Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng các bệnh nhân ngộ độc paraquat tại trung tâm chống độc bệnh viện Bạch Mai

Chia sẻ: Nguyễn Thị Thủy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

58
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết nghiên cứu với mục tiêu mô tả đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của các bệnh nhân ngộ độc paraquat tại trung tâm chống độc bệnh viện Bạch Mai. Các yếu tố lâm sàng và cận lâm sàng liên quan tới tử vong khá thường gặp như loét họng miệng, tổn thương gan, suy thận, hạ kali máu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng các bệnh nhân ngộ độc paraquat tại trung tâm chống độc bệnh viện Bạch Mai

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG CÁC BỆNH NHÂN NGỘ ĐỘC PARAQUAT TẠI TRUNG TÂM CHỐNG ĐỘC BỆNH VIỆN BẠCH MAI Hà Trần Hưng1,2, Vũ Mai Liên1 1 Trường Đại học Y Hà Nội, 2Trung Tâm Chống Độc Nghiên cứu mô tả hồi cứu trên 155 bệnh nhân ngộ độc paraquat trong 2 năm 2010 - 2011. Kết quả cho thấy có 94 nam (60,9%) và 61 nữ (39,9%), tuổi trung bình: 26,9 ± 12,2. Hầu hết triệu chứng lâm sàng đầu tiên trên đường tiêu hóa (98%), nôn hay gặp nhất. 7,7% có giảm tri giác, 29,7% có nhịp nhanh, 23,9% có thở nhanh, và 15,9% có giảm SpO2. Kết quả xét nghiệm có 66,7% có suy thận, 47,1% có tăng AST, ALT, 45,3% có tăng Bilirubin. 49,6% bệnh nhân có hạ kali và 2,2% bệnh nhân có tăng Kali máu. 117 bệnh nhân tăng bạch cầu (80,1%), 114 bệnh nhân tăng bạch cầu đa nhân trung tính (78,1%), 61 bệnh nhân tăng CRP (64,2%). Các yếu tố lâm sàng và cận lâm sàng liên quan tới tử vong khá thường gặp như loét họng miệng, thở nhanh, tổn thương gan, suy thận, hạ kali máu. Từ khóa: Paraquat, ngộ độc I. ĐẶT VẤN ĐỀ Paraquat (viết tắt của paraquaternary bipyridyl) là một thuốc diệt cỏ hiệu quả lại nhiều trường hợp ngộ độc paraquat đến cấp cứu [1]. Là một chất độc vô cùng nguy hại nên việc phát hiện các triệu chứng và xử trí các phân hủy nhanh khi tiếp xúc với đất nên giảm được mức độ ảnh hưởng tới môi trường. Với bệnh nhân ngộ độc paraquat luôn là một thách thức lớn đối với bác sỹ làm công tác cấp cứu, giá thành rẻ, diệt cỏ dại một cách nhanh chóng paraquat đã từng được sử dụng rộng hồi sức chống độc. Tỉ lệ tử vong do ngộ độc paraquat rất cao, thường khoảng 70 - 80% rãi ở nhiều nước trên thế giới và gần đây trở nên rất phổ biến ở Việt Nam với nhiều tên theo nhiều thống kê của các tác giả nước thương mại do nhiều công ty nhập khẩu và ngoài [2; 3]. Tại Trung tâm chống độc bệnh viện Bạch Mai, tỉ lệ tử vong năm 2007 theo sản xuất. Bên cạnh tính hữu ích nó cũng là một chất hóa học vô cùng độc hại cho con nghiên cứu của Đặng Thị Xuân, Nguyễn Thị Dụ là 72,5% [4], năm 2009 theo nghiên cứu người nếu vô tình hay cố ý nuốt phải dù chỉ với lượng nhỏ. Tại nhiều nước phát triển như của Nguyễn Thị Phương Khắc là 52,8% [1], tại bệnh viện Chợ Rẫy năm 1997 là 85% [5]. Hoa Kỳ, châu Âu và Nhật Bản paraquat đã bị Đặc điểm lâm sàng của ngộ độc paraquat cấm sử dụng nhưng ở Việt Nam việc thiếu các chính sách và biện pháp quản lý sử dụng hóa phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: liều lượng uống, nồng độ hóa chất uống, bệnh nhân có chất này nên trong những năm vừa qua có rất nôn ngay sau khi uống không, có được xử trí ngay tại chỗ không, thời gian từ lúc uống đến Địa chỉ liên hệ: Hà Trần Hưng, Bộ môn Hồi sức cấp cứu, Trường Đại học Y Hà Nội Email: hatranhung@yahoo.com Ngày nhận: 10/8/2015 Ngày được chấp thuận: 10/9/2015 TCNCYH 97 (5) - 2015 lúc được xử trí tại cơ sở y tế đầu tiên, thời gian uống đến lúc được xử trí tại trung tâm chống độc, thể trạng người bệnh các triệu chứng lâm sàng như loét miệng, họng, thực quản, tình trạng nhiễm toan, tổn thương gan, 35 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC thận và đặc biệt là tiến triển tổn thương phổi Các chỉ số nghiên cứu chính: và các điều trị được áp dụng [5 - 7]. Tỉ lệ ngộ độc paraquat ngày càng gia tăng, - Lượng uống, thời gian đến viện. - Triệu chứng: triệu chứng đầu tiên, loét tỷ lệ tử vong còn cao, tuy nhiên vẫn còn thiếu các nghiên cứu hệ thống, cập nhật tại trung miệng họng, khó thở, thiểu niệu, vô niệu, biểu hiện nhiễm toan. tâm chống độc về các triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng chính vì vậy chúng tôi tiến hành - Cận lâm sàng: tình trạng oxy máu, X quang phổi, CT scanner phổi, toan máu, BE nghiên cứu đề tài với mục tiêu mô tả đặc điểm khi vào viện. lâm sàng và cận lâm sàng của các bệnh nhân ngộ độc paraquat tại Trung tâm chống độc 2.3. Thu thập số liệu: sử dụng mẫu bệnh án nghiên cứu thống nhất. bệnh viện Bạch Mai. II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP 2.4. Các định nghĩa và tiêu chuẩn 1. Đối tượng - Tử vong: các bệnh ngộ độc paraquat tử vong tại trung tâm chống độc hoặc tình trạng 1.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân bệnh nặng lên gia đình xin về. - Tổn thương niêm mạc miệng, họng, Tất cả các bệnh nhân ngộ độc paraquat điều trị tại Trung tâm chống độc bệnh viện Bạch Mai trong 2 năm 2010 - 2011. Chẩn đoán ngộ độc paraquat dựa vào: bệnh nhân có 1 trong 2 tiêu chuẩn: - Bệnh nhân uống thuốc trừ cỏ paraquat và có biểu hiện lâm sàng ngộ độc paraquat. - Xét nghiệm độc chất nước tiểu tìm thấy paraquat. 1.2. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân - Bệnh nhân có tiền sử bệnh phổi, thận, gan. - Những bệnh nhân ngộ độc đồng thời các chất độc khác. 2. Phương pháp 2.1. Thiết kế nghiên cứu: nghiên cứu mô tả hồi cứu. 2.2. Qui trình nghiên cứu: nghiên cứu hồi cứu thu thập các số liệu tên loại thuốc trừ cỏ đường tiêu hoá, bao gồm cả thực quản: có các biểu hiện: lưỡi sưng nề, đau (“lưỡi paraquat”), bỏng miệng họng, hoại tử và bong niêm mạc miệng, họng, nôn nhiều, đau bụng, nội soi có tổN thương thực quản, dạ dày, chảy máu tiêu hoá. - Tổn thương thận: biểu hiện thiểu niệu, vô niệu, protein niệu, tăng urê, creatinin máu. Tổn thương gan biểu hiện tăng bilirubin (trên 34 mmol/L)), tăng AST, ALT (trên 2 lần), suy gan (biểu hiện não gan, giảm tỷ lệ prothrombin, tăng NH3). - Nhịp tim nhanh: nếu nhịp tim > 100 chu kì/phút. - Thở nhanh: nếu nhịp thở > 20 lần/phút. - Tăng huyết áp: khi huyết áp tâm thu ≥ 140mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương ≥ 90mmHg. - Giảm SpO2: nếu chỉ số SpO2 < 92%. có paraquat, hàm lượng paraquat, lượng paraquat - Nếu nồng độ Kali máu < 3,5 mmol/l là hạ Kali máu, Kali máu > 4,5 mmol/l là tăng Kali uống, thời gian đến viện, triệu chứng lâm máu. sàng: loét miệng họng, tổn thương gan, thận, phổi, cận lâm sàng: khí máu vào viện, - Tăng bạch cầu: nếu bạch cầu > 10G/l và nếu bạch cầu đa nhân trung tính > 75% là có X quang phổi, CT scanner phổi và kết quả điều trị. tăng bạch cầu đa nhân trung tính. 36 TCNCYH 97 (5) - 2015 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC - Nếu pH < 7,35 là giảm, pH > 7,45 là tăng, pCO2 < 35 mmHg là giảm, pCO2 > 45 mmHg là tăng. Nếu BE< -2 là giảm, BE > 2 là tăng. III. KẾT QUẢ 1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu 3. Phương pháp xử lý số liệu Các số liệu được phân tích bằng phần Trong tổng số 155 bệnh nhân ngộ độc mềm SPSS 16.0 tính trung bình, độ lệch chuẩn, so sánh trung bình bằng t-test, so sánh paraquat từ tháng 01 năm 2010 đến tháng 12 2 năm 2011 đủ tiêu chuẩn vào nghiên cứu có 94 tỷ lệ bằng test χ , exact test. nam (60,9%) và 61 nữ (39,9%), tuổi thấp nhất 4. Đạo đức nghiên cứu là 9 tuổi, tuổi cao nhất là 76 tuổi, trung bình: Các thông tin của bệnh nhân đều được 26,9 ± 12,2. Ngộ độc paraquat hay gặp ở độ bảo mật và chỉ phục vụ cho mục tiêu nghiên cứu. Bệnh nhân có quyền từ chối tham gia tuổi 20-29 tuổi (38,7%). Về thời gian thì có 73 nghiên cứu mà không cần giải thích lý do. nhân (53%) trong năm 2011. bệnh nhân (47%) trong năm 2010 và 82 bệnh 2. Triệu chứng lâm sàng Bảng 1. Triệu chứng lâm sàng đầu tiên Triệu chứng lâm sàng Số bệnh nhân (n = 101) % Nôn 78 77,3 Đau miệng 5 5,0 Nôn và đau miệng 16 15,8 Khác 2 1,9 Hầu hết triệu chứng lâm sàng đầu tiên là các triệu chứng đường tiêu hóa chiếm 98%, trong đó triệu chứng nôn hay gặp nhất chiếm 77,3%. 2 bệnh nhân có triệu chứng khác là khó thở. Bảng 2. Các dấu hiệu sinh tồn lúc vào viện tại thời điểm nhập viện Lâm sàng X ± SD Glasgow (điểm) 14,7 ± 1,2 3 - 15 Nhịp tim (lần/phút) 91,9 ± 16,9 60 - 160 HA tâm thu (mmHg) 117 ± 20,7 60 - 210 HA tâm trương (mmHg) 73,4 ± 11,5 40 - 100 SpO2 (%) 92,6 ± 13,5 30 - 100 Tần số thở (lần/phút) 21,3 ± 6,4 16 - 41 Thấp nhất - Cao nhất Hầu hết các dấu hiệu sinh tồn của bệnh nhân khi mới vào viện đều bình thường. Tuy nhiên, TCNCYH 97 (5) - 2015 37 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC 7,7% bệnh nhân có giảm tri giác, 29,7% có nhịp nhanh, 23,9% bệnh nhân có thở nhanh, và 15,9% bệnh nhân có giảm SpO2. Bảng 3. Biểu hiện triệu chứng theo cơ quan Cơ quan Tiêu hóa Hô hấp Thận Gan mật Tim mạch Thần kinh Triệu chứng Số bệnh nhân % Đau miệng 152 98,1 Nôn 150 96,7 Loét miệng họng 145 93,5 Đau sau xương ức, thượng vị 41 26,5 Khó thở 70 45,2 Ngừng thở 7 4,5 Vô niệu 7 10,6% Thiểu niệu 5 7,5% Vàng da 33 21,3 Nhịp nhanh 46 29,7 Ngừng tuần hoàn 10 6,5 Rối loạn tri giác 26 16,7 Tại thời điểm nhập viện, triệu chứng của cơ quan tiêu hóa là hay gặp nhất, chủ yếu là đau miệng (98,1%), nôn (96,7%), loét miệng họng (93,5%). Sau đó là các triệu chứng về hô hấp, tổn thương gan, thận. 3. Thay đổi cận lâm sàng Bảng 4. Các kết quả xét nghiệm huyết học Xét nghiệm X ± SD Số bệnh nhân Thấp nhất Cao nhất BC (G/l) 146 3,6 58,5 16,9 ± 9,14 ĐNTT(%) 146 46,4 95,6 81,2 ± 10,04 CRP (mg/dl) 95 0 26,7 3,07 ± 4,55 * BC: bạch cầu; ĐNTT: đa nhân trung tính Theo nghiên cứu có 1 bệnh nhân hạ bạch cầu (0,6%), 117/146 bệnh nhân tăng bạch cầu (80,1%),114/146 bệnh nhân tăng bạch cầu đa nhân trung tính (78,1%), 61/95 bệnh nhân tăng CRP (64,2%). 38 TCNCYH 97 (5) - 2015 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC Bảng 5. Xét nghiệm sinh hóa lúc vào viện Số bệnh nhân Thấp nhất Cao nhất X ± SD Glucose (mmol/l) 131 42 2,1 7,7 ± 5,58 Urê (mmol/l) 138 1,8 94 13,4 ± 15,6 Creatinin (µmol/l) 138 45 1029 252,7 ± 247,6 AST (U/l) 136 11 809 81,0 ± 123,4 ALT (U/l) 136 4 693 67,3 ± 99,6 Bilirubin TP (µmol/l) 95 3.6 593,9 52,0 ± 102,9 Kali (mmol/l) 139 1,8 6,1 3,3 ± 0,68 Xét nghiệm Kết quả xét nghiệm cho thấy có tới 66,7% bệnh nhân có suy thận, 47,1% bệnh nhân có tổn thương gan trong đó tăng AST tăng cao hơn với 45,3% bệnh nhân có tăng bilirubin. 36,6% bệnh nhân có tăng đường máu và 6,1% bệnh nhân có hạ glucose, 49,6% bệnh nhân có hạ Kali và 2,2% bệnh nhân có tăng kali máu. Chẩn đoán hình ảnh Trong số 81 bệnh nhân nghiên cứu được chụp X quang phổi, 66,7% không thấy hình ảnh tổn thương trên phim X quang, còn lại hầu hết là các tổn thương mờ ở một hay hai bên phổi. Có 24 bệnh nhân được chụp cắt lớp phổi, hình ảnh ghi nhận được 46,7% là không thấy tổn thương, xơ phổi chiếm 16,6%. IV. BÀN LUẬN Kết quả nghiên cứu cho thấy tuổi trung Về giới tính, trong nghiên cứu của chúng bình của bệnh nhân ngộ độc paraquat là 26,9 tôi tỷ lệ nam 60,9%. Tỉ lệ bệnh nhân nam bị ngộ độc cao hơn so với nữ có ý nghĩa thống ± 12,2 tuổi, tuổi nhỏ nhất là 9, tuổi cao nhất là 76, kết quả cũng tương tự như nghiên cứu tại Ấn Độ năm 2003 [7] và nghiên cứu thực hiện năm 1999 [8] trên 375 bệnh nhân, đây đều là lứa tuổi lao động, nhiều bệnh nhân còn trẻ, trước những mâu thuẫn trong gia đình và xã hội chưa tìm được cách giải quyết hợp lý nên chọn giải pháp tiêu cực là tự tử. Đây cũng là nhận xét của nhiều tác giả về nguyên nhân gây ngộ độc [5]. Đáng chú ý trong nghiên cứu của chúng tôi là bệnh nhân nhỏ tuổi nhất chỉ 9 tuổi do uống nhầm một ngụm thuốc và bệnh nhân nhiều tuổi nhất là 76 tuổi cố ý uống gần 1 chai paraquat đều tử vong. TCNCYH 97 (5) - 2015 kê. Theo nghiên cứu năm 1999 thì tỉ lệ này là 64,5% nam: 35,5% nữ [9], phù hợp với nghiên cứu của chúng tôi. Tỉ lệ nam cao hơn nữ có thể là do nam giới thường có xu hướng tự tử quyết liệt hơn nên thường nặng hơn và được tuyến dưới chuyển đến trung tâm chống độc. Về đặc điểm lâm sàng thì hầu hết các bệnh nhân đều có triệu chứng đầu tiên là tiêu hóa (98,05%), trong đó triệu chứng nôn thường gặp nhất (93,1%). Tỉ lệ này phù hợp với các nghiên cứu tại Ấn Độ thì chứng nôn chiếm 100% [1,7]. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy các bệnh nhân đến viện đều trong tình trạng ý 39