hi dinh tre va cic n h i diu tQ nQdc ngoai trQdng qud^c te.<br />
bit dau e ngai. Ngan hing diu tQ Morgan Trong bd^i canh the gidi v i khu vQc dang<br />
Stanley canh bio kinh te Thii Lan nim cd nhieu bie'n dong cung vdi sQ p h i t trien<br />
nay se giam tang trQdng khoang 0,2% rieng manh cua xu the toan elu hoi, lien ket khu<br />
vi ddt khung hoang niy, chu ye'u vi anh vQc, cic nQdc ASEAN da xiy dQng nhieu cd<br />
hudng tdi nganh du lich (5) vdn dQa lai mQc che hdp t i c khu vQc mdi n h i m ddi phd lai<br />
thu nhip ky luc la 6% GDP. Ngin hang vdi nhQng thich thQc mdi xua't hien tai khu<br />
The gidi da dQa ra con sd' dQ bao cho t i n g vQc. ASEAN dang dong vai trd dieu phdi<br />
trQdng kinh te'Thii Lan nfim 2011 l i 3,6% vien cho cic ed che hdp t i c khu vQc nhQ:<br />
vi khung hoang nd chau Au hien nay va ASEAN+1, ASEAN4-3, Dien dan an ninh<br />
nhQng kho khin trQdc mit, dac biet tinb khu vQc (ARF), Cap cao Dong A (cung vdi<br />
hinh chlnh tri Thii Lan se tic dong xau tdi Australia, An Do va New Zealand) v i tie'n<br />
nen kinh te nQdc niy (6). Ngoii ra, bie'n tdi xiy dQng Cong ddng Chinh tri An ninh<br />
dong tai Thii Lan cung la minh chQng cho ASEAN vao nam 2015. De'n nay, trong khu<br />
sQ ban che cua mo hinh dan chu theo kieu vQc CO tdng cong khoang 13 cd che hdp tie<br />
phQdng Tay vd'n dQdc cd suy bi'y liu nay. khac nhau tren moi linh vQc. Ngoii ra, cd<br />
La mot trong cic thanh vien quan trong ri't nhieu cd che hdp t i c kinh te do ASEAN<br />
cua td chQc ASEAN, tinh hinh chinh tri cbii dao cung da gdp p h i n vio bdi canh<br />
cua Thii Lan da tic dong siu sic tdi sQ on p h i t trien kinh te d khu vQc, dd l i Khu vQc<br />
dinh va p h i t trien cua cic nQdc thanh vien. m i u dich tQ do ASEAN (AFTA), thoa<br />
Ddng thdi quan he hdp tic noi khd'i ASEAN t h u i n m i u dich tU do (FTA) giQa ASEAN<br />
cung hi thach thQc. vdi cic ddi tic (7). Vdi viec cic cudc hop hi<br />
Doi vdi khu vQc, khiing hoang da tic tri hoan lien tuc cung anh hQdng tdi cd ciu<br />
ddng tdi boat ddng cua cic nQdc ASEAN va boat ddng cua cic dien dan khu vQe nay.<br />
lam ton hai tdi cic hoat dong ngoai giao Cudc khung hoang chinh tri xa hdi tai<br />
cua ASEAN. Mot thUc te khong the phu Thii Lan cung t i c ddng trQc tie'p tdi tien<br />
nhin dUdc la hoat dong bieu tinh chd'ng ddi trinh xay dQng Cong ddng ASEAN trong<br />
cua UDD da buoc Thii Lan phai dQng cudc thdi gian tdi vi nd da p h i vd muc tieu chinh<br />
hop ci'p cao ASEAN dQ kie'n td chQc d Thii cua viec xiy dUng md binh nay l i tao sU dn<br />
Lan thing 4-2009. TrQdc tinh hinh chinh dinh cho 10 nQdc thanh vien l i m nen tang<br />
tri het sQc phQc tap cua Thii Lan, cic n h i cho viec tao dQng sQ dn dinh cho khu vQc<br />
lanh dao nQdc ngoai de'n Pattaya dQ Hoi v i ciia Cong ddng. NhQng diin bien khdng<br />
nghi ThQdng dinh ASEAN va cic ddi tac da t h u i n cua tinh hinh Thii Lan da lam anh<br />
hieu dQdc tinh hinh, deu td y thong cam vdi hudng tdi md'i quan he hdp tic ve an ninh<br />
60 Rghien curu L|eh si2r. sg 9.2010<br />
<br />
chinh tri giQa cic nQdc thanh vien ASEAN. v i Thii Lan co nen tang lich sQ vQng chic<br />
Cd the mot sd' linh vQc nhQ: hdp t i c trong do Thii Lan da l i cd sd hd trd cho hoat<br />
viec giai quye't cac vi'n de tranh chip giQa dong quan sQ cua My tai khu vQc chau A -<br />
cic nQdc t h i n h vien, hdp tic trong linh vQc Thii Binh DQdng va ca trong cuoc chie'n<br />
an ninh phi truyen thd'ng, quan he hdp tic tranh vung Vinh n i m 1991 (8). Thing 10-<br />
giQa td chQc ASEAN vdi cic dd'i tic quan 2003, Tdng tho'ng My Bush da tuyen bd coi<br />
trong nhu My, Trung Quo'c, N h i t Ban.... Thii Lan la "ddng minh ngoii NATO d<br />
R5 rang la tinh hinh bi't dn d Thai Lan chau A". Thoa t h u i n ky giQa hai nQdc vao<br />
da tao nen bat dn dinh trong khu vQc v i thing 7-2001 da cho phep Thai Lan cd the<br />
lam anh hQdng den td chQc ASEAN. Trong mua cic ten iQa tam trung khong dd'i<br />
bdi canh toan cau hda va hoi nhip kinh te khdng cho loai may bay chie'n di'u F-16.<br />
nhQ hien nay, ba't dn d Thai Lan cung dang Trong thdi gian dai. Thai Lan la cin cQ h i u<br />
tic dong den no iQc vQdt qua khung hoang can cho cic boat dong cQu trd khan ci'p cua<br />
cua toin khd'i ASEAN. TQdng lai v i sQc My sau tran edn bao Tsunami xay ra d bien<br />
manh cua mot cong ddng ASEAN tren thQc An Do DQdng n i m 2004. H i u bet cic hoat<br />
te van phai dQa vao "sQc khde" cua moi dong cQu trd eua My deu xui't p h i t tQ cin<br />
thanh vien. Tuy nhien, tinh hinh noi bd cQ khdng q u i n Utapao va cin cQ hai quan<br />
cua Thii Lan cung khong nghiem trong tdi Sattahip ciia Thii Lan.<br />
mQc se tao nen nhQng tic dong ldn trong Tuy nhien, trong thdi gian gin day, tinh<br />
tinh toin chinh sich ciia cac nQdc ldn tai hinh b i t dn d Bangkok va nhQng thay ddi<br />
khu vUc Ddng Nam A. ve Qu tien chien iQdc da tao nen nhQng<br />
2. Q u a n h e giufa My va Thai L a n trQdc thay ddi nhi't dinh trong quan he giQa My<br />
nhiifng dien bien cua k h u vQc va noi bo v i Thii Lan. Mic du mdi quan he ddng<br />
Thai L a n minh giQa My va T h i i Lan v i n l i diem cd't<br />
N h i vua Thii Lan tQng tie'n co'ng voi loi trong chinh sich ddi ngoai cua Thii Lan<br />
cho Tdng tho'ng Abraham Lincoln khi ong va My lien tuc nha'n manh de'n gii tri chie'n<br />
tien hanh cuoc Noi chie'n nam 1861-1865. iQdc cua cic cd sd quan sQ cua Thai Lan,<br />
My cd ldi ich lau dai v i lich sQ b Thii Lan, nhQng nhQng diem khong dn v i n de cd the<br />
mdi quan he giQa My va Thii Lan bao gdm n h i n thi'y (9). My da tam ngQng hd trd t i i<br />
tren dien rong, tQ quan he chfit che ve an chinh cho chinh phu Thii Lan sau cudc dao<br />
ninh va chinh tri cho de'n md'i quan he chinh n i m 2006 dQa theo Dieu khoan 508<br />
quan trong ve thQdng mai v i d i u tQ va cua Dao luat ve tinh thich hdp doi vdi hoat<br />
nhQng gin bo ve giio due v i van hoa. ddng d nQdc ngoai (P.L.109-102) (10) nhQng<br />
TQ n i m 1954, Thii Lan trd t h i n h mot da dQdc nd'i lai vao d i u nfim 2008. Du vay,<br />
nQdc cd ky hiep Qdc ddng minh vdi My khi nhQng gdi vien trd quan sQ tQ quan doi My<br />
Hiep Qdc Manila dQdc ky ket, khdi To chQc cho Thii Lan v i n dQdc duy tri mfic du cd<br />
hiep Qdc Ddng Nam A (SEATO) ra ddi. phan han ehe trong sud't thdi gian sau cuoc<br />
Trong sudt thdi ky Chie'n tranh lanh, quan dao chinh, nguyen nhan chinh la do Thii<br />
he giQa My v i Thii Lan ciing cd va p h i t Lan da hd trd My dang ke trong viec duy<br />
trien dQa tren nhu ciu chung ve ldi ich tri an ninh khu vQc va trong suo't cuoc<br />
kinh te va chien iQdc, nha't l i khi My d i n chien chd'ng khung bd' do My p h i t dong. Mot<br />
sau vao cuoc chie'n tai Viet Nam. Vi vay, cd sd nha quan sit cho ring phan Qng cua My<br />
the tha'y ring quan he ddng minh giQa My chQa du manh (11). Ben canh day, cd mot sd'<br />
Cuoc hhihig hoAng chinh hi-xahoi... 61<br />
<br />
<br />
y kie'n cho ring trong nhiem ky cua Tong 3. Dong Nam A trong hoach dinh<br />
thdiig Obama, My cd the cd chieu hQdng chinh sach cua My<br />
thien ve md rong quan he vdi Indonesia (12), Dong Nam A l i khu vQc ddng vai trd<br />
vi vay se lim cho vi tri ddi tic hing diu cua quan trong trong chie'n iQdc phat trien cua<br />
My tai khu vQc cua Thii Lan giam di. Ddng nhieu nQdc ldn, trong do cd My v i Trung<br />
thdi, trong thdi gian gan diy giQa My va Qud'c. Nguyen Bd trUdng Ngoai giao My<br />
Thai Lan cung cd nhQng sQ khic biet trong Colin Powell tQng xae dinh: "Ddng Nam A<br />
viec nhin nhin ve sQ troi day cua Trung hoic trd thanh mot b i n dap de My cd lap<br />
Qud'c tai khu vQc. Ti't ca nhQng dieu nay Trung Quo'c, hoae l i b i n dap cho Trung<br />
dang la md'i nguy cd cho quan he ddng minh Qud^c tien xud'ng chau Dai DQdng va khi<br />
liu ddi giQa hai nQdc v i diem ti't yeu se Trung Qud'c kiem soit dQdc Dong Nam A v i<br />
din den viec My cung cd^ quan he ddng tien de'n chau Dai DUdng thi an ninh cua My<br />
minh vdi cic nQdc Dong Nam A khic. bi day lui de'n t i n bd bien Thii Binh DQdng<br />
Cd hai ye'u td' khich quan d i tic ddng cua My". Trong chien iQdc chau A - Thai<br />
dan xen khien My va Thai Lan deu phai Binh DQdng, ca My v i Trung Qud'c deu<br />
chu trong quan he My - Thai Lan. Thit chon Ddng Nam A lam trong diem. Ddng<br />
nhdt, quan he chat che ve an ninh va chinh Nam A tQng la ndi cd sQ hien dien cua<br />
tri se tao tien de cho sQ phat trien kinh te quan doi My, nhQng do nhQng sQc ep tQ ca<br />
cua moi nQdc. Thii Lan l i mot nQdc Dong trong v i ngoai nQdc khie'n My buoc phai<br />
Nam A t i p trung k h i nhieu tinh toan rut di, va khong gii'u giem y dinh quay trd<br />
chie'n iQdc cua My. Thit hai, nhQng thich lai. Hdp tic quin sU giQa My vdi cic nQdc<br />
thQc toan ciu thuc day viec ting cQdng hdp Dong Nam A k h i da dang, tQ dao tao binh<br />
tic song phQdng de giup hai nQdc giai linh tdi cung ci'p trang thiet bi van tai, t i p<br />
quyet hieu qua hdn cic nguy cd de doa den tran hay hd trd nhQng hoat ddng ldn nhQ<br />
an ninh qudc gia va p h i t trien kinh te. Ben cQu trd nan nhan sdng t h i n nam 2004.<br />
canh di'y, n h i n thQc cua My va Thii Lan My cd nhQng ldi the v i sQc manh ding<br />
cung thay doi trong n h i n thQc ddi vdi quan ke tai khu vQc Dong Nam A va chinh sich<br />
he hdp tac giQa hai nQdc, do la quan he hdp cua My ddi vdi khu vQc nay dQdc xay dQng<br />
tic an ninh - chinh tri la nhfim phuc vu dQa tren t i m quan trong cua khu vQc. Hien<br />
muc tieu p h i t trien kinh te. Ca hai nQdc tai, 10 nQdc ASEAN, khdi eac nQdc phu<br />
deu cd nhu cau t i p trung p h i t trien kinh te thuoc nhieu vao thQdng mai, cd GDP<br />
trong giai doan hau Chie'n tranh lanh. Vi khoang 1,3 ngan ty USD, dang thu hut diu<br />
vay, mdi quan he nay da cd sQ bie'n ddi ve tQ cua My nhieu hdn ca Trung Qud^c v i An<br />
chi't. Mot trong cic ddng cd lam cho My cd' Do: khoang 153 ty USD so vdi 45 ty USD<br />
ging duy tri quan he vdi Thii Lan chinh la vio Trung Qud'c v i 16 ty USD vio An Do.<br />
do quan he giQa Trung Qud'c v i Thii Lan DQng ve m i t ldi ich an ninh v i chien iQdc,<br />
trong thdi gian gan day cd p h i n gan nhau ASEAN CO 2/5 nQdc l i ddng minh cua My d<br />
hdn la My va anh hudng cua Trung Qudc cd khu vQc chau A - Thii Binh DQdng, dd la:<br />
chieu hQdng t i n g len tai khu vQc Dong Philippines va Thai Lan. Ngoai ra,<br />
Nam A. Day l i mot n h i n td^ quan trong Singapore cung la mot nQdc hdp tic het sQc<br />
budc My phai co nhQng dong thii trong chat che vdi My. Indonesia va Viet Nam<br />
quan he vdi Thii Lan v i cic nQdc trong dang "chia se" nhQng ldi ich chung vdi My<br />
khu vQc Dong Nam A. va trong thdi gian tdi, ed kha nang se trd<br />
62 Rghien cQu Lieh sit, sg 9.2010^<br />
<br />
thanh cic ddi t i c can dQ sau hdn ddi vdi cic do'i vdi chiu A lau nay da anh hQdng tdi<br />
vi'n de an ninh v i chie'n iQdc cua My. Ben can bing trong khu vQc. Dieu niy da tao dieu<br />
canh dd, mot trong nhQng tuye'n dQdng kien cho Trung Qud'c ting cQdng anh hQdng<br />
bien quan trong nhi't the gidi, eo bien tai day, de doa quyen ldi cua My va dan din<br />
Malacca v i Bien Ddng, lai n i m trong khu se lim yeu di kha ning dam bao an ninh cua<br />
vQc nay. Ndi diy cung cd ngudn tai nguyen chlnh nQdc My. Do do, diin bie'n tinh hinh<br />
thien nhien ddi dao vdi he sinh hoc thuoc thuc day My phai xem lai trong tam ean dQ<br />
dien da dang nha't tren the gidi. ciia minh ddi vdi khu vUc. Ben canh dly, ban<br />
Chie'n iQdc toan dien ciia My ddi vdi than cac nQdc Dong Nam A cho den nay v i n<br />
chiu A se kho hoan thien neu thie'u mot tim kie'm sQ can bing, vi the ho se ddn nhin<br />
chie'n iQdc dQdc xic dinh r5 rang vdi khu sQ hien dien cua My trong khu vQc ddng thdi<br />
vQc Dong Nam A, ndi nhQng nQdc quan duy tri cic mdi quan he song va da phQdng<br />
trong nhi't khu vUc chau A - Thii Binh vdi Trung Quo'c. Khdng mot nQdc nao trong<br />
DUdng gap gd va canh tranh. My khong the khu vQc nay muo'n bi day vao the phai iQa<br />
nhQdng bo bofic danh gii thi'p nhQng ldi chon giQa hai cQdng qudc. Vdi ti't ca cic ly do<br />
ich cd ban cua minh tai khu vQc quan trong tren. My nhan thi'y cin chi'm dQt nhQng ran<br />
niy. Mot trong nhQng muc dich hang dau nQt trong chlnh sach ap dung vdi khu vQc<br />
cua My trong viec tfing cUdng hdp t i c quan Ddng Nam A ke tQ khi ke't thuc cudc chie'n<br />
sQ vdi cac nQdc Dong Nam A la tao mot tranh d Viet Nam. Ddng thdi, thdng qua<br />
vinh dai an toin, ngin chan sQ md rong ASEAN gdm 10 nQdc thinh vien cua khu<br />
anh hQdng cua Trung Qud'c xud'ng phia vQc, My se chu dong, tieh cQc can dQ sau hdn<br />
Nam. Dieu n i y cung b i t ngudn tQ nhQng lo vao tien trinh hinh thanh cic khudn khd da<br />
ngai mang tinh lich sQ cua mot so' qudc gia phQdng d khu vQc; eoi ASEAN la dong iQc<br />
trong khu vQc ddi vdi sQc manh dang len chu dao cho cic cd che hdp tic, doi thoai khu<br />
cua Trung Qud'c. Canh tranh giQa hai nQdc vQc; thuc dly cd che ThQdng dinh My -<br />
ldn l i My va Trung Qudc da va dang cang ASEAN vQa da dQdc thie't lip.<br />
gay git hdn do My dieu chinh can dQ theo Ro rang, quan he giQa My vdi ASEAN<br />
hudng thQc dung va linh boat. My se chon da thQc sQ thay ddi ke tQ t h i n g 7-2009. SQ<br />
nhQng diem va nhQng dia ban trong diem thay ddi n i y d i n h di'u bing viec My da d i t<br />
de dot pha vio n h i m gianh lai anh hQdng but ky tham gia Hiep Qdc HQu nghi va hdp<br />
v i ldi ich chien iQdc bing viec day manh tic Dong Nam A tai Hoi nghi Dien d i n khu<br />
cic bQdc can dQ quye't liet hdn vao Dong vQc ARF 16. Day dQdc coi la tin hieu manh<br />
Nam A. Hdn nQa, nhQng tranh chip giQa me nhi't eho thi'y Nha Tring "muo'n xich<br />
cac nQdc nay vdi Trung Qud^c ve chu quyen lai Dong Nam A".<br />
lanh thd tren Bien Dong cung cd xu hQdng 4. Trien khai chinh sach cua My do'i<br />
diy cic nQdc nay nga ve phia My n h i m tim v6i khu vQc Dong Nam A trong nhiem<br />
kiem mot ddi trong du ldn. ky cua Tong thong Obama<br />
Ke tQ sau nam 1975 den nay, sQ chu Ngay sau khi len cam quyen, Tdng<br />
trong cua My ddi vdi khu vQc Dong Nam A thd'ng Barack Obama td di'u hieu cho thi'y<br />
thQdng hi tic dong bdi diin bien cua tinh sQ thay dd'i tren nhQng viec t i n g cQdng can<br />
hinh khu vQc, chinh sich cua My tai day dQ vao khu vQc Ddng Nam A. Trong nam<br />
khong p h i t trien dQdc thanh mot chie'n d i u tien nham chQe 2009, Td'ng thdng My<br />
iQdc phu hdp. Viec My thieu mot chie'n iQdc Obama da l i m viec m i trQdc day chUa co<br />
Cugc hhiing h o ^ g chinh hi - xa hoi. 63<br />
<br />
<br />
tdng thd'ng My nao lim, l i tham dU hdi ve ldi ich hien tai va tQdng lai cua My tai<br />
nghi thQdng dinh cua khdi cic qud'c gia khu vQc Dong Nam A.<br />
Ddng Nam A tai Singapore. Tong tho'ng Trong Bio cio Qud'c phdng 2010 (QDR-<br />
Obama tQ coi minh l i "Tong thddng Thai 2010), My xic dinh, tai Ddng Nam A, Bo<br />
Binh DQdng dau tien cua My" v i md man Quo'c phdng My dang ting cQdng thuc diy<br />
cho Hoi nghi thQdng dinh My - ASEAN quan he ddng minh, dn dinh lau dai vdi Thii<br />
trong dd cd ca 10 n h i lanh dao cua ASEAN. Lan, Philippines; lam sau sic them quan he<br />
Khic vdi nhQng ngQdi tien nhiem, dng ddi tic vdi Singapore; p h i t trien cac md'i<br />
Obama khi vQa die cii d i lip tQc xic dinh quan he ehien iQdc mdi vdi Indonesia,<br />
viec xiy dQng quan he chit che vdi Dong Malaysia v i Viet Nam nhim giai quye't cic<br />
Nam A l i nen tang chinh sich ngoai giao vi'n de khu vQc (chd'ng khung bo', eho'ng buon<br />
cua minh. Trong chuye'n thim chau A hdi bin ma tuy, ung ho cac boat dong trd giup<br />
nam ngoii, ong tQ n h i n minh la "Tong nhan dao trong khu vQc). My tfing cQdng<br />
thd'ng mang t i m vdc Thii Binh DQdng" dau quan tam vien trd, loi keo cic nQdc trong khu<br />
tien cua My. Jeff Bader, Giim dde phu vQc tham gia cic dien tip quin sQ, nhQ cuoc<br />
trich khu vUc chiu A trong Hdi ddng An dien tap gin giQ hda binh "NgQdi linh Angco",<br />
ninh qud^c gia My, da khing dinh mdi quan CARAT, "Cope Tiger 2010", "Ho mang<br />
tim die biet n i y cua dng Obama. "Ke tQ vang"... Trong bio cio n i m 2006, khu vQc<br />
khi chinh quyen nay t h i n h lap, chung toi Ddng Nam A dQdc nhlc de'n mot cich chung<br />
da nd iQc xay dQng lai quan he vdi ASEAN" chung li cic do'i tic tiem ning. Cdn trong bao<br />
- AFP din ldi dng Bader - "Chung tdi cho cio nfim nay, Lau Nfim Gdc da chi tiet hdn<br />
ring khu vQc nay xQng ding n h i n dQdc nhieu trong viec neu ten cic nQdc. My chia<br />
nhieu sQ quan tam hdn nQa" (13). My da cic nhom qud'c gia b Ddng Nam A thinh ba<br />
thQa n h i n Dong Nam A cd tam quan trong nhdm: ddng minh than thie't, dd'i tic chie'n<br />
chie'n lUdc die biet ddi vdi ldi ich v i an ninh iQdc va ddi tic chien iQdc tiem nfing. Nhdm<br />
cua My, trong dd ASEAN l i "hat nhan v i thQ nhi't gdm Thai Lan va Phihppines, da cd<br />
dong lUc chu dao cho cic cd che hdp tic khu hiep Qdc ve quin sQ. Nhdm thQ hai cd<br />
vUc", Chinh quyen Obama da cd nhQng Singapore. Nhdm ba gdm Indonesia,<br />
dieu chinh manh me v i quye't doin trong Malaysia v i Viet Nam. Lau Nfim Gdc se cung<br />
tfing CQdng can dQ manh hdn vdi khu vQc cd tinh thin vdi Manila v i Bangkok; lam sau<br />
Dong Nam A. Cuoc gfip thQdng dinh My - sic them mdi quan he vdi Singapore; va "phat<br />
ASEAN lan diu tien ngay 15-11-2009 the trien nhQng moi quan he chie'n iQdc mdi" vdi<br />
hien ci'p do ean dQ mdi cao hdn mang tinh Jakarta, Kuala Lumpur v i Ha Noi.<br />
lich sQ cua My vdi khu vQc Dong Nam A. Thing 1-2010, Ngoai trUdng My Hilary<br />
Trong cuoc gip cap cao nay, Td'ng thd'ng Clinton da cd chuye'n thfim cic nQdc Papua<br />
Obama t i i khing dinh cam ke't cua My New Guinea, Australia, New Zealand,<br />
tfing CQdng can dQ vdi Ddng Nam A tren nhim: (1) Xic dinh t i m quan trong cua<br />
phQdng dien ea vdi cic quan he ddng minh, vanh dai chie'n iQde chau A - Thai Binh<br />
ddi tic trong ASEAN v i vdi ca khdi DUdng ngin chan anh hQdng cua Trung<br />
ASEAN; nhi'n manh "sQ cin thie't md rong Qud'c; (2) Tai khing dinh sQ trd lai chiu A -<br />
trao ddi clp cao ve cic vi'n de cung quan Thii Binh DQdng cua My va "tao sU tin<br />
tim". Cach tie'p can ciia My ddi vdi khu vQc tudng, tri'n an" ASEAN vdi cic cam ket cua<br />
cd the ndi r i n g dQa tren nhQng tinh toin My; (3) Chuan bi cho cic chuye'n cdng du<br />
64 Rghien cihi Lich si3r. sg 9.201^<br />
<br />
cua Td'ng thd'ng Obama nim 2010, trong do thuc dly tie'n bo d Myanmar v i thanh lip<br />
cd ASEAN; (4) Ciing cd'vi t h i t chit quan he nhom n h i n si My - ASEAN.<br />
ddng minh vdi Australia, New Zealand; Ngiy 24-9, nhan dip khai mac Hoi nghi<br />
trien khai hdp tic toin di6n eua My ddi vdi ci'p cao My-ASEAN b New York, n h i t bio<br />
cic ddi tic trong khu vQc chiu A - Thii Binh "The Hill" cd bai viet nhan de "Hdi nghi ci'p<br />
DUdng; (5) Thao luan viec chuan hi noi dung cao My-ASEAN: Mot cd hoi de can dQ trd<br />
cho cuoc gap ve Ddi tic xuyen Thii Binh lai vdi Dong Nam A" n h i n x6t "NhQng<br />
DQdng dQ kie'n td chQc vio thing 3-2010. chuye'n t h i m lien tuc gin diy ciia Ngoai<br />
TrQdc do, ngay 14-12-2009, Chinh quyen cua trQdng Hillary Clinton va Bd trQdng Qud'c<br />
Tong thdng Obama de trinh Qud'c hoi My phdng Robert Gates cung nhQ sQ hien dien<br />
phe chuan Ke hoach Trien khai Hiep dinh cua Td'ng tho'ng Barack Obama tai diin<br />
Ddi tic xuyen Thii Binh DUdng (TPP), mot din Hdp t i c Kinh te chiu A - Thai Binh<br />
Hiep dinh ThQdng mai tQ do vdi dQ kie'n cd 7 DQdng tai Singapore n i m 2009 cho thi'y,<br />
qudc gia thuoc chau A - Thai Binh DUdng mot dieu r i t ro r i n g chinh quyen Obama<br />
tham gia (Viet Nam, Singapore, Australia, coi Ddng Nam A l i khu vQc dang len, cd<br />
New Zealand, Brunei, Chile va Peru). anh hQdng khdng chi trong linh vQc kinh<br />
Tdng thdiig Obama the hien cam ke't te. Hiep hoi cic nQdc Ddng Nam A<br />
cua My trong viec thQc hien chinh sach (ASEAN) cung mong mud'n My se tham dQ<br />
ting cQdng ean dQ vdi Dong Nam A, thong hieu qua hdn vao khu vQc nay".<br />
qua cic ddng minh v i ddi t i c mdi. My ghi SQ t i i ean dQ eua My ddi vdi Ddng Nam<br />
nhin vai trd cua ASEAN trong kien true an A dQdi thdi Obama la hien tQdng mdi xui't<br />
ninh chau A - Thii Binh DQdng thong qua bien trong quan he qud^c te gin day. Cdn<br />
viec gia n h i p Hiep Qdc Than thien v i Hdp nhd sau sQ kien 11-9-2001, chinh quyen<br />
tic d Dong Nam A va tham gia Ci'p cao Bush do q u i ban tam vdi cudc chie'n chdng<br />
ASEAN-My l l n thQ nhi't. Tong thd'ng khung bd nen chi chu y de'n Ddng Nam A<br />
Obama da nhanh chong dieu chinh chie'n vdi tu cich "mit tran thQ hai" trong cudc<br />
iQdc v i trien khai chinh sich dd'i ngoai mdi chie'n toin eau do My lanh dao. Sau khi len<br />
theo hQdng linh hoat, mem deo, thQc dung, d m quyen t h i n g 11-2008, Tdng thd'ng<br />
coi trong chu nghia da phQdng, sQc manh Obama dQdc ky vong se mang lai mot cich<br />
t i p the nhim tao ra mot md hinh quan he tiep can mdi me ddi vdi khu vQc cd tam<br />
ddi tic md rong vdi sQ lanh dao cua My. quan trong ngay cang t i n g d chiu A - Thai<br />
Sau khi My chinh thQc ky Hiep Qdc Hdp tic Binh DQdng niy. NhQ ldi Ngoai trQdng<br />
va Thin thien d Dong Nam A (TAC) tai Hoi Clinton tuyen bo' tai Hoi nghi ARF d Thii<br />
nghi Dien dan An ninh khu vQc ASEAN Lan t h i n g 7-2009: "... nQdc My trd lai Dong<br />
lln thQ 16 (ARF-16) td chQc b Thai Lan (7- Nam A. Tdng thd'ng Obama va toi tin tQdng<br />
2009), khi tham dQ Hoi nghi ThQdng dinh ring khu vQc n i y ed t i m quan trong sd'ng<br />
APEC va Hoi nghi ThQdng dinh My - cdn dd'i vdi qui trinh toin d u , hda binh va<br />
ASEAN tai Singapore (11-2009), Tdng phdn vinh. Chung tdi se can du dly du vdi<br />
thd'ng Obama khing dinh: "My cam ket cac ddi tic ASEAN trQdc hang loat thich<br />
thQc hien chinh sach t i n g cQdng can dQ vdi thQc ma chung ta dang phai doi mit".<br />
Ddng Nam A" thdng qua cic ddng minh v i NhQ vay, cd the thi'y mot thQc te ro ring<br />
ddi tic mdi. My mong mud'n cung ASEAN la cuoc khung hoang chinh tri - xa hoi d Thii<br />
Cugc hhiing h o ^ g chinh h i - xa hgi... 65<br />
<br />
<br />
Lan trong thdi gian qua, m i c du co t h e la B i n g c i c h giup ASEAN, My cung tQ giup<br />
mot trong nhQng n h i n td' lam cho quan he chinh minh trong n h i e u vi'n de. Xui't p h i t<br />
song phQdng giQa My v i T h i i L a n t u y cd luc tQ n h u d u thQc sQ tQ hai phia, hdp t i c a n<br />
bieu hien nhQng di'u hieu xi'u di v i anh n i n h - quo'c p h d n g giQa My v i Dong N a m A<br />
hudng de'n q u a n he giQa T h i i L a n va c i c se tie'p tuc p h a t t r i e n t r o n g tQdng lai. My<br />
nQdc trong khdi ASEAN nhQng do t i m q u a n cung se d l y m a n h can dQ n h i e u hdn v i o k h u<br />
trong cua k h u vQc nen My v i n se tie'p tuc vQc, ke ca trong nhQng vi'n de m i tQ trQdc<br />
quan t a m va cd nhQng dieu chinh tich cQc de'n nay. My v i n "Id di" nhQ t r a n h c h i p chu<br />
vdi cic nQdc trong k h u vQc Dong N a m A. quyen giQa c i c ben d Bien Dong n h i m d a m<br />
Qua nhiing t h a y ddi trong chinh s i c h ddi bao quyen tQ do h a n g hai ciia t a u t h u y e n<br />
ngoai cua My n h i m cai t h i e n quan he vdi My tai k h u vQc nay. C h i n h s i c h hdp t i c<br />
cic qudc gia t r e n t h e gidi ma d i e biet l i song phQdng va lien tuc eua My se giup ich<br />
Dong N a m A, cd t h e thi'y dQdc tQdng lai to't nhieu cho sQ p h a t t r i e n q u a n h e giQa My va<br />
dep cho sQ h i e n dien cua My t a i k h u vQc. cac nQdc Dong N a m A t r o n g nhQng n a m tdi.<br />
<br />
<br />
<br />
CHU THICH<br />
<br />
(1). Pham Nguyen Long, Nguyen TUdng Lai. chien tranh Viing Vinh nam 1991 va cuoc chie'n<br />
Lich sd Thdi Lan. Nxb. Khoa hoc Xa hoi. Ha Npi, cua My tai Iraq n a m 2003, Thai Lan da la can cii<br />
1998, tr. 137. st(a chiia va h a u can cho quan dpi My. CRS.<br />
(2). Nhan x6i cua nha bao Kavi Thailand: Background and US Relations. J u n e 8,<br />
Chongkittavorn, t h a n h vien nhom trd ly tong bien 2009, tr. 8.<br />
tap, thuoc The Nation Multimedia Group, Thai (9). Crispin, Shawn. "When Allies Drift Apart".<br />
Lan tai buoi trinh bay ve "cap n h a t tinh hinh Thai Asia Times. 14-2-2009.<br />
Lan" cho cac dai bieu tham dii Hoi thao ban tron<br />
(10). Tieng Anh: The Foreign Operations<br />
lan thii 24 ve "An ninh chau A - Thai Binh Diidng"<br />
Appropiation (P.L.109-102)<br />
tai Kuala Lumpur tit 7-9 thang 6 nSm 2010.<br />
(11). Emma Chanlett - Avery, Political Turmoil<br />
(3), (4). Hai Minh. "Thdi Lan mdt sdc canh<br />
in Thailand and U.S interests. Congressional<br />
tranh vdi ldng giing". VN Express, 20-5-2010.<br />
Research Service. May 26, 2009, tr. 4.<br />
(5). Viet Ha. Bd'n tdc ddng cua cugc khung hodng<br />
chinh tri tgi Thdi Lan. Theo Ddn Tri, 22-4-2010. (12). Trong chuye'n t h a m ciia Ngoai triiSng<br />
<br />
(6), World Bank. Thailand's Economy to Grow Clinton den Indonesia t h a n g 1-2010, ba da tuyen<br />
<br />
6.1% Despite Political Turmoil. bo My se t h a n h lap van phong ASEAN dong tai<br />
<br />
http://english.people.com.cn/gPOOl J a k a r t a . Chinh phu h a i nUdc da nha't tri thUc hien<br />
(7). Cho den nay ASEAN da ky thoa thuEln xay quan he do'i tac toan dien, tao dieu kifn cho quan<br />
dilng FTA vdi sau do'i tac chu chot d k h u vUc Dong he song phUOng lau dai va ben chat giiJa h a i nu6c.<br />
A, trong do dac biet quan trong la FTA vdi Trung Ngoai trUdng Clinton da tuyen bo "viec xay diing<br />
Quoc da bat dau co hieu lUc til 1-1-2010. quan he do'i tac toan vien vdi Indonesia se la biidc<br />
(8). Trong chie'n t r a n h Trieu Tien, Thai L a n da quan trong cho viec My trien khai cam ke't siic<br />
giii 6.500 quan ho trd hoat dgng cua My; trong thcii manh thong minh ciia minh...".<br />
gian My t h a m chien tai Viet Nam, Thai Lan da la (13). Dot pha quan he ASEAN - My. Thanh<br />
can cii quan sU cho 50.000 quan My va trong cuoc Nien Online - Thii Bay, 25-9-2010.<br />