Đặc điểm sinh sản của cá tráp vây vàng - Acanthopagrus Latus (Houttuyn, 1782) ở vùng ven biển Thừa Thiên Huế

Chia sẻ: Bình Bình | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

79
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Để góp phần bảo tồn nguồn lợi, tiến tới nuôi thả loài cá kinh tế này và hướng việc sinh sản tự nhiên vào sinh sản nhân tạo, cần phải có các dẫn liệu về đặc điểm sinh học sinh sản của cá. Trong bài này, chúng tôi trình bày một số kết quả nghiên cứu về đặc điểm sinh sản của loài cá Tráp vây vàng trong điều kiện tự nhiên ở vùng ven biển Thừa Thiên Huế làm cơ sở cho việc khai thác và nuôi thả hợp lý.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đặc điểm sinh sản của cá tráp vây vàng - Acanthopagrus Latus (Houttuyn, 1782) ở vùng ven biển Thừa Thiên Huế

TẠP CHÍ KHOA HỌC, ðại học Huế, Số 64, 2011 ðẶC ðIỂM SINH SẢN CỦA CÁ TRÁP VÂY VÀNG - ACANTHOPAGRUS LATUS (HOUTTUYN, 1782) Ở VÙNG VEN BIỂN THỪA THIÊN HUẾ Võ Văn Phú, Lê Thị ðào Trường ðại học Khoa học, ðại học Huế TÓM TẮT Cá Tráp vây vàng là một trong nhiều loài cá kinh tế ở Thừa Thiên Huế. Các kết quả nghiên cứu về ñặc ñiểm sinh sản của cá Tráp vây vàng ở vùng ven biển Thừa Thiên Huế ñã cho thấy: Cá thành thục lần ñầu từ 1 ñến hơn 2 năm tuổi, ñạt mức thành thục cao nhất ở cá 2 và 3 năm tuổi, tương ứng với khối lượng trung bình 315 g và chiều dài 268 mm. Mùa vụ sinh sản chính vụ từ tháng XII ñến tháng IV năm sau. Tỷ lệ ñực/cái giảm dần theo chiều tăng của các nhóm tuổi. Sức sinh sản của cá Tráp vây vàng tương ñối lớn, trung bình ñạt 265.770 ± 50.330 trứng/cá và sức sinh sản tương ñối trung bình ñạt 482,8 ± 28,5 trứng. 1. Mở ñầu Cá Tráp vây vàng thuộc họ Sparidae, bộ cá Vược (Perciformes), là loài có kích thước trung bình nhưng có giá trị thương phẩm cao, thịt thơm ngon ñược nhiều người ưa thích. ðể góp phần bảo tồn nguồn lợi, tiến tới nuôi thả loài cá kinh tế này và hướng việc sinh sản tự nhiên vào sinh sản nhân tạo, cần phải có các dẫn liệu về ñặc ñiểm sinh học sinh sản của cá. Trong bài này, chúng tôi trình bày một số kết quả nghiên cứu về ñặc ñiểm sinh sản của loài cá Tráp vây vàng trong ñiều kiện tự nhiên ở vùng ven biển Thừa Thiên Huế làm cơ sở cho việc khai thác và nuôi thả hợp lý. 2. Phương pháp 2.1. Phương pháp nghiên cứu ngoài thực ñịa Mẫu cá Tráp vây vàng ñược thu thập hàng tháng tại các vùng nghiên cứu thuộc tỉnh Thừa Thiên Huế. Thời gian thu mẫu từ tháng IX/2009 ñến tháng VIII/2010 với tổng số mẫu nghiên cứu là 310 cá thể. Mẫu cá xử lý ngay khi còn tươi, cân khối lượng, ño chiều dài, lấy vẩy. Xác ñịnh các giai ñoạn chín muồi sinh dục (CMSD) của cá [4], [5]. Cân ño tuyến sinh dục, ñịnh hình vào dung dịch Bouin; Trứng giai ñoạn IV CMSD ñược ñịnh hình trong formol 4% ñể xác ñịnh sức sinh sản của cá. 2.2. Phân tích mẫu trong phòng thí nghiệm Quan sát mức ñộ CMSD của cá theo thang 6 giai ñoạn của K. A. Kiselevits (1923). Xác ñịnh và kiểm tra mức ñộ CMSD của cá bằng tổ chức học. Dùng phương 77 pháp nhuộm kép theo Heidenhai và ñọc tiêu bản ñể xác ñịnh các giai ñoạn CMSD theo quan ñiểm của O. F. Xakun và N. A. Buskaia (1968) [2, 5]. Sức sinh sản tuyệt ñối: số lượng trứng có trong buồng trứng của một cá thể. Sức sinh sản tương ñối: số lượng trứng trên 1 g khối lượng cơ thể cá. 3. Kết quả 3.1. Thành phần giới tính của cá Tráp vây vàng Khi phân tích số lượng cá Tráp vây vàng trong từng nhóm tuổi, ña số cá khai thác ở nhóm tuổi 0+ và 1+. Ở mỗi nhóm tuổi, tỷ lệ giới tính của cá Tráp vây vàng không ñồng ñều. Thành phần giới tính theo nhóm tuổi ñược thống kê theo bảng 1 và hình 1. Kết quả nghiên cứu cho thấy, cá thể Cá chưa phân biệt giới tính ở nhóm tuổi 0+ chiếm (25,81%) và nhóm tuổi 1+ chiếm (6,77%). Tuyến sinh dục của chúng ở dạng sợi rất mảnh, nằm sát trong khoang bụng. Ngoài ra, ở hai nhóm tuổi này còn thu ñược những cá thể mà trong tuyến sinh dục của chúng chứa cả tế bào sinh dục ñực và tế bào trứng. Bảng 1. Tỷ lệ ñực, cái của cá Tráp vây vàng chia theo nhóm tuổi Juv ðực Cái N Nhóm tuổi n % n % n % n % 0+ 80 25,81 12 3,87 6 1,94 98 31,61 1+ 21 6,77 48 15,48 33 10,65 102 32,90 2+ - - 28 9,03 32 10,32 60 19,35 3+ - - 17 5,48 33 10,65 50 16,14 Tổng 101 32,58 105 33,86 104 33,56 310 100,0 % mẫu 30 25 20 Juv 15 §ùc C¸i 10 5 0 0+ 1+ 2+ 3+ Hình 1. Biểu ñồ tỷ lệ ñực, cái của cá Tráp vây vàng theo nhóm tuổi 78 Tuổi Kết quả bảng 2 và hình 1 cho thấy, ở nhóm tuổi càng lớn thì tỷ lệ ñực/cái càng thấp. Tỷ lệ ñực/cái ở nhóm 0+ tuổi là cao nhất (2:1); nhóm 1+ (1,45:1); nhóm tuổi 2+ (1:1,24), ñến nhóm tuổi 3+ tỷ lệ ñực/cái là thấp nhất (1:1,94). Nhìn chung, tỷ lệ ñực/cái giảm dần theo chiều tăng của nhóm tuổi. 3.2. Khả năng biến tính của cá Tráp vây vàng Kết quả phân tích tuyến sinh dục qua lát cắt tiêu bản của một số cá thể cá Tráp vây vàng thu ñược ở ven biển Thừa Thiên Huế cho thấy, trong các tuyến sinh dục có pha trộn các noãn bào trứng (bắt màu hồng) và các chùm tinh sào (bắt màu xanh nhạt). Hiện tượng biến tính của họ cá Tráp (Sparidae) ñã có nhiều tác giả trên thế giới ñề cập tới [1]. Ở những loài có khả năng biến tính, ngay từ giai ñoạn ñầu của quá trình sinh trưởng trong cấu tạo cơ quan sinh dục ñã có hai bộ phận sinh dục ñực và sinh dục cái. Sự phát triển hay kìm nén sự phát triển của bộ phận sinh dục nào ñược quy ñịnh bởi tổ chức di truyền dưới tác ñộng của các ñiều kiện môi trường tự nhiên [5]. Qua việc phân tích tuổi cá, chúng tôi xác ñịnh ñược sự chuyển ñổi giới tính của cá Tráp vây vàng ở ven biển Thừa Thiên Huế thường xảy ra khi cá khoảng trên 1 tuổi. Nguyên nhân và cơ chế của sự chuyển ñổi giới tính ñến nay vẫn chưa ñược sáng tỏ. Nếu sự phát triển của tinh sào nhanh hơn trứng thì gọi là lưỡng tính với tính ñực chín trước. Ngược lại, trong giai ñoạn ñầu của quá trình sinh trưởng các tế bào trứng phát triển ngăn chặn tính ñực phát triển thì gọi là lưỡng tính với tính cái chín trước. Sự phát triển tính ñực và tính cái như nhau sẽ cho một cá thể lưỡng tính. Dựa vào phân tích trên, chúng tôi nhận thấy, các cá thể cá Tráp vây vàng thu ñược trong thời gian nghiên cứu tại vùng ven biển Thừa Thiên Huế là những cá thể ñực, nhưng trong tuyến sinh dục của chúng lại có các tế bào trứng chưa trưởng thành. Do vậy, chúng tôi xác ñịnh cá Tráp vây vàng thuộc dạng lưỡng tính với tính ñực chín trước. a b 79 d c Hình 2 (a, b, c, d). Ảnh các lát cắt tinh sào cá Tráp vây vàng có chứa các yếu tố tạo trứng Quan sát tiêu bản tế bào học (hình 2) ta thấy, tuyến sinh dục cá Tráp vây vàng xuất hiện các tế bào trứng có màu hồng với phần bao quanh ñó có các dải tế bào tinh sào. Khi quan sát hình thái và màu sắc tuyến sinh dục cá bằng mắt thường thấy rằng, hầu như tinh sào ñã ñược dự trữ sẵn trong túi tinh, ñồng thời hình thái của nó cũng ñã ñược xác ñịnh. Phần buồng trứng xuất hiện một dải mỏng nằm quanh túi tinh, nó ñược cấu tạo bởi noãn bào tại pha phát triển sơ khai. 3.3. Sự chín muồi sinh dục theo nhóm tuổi Kết quả nghiên cứu về sự phát triển của tuyến sinh dục cá Tráp vây vàng ñã xác ñịnh ñược cá Tráp vây vàng sống ở ven biển Thừa Thiên Huế trải qua 6 giai ñoạn CMSD. Mối liên hệ giữa các giai ñoạn CMSD với nhóm tuổi của cá ñược trình bày ở bảng 2. Bảng 2. Các giai ñoạn CMSD của cá Tráp vây vàng theo nhóm tuổi Các giai ñoạn chín muồi sinh dục Tuổi I n II % n III IV V VI N (cá thể) % % n % n % N % n % 5,81 - - - - - - - - 98 31,61 0+ 80 25,81 18 1+ 22 7,1 70 22,58 7 2,26 3 0,97 - - - - 102 32,9 2+ 4 1,29 18 5,81 24 7,74 10 3,23 4 1,29 - - 60 19,35 3+ - - 3 0,97 18 5,81 15 4,84 10 3,23 4 1,29 50 16,14 Tổng 106 34,2 109 35,17 49 15,81 28 9,04 14 4,52 4 1,29 310 100,0 Bảng 2 cho thấy, các giai ñoạn phát dục của cá Tráp vây vàng theo nhóm tuổi là không ñồng ñều. Ở nhóm tuổi 0+, tuyến sinh dục chỉ có giai ñoạn I và II. ðiều này có 80 nghĩa cá Tráp vây vàng ở nhóm tuổi 0+ chưa thành thục sinh dục. Ở nhóm tuổi 1+ thấy xuất hiện tuyến sinh dục phát triển ñến giai ñoạn IV CMSD – Tức là giai ñoạn các tế bào bước sang thời kỳ sinh trưởng dinh dưỡng và bắt ñầu phát dục. ðiều này có nghĩa cá Tráp vây vàng hơn 1 tuổi ñã chuẩn bị thành thục sinh dục, tuy tỷ lệ xuất hiện giai ñoạn IV chỉ chiếm khoảng 0,97% so với toàn bộ cá thể thu ñược. Cá Tráp vây vàng ở nhóm tuổi 2+ có tuyến sinh dục phát triển ñến giai ñoạn V, ñiều này cho thấy cá Tráp vây vàng hơn 2 năm tuổi, với chiều dài trung bình 268 mm ứng với khối lượng 315 g có thể tham gia vào ñàn ñẻ trứng. Ở nhóm tuổi này, số lượng cá thể bắt gặp tăng dần từ giai ñoạn I CMSD ñến giai ñoạn II CMSD, ñạt cao nhất ở giai ñoạn III và sau ñó số lượng cá thể lại giảm dần ở giai ñoạn IV và V CMSD. Nhóm tuổi 3+ không bắt gặp cá thể giai ñoạn I CMSD mà chỉ có từ giai ñoạn II trở lên ñến giai ñoạn VI CMSD. Trong ñó, số lượng cá có tuyến sinh dục giai ñoạn IV, V, VI chiếm tỷ lệ lớn (gần 10%) so với tổng số cá thể thu ñược. Kết quả này chứng tỏ ở nhóm tuổi 3+ cá Tráp vây vàng ñã hoàn toàn trưởng thành sinh dục, sau khi tham gia ñẻ trứng xong, tuyến sinh dục chuyển sang giai ñoạn VI – III. Cá Tráp vây vàng tham gia ñẻ trứng chủ yếu ở các nhóm tuổi 2+ và 3+. Khi tuyến sinh dục ở giai ñoạn VI – III CMSD là cá kết thúc ñẻ trứng theo một chu kì sinh sản trước và bắt ñầu một chu kỳ sinh sản tiếp theo. 3.4. Sinh sản theo thời gian Theo dõi quá trình phát dục của cá cho thấy, cá Tráp vây vàng ñẻ trứng vào mùa Xuân - Hè, kéo dài từ tháng XII ñến tháng IV năm sau. Trong các tháng này, cá thu ñược ña số ñạt giai ñoạn IV; V; VI CMSD. Bảng 3. Các giai ñoạn chín muồi sinh dục chia theo tháng của cá Tráp vây vàng Các giai ñoạn chín muồi sinh dục của cá Tráp vây vàng N Tháng I II III IV V VI n % n % n % n % n % n % n % I/2010 2 0,65 6 1,94 6 1,94 7 2,26 6 1,94 - - 25 8,06 II 8 2,58 14 4,52 3 0,97 4 1,29 3 0,97 1 0,32 33 10,65 III 11 3,55 6 1,94 1 0,32 3 0,97 2 0,65 2 0,65 25 8,06 IV 9 2,9 17 5,48 4 1,29 3 0,97 1 0,32 1 0,32 35 11,29 V 12 3,87 16 5,16 4 1,29 1 0,32 - - - - 33 10,65 VI 9 2,9 17 5,48 7 2,26 1 0,32 - - - - 34 10,97 VII 9 2,9 5 1,61 5 1,61 1 0,32 - - - - 20 6,45 81