33(3): 1-8 T¹p chÝ Sinh häc 9-2011<br />
<br />
<br />
<br />
§A D¹NG THµNH PHÇN LOµI GIUN TRßN Ký SINH (NEMATODA)<br />
ë GI¸N §ÊT t¹i V¦êN QUèC GIA TAM §¶O, VÜNH PHóC<br />
<br />
Ph¹m V¨n Lùc<br />
B¶o tµng Thiªn nhiªn ViÖt Nam<br />
Bïi ThÞ Dung, Hoµng V¨n HiÒn<br />
ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br />
<br />
HÖ ®éng vËt ë v−ên quèc gia (VQG) Tam MÉu giun trßn thu thËp tõ néi quan cña gi¸n<br />
§¶o rÊt phong phó, trong ®ã, líp c«n trïng cã ®Êt ®−îc lµm chÕt b»ng nhiÖt vµ cè ®Þnh mét<br />
651 loµi thuéc 57 hä 9 bé. TÝnh ®a d¹ng loµi cao phÇn trong formalin 4%, sè cßn l¹i cè ®Þnh trong<br />
nhÊt lµ bé C¸nh cøng vµ bé C¸nh vÈy. NhiÒu cån 96% dïng cho viÖc ph©n tÝch ph©n tö. MÉu<br />
loµi c«n trïng l¹i lµ c¸c ký chñ −a thÝch cña giun trßn cè ®Þnh trong formalin ®−îc lªn tiªu<br />
nhiÒu loµi giun s¸n ký sinh. Song khu hÖ ký sinh b¶n cè ®Þnh hoÆc t¹m thêi, lµm trong b»ng dung<br />
trïng ë c«n trïng nãi chung vµ giun ký sinh trªn dÞch I vµ dung dÞch II theo Seinhorst (1959). §o<br />
c«n trïng nãi riªng ë ViÖt Nam cho ®Õn nay kÝch th−íc vµ vÏ h×nh d−íi kÝnh hiÓn vi Olympus-<br />
ch−a cã c«ng tr×nh nµo ®Ò cËp tíi. Trªn thÕ giíi, CH40. MÉu vËt d−íi d¹ng tiªu b¶n ®−îc l−u gi÷<br />
®J cã rÊt nhiÒu nghiªn cøu sö dông giun trßn t¹i B¶o tµng Thiªn nhiªn ViÖt Nam.<br />
nh− t¸c nh©n sinh häc ®Ó kiÓm so¸t sù sinh C¸c h×nh vÏ vµ ¶nh chôp hiÓn vi dÉn trong<br />
tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c«n trïng [7]. ë n−íc bµi b¸o nµy lµ cña c¸c t¸c gi¶.<br />
ta, ®J cã nghiªn cøu vÒ viÖc sö dông c¸c loµi<br />
giun trßn Steinernema spp. ®Ó tiªu diÖt c«n II. KÕT Qu¶ Vµ TH¶O LUËN<br />
trïng g©y hai trªn c¸c c©y trång nh− thuèc l¸,<br />
mÝa vµ nho... [8]. Tuy nhiªn, cßn ch−a cã c«ng KÕt qu¶ mæ kh¸m 15 c¸ thÓ gi¸n ®Êt thu<br />
tr×nh nµo nghiªn cøu vÒ thµnh phÇn loµi giun ®−îc tõ VQG Tam §¶o ®J ph¸t hiÖn 9 c¸ thÓ bÞ<br />
trßn ký sinh trªn ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng nhiÔm giun trßn ký sinh víi c−êng ®é nhiÔm tõ<br />
còng nh− viÖc sö dông chóng nh− t¸c nh©n sinh 3-70 giun/1 c¸ thÓ vËt chñ.<br />
häc kiÓm so¸t c«n trïng g©y h¹i ë VQG Tam PhÇn lín giun trßn ký sinh ®J ph¸t hiÖn<br />
§¶o, ®Æc biÖt lµ ë gi¸n ®Êt. ë gi¸n ®Êt thuéc bé Oxyurida. KÕt qu¶ ph©n tÝch<br />
V× vËy, nghiªn cøu thµnh phÇn loµi giun trßn b−íc ®Çu ®J x¸c ®Þnh ®−îc 6 loµi giun trßn<br />
ký sinh ë gi¸n ®Êt lµ rÊt cÇn thiÕt. Trong bµi b¸o thuéc 6 gièng, hä Thelastomatidae, bé<br />
nµy, chóng t«i c«ng bè dÉn liÖu vÒ ®Æc ®iÓm Oxyurida. Danh s¸ch c¸c loµi giun trßn ®J ph¸t<br />
h×nh th¸i cña 6 loµi giun trßn ký sinh vµ tû lÖ hiÖn gåm:<br />
nhiÔm ë gi¸n ®Êt cña ViÖt Nam. Bé Oxyurida Weinland, 1858<br />
Hä Thelastomatidae (Travassos, 1929)<br />
I. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU<br />
Chitwood & Chitwood, 1934<br />
Gi¸n ®Êt ®−îc thu thËp b»ng tay ë nh÷ng khu 1. Gièng Aoruroides Travassos & Kloss, 1958<br />
®Êt Èm hay cã l¸ rông môc n¸t. Gi¸n ®Êt ®−îc Aoruroides philippinensis (Chitwood and<br />
®ùng trong lä nhùa hoÆc tói nil«ng vµ chuyÓn vÒ Chitwood, 1934) Travassos & Kloos, 1958<br />
phßng thÝ nghiÖm. Sö dông ph−¬ng ph¸p mæ<br />
2. Gièng Thelastoma Leidy, 1849<br />
kh¸m toµn diÖn cña Skrjabin, mæ gi¸n ®Êt lÊy<br />
phÇn néi quan cho vµo ®Üa Petri cã chøa s½n dung Thelastoma periplaneticola Leibersper,<br />
dÞch muèi sinh lÝ 0,8%. MÉu vËt chñ gi¸n ®Êt 1960<br />
®−îc cè ®Þnh vµ l−u tr÷ trong cån 96% ®Ó dïng 3. Gièng Leidynemella (Gabeb, 1878) Chitwood<br />
cho viÖc ®Þnh lo¹i tªn loµi vËt chñ sau nµy. & Chitwood, 1934<br />
<br />
1<br />
Leidynemella panesthiae (Gabeb, 1878) 6. Gièng Blatticola Schwenk, 1926<br />
Chitwood & Chitwood, 1934 Blatticola blattae (Graeffe, 1860) Chitwood,<br />
4. Gièng Travassosinema Rao, 1958 1932<br />
Travassosinema morobecola Hunt, 1993 M« t¶ loµi:<br />
5. Gièng Hammerschmidtiella Chitwood, 1932 1. Loµi Aoruroides philippinensis (Chitwood<br />
Hammerschmidtiella diesingi & Chitwood, 1934) Travassos & Kloos,<br />
(Hammerschmidt, 1838) Chitwood, 1932 1958 (h×nh 1, 2)<br />
b<br />
a c<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
d<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
H×nh 1. Aoruroides philippinensis (Chitwood & Chitwood, 1934) Travassos & Kloos, 1958<br />
a. C¸ thÓ c¸i; b. PhÇn ®Çu c¬ thÓ (thùc qu¶n vµ hµnh thùc qu¶n); c.Vïng lç sinh dôc; d. Trøng.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
H×nh 2. Aoruroides philippinensis (Chitwood & Chitwood, 1934) Travassos & Kloos, 1958 (mÉu t−¬i)<br />
a. C¸ thÓ c¸i; b. PhÇn ®Çu; c. Vïng lç sinh dôc; d. PhÇn ®u«i.<br />
<br />
2<br />
C¸ thÓ c¸i: C¬ thÓ thon, nhá. Cuticun cã v©n 2. Loµi Thelastoma periplaneticola<br />
ngang râ, dµi 3,28-3,6 mm, chç réng nhÊt ë Leibersper, 1960 (h×nh 3, 4)<br />
vïng gi÷a c¬ thÓ 0,336-0,392 mm. Vßng thÇn<br />
kinh n»m ë vïng eo th¾t, c¸ch mót ®Çu 0,5 mm. C¸ thÓ c¸i: C¬ thÓ ng¾n, mËp, mµu tr¾ng<br />
Thùc qu¶n ph×nh to ë phÇn ®Çu, dµi 0,28-0,32 ngµ. Cuticun cã v©n ngang râ. C¬ thÓ dµi 3,86-<br />
mm, réng nhÊt 0,08-0,092 mm. PhÇn eo th¾t nèi 3,9 mm, réng nhÊt 0,408-0,424 mm. MiÖng cã<br />
gi÷a thùc qu¶n vµ hµnh thùc qu¶n nhá vµ dµi. xoang miÖng nhá. Vßng th©n kinh c¸ch mót ®Çu<br />
Hµnh thùc qu¶n kh«ng cã van, kÝch th−íc 0,304 mm. Thùc qu¶n m¶nh, dµi 0,415-0,504<br />
mm, réng nhÊt ë phÇn gèc thùc qu¶n 0,048-<br />
0,152-0,168 mm × 0,128-0,16 mm. Lç sinh dôc<br />
0,056 mm. Hµnh thùc qu¶n cã van, kÝch th−íc<br />
h¬i nh« ra khái bÒ mÆt c¬ thÓ, n»m ë gi÷a h¬i<br />
dÞch vÒ phÝa sau c¬ thÓ, c¸ch mót ®Çu 1,28-1,6 0,104-0,12 × 0,144 mm. §u«i nhän, h×nh ®inh,<br />
mm. §u«i nhän, h×nh ®inh, dµi 1,1-1,16 mm. dµi 0,648-0,72 mm. Trøng h×nh bÇu dôc, ph©n<br />
Trøng cã vá máng, h×nh ovan, kÝch th−íc 0,156- bµo ph©n chia lÇn mét, kÝch th−íc 0,062-0,066 ×<br />
0,16 × 0,09-0,156 mm. 0,132-0,134 mm.<br />
<br />
<br />
a b c<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
d<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
e<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
H×nh 3. Thelastoma periplaneticola Leibersper, 1960<br />
a. C¸ thÓ c¸i; b. PhÇn miÖng; c. Trøng; d. CÊu tróc thùc qu¶n, hµnh thùc qu¶n; e. PhÇn ®u«i.<br />
<br />
3<br />
H×nh 4. Thelastoma periplaneticola Leibersper, 1960 (mÉu t−¬i)<br />
a. C¸ thÓ c¸i; b. PhÇn ®Çu c¬ thÓ<br />
<br />
3. Loµi Leidynemella panesthiae thÇn kinh c¸ch mót ®Çu 0,14 mm. Khoang<br />
(Gabeb, 1878) Chitwood & Chitwood, miÖng nhá. Thùc qu¶n m¶nh, dµi 0,38 mm, réng<br />
1934 (h×nh 5) nhÊt 0,028 mm. Hµnh thùc qu¶n cã van, kÝch<br />
th−íc 0,096 × 0,072 mm. §u«i h×nh kim nhän,<br />
C¸ thÕ c¸i: C¬ thÓ dµi 0,94 mm, réng nhÊt dµi 0,332 mm.<br />
0,128 mm. Cutincun cã v©n ngang mê. Vßng<br />
<br />
<br />
a b<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
H×nh 5. Leidynemella panesthiae (Gabeb, 1878) Chitwood & Chitwood, 1934<br />
a. c¸ thÓ c¸i; b. cÊu tróc thùc qu¶n, hµnh thùc qu¶n.<br />
<br />
4<br />
4. Loµi Travassosinema morobecola Hunt, ®Çu cã 6 c¸nh cutin. Thùc qu¶n m¶nh, thon dµi<br />
1993 (h×nh 6, 7) 0,184 mm, réng nhÊt 0,024 mm. Hµnh thùc<br />
qu¶n gÇn trßn, cã van, kÝch th−íc 0,076 × 0,068<br />
C¸ thÓ c¸i: C¬ thÓ nhá, dµi 1,84 mm, réng<br />
mm. §u«i h×nh kim nhän, dµi 0,92 mm.<br />
nhÊt 0,232 mm. Cuticun cã v©n ngang râ. PhÇn<br />
<br />
a<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
b<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
H×nh 6. Travassosinema morobecola Hunt, 1993<br />
a. C¸ thÓ c¸i; b. PhÇn ®Çu.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
H×nh 7. Travassosinema morobecola Hunt, 1993 (mÉu t−¬i)<br />
a. c¸ thÓ c¸i; b. phÇn ®Çu.<br />
<br />
5<br />
5. Loµi Hammerschmidtiella diesingi mót ®Çu 0,128-0,14 mm. Thùc qu¶n ph×nh to ë<br />
(Hammerschmidt, 1938) Chitwood, 1932 phÝa sau, dµi 0,28-0,284 mm, réng nhÊt ë phÇn<br />
(h×nh 8, 9) sau 0,072-0,08 mm. Hµnh thùc qu¶n cã van mê,<br />
kÝch th−íc 0,176-0,184 × 0,108-0,12 mm. §u«i<br />
C¸ thÓ c¸i: C¬ thÓ to, mËp, mµu tr¾ng ®ôc,<br />
ng¾n, nhän, h×nh ®inh, dµi 0,56-0,688 mm.<br />
dµi 3,64-3,96 mm, réng nhÊt 0,44-0,45 mm.<br />
Trøng h×nh thoi, cã vá máng, kÝch th−íc trøng<br />
Cuticun cã v©n ngang râ, râ nhÊt ë phÇn ®Çu c¬<br />
thÓ. Vßng thÇn kinh n»m ë gi÷a thùc qu¶n, c¸ch 0,064-0,072 × 0,024-0,032 mm.<br />
<br />
a b c<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
d<br />
<br />
e<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
H×nh 8. Hammerschmidtiella diesingi (Hammerschmidt, 1938) Chitwood, 1932<br />
a. C¸ thÓ c¸i; b. PhÇn miÖng; c. CÊu tróc thùc qu¶n; d. Trøng; e. §u«i con c¸i.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
H×nh 9. Hammerschmidtiella diesingi (Hammerschmidt, 1938) Chitwood, 1932 (mÉu t−¬i)<br />
a. C¸ thÓ c¸i; b. PhÇn ®Çu; c. §u«i con c¸i.<br />
<br />
6<br />
6. Loµi Blatticola blattae (Graeffe, 1860) 0,43 mm, réng nhÊt ë phÇn gèc 0,068 mm.<br />
Chitwood, 1932 (h×nh 10, 11) Hµnh thùc qu¶n kh«ng cã van, kÝch th−íc<br />
0,164 × 0,168-0,176 mm. Lç sinh dôc n»m ë<br />
C¸ thÓ c¸i: C¬ thÓ to mËp, mµu tr¾ng ®ôc,<br />
gÇn gi÷a c¬ thÓ, nghiªng vÒ nöa sau c¬ thÓ, c¸ch<br />
dµi 4,86-5,22 mm, réng nhÊt 0,424-0,432 mm.<br />
mót ®Çu 2,4-2,44 mm. Trøng nhiÒu, h×nh thoi<br />
Cuticun cã v©n ngang râ, râ nhÊt ë phÇn ®Çu.<br />
dµi, chiÕm ®Çy khoang phÝa sau c¬ thÓ, kÝch<br />
HÇu ng¾n. Vßng thÇn kinh n»m ë gÇn gi÷a thùc<br />
th−íc trøng 0,026-0,032 ( 0,06-0,064 mm. §u«i<br />
qu¶n, nghiªng vÒ nöa tr−íc thùc qu¶n, c¸ch mót<br />
ng¾n, nhän, dµi 0,216-0,304 mm.<br />
®Çu 0,184-0,2 mm. Thùc qu¶n nhá, dµi 0,392-<br />
<br />
<br />
a b c<br />
<br />
<br />
<br />
d<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
e<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
H×nh 10. Blatticola blattae (Graeffe, 1860) Chitwood, 1932 H×nh 11. Blatticola blattae<br />
a. C¸ thÓ c¸i; b. PhÇn miÖng; c. PhÇn ®Çu c¬ thÓ; (Graeffe, 1860) Chitwood, 1932<br />
d. §u«i; e. Trøng. (mÉu t−¬i cña c¸ thÓ c¸i)<br />
<br />
NhËn xÐt: Trong sè 6 loµi giun trßn ký sinh lo¹i ®−îc 6 loµi giun trßn ký sinh thuéc 6 gièng,<br />
ë gi¸n ®Êt th× c¶ 6 loµi ®Òu lÇn ®Çu tiªn ph¸t hiÖn 1 hä Thelastomatidae, bé Oxyurida. §©y lµ<br />
ký sinh ë gi¸n ®Êt ViÖt Nam. Hai trong sè 6 loµi nh÷ng dÉn liÖu ®Çu tiªn vÒ m« t¶ thµnh phÇn<br />
giun trßn ký sinh phæ biÕn ë gi¸n ®Êt Tam §¶o loµi giun trßn ký sinh ë gi¸n ®Êt ë ViÖt Nam.<br />
lµ c¸c loµi Aoruroides philippinensis vµ Tû lÖ nhiÔm giun trßn ë gi¸n ®Êt t−¬ng ®èi<br />
Hammerschmidtiella diesingi. §©y lµ dÉn liÖu cao chiÕm 9/15 c¸ thÓ vËt chñ ®−îc nghiªn cøu,<br />
®Çu tiªn vÒ thµnh phÇn loµi giun trßn ký sinh ë c−êng ®é nhiÔm tõ 3-70 giun/c¸ thÓ vËt chñ.<br />
gi¸n ®Êt ViÖt Nam.<br />
Lêi c¸m ¬n: C«ng tr×nh nµy ®−îc thùc hiÖn<br />
III. KÕT LUËN víi sù hç trî kinh phÝ cña Quü ph¸t triÓn khoa<br />
häc c«ng nghÖ Quèc gia (NAFOSTED) ®Ò tµi<br />
Trªn gi¸n ®Êt Tam §¶o ®J ph¸t hiÖn vµ ®Þnh mJ sè 106.12.86.09.<br />
<br />
7<br />
TµI LIÖU THAM KH¶O E., 2010: Zootaxa, 2477: 62-68.<br />
5. Hunt D. J., 1996: Fundam. Appl. Nematol.,<br />
1. Achinelly M. F. & Camino N. B., 2007: 19 (1): 7-14.<br />
PapÐis Avulsos de Zoologia, 47(15): 181-<br />
186. 6. Jex A. R., Schneider M. A., Rose H. A.,<br />
Cribb T. H., 2005: Nematology, 7(4): 534-<br />
2. Adamson M. L. & Waerebeke V. D., 575.<br />
1992a: Systematic Parasitology, 21: 21-63.<br />
7. Smart G. C., Jr., 1995: Supplement to the<br />
3. Basir M. A., 1940: Proc. Indian Acad. Sci., Journal of Nematology, 27(4S): 529-534.<br />
12 (Sec. B): 8-16.<br />
8. Ph¹m V¨n Lùc, D−¬ng C«ng Chinh,<br />
4. Guzeeva E. A., Luc P. V., Spiridonov S. 1999: T¹p chÝ Sinh häc, 21(2B): 164-169.<br />
<br />
<br />
BIODIVERSITY OF NEMATODE SPCIES COMPOSITION IN LAND<br />
COCKROACHES IN TAM DAO NATIONAL PARK, Vinh Phuc province<br />
<br />
<br />
Pham Van Luc, Bui Thi Dung, Hoang Van Hien<br />
<br />
SUMMARY<br />
<br />
By using Skrjabin method, 9 of 15 individuals of land cockroaches collected in Tam Dao national park<br />
were recorded as hosts infected with nematodes, infection intensity ranged from 3-70 worms/individual. Six<br />
nematode species were identified, described and illustrated, that belong to 2 families, 6 genus of order<br />
Oxyurida, such as, Aoruroides philippinensis (Chitwood et Chitwood, 1933); Thelastoma periplaneticola<br />
Leibersper, 1960; Leidynemella panesthiae (Gabeb, 1878) Chitwood & Chitwood, 1934; Travassosinema<br />
morobecola Hunt, 1993; Hammerschmidtiella diesingi (Hammerschmidt, 1938) Chitwood, 1932 and<br />
Blatticola blattae (Graeffe, 1860) Chitwood, 1932. Of those, two species were found very common in land<br />
cockroaches, namely Aoruroides philippinensis and Hammerschmidiella diesingi. This is the first data on<br />
species composition of parasitic nematodes reared from land cockroaches of Vietnam.<br />
<br />
Ngµy nhËn bµi: 17-3-2011<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
8<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
