Đặc điểm siêu âm ở trẻ viêm phổi từ 3 tháng đến 15 tuổi nhập khoa hô hấp Bệnh viện Nhi Đồng 1

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM SIÊU ÂM Ở TRẺ VIÊM PHỔI TỪ 3 THÁNG ĐẾN 15 TUỔI<br /> NHẬP KHOA HÔ HẤP BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 1<br /> Lê Cẩm Thạch*, Tăng Chí Thượng**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Viêm phổi là bệnh lý chiếm tỉ lệ cao trong các bệnh nhập viện đặc biệt ở trẻ dưới 5<br /> tuổi, chẩn đoán chủ yếu dựa vào triệu chứng lâm sàng, bệnh sử và dữ kiện xét nghiệm sinh<br /> học.Những năm gần đây, siêu âm ngày càng có hiệu quả trong việc hỗ trợ nhà lâm sàng trong chẩn<br /> đoán viêm phổi nhanh, nhạy và đặc biệt hữu dụng ở khoa cấp cứu, hồi sức.<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Khảo sát các đặc điểm siêu âm trong chẩn đoán viêm phổi.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang mô tả kết hợp tiền cứu trên 149 bệnh nhi từ 3<br /> tháng đến 15 tuổi được chuyên gia hô hấp chẩn đoán viêm phổi dựa vào các triệu chứng lâm sàng, x-<br /> quang nhập khoa hô hấp Bệnh viện Nhi đồng 1 từ tháng 7/2014 đến tháng 5/2015<br /> Kết quả: Siêu âm phát hiện được 96% trường hợp viêm phổi và có giá trị cao trong phát hiện tràn<br /> dịch màng phổi (100%), áp-xe phổi (66,7%). Dấu hiệu đông đặc phổi xuất hiện với tỉ lệ cao đạt 96% và<br /> dấu đông đặc phổi có khí phế quản đồ di động chiếm 96% các trường hợp. Đa số lượng dịch màng phổi<br /> chỉ ở mức ít và vừa (93,3%).<br /> Kết luận: Siêu âm là phương pháp không xâm lấn, có tỉ lệ phát hiện bệnh cao trong chẩn đoán<br /> viêm phổi, đặc biệt trong chẩn đoán tràn dịch màng phổi và áp-xe phổi.<br /> Từ khóa: siêu âm, viêm phổi<br /> ABSTRACT<br /> THE CHARACTERISTICS OF ULTRASOUND IN CHILDREN FROM 3 MONTHS TO 15 YEARS OLD<br /> WITH PNEUMONIA IN RESPIRATORY DEPARTMENT OF PEDIATRIC HOSPITAL NO 1<br /> Le Cam Thach, Tang Chi Thuong<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 20 - No 2 - 2016: 48 - 55<br /> <br /> Background: Pneumonia is one of the highly proportion diseases of hospitalized patients especially<br /> in children under 5 years old, the diagnosis is mainly based on clinical symptoms, medical history and<br /> bioassay data. In recent years, the application of ultrasound is increasingly effective in supporting the<br /> clinical diagnosis of pneumonia and is especially useful in ICU.<br /> Objective: Research the characteristics of ultrasound in pediatric patients with pneumonia.<br /> Methods: cross sectional descriptive study combined prospectively on 149 patients from 3 months<br /> to 15 years old were diagnosed by respiratory specialists as pneumonia based on clinical symptoms, x-<br /> rays admission at Nhi dong 1 Hospital from 7/2014 to 5/2015.<br /> Results: Ultrasound detected 96% of the number of cases of pneumonia and had high value in<br /> detecting pleural effusion (100%), lung abscesses (66.7%). Freezes pulmonary signs appear at a high<br /> <br /> *Bệnh viện Nhi đồng 1 **Bộ môn Nhi trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch<br /> Tác giả liên lạc: BS. Lê Cẩm Thạch ĐT: 0918333969 Email: lecamthach1972@yahoo.com.vn<br /> <br /> 48 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> rate of 96% of the cases. The ammount of pleural fluid was only at little and medium level (93.3%).<br /> Conclusions: Ultrasound is a non-invasive method which has high detection rate in diagnosis of<br /> pneumonia, especially in diagnosing pleural effusion and lung abscess.<br /> Key words: ultrasound, pneumonia, pleural effusion, lung consolidation, air bronchogram.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ Cỡ mẫu<br /> Viêm phổi là tình trạng nhiễm trùng hô hấp 149 bệnh nhi từ 3 tháng đến 15 tuổi được<br /> cấp thường gặp nhất và có khả năng đe dọa tử chẩn đoán viêm phổi.<br /> vong cao, đặc biệt ở trẻ dưới 5 tuổi ở các nước Phương pháp chọn mẫu<br /> đang phát triển(1,11). Chẩn đoán chủ yếu dựa vào Chọn mẫu thuận tiện.<br /> triệu chứng lâm sàng, bệnh sử và dữ kiện xét<br /> nghiệm sinh học, chỉ định chụp x-quang phổi<br /> Các biến số nghiên cứu<br /> tương đối đối với các trường hợp viêm phổi Đường A, đường B, đông đặc phổi, đông<br /> nhập viện. Những năm gần đây, ứng dụng siêu đặc phổi có khí phế quản đồ di động, tràn dịch<br /> âm ngày càng có hiệu quả trong việc hỗ trợ nhà màng phổi, ổ tụ dịch (áp-xe).<br /> lâm sàng chẩn đoán các bệnh lý phổi như viêm Tiêu chuẩn chẩn đoán VP và biến chứng<br /> phổi, phù phổi, tràn dịch màng phổi, tràn khí trên siêu âm<br /> màng phổi, các dị tật phổi bẩm sinh,.. và đặc Viêm phổi thùy: hình ảnh đông đặc phổi có<br /> biệt hữu dụng ở khoa cấp cứu, hồi sức. Các dấu khí phế quản đồ di động<br /> hiệu siêu âm viêm phổi thực hiện ở trẻ em đặc<br /> Xẹp phổi: mô phổi đông đặc phổi không có<br /> trưng và rõ nét hơn so với người lớn, bởi đặc<br /> hoặc có rất ít khí trong phế quản<br /> điểm thể tích phổi nhỏ và thành ngực mỏng<br /> hơn nên dễ khảo sát và đặc biệt khảo sát tốt dấu TDMP: lớp echo trống không cản âm trong<br /> hiệu khí phế quản đồ di động trong vùng phổi khoang màng phổi, mô phổi bị ép xẹp chuyển<br /> đông đặc cũng như dấu trượt màng phổi và cử động lơ lững trong lớp dịch.<br /> động vòm hoành ở trẻ nhỏ khi khóc(12). Abscess phổi: tổn thương dạng mô không<br /> Khảo sát các đặc điểm siêu âm trong chẩn đồng nhất, dạng dịch bên trong có hồi âm,<br /> đoán viêm phổi ở trẻ em sẽ là tiền đề để thực thành dày không đều, tăng phản âm phía sau,<br /> hiện những nghiên cứu tiếp theo về giá trị của có thể có phản âm khí bên trong tạo hình ảnh<br /> siêu âm trong chẩn đoán viêm phổi nhằm giúp mức khí-dịch, không có dấu tưới máu khi dùng<br /> các nhà lâm sàng có thêm công cụ hỗ trợ chẩn siêu âm Doppler màu.<br /> đoán nhanh nhạy và đơn giản. Người thực hiện siêu âm: bác sĩ siêu âm có<br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU kinh nghiệm trên 2 năm siêu âm phổi.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Mô tả tiền cứu. 149 bệnh nhi từ 3 tháng đến 15 tuổi được<br /> chuyên gia hô hấp chẩn đoán viêm phổi dựa<br /> Đối tượng nghiên cứu vào các triệu chứng lâm sàng, x-quang nhập<br /> Bệnh nhi từ 3 tháng đến 15 tuổi được khoa hô hấp Bệnh viện Nhi đồng 1 từ tháng<br /> chuyên gia hô hấp chẩn đoán viêm phổi dựa 7/2014 đến tháng 5/2015.<br /> vào các triệu chứng lâm sàng, x-quang nhập<br /> khoa hô hấp Bệnh viện Nhi đồng 1 từ tháng<br /> 7/2014 đến tháng 5/2015.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016 49<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> Tỉ lệ các dấu hiệu siêu âm trong chẩn - Siêu âm phát hiện dấu hiệu tràn dịch màng<br /> đoán viêm phổi phổi chiếm 31,4%.<br /> Bảng 1. Các dấu hiệu siêu âm trong viêm phổi - Dấu hiệu ổ tụ dịch (áp-xe phổi) là 4,2%.<br /> (n=149) - Xẹp phổi chiếm 4,9%.<br /> Các dấu hiệu Tần suất Tỉ lệ (%)<br /> Đánh giá tính chất và lượng dịch màng<br /> Đường A 40 26,8<br /> Đường B 143 96 phổi<br /> Đường B bên (P) 109 Bảng 3. Đánh giá tính chất dịch màng phổi (n=45)<br /> Đường B bên (T) 55 Dịch màng phổi Tần suất Tỉ lệ (%)<br /> Cả hai bên 21<br /> Thuần nhất 32 71<br /> Số lượng đường B 146 98<br /> Không thuần nhất 13 29<br /> - < 3 đường B 3 2<br /> Tổng cộng 45 100<br /> - ≥ 3 đường B<br /> Đông đặc phổi 143 96 Siêu âm đánh giá có 31 trường hợp dịch<br /> Đông đặc phổi có khí phế quản đồ di 141 94,6 màng phổi thuần nhất chiếm 71% và 14 trường<br /> động 106 hợp không thuần nhất có khả năng là mủ hoặc<br /> - Bên phải 52<br /> - Bên trái 17<br /> máu chiếm 29%.<br /> - Cả hai bên 7 4,7 Bảng 4. Đánh giá lượng dịch màng phổi (n=45)<br /> Đông đặc phổi không có khí phế quản đồ 4 2,7 Dịch màng phổi Tần suất Tỉ lệ (%)<br /> di động<br /> Ổ đông đặc nhỏ dưới màng phổi có khí Ít 28 62,2<br /> phế quản đồ di động Vừa 14 31,1<br /> Đường màng phổi dày 3 2 Nhiều 3 6,7<br /> Tổng cộng 45 100<br /> Các dấu hiệu siêu âm trong chẩn đoán viêm<br /> Trong 45 trường hợp siêu âm chẩn đoán<br /> phổi thường gặp nhất là:<br /> TDMP, lượng dịch ít và vừa chiếm 93,3%.<br /> - Dấu hiệu đông đặc phổi chiếm tỉ lệ 96%.<br /> Tỉ lệ phát hiện của siêu âm trong chẩn đoán<br /> - Dấu hiệu đông đặc phổi có khí phế quản<br /> viêm phổi<br /> đồ di động chiếm tỉ lệ 96% (141/149 và 02/149<br /> đông đặc nhỏ dưới màng phổi có khí phế quản Bảng 5. Tỉ lệ siêu âm phát hiện viêm phổi trong<br /> đồ di động). nghiên cứu (n=149)<br /> Siêu âm Tần suất Tỉ lệ (%)<br /> - Dấu hiệu đường B chiếm 96 %, trong đó Viêm phổi 143 96<br /> chủ yếu số lượng đường B < 3 chiếm 98%. Không viêm phổi 6 4<br /> - Một số rất ít trường hợp có đường màng Tổng cộng 149 100<br /> <br /> phổi dày, chiếm 2%. Siêu âm phát hiện 143/149 trường hợp viêm<br /> Tỉ lệ dấu hiệu siêu âm trong viêm phổi có phổi chiếm tỉ lệ 96%.<br /> biến chứng Tỉ lệ siêu âm phát hiện viêm phổi biến<br /> chứng so với kết luận của chuyên gia.<br /> Bảng 2. Các dấu hiệu siêu âm trong viêm phổi có<br /> biến chứng (n=143) Bảng 6. Tỉ lệ siêu âm phát hiện viêm phổi biến<br /> Siêu âm Tần suất Tỉ lệ (%) chứng so với kết luận của chuyên gia<br /> Tràn dịch màng phổi 45 31,4 Các biến chứng Chẩn đoán Siêu âm Tỉ lệ (%)<br /> - Bên phải 32 chuyên gia<br /> - Bên trái 20 Tràn dịch màng phổi 30 30 100<br /> - Cả hai bên 7 Áp-xe phổi 6 4 66,7<br /> Ổ tụ dịch (áp-xe phổi) 6 4,2 Xẹp phổi 19 7 36,8<br /> -Bên phải 3<br /> - Bên trái 3 Theo kết luận của các chuyên gia, siêu âm<br /> Xẹp phổi 7 4,9 phát hiện biến chứng tràn dịch màng phổi<br /> <br /> <br /> 50 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 100%, áp-xe phổi 66,7% và xẹp phổi là 36,8%. 95% và giá trị tiên đoán âm 100% (9), cũng như<br /> Bảng 7: Tương đồng giữa siêu âm với x-quang dấu hiệu điểm phân cách có giá trị trong tràn<br /> trong chẩn đoán TDMP khí màng phổi khu trú, lượng ít. Tuy nhiên<br /> X-quang trong nghiên cứu không có trường hợp nào tràn<br /> Tần số<br /> TDMP Không TDMP khí màng phổi.<br /> Siêu âm: TDMP 29 16 45 Đường B trong nghiên cứu chiếm tỉ lệ 96%<br /> Không TDMP 1 103 104<br /> (143/149), với chủ yếu các trường hợp có số<br /> Tần số 30 119 149<br /> lượng đường B ít hơn 03 trên một mặt cắt siêu<br /> Nhận xét: có mối tương đồng giữa siêu âm<br /> âm, đây là đường B sinh lýxuất hiện ở người<br /> với x-quang trong chẩn đoán TDMP, với Z2 =<br /> bình thường và thường ở vùng đáy phổi, chỉ có<br /> 0,000 (P < 0,0001) kết quả này có ý nghĩa thống<br /> 03 trường hợp số lượng đường B ≥ 3 trên một<br /> kê. Giá trị phép kiểm Kappa = 0,70.<br /> mặt cắt siêu âm.Theo Lichtenstein. D và một số<br /> Bảng 8: Tương đồng giữa siêu âm với chuyên gia nghiên cứu khác, dấu hiệu đường B được xem<br /> trong chẩn đoán TDMP là dấu hiệu của hội chứng phế nang mô kẽ, có<br /> Chuyên gia độ nhạy 94,5%(10,14). Số lượng đường B càng<br /> Không Tần số<br /> nhiều càng có ý nghĩa trong một số bệnh lý như<br /> TDMP TDMP<br /> phù phổi cấp, xẹp phổi không do tắc nghẽn,<br /> Siêu âm: TDMP 30 15 45<br /> Không TDMP 0 104 104 bệnh lý mô kẽ, ung thư phổi hay các tổn thương<br /> 149 di căn, nhồi máu phổi, dập phổi.<br /> Tần số 30 119<br /> Nhận xét: siêu âm có mối tương đồng với Theo kết quả Bảng 1 cho thấy dấu đông đặc<br /> chuyên gia trong chẩn đoán TDMP, với Z2 = phổi chiếm tỉ lệ cao 96% trong các trường hợp<br /> 0,000 (P < 0,0001) kết quả này có ý nghĩa thống VP. Trong đó siêu âm còn ghi nhận 04 trường<br /> kê. Giá trị phép kiểm Kappa = 0,74. hợp (2,7%) có vài ổ đông đặc nhỏ rải rác dưới<br /> màng phổi (dưới 10mm),với những tổn thương<br /> BÀN LUẬN đông đặc nhỏ sát màng phổi siêu âmdễ dàng<br /> Các dấu hiệu siêu âm phổi trong nghiên cứu phát hiện với đầu dò thẳng và có ưu điểm hơn<br /> của chúng tôi phù hợp với các tác giả Iuri D x-quang.Kết quả của chúng tôi tương đương với<br /> năm 2009(6), Esposito S năm 2014(3), cũng như kết quả của tác giả Guerra và cs là 207/222<br /> “LUCI protocol” của tác giả Lichtenstein(11). (93,2%)(4) và tác giả Ho M.C và cs là 149/163<br /> Nghiên cứu siêu âm trong chẩn đoán viêm phổi (93,7%)(5). Bảng 3.5 theo chuyên gia, siêu âm<br /> và các biến chứng bao gồm dấu đông đặc phổi phát hiện tỉ lệ viêm phổi là 96%, dựa vào dấu<br /> có khí phế quản đồ di động, dấu đông đặc phổi, hiệu đông đặc phổi có khí phế quản đồ di động,<br /> đường B, đường A, tràn dịch màng phổi (hình 4 đây là dấu hiệu quan trọng trong chẩn đoán<br /> cạnh “quad sign”, hình sóng dạng sin “sinusoid viêm phổi đông đặc(chứng cớ mạnh loại A),<br /> sign”), và ổ tụ dịch trong chủ mô phổi (áp-xe), tham khảo kết quả nhiều nghiên cứu dấu hiệu<br /> điểm phân cách “lung point”. này có độ nhạy từ 90-100% và độ đặc hiệu 90-<br /> Trong nghiên cứu, ghi nhận dấu hiệu 98% trong chẩn đoán viêm phổi (3,8,11,12)<br /> đường A có 40/149 trường hợp, điều này phù Kết quả nghiên cứu có 03 trường hợp x-<br /> hợp với hình ảnh phản âm của mô phổi bình quang phát hiện viêm phổi nhưng siêu âm phổi<br /> thường, hay mô phổi xung quanh những vùng bình thường, cả 03 trường hợp này tổn thương<br /> đông đặc phổi có kích thước nhỏ nhưng không phổi trên x-quang là những tổn thương thâm<br /> sát màng phổi. Khi không thấy đường dấu trượt nhiễm nằm quanh rốn phổi. Thông thường siêu<br /> màng phổi và xuất hiện nhiều đường A là dấu âm phổi bị hạn chế trong những trường hợp tổn<br /> hiệu cơ bản của tràn khí màng phổi với độ nhạy thương phổi nằm trong vùng được xem là “mù”<br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016 51<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> đối với siêu âm, do có thể bị che khuất bởi tổ thùy dưới phổi trái (gần dạ dày); hoặc kích thước<br /> chức cản âm mạnh (xương bả vai, xương đòn, vùng tổn thương nhỏ và khoảng cách xa. Theo<br /> xương sườn); hoặc khoảng cách từ vị trí tổn Reisig A, siêu âm khảo sát được khoảng trên<br /> thương đến màng phổi quá lớn, đó là vùng cạnh 70% bề mặt màng phổi và vùng dưới màng phổi<br /> trung thất (thùy giữa, quanh rốn phổi), vùng tương ứng và khó khảo sát những vùng quanh<br /> đỉnh phổi sau xương bả vai, cạnh màng tim, rốn phổi, vùng sau tim.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 4.1 Đường A và dấu mã vạch “stratosphere” Nguồn Lichtenstein D. (2000)<br /> khí trở thành một khối đặc và chắc có độ phản<br /> âm giảm, tình trạng này giúp sóng siêu âm dẫn<br /> truyền tốt. Khí trong các nhánh phế quản được<br /> nhu mô phổi đông đặc bao quanh tạo những<br /> đường thẳng có hồi âm sáng phân nhánh gọi là<br /> khí phế quản đồ (air-bronchogram). Hình ảnh<br /> khí phế quản đồ di động giúp phân biệt được<br /> tình trạng viêm phổi với xẹp phổi, u phổi hay<br /> màng phổi.<br /> Các dấu hiệu siêu âm nhận biết tình trạng<br /> đông đặc phổi, bao gồm vùng phổi tổn<br /> thương có độ echo đồng nhất, giảm phản âm,<br /> có dạng hình chêm, trung tâm có vùng đông<br /> đặc xen lẫn phổi chứa khí, ngoại vi rõ nét.<br /> Hình 4.2 Đường B (hay comet tail) Nguồn: Vùng phổi đông đặc được gọi là gan hóa<br /> ID315534/14 phổi, nếu phối hợp Doppler màu vẫn ghi<br /> nhận sự tưới máu bên trong.<br /> Dấu đông đặc phổi có khí phế quản đồ di<br /> động là biểu hiện tình trạng viêm phổi đông đặc Trong nghiên cứu siêu âm phát hiện 45/143<br /> hay viêm phổi thùy (chứng cớ mạnh loại A)(13). trường hợp tràn dịch màng phổi (31,4%), trong<br /> Khi viêm phổi, đường hô hấp dưới chứa đầy đó có 28 trường hợp tràn dịch màng phổi lượng<br /> dịch và tế bào viêm, phổi từ trạng thái chứa đầy ít, 14 trường hợp tràn dịch màng phổi lượng<br /> <br /> <br /> <br /> 52 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> vừa và 03 trường hợp tràn dịch màng phổi lớp dịch, hình ảnh này khảo sát rõ bằng siêu âm<br /> lượng nhiều, trong khi X-quang phát hiện mode TM cho hình ảnh sóng dạng hình sin”<br /> 30/143 (21%). sinusoid” (chứng cớ mạnh loại A).<br /> Siêu âm cũng gợi ý được tính chất dịch<br /> màng phổi tùy vào việc có hay không có hồi âm<br /> bên trong lớp dịch, nếu dịch thuần nhất hay hồi<br /> âm trống hoàn toàn gợi ý dịch thấm, nếu dịch<br /> có hồi âm lợn cợn gợi ý dịch tiết hoặc là máu<br /> hoặc là mủ (chứng cớ mạnh loại A). Kết quả<br /> nghiên cứu trong 45 trường hợp siêu âm phát<br /> hiện tràn dịch màng phổi có 31 trường hợp dịch<br /> màng phổi thuần nhất và 14 trường hợp dịch<br /> màng phổi không thuần nhất.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 4.3 Dấu đông đặc phổi (Nguồn: ID 411902/14)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình4.5 Đông đặc phổi và TDMP vách hóa<br /> (Nguồn: ID 328044/14)<br /> Dấu đông đặc phổi không có khí phế quản<br /> đồ di độngcó thể là biểu hiện tình trạng xẹp<br /> phổi do nhiều nguyên nhân khác nhau như<br /> chèn ép hay tắc nghẽn (TDMP lượng nhiều<br /> chèn ép phổi, nút nhầy trong viêm tiểu phế<br /> Hình 4.4 Ổ đông đặc nhỏ dưới màng phổi (Nguồn: quản hay u bên ngoài chèn ép…)(2,13). Trong<br /> ID 414389/14) nghiên cứu, siêu âm phát hiện 07 trường hợp<br /> Theo Litenstein và cs năm 2004, TDMP đông đặc phổi không có khí phế quản đồ di<br /> được phát hiện bằng siêu âm có độ chính xác động và được siêu âm kết luận xẹp phổi(trong<br /> 93% so với x-quang phổi có độ chính xác là 47%. đó 06 trường hợp kèm tràn dịch màng phổi<br /> Hình ảnh tràn dịch màng phổi được xác định lượng nhiều trên siêu âm) và x-quang chẩn<br /> trên siêu âm khi khảo sát thấy được khoảng đoán xẹp phổi 04/7 trường hợp và các trường<br /> echo trống giữa lá thành và lá tạng màng phổi, hợp đều được chuyên gia kết luận viêm phổi<br /> và phổi di chuyển theo nhịp hô hấp bên dưới biến chứng xẹp phổi. Ngoài ra dấu hiệu xẹp<br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016 53<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> phổi cần phân biệt với phổi biệt trí thể KẾT LUẬN<br /> intralobar, tình trạng dị tật phổi bẩm sinh, dựa<br /> Siêu âm phát hiện viêm phổi với tỉ lệ cao<br /> vào sự hiện diện mạch máu nuôi xuất phát từ<br /> 96% với dấu đông đặc phổi chiếm tỉ lệ 97,1%,<br /> động mạch hệ thống, chẩn đoán xác định bằng<br /> trong đó đông đặc phổi có khí phế quản đồ di<br /> CTscan.<br /> động chiếm tỉ lệ 96%. Tuy nhiên có 4% trường<br /> hợp siêu âm không phát hiện được viêm phổi<br /> do siêu âm bị hạn chế trong những trường hợp<br /> tổn thương phổi nằm trong vùng được xem là<br /> “mù” đối với siêu âm. Trong vai trò phát hiện<br /> biến chứng, siêu âm phát hiện tràn dịch màng<br /> phổi 100%, áp-xe phổi 66,7% và xẹp phổi 33,4%.<br /> Với những đặc tính thuận lợi của siêu âm<br /> (ứng dụng nhanh trong những trường hợp<br /> bệnh nặng tại phòng hồi sức cấp cứu, do độ<br /> nhạy cao, tính an toàn, dễ thực hiện, dễ huấn<br /> luyện), và tỉ lệ phát hiện viêm phổi cao (96%)<br /> cũng như siêu âm có mối tương quan với x-<br /> quang trong chẩn đoán viêm phổi, siêu âm nên<br /> được xem là phương tiện hữu dụng cho nhà<br /> Hình 4.6 TDMP lượng nhiều vách hóa (Nguồn: ID lâm sàng trong việc tầm soát và theo dõi diễn<br /> 431507/14) tiến viêm phổi, nhằm phát hiện kịp thời các biến<br /> chứng TDMP, áp-xe phổi. Hơn nữa, các nhà lâm<br /> Kết quả nghiên cứu của chúng tôi phát hiện<br /> sàng có thể ứng dụng siêu âm hướng dẫn sinh<br /> 06/143 (4,2%) trường hợp có ổ tụ dịch (áp-xe<br /> thiết, chọc dò dịch màng phổi, hạn chế tai biến<br /> phổi), trong đó bên phổi phải có 03 trường hợp<br /> thủ thuật. Tuy nhiên trong một số trường hợp<br /> và bên phổi trái có 03 trường hợp. Hình ảnh áp-<br /> viêm phổi, siêu âm không thể thay thế được X-<br /> xe phổi trên siêu âm thay đổi tùy theo giai đoạn<br /> quang do vị trí tổn thương nằm trong điểm<br /> diễn tiến của áp-xe, giai đoạn đầu là vùng đông<br /> “mù” đối với siêu âm.<br /> đặc với đậm độ echo rất kém, giai đoạn sau rõ<br /> rệt hơn với ổ tụ dịch không thuần nhất trong TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> vùng phế nang đông đặc, có giới hạn rõ, xung 1. Black RE, Cousens S, Johnson HL, Lawn JE, Rudan I, Bassani<br /> DG, Jha P, Campbell H, Walker CF, Cibulskis R, Eisele T, Liu<br /> quanh có thể có đường B. Trong những trường L, Mathers C. (2010), Global, regional, and national causes of<br /> hợp đặc biệt cần phối hợp CTscan để xác định child mortality in 2008: a systematic analysis. Lancet, 375<br /> (9730), 1969-87.<br /> khối u phổi hoại tử, CCAM bội nhiễm và áp-xe<br /> 2. Eibenberger KL, Dock WI, Ammann ME, Dorffner R,<br /> phổi (7). Hormann MF, Grabenwoger F. (1994), Quantification of<br /> pleural effusions: sonography versus radiography.<br /> Hạn chế nghiên cứu, với chọn mẫu ban đầu Radiology, 191 (3), 681-4.<br /> là bệnh nhân nhập khoa Hô hấp bv Nhi Đồng 1, 3. Esposito S, Papa SS, Borzani I, Pinzani R, Giannitto C,<br /> do đó chẩn đoán viêm phổi của các nhà lâm Consonni D, Principi N. (2014), Performance of lung<br /> ultrasonography in children with community-acquired<br /> sàng ban đầu so với chuyên gia sai lệch rất thấp pneumonia. Ital J Pediatr, 40 (37), 1824-7288.<br /> với tỉ lệ 4,5% (7/156), do số ca không viêm phổi 4. Guerra M, Crichiutti G, Pecile P, Romanello C, Busolini E,<br /> Valent F, Rosolen A. (2015), Ultrasound detection of<br /> quá ít. Vì vậy mặc dù tỉ lệ siêu âm phát hiện<br /> pneumonia in febrile children with respiratory distress: a<br /> viêm phổi rất cao (96%) nhưng chúng tôi không prospective study. Eur J Pediatr, 19, 19.<br /> xác định được độ đặc hiệu của siêu âm. 5. Ho MC, Ker CR, Hsu JH, Wu JR, Dai ZK, Chen IC. (2015),<br /> Usefulness of lung ultrasound in the diagnosis of<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 54 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> community-acquired pneumonia in children. Pediatr 12. Riccabona M. (2008), Ultrasound of the chest in children<br /> Neonatol, 56 (1), 40-5. (mediastinum excluded). Eur Radiol, 18 (2), 390-9.<br /> 6. Iuri D, De Candia A, Bazzocchi M. (2009), Evaluation of the 13. Volpicelli G, Elbarbary M, Blaivas M, Lichtenstein DA,<br /> lung in children with suspected pneumonia: usefulness of Mathis G, Kirkpatrick AW, Melniker L, Gargani L, Noble VE,<br /> ultrasonography. Radiol Med, 114 (2), 321-30. Via G, Dean A, Tsung JW, Soldati G, Copetti R, Bouhemad B,<br /> 7. Lichtenstein DA (2014), Lung ultrasound in the critically ill. Reissig A, Agricola E, Rouby JJ, Arbelot C, Liteplo A,<br /> Ann Intensive Care, 4 (1), 2110-5820. Sargsyan A, Silva F, Hoppmann R, Breitkreutz R, Seibel A,<br /> 8. Lichtenstein D, Meziere G, Seitz J. (2009), The dynamic air Neri L, Storti E, Petrovic T. (2012), International evidence-<br /> bronchogram. A lung ultrasound sign of alveolar based recommendations for point-of-care lung ultrasound.<br /> consolidation ruling out atelectasis. Chest, 135 (6), 1421-5. Intensive Care Med, 38 (4), 577-91.<br /> 9. Lichtenstein D, Meziere G, Biderman P, Gepner A. (2000), 14. Ziskin MC, Thickman DI, Goldenberg NJ, Lapayowker MS,<br /> The "lung point": an ultrasound sign specific to Becker JM. (1982), The comet tail artifact. J Ultrasound Med, 1<br /> pneumothorax. Intensive Care Med, 26 (10), 1434-40. (1), 1-7.<br /> 10. Lichtenstein D, Meziere G, Biderman P, Gepner A, Barre O.<br /> (1997), The comet-tail artifact. An ultrasound sign of alveolar-<br /> interstitial syndrome. Am J Respir Crit Care Med, 156 (5), Ngày nhận bài báo: 05/03/2016<br /> 1640-6.<br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo: 20/03/2016<br /> 11. Lichtenstein D, van Hooland S, Elbers P, Malbrain ML.<br /> (2014), Ten good reasons to practice ultrasound in critical Ngày bài báo được đăng: 15/04/2016<br /> care. Anaesthesiol Intensive Ther, 46 (5), 323-35.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016 55<br />