Đặc điểm chuẩn mô mềm mặt của người Việt trong phân tích sơ đồ lưới

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 2 * 2018<br /> <br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM CHUẨN MÔ MỀM MẶT CỦA NGƯỜI VIỆT<br /> TRONG PHÂN TÍCH SƠ ĐỒ LƯỚI<br /> Lữ Minh Lộc*, Ngô Thị Quỳnh Lan**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích sơ đồ lưới nhằm khảo sát đặc điểm của mô mềm mặt<br /> và qua đó bước đầu thiết lập sơ đồ lưới chuẩn cho mẫu người Việt Nam.<br /> Đối tượng và phương pháp: Phim sọ nghiêng của 144 đối tượng (61 nam và 83 nữ, từ 16 đến 25 tuổi)<br /> được chọn lựa. Sơ đồ lưới được xây dựng dựa trên phim sọ nghiêng định vị theo tư thế đầu tự nhiên, và tùy<br /> thuộc vào chiều cao tầng mặt trên và chiều dài nền sọ trước của mỗi đối tượng. Xác định và đo đạc giá trị tọa độ<br /> và vị trí tỉ lệ của mỗi điểm chuẩn trong hệ trục tọa độ bằng phần mềm AutoCAD 2010. Qua đó thiết lập sơ đồ<br /> lưới chuẩn theo từng giới. Kiểm định T cho 2 mẫu độc lập được sử dụng để so sánh dữ liệu theo giới.<br /> Kết quả: Nghiên cứu cho thấy các điểm chuẩn trên mô mềm đều khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa nam và<br /> nữ, ngoại trừ 2 điểm Nasion và Supramentale. Độ nhô mũi, độ nhô hai môi và độ dày cằm của nam đều lớn hơn<br /> nữ.<br /> Kết luận: Do đặc điểm mô mềm mặt khác nhau giữa nam và nữ, cho nên việc xây dựng sơ đồ lưới cho riêng<br /> từng giới có thể cung cấp một hướng dẫn có giá trị trong việc chẩn đoán và lập kế hoạch chỉnh hình.<br /> Từ khóa: Phim sọ nghiêng, sơ đồ lưới, vị trí đầu tự nhiên<br /> ABSTRACT<br /> MESH DIAGRAM ANALYSIS OF SOFT TISSUE FACIAL NORMS FOR VIETNAMESES<br /> Lu Minh Loc, Ngo Thi Quynh Lan * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 22 - No 2- 2018: 30 - 37<br /> <br /> Objectives: The purposes of this study were to investigate the characteristics of soft-tissue facial profile and<br /> to establish a standard mesh diagram representing Vietnamese population using mesh analysis.<br /> Materials and methods: Lateral cephalometric radiographs of 144 subjects (61 males and 83 females, aged<br /> between 16 to 25 years-old) were selected. The mesh diagram is constructed on the cephalometric radiograph<br /> oriented in the natural head position due to the individual upper facial height and anterior cranial base. The mean<br /> and proportionate location of each landmark in coordinate system were plotted and measured with AutoCAD<br /> 2010 software. Normal diagrams were then constructed for both genders. To compare data between males and<br /> females, a Student’s independent t-test was used.<br /> Results: All of the soft tissue landmarks displayed statistically significant gender differences, except for<br /> Nasion and Supramentale position. The nose prominence, bilabial protrusion, and chin thickness were greater in<br /> males than females.<br /> Conclusion: Our findings show the significant gender differences in soft tissue profile. Therefore, the<br /> construction of Vietnamese mesh diagram for each gender can possibly provide a valuable guide for the<br /> orthodontic diagnosis and treatment planning.<br /> Keywords: Cephalometric radiograph, Mesh diagram, natural head position<br /> <br /> <br /> <br /> *Bộ môn CHRM, Khoa Răng Hàm Mặt, ĐH Y Dược, TP. Hồ Chí Minh<br /> **Bộ môn NKCS, Khoa Răng Hàm Mặt, ĐH Y Dược, TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: ThS. Lữ Minh Lộc ĐT: 0913614126 Email: loclu75@yahoo.com<br /> 30 Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 2 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> MỞ ĐẦU ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> Quan niệm về nét mặt đẹp hay hài hòa phụ Mẫu nghiên cứu<br /> thuộc vào nhận định riêng của từng cá nhân, Mẫu nghiên cứu gồm phim sọ nghiêng của<br /> mang tính chủ quan và thay đổi theo không gian 144 đối tượng (61 nam và 83 nữ) từ 16-25 tuổi.<br /> và thời gian. Aristote đã đưa ra triết lý về bản Bao gồm các đối tượng có gương mặt hài hòa<br /> chất vẻ đẹp. Ông cho rằng khuôn mặt đẹp phải trong nghiên cứu của Hồ Thị Thùy Trang (1999),<br /> tuân theo những qui luật về hình học và tỉ lệ phim của các đối tượng là các học sinh thuộc<br /> nhất định(8). nguồn hồ sơ lưu trữ của nhóm nghiên cứu tham<br /> Người Ai cập cổ đại đã dùng những đường gia chương trình “Theo dõi và chăm sóc răng<br /> kẽ ô tạo thành lưới gồm những ô vuông bằng miệng đặc biệt trong 15 năm (1996-2010)” do Bộ<br /> nhau bao quanh hình ảnh của một người để đảm Y tế quản lý, được thực hiện tại Khoa Răng Hàm<br /> bảo các bộ phận vẽ đúng theo một tỉ lệ, Moorrees Mặt, Đại Học Y Dược TP.HCM và các phim sọ<br /> đã sử dụng phép biến đổi của sơ đồ lưới để nghiêng chẩn đoán thường quy của bệnh nhân<br /> chuyển đổi những thông tin thiết yếu của hệ đến khám và điều trị chỉnh hình tại khu điều trị<br /> thống sọ-mặt-răng dưới dạng sơ đồ(6). Đây là một thuộc Khoa Răng Hàm Mặt, ĐH Y Dược<br /> phân tích tỉ lệ trên một hệ trục tọa độ, giúp trình TP.HCM.<br /> bày sự sai lệch của hình thái khuôn mặt dưới Tiêu chuẩn chọn mẫu<br /> dạng sơ đồ. Leonardo da Vinci khuyên nên chọn Ông bà, cha mẹ là người Việt Nam, dân tộc<br /> lựa và đo đạc các khuôn mặt đẹp để tìm ra Kinh.<br /> những tỉ lệ lý tưởng(9). Ông cũng nhấn mạnh<br /> Tuổi từ 16 đến 25 (giai đoạn tuổi xương xác<br /> rằng vẽ đẹp này nên được xác nhận bởi công<br /> định theo đốt sống cổ từ giai đoạn CS6 trở lên)(3).<br /> chúng hơn là phán xét riêng của người làm nghệ<br /> thuật. Để có thể áp dụng phân tích sơ đồ lưới Không có tiền sử điều trị chỉnh hình răng<br /> vào chẩn đoán chỉnh hình răng mặt tại Việt mặt.<br /> Nam, chúng ta phải thiết lập được một lưới Không có dị dạng hàm mặt.<br /> chuẩn trên nhóm người Việt có nét mặt bình Tương quan xương hàm và răng hạng I.<br /> thường, hay nói cách khác là vẽ được một lưới Mức độ chen chúc, thiếu chỗ: ≤4mm<br /> chuẩn nét mặt bình thường của một cá thể thông<br /> Nét mặt nhìn nghiêng chấp nhận được (môi<br /> qua mối liên hệ tỉ lệ giữa các thành phần của<br /> trên: -0,9 ± 1,63 mm và môi dưới: 0,83 ± 1,56 mm<br /> khuôn mặt. Bằng phương pháp chồng hình ảnh<br /> so với đường thẩm mỹ E khi đánh giá qua phim<br /> được thiết lập bình thường từ một cá nhân lên<br /> sọ nghiêng)(2).<br /> hình ảnh hiện tại của cá nhân đó, phân tích sơ đồ<br /> lưới giúp đưa ra đánh giá thẩm mỹ trên phim Phương pháp nghiên cứu<br /> phù hợp với những phán xét trên lâm sàng. Thiết kế nghiên cứu<br /> Vì vậy để hỗ trợ cho việc đánh giá sự hài Cắt ngang mô tả và phân tích<br /> hòa của nét mặt nhìn nghiêng, trong nghiên Phương pháp đo đạc trên phim<br /> cứu này chúng tôi sử dụng phân tích sơ đồ Kỹ thuật chụp phim<br /> lưới với mục tiêu: (1) khảo sát và so sánh đặc Các đối tượng nghiên cứu được chụp phim<br /> điểm mô mềm mặt nhìn nghiêng của người theo mặt phẳng tham chiếu Frankfort.<br /> Việt theo giới; (2) bước đầu thiết lập sơ đồ lưới Tất cả các phim và hình được chụp bởi một<br /> cho mẫu người Việt Nam. kỹ thuật viên nhiều kinh nghiệm tại bộ môn tia<br /> X, Khoa Răng Hàm Mặt, ĐHYDược TP.HCM.<br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt 31<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 2 * 2018<br /> <br /> Các phim đạt yêu cầu nghiên cứu được vẽ (đường thẳng này vuông góc với mặt phẳng<br /> nét và scan vào máy vi tính  Chuẩn hóa hình Frankfort hoặc mặt phẳng ngang thật sự).<br /> ảnh đã được scan theo tỉ lệ 1/1 so với bản vẽ nét. Đường ngang thứ nhất đi qua Na (đường<br /> Để chuyển đổi từ mặt phẳng Frankfort thành này vuông góc với đường (1)).<br /> mặt phẳng đầu tự nhiên, áp dụng công thức(5): Đường ngang thứ hai đi qua ANS và song<br /> Na’Sn-mp đầu tự nhiên=0,665×Na’Sn-mp song với đường (2).<br /> Frankfort – 0,347×Pog’Pn-mp Frankfort+55,488 Đường thẳng đứng thứ hai song song với<br /> Xác định các điểm mốc trên mô mềm đường (1) đi qua S’ (S’ được xác định với khoảng<br /> Điểm Gla’ (Glabella mô mềm): điểm nhô ra cách NS’=NS).<br /> nhất của mô mềm trán Tứ giác “lõi” có 4 cạnh: cạnh ngang và<br /> Điểm Na’ (Nasion mô mềm): điểm sau nhất cạnh đứng được chia thành hai phần bằng<br /> của mô mềm vùng khớp trán-mũi theo mặt nhau. Kích thước của ½ cạnh ngang là a và ½<br /> phẳng dọc giữa. cạnh đứng là b.<br /> Điểm Pr (Pronasale): điểm trước nhất trên Từ tứ giác “lõi”, vẽ một đường thẳng đứng<br /> đỉnh mũi. phía trước và một đường thẳng đứng phía sau<br /> tứ giác với khoảng cách là a; vẽ một đường<br /> Điểm Sn (Subnasale): điểm giao nhau ngay<br /> ngang phía trên và ba đường ngang phía dưới tứ<br /> dưới chân mũi và môi trên trên mặt phẳng dọc<br /> giác với khoảng cách là b. Như vậy sơ đồ lưới<br /> giữa.<br /> gồm có 5 đường thẳng đứng đánh số từ 1-5 và 7<br /> Điểm Ls (Labrale superius): điểm nhô trước đường ngang đánh theo thứ tự A, B, C, D, E, F,<br /> nhất của đường viền môi trên trên mặt phẳng G, và khối sọ-mặt sẽ được nằm trong một sơ đồ<br /> dọc giữa. lưới gồm 24 ô hình chữ nhật bằng nhau (hình<br /> Điểm Sto (Stomion): rãnh giữa môi trên và 1) một hệ thống lưới được phát triển để bao<br /> môi dưới. quanh các thành phần của hệ thống sọ mặt và từ<br /> Điểm Li (Labrale inferius): điểm nhô trước đó thiết lập một hệ trục tọa độ theo hai chiều<br /> nhất của đường viền môi dưới trên mặt phẳng trong không gian .<br /> dọc giữa. Chọn góc tọa độ là góc trên bên phải của<br /> Điểm Supm (supramentale): rãnh môi cằm. từng ô chữ nhật nhỏ trong sơ đồ lưới (để thuận<br /> Điểm Pog’ (Pogonion mô mềm): điểm trước tiện cho việc đo đạc). Xác định tọa độ các điểm<br /> nhất của mô mềm vùng cằm trên mặt phẳng dọc mốc trong hệ trục tọa độ nhỏ này (gồm hai giá trị<br /> giữa. hoành độ và tung độ) bằng cách chiếu vuông góc<br /> lên hai cạnh góc vuông của hình chữ nhật nhỏ.<br /> Thiết lập sơ đồ lưới(1,6)<br /> Giá trị điểm mốc được tính theo tỉ lệ các cạnh<br /> Chiều cao tầng mặt trên (Na-ANS) và chiều của hình chữ nhật nhỏ<br /> dài nền sọ trước (Na-S) được dùng để xác định<br /> Sử dụng kiểm định Student T-test trong SPSS<br /> tứ giác “lõi” trong sơ đồ lưới. Na được xem là<br /> 16.0 để so sánh giá trị tọa độ và vị trí tỉ lệ của các<br /> điểm chuẩn chính trong sơ đồ này:<br /> điểm mốc trên mô mềm giữa nam và nữ. Khác<br /> Tứ giác “lõi” gồm: biệt có ý nghĩa khi p