Đặc điểm hành vi phạm tội ở bệnh nhân rối loạn khí sắc được giám định pháp y tâm thần

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2015<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM HÀNH VI PHẠM TỘI Ở BỆNH NHÂN RỐI LOẠN KHÍ SẮC<br /> ĐƢỢC GIÁM ĐỊNH PHÁP Y TÂM THẦN<br /> Nguyễn Thành Quang*; Bùi Quang Huy**<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: mô tả hình thức và tính chất của hành vi phạm tội ở bệnh nhân (BN) rối loạn khí<br /> sắc (RLKS) phạm tội được giám định pháp y tâm thần. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu<br /> tiến cứu cắt ngang, mô tả từng trường hợp cụ thể trên 76 BN RLKS (60 BN ở giai đoạn trầm<br /> cảm và 16 BN giai đoạn hưng cảm) phạm tội. Kết quả và kết luận: tội giết người và tội giết<br /> người - tự sát chỉ gặp ở nhóm BN trầm cảm với tỷ lệ trong nhóm lần lượt 25,0% và 18,3%.<br /> Phương tiện gây án chủ yếu thô sơ (100% vụ cố ý gây thương tích, 66,7% vụ giết người).<br /> Tội giết người và giết người - tự sát thường xảy ra với người trong gia đình và hàng xóm<br /> (46,7% và 90,9%). 60,5% số vụ án chỉ gây hại cho 1 người. Hậu quả gây chết người chiếm tỷ lệ<br /> cao (28,9%), gây thiệt hại về tài sản: 44,7%. 59,2% số người mất năng lực nhận thức và điều<br /> khiển hành vi.<br /> * Từ khoá: Rối loạn khí sắc; Hành vi phạm tội.<br /> <br /> Characteristics of offense Behaviour in Patients with Mood Disorders<br /> in Forensic Psychiatry<br /> Summary<br /> Objectives: To describe the form and nature of the criminal offense in patients with mood<br /> disorders in forensic psychiatry. Subjects and methods: A cross-sectional prospective case study on<br /> 76 patients with mood disorders who have committed crimes (60 patients in depressive stage and<br /> 16 patients in manic stage). Results and conclusions: Murder and murder-suicide are the most<br /> common in depressive patients (25.0% and 18.3%, respectively). In almost cases, rudimentary<br /> tools are used predominantly (100% injuries, 66.7% killings). Victims of murder (46.7%) and<br /> murder - suicide (90.9%) are always members of his or her family or neighbor. 60.5% of cases<br /> only have one victim. Serious consequence accounts for a very high perc entage (28.9%),<br /> damaged belongings explained 44.7%. 59.2% of patients have a loss of cognitive capacity and<br /> behavioural control.<br /> * Key words: Mood disorders; Criminal behaviour.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Hành vi phạm tội ở BN RLKS rất phổ<br /> biến, là mối lo ngại cho cộng đồng và tạo<br /> ra sự kỳ thị đối với người bệnh tâm thần.<br /> <br /> Theo Sadock BJ (2007), các hành vi<br /> này bao gồm trộm cắp, gây hấn, gian<br /> lận tài chính, đánh người, giết người và<br /> tự sát.<br /> <br /> * Viện Pháp y Tâm thần TW<br /> ** Bệnh viện Quân y 103<br /> Người phản hồi (Corresponding): Bùi Quang Huy (bshuy2003@yahoo.com)<br /> Ngày nhận bài: 24/08/2015; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 18/11/2015<br /> Ngày bài báo được đăng: 01/12/2015<br /> <br /> 137<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2015<br /> <br /> Nghiên cứu về hành vi phạm tội ở BN<br /> RLKS giúp cho Ngành Tâm thần cũng<br /> như các cơ quan bảo vệ pháp luật giảm<br /> hành vi phạm tội ở những BN này.<br /> Nghiên cứu này nhằm: Mô tả hình thức<br /> và tính chất của hành vi phạm tội ở BN<br /> RLKS phạm tội được giám định pháp y<br /> tâm thần.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 76 BN RLKS (60 BN trầm cảm, 16 BN<br /> hưng cảm) từ 14 - > 65 tuổi, được các cơ<br /> quan pháp luật đưa tới giám định pháp y<br /> tâm thần từ tháng 12 - 2008 đến 12 2011 tại Viện Pháp y Tâm thần Trung<br /> ương, Phân viện phía Nam.<br /> Sử dụng phương pháp nghiên cứu tiến<br /> cứu, cắt ngang, mô tả từng trường hợp<br /> cụ thể.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ<br /> BÀN LUẬN<br /> * Hành vi phạm tội ở BN RLKS:<br /> Hành vi giết người chiếm tỷ lệ cao nhất<br /> (15 BN = 19,74%), tiếp theo hành vi giết<br /> người - tự sát (11 BN = 14,47%), cố ý gây<br /> thương tích (7 BN = 9,21%), hành vi cướp<br /> giật (8 BN = 10,53%), hành vi trộm cắp (6<br /> BN = 7,89%), hành vi gây rối ở nơi công<br /> cộng (2 BN = 2,63%). Sự khác biệt có ý<br /> nghĩa thống kê với p < 0,001 (2 = 42,20;<br /> p = 0,000).<br /> Theo Sadock BJ (2004) và Dan JS<br /> (2006), trong giai đoạn trầm cảm và hưng<br /> cảm của rối loạn cảm xúc, trạng thái cảm<br /> xúc bực bội và cáu kỉnh là nguyên nhân<br /> chính gây bạo lực, gây hấn, tấn công<br /> [3, 5].<br /> 138<br /> <br /> * Phương tiện gây án ở BN RLKS:<br /> Sử dụng phương tiện thô sơ như: gậy,<br /> gạch, dao… chiếm tỷ lệ cao nhất (25 BN =<br /> 32,90%), tiếp đến sử dụng sức mạnh cơ<br /> bắp như: đánh người, đấm, đá... (23 BN =<br /> 30,26%), sử dụng hóa chất (6 BN =<br /> 7,89%), sử dụng vật liệu cháy nổ, vũ khí<br /> quân dụng (3 BN = 3,95%) và rải truyền<br /> đơn, đơn từ và nói xấu chế độ (2 BN =<br /> 2,63%). Sự khác biệt về tỷ lệ giữa nhóm<br /> sử dụng phương tiện thô sơ với các nhóm<br /> khác có ý nghĩa thống kê với p < 0,001<br /> (Fisher's exact = 0,000).<br /> Theo Trung tâm Chính sách về bạo<br /> lực của Hoa Kỳ năm 2011, tội cố ý gây<br /> thương tích, tội giết người và giết người tự sát chủ yếu sử dụng súng. Đối với tội<br /> trộm cắp trong cửa hàng, hành vi này<br /> được thực hiện bằng tay.<br /> * Quan hệ giữa người bị hại với đối<br /> tượng gây án ở BN RLKS:<br /> Người bị hại là người không quen biết<br /> chiếm tỷ lệ cao nhất (28 BN = 36,84%),<br /> tiếp đến là người thân trong gia đình (19<br /> BN = 25,00%), người bị hại là bạn bè và<br /> hàng xóm (28 BN = 23,69%), cuối cùng<br /> người cùng cơ quan và tổ chức xã hội<br /> (11 BN = 14,47%). Sự khác biệt có ý<br /> nghĩa thống kê với p < 0,01 (2 = 11,74;<br /> p = 0,008).<br /> Theo Kaplan HI (1994), trong các tội<br /> bạo lực, đối tượng bị hại thường là các<br /> thành viên trong gia đình của BN [4].<br /> * Số người thiệt hại trong các vụ án<br /> (n = 76 BN):<br /> 1 người: 46 BN (60,5%); nhiều người:<br /> 30 BN (39,5%).<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2015<br /> <br /> Đa số các trường hợp, vụ án chỉ gây<br /> hại cho 1 người (60,5%). Kết quả này<br /> phù hợp với ý kiến của Kaplan HI (1994)<br /> cho rằng đa số trường hợp chỉ có 1 người<br /> bị hại [4].<br /> * Hậu quả của hành vi phạm tội:<br /> Hậu quả gây chết người chiếm tỷ lệ<br /> rất cao (28,9%). Gây thiệt hại về tài sản<br /> (34 BN = 44,7%). 14,5% số vụ (11 trường<br /> hợp) gây thương tích cho người bị hại.<br /> Ngô Văn Vinh (2010) nghiên cứu trên<br /> 472 đối tượng giám định cho thấy chết<br /> người 37,5%; gây thương tích 20,34%;<br /> thiệt hại tài sản 36,66% [1].<br /> * Năng lực nhận thức và điều khiển<br /> hành vi:<br /> Số người mất năng lực nhận thức và<br /> điều khiển hành vi chiếm tỷ lệ cao nhất<br /> (45 người = 59,2%). Số người hạn chế<br /> năng lực chiếm 22,4%; có năng lực: 14<br /> người (18,4%).<br /> Theo Ngô Văn Vinh (2010), tỷ lệ mất<br /> năng lực và hạn chế năng lực chiếm<br /> 76,7%; có năng lực nhận thức: 23,3%;<br /> phù hợp với nghiên cứu của chúng tôi [1].<br /> KẾT LUẬN<br /> - Tội giết người và giết người rồi tự<br /> sát, cố ý gây thương tích chỉ gặp ở nhóm<br /> BN trầm cảm với tỷ lệ trong nhóm lần lượt<br /> 25,0%; 18,3% và 11,7%. Ở giai đoạn<br /> hưng cảm, tội trộm cắp chiếm tỷ lệ cao<br /> nhất (25,0%).<br /> <br /> - Phương tiện gây án thô sơ hay được<br /> sử dụng nhất (100% vụ cố ý gây thương<br /> tích, 66,7% vụ giết người).<br /> - Tội giết người và giết người - tự sát<br /> thường xảy ra với người trong gia đình và<br /> hàng xóm (46,7% và 90,9%).<br /> - 60,5% số vụ án chỉ gây hại cho 1 người.<br /> - Hậu quả gây chết người chiếm tỷ lệ<br /> rất cao (28,9%); gây thiệt hại về tài sản<br /> (44,7%).<br /> - 59,2% người mất năng lực nhận thức<br /> và điều khiển hành vi.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Ngô Văn Vinh, Dương Văn Lương và<br /> CS. Phân tích kết quả 472 trường hợp giám<br /> định tại Viện Giám định Pháp y Tâm thần<br /> Trung ương. Nội san Viện Giám định Pháp y<br /> Tâm thần Trung ương. 2010, tr.56-60.<br /> 2. American Psychiatric Association.<br /> Diagnostic and statistical manual of mental<br /> disorder. Fifth edition. 2013, pp.566-569.<br /> 3. Dan J Stein, David J Kupfe, Alan F<br /> Schatzberg. Textbook of mood disorders.<br /> American psychiatry publishing. First edition.<br /> 2006, Volume 1, pp.215-218<br /> 4. Kaplan HI, Sadock BJ, Grebb JA. Synopsis<br /> of psychiatry. Second edition. William and<br /> Wilkins. 1994, pp.346-348.<br /> 5. Sadock BJ, Sadock VA. Concise textbook<br /> of clinical psychiatry. Second edition. William<br /> and Wilkins. 2004, pp.404-406.<br /> <br /> 139<br /> <br />