intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Đánh giá sản lượng thủy sản khai thác qua khảo sát ngư cụ và thành phần loài cá khai thác ở hồ Trị An

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST
Báo xấu
37
lượt xem 2
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu này được thực hiện từ tháng 11 năm 2007 đến tháng 3 năm 2009, qua khảo sát 203 hộ ngư dân hoạt động khai thác thủy sản trên 19 loại ngư cụ ở vùng hồ Trị An. Số liệu được thu thập qua hai mùa mưa và khô, bao gồm các thông số CPUE (Catch per unit effort: sản lượng khai thác / ngư cụ), thời gian hoạt động của ngư cụ và tỷ lệ thành phần loài cá khai thác.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đánh giá sản lượng thủy sản khai thác qua khảo sát ngư cụ và thành phần loài cá khai thác ở hồ Trị An

  1. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN 2 ĐÁNH GIÁ SẢN LƯỢNG THỦY SẢN KHAI THÁC QUA KHẢO SÁT NGƯ CỤ VÀ THÀNH PHẦN LOÀI CÁ KHAI THÁC Ở HỒ TRỊ AN Vũ Cẩm Lương1, Nguyễn Phú Hòa1, Lê Thanh Hùng1 TÓM TẮT Nghiên cứu này được thực hiện từ tháng 11 năm 2007 đến tháng 3 năm 2009, qua khảo sát 203 hộ ngư dân hoạt động khai thác thủy sản trên 19 loại ngư cụ ở vùng hồ Trị An. Số liệu được thu thập qua hai mùa mưa và khô, bao gồm các thông số CPUE (Catch per unit effort: sản lượng khai thác / ngư cụ), thời gian hoạt động của ngư cụ và tỷ lệ thành phần loài cá khai thác. Sản lượng khai thác của mỗi nhóm ngư cụ có thể tính từ tích số của CPUE, số lượng ngư cụ và thời gian khai thác. Khi các số liệu đăng ký ngư cụ và thời gian hoạt động được thực hiện đầy đủ như ở Công ty thủy sản Đồng Nai trên hồ Trị An, việc khảo sát thêm thông số biến động CPUE hàng năm của các nhóm ngư cụ cho phép tính nhanh sản lượng khai thác thủy sản của từng nhóm ngư cụ cũng như tổng sản lượng khai thác trên toàn hồ. Nghiên cứu cho kết quả tổng sản lượng khai thác trên toàn hồ trong năm 2008 là 3.819 tấn/năm, trong đó bước đầu định lượng được sản lượng khai thác đến từng nhóm loài thủy sản. Có 4 loài cá dẫn đầu sản lượng (448-727 tấn/năm) chiếm tỉ lệ đánh bắt hơn 50% tổng sản lượng toàn hồ nhưng lại thuộc nhóm cá tạp ít có giá trị kinh tế như sơn xiêm, cơm sông, ba dong và lìm kìm, cho thấy tình trạng khai thác quá mức các loài cá có giá trị kinh tế đang là trở ngại cho sự phát triển bền vững nghề cá trên hồ. Từ khóa: Sản lượng khai thác; ngư cụ; thành phần loài cá. ĐẶT VẤN ĐỀ thủy sản. Phát triển thủy sản trên hồ Trị An đã Nghề cá hồ chứa giữ vai trò quan trọng được thực hiện từ những ngày đầu thành lập hồ trong việc tăng cung sản lượng thủy sản khai vào cuối thập niên 80, với việc thả hàng triệu thác tự nhiên và nuôi trồng, góp phần tạo thêm con cá giống mè hoa, mè trắng, trôi… bổ sung công ăn việc làm, cải thiện thu nhập và sinh kế cho hồ, mở đầu thời kỳ nuôi và khai thác cá ở cho người dân các khu vực lân cận. Mặc dù đa mặt nước lớn (Lê Đông Hải, 1995). Mặc dù trên số các hồ chứa được hình thành với mục đích hồ còn tồn tại nhiều hình thức nuôi lồng bè và eo chính là để phục vụ thủy lợi và thủy điện, việc ngách khác, nhưng nhiệm vụ quản lý khai thác phát triển nghề cá hồ chứa đi kèm từ lâu đã được thủy sản tự nhiên tỏ ra nặng nề hơn cả, với việc thực hiện khá phổ biến ở nhiều nơi trên thế giới. hình thành riêng một trung tâm thủy sản chuyên trách việc quản lý nghề cá trong hồ. Công ty Hồ Trị An với diện tích ngập nước cực đại thủy sản Đồng Nai là nơi thống kê và quản lý lên tới hơn 32.400 ha hiện là một trong những ngư dân và các loại như cụ khai thác, tuy nhiên hồ chứa có diện tích lớn nhất ở Việt Nam. Bên việc thống kê sản lượng và thành phần loài cá cạnh nhiệm vụ phát triển thủy điện, hồ Trị An khai thác từ trước đến nay vẫn chưa có cách làm còn giữ vai trò điều tiết nước, cung cấp nguồn hiệu quả, mặc dù đây là những thông số rất quan nước sạch cho vùng hạ lưu, phát triển du lịch và 1 Khoa Thủy Sản - Trường Đại học Nông Lâm TP.HCM Email: vcluong@gmail.com TAÏP CHÍ NGHEÀ CAÙ SOÂNG CÖÛU LONG - 1 - THAÙNG 7/2013 133
  2. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN 2 trọng phục vụ cho công tác quản lý, dự báo và dân bao gồm: (1) CPUE (Catch per unit effort): quy hoạch phát triển nguồn lợi thủy sản trên hồ sản lượng khai thác (hàng ngày) cho mỗi ngư cụ (Vũ Cẩm Lương, 2005). (kg/ngày); (2) T: thời gian hoạt động của ngư cụ Nghiên cứu này được thực hiện nhằm đề (ngày/mùa); (3) Thành phần phần trăm (%) loài: xuất quy trình đánh giá sản lượng thủy sản tỷ lệ % loài cá khai thác: thông qua việc khảo sát ngư cụ và thành phần - Sản lượng khai thác trung bình của ngư cụ loài cá khai thác, qua đó cho phép nhà quản lý x (tấn/mùa) = CPUE * T có được thông số sản lượng khai thác không chỉ - Tổng sản lượng khai thác của nhóm ngư cho toàn hồ mà còn cho từng đối tượng giống cụ x = số lượng ngư cụ x * sản lượng khai thác loài thủy sản. trung bình của ngư cụ x. II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Tổng sản lượng khai thác toàn hồ = Tổng Nghiên cứu này được thực hiện từ tháng sản lượng khai thác của 19 nhóm ngư cụ. 11 năm 2007 đến tháng 3 năm 2009 trên cơ sở - Tỷ lệ % loài cá đánh bắt tương ứng với khảo sát thu thập số liệu thứ cấp kết hợp điều mỗi loại ngư cụ cho phép ước tính sản lượng tra thực địa các loại ngư cụ và thành phần loài của mỗi loài. cá khai thác. Các thông tin khảo sát được xử lý, tổng hợp Số liệu thứ cấp được thu thập tại Công ty và phân tích thống kê thành phần phần trăm, thủy sản Đồng Nai, Chi cục bảo vệ nguồn lợi min, max… bằng phần mềm Microsoft Excel thủy sản Đồng Nai, Sở Nông nghiệp và phát nhằm mục đích so sánh và đánh giá sự khác biệt triển nông thôn tỉnh Đồng Nai. Nội dung số liệu của năng suất khai thác theo các loại ngư cụ và thu thập bao gồm số lượng ngư dân và ngư cụ thành phần loài cá khai thác. đăng ký hành nghề trên hồ Trị An. III. KẾT QUẢ Số liệu sơ cấp được thu thập qua điều tra Thông số CPUE của 19 loại ngư cụ khai khảo sát 203 ngư dân có hoạt động khai thác thác thủy sản trên hồ Trị An được trình bày trên hồ, trong đó số lượt ngư dân ở các vùng ở Bảng 1. Có 7 loại ngư cụ chỉ hoạt động thượng nguồn, trung nguồn và hạ nguồn của một mùa trong năm, trong khi 12 loại ngư cụ hồ lần lượt là 49, 57 và 45. Tỷ lệ các nhóm khác hoạt động quanh năm cả hai mùa mưa ngư cụ khảo sát được phân bổ tương ứng với và nắng. Các hình thức khai thác có năng suất tỷ lệ thực tế của ngư cụ hoạt động trên hồ, khai thác cao ở hồ (trên 42 kg/ngày) bao gồm bao gồm 19 ngư dân lưới rê (2a: 40-60 mm), nghề vó, te, chài rê, lưới rùng và lưới giựt. 9 ngư dân lưới rê (2a: 70-140 mm), 8 ngư dân Nhóm ngư cụ có CPUE trung bình (10-31 kg/ lưới rê cố định tầng mặt, 4 ngư dân lưới rê ba ngày) bao gồm cào gọng, lưới sò, lưới rê và màng, 13 ngư dân làm te 18 đèn, 14 ngư dân chài quăng. Nhóm ngư cụ có CPUE thấp hơn làm te 1 đèn, 10 ngư dân làm vó không đèn, 10 kg/ngày bao gồm lưới rê cố định tầng mặt, 17 ngư dân vó đèn, 2 ngư dân lưới giựt, 10 câu giăng, lưới rê ba màng và các bộ lợp. Các ngư dân lưới rùng 1 ghe kéo, 17 ngư dân lưới ngư cụ có năng suất khai thác cao nhất vào rùng 2 ghe kéo, 10 ngư dân chài rê, 2 ngư dân mùa khô là te và lưới rùng, lần lượt là 70,4 và chài quăng, 15 ngư dân làm lợp tép, 12 ngư 70,7 kg/ngày. Các ngư cụ có năng suất khai dân làm lợp bát quái, 4 ngư dân làm lợp cá rô thác cao nhất vào mùa mưa là vó và te, lần phi, 10 ngư dân cào gọng, 14 ngư dân lưới sò lượt là 71,4 và 59,3 kg/ngày. Đối với các ngư và 13 ngư dân câu giăng. cụ khai thác quanh năm, năng suất khai thác Số liệu được thu thập qua hai mùa: mùa khô mùa khô cao hơn mùa mưa cho tất cả các loại và mùa mưa. Thông tin khảo sát ở các nhóm ngư ngư cụ khảo sát. 134 TAÏP CHÍ NGHEÀ CAÙ SOÂNG CÖÛU LONG - 1 - THAÙNG 7/2013
  3. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN 2 Bảng 1. CPUE các ngư cụ theo mùa vụ ở hồ Trị An STT Ngư cụ khai thác CPUE mùa khô CPUE mùa mưa     (kg/ngày) (kg/ngày) 1 Vó (đèn) - 71,4 ± 7,6 2 Te (18 đèn) 70,4 ± 7,7 59,3 ± 6,5 3 Lưới rùng (2 ghe kéo) 70,7 ± 4,1 45,3 ± 3,8 4 Te (1 đèn) 57,0 ± 5,3 38,6 ± 4,7 5 Vó (không đèn) 53,5 ± 10,9 22,5 ± 3,7 6 Chài rê 49,8 ± 4,9 - 7 Lưới rùng (1 ghe kéo) 48,8 ± 4,5 40,3 ± 3,0 8 Lưới giựt 42,0 ± 8,0 - 9 Cào gọng 31,2 ± 6,0 12,6 ± 2,2 10 Lưới sò 15,2 ± 1,2 - 11 Lưới rê (2a = 40-60 mm) 14,8 ± 1,2 11,8 ± 0,9 12 Chài quăng 14,0 ± 1,0 - 13 Lưới rê (2a = 70-140 mm) 10,1 ± 1,5 8,5 ± 0,7 14 Lưới rê cố định tầng mặt 9,7 ± 1,7 7,2 ± 0,4 15 Bộ lợp cá rôphi - 8,1 ± 1,4 16 Bộ lợp bát quái 8,5 ± 1,2 7,0 ± 0,8 17 Lưới rê ba màng - 6,8 ± 1,2 18 Bộ lợp tép 6,3 ± 0,6 3,4 ± 0,5 19 Câu giăng 5,8 ± 0,4 4,3 ± 0,5 Số lượng và thời gian hoạt động của các ngư cụ thuộc nhóm phổ biến trung bình (20-80 ngư cụ theo hai mùa khô và mưa được trình bày ngư cụ/mùa), bao gồm vó đèn và không đèn, ở Bảng 2. Nghề lưới rê với kích thước mắt lưới lưới sò, bộ lợp tép, lưới rùng 1 và 2 ghe, bộ lợp 40-60 mm hiện phổ biến nhất trên hồ (178-228 bát quái, cào gọng và te 1 đèn. Nhóm ngư cụ ít ngư cụ / mùa) với thời gian khai thác quanh phổ biến (không quá 12 ngư cụ/mùa) bao gồm năm. Nghề te 18 đèn và câu giăng cũng thuộc lưới rê (2a = 70-140 mm), lưới rê cố định tầng nhóm ngư cụ phổ biến, đạt hơn 100 ngư cụ/mùa, mặt, lưới rê ba màng, chài rê, bộ lợp cá rô phi, nhưng biến động lớn giữa hai mùa. Có 9 nhóm lưới giựt và chài quăng. Bảng 2. Số lượng và thời gian hoạt động của các ngư cụ TT Ngư cụ khai thác Mùa khô Mùa mưa Số lượng Số ngày /mùa Số lượng Số ngày /mùa 1 Lưới rê (2a = 40-60 mm) 228 120 178 90 2 Te (18 đèn) 104 150 63 90 3 Câu giăng 52 30 108 120 4 Bộ lợp tép 39 90 48 120 TAÏP CHÍ NGHEÀ CAÙ SOÂNG CÖÛU LONG - 1 - THAÙNG 7/2013 135
  4. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN 2 5 Vó (đèn) 0 0 80 120 6 Lưới rùng (2 ghe kéo) 42 120 30 45 7 Lưới sò 70 120 0 0 8 Bộ lợp bát quái 25 120 29 90 9 Cào gọng 22 90 31 90 10 Te (1 đèn) 25 120 20 90 11 Vó (không đèn) 18 105 22 105 12 Lưới rùng (1 ghe kéo) 10 150 24 30 13 Lưới rê cố định tầng mặt 6 90 8 90 14 Lưới rê (2a = 70-140 mm) 2 30 11 60 15 Bộ lợp cá Rôphi 0 0 12 67 16 Chài rê 11 60 0 0 17 Lưới rê ba màng 0 0 6 105 18 Lưới giựt 2 60 0 0 19 Chài quăng 2 90 0 0 Tổng cộng 658 1.545 670 1.312 Sản lượng khai thác của các nhóm ngư cụ 595 tấn/năm. Nhóm ngư cụ có sản lượng khai là kết quả tích số của CPUE, số lượng ngư cụ thác trung bình (30-150 tấn/năm) bao gồm 8 và thời gian khai thác (Bảng 3). Nghề te 18 đèn ngư cụ như vó không đèn, lưới sò, lưới rùng 1 măng sông, vó đèn và lưới rùng 2 ghe kéo với ghe, cào gọng, câu giăng, bộ lợp tép, bộ lợp bát thành phần loài khai thác chủ yếu dùng làm thức quái và chài rê. Nhóm ngư cụ có sản lượng khai ăn nuôi cá bè (sơn xiêm, cơm sông…) cho sản thác thấp (không quá 10 tấn/năm) bao gồm 6 lượng khai thác cao nhất (417-1108 tấn). Nghề ngư cụ như lưới rê cố định tầng mặt, lưới rê (2a lưới rê (2a = 40-60 mm) với ưu điểm sản lượng = 70-140 mm), bộ lợp cá rô phi, lưới giựt, lưới khai thác ổn định, đa dạng thành phần loài, thời rê ba màng và chài quăng. lượng khai thác cao với sản lượng khai thác đạt Bảng 3. Sản lượng khai thác của các nhóm ngư cụ Sản lượng mùa Sản lượng mùa Tổng sản lượng TT Ngư cụ khai thác mưa (tấn) khô (tấn) (tấn/năm) 1 Te 18 đèn măng sông 889 219 1108 2 Vó (đèn) 0 686 686 3 Lưới rê (2a = 40-60 mm) 406 189 595 4 Lưới rùng (2 ghe kéo) 356 61 417 5 Te 1 đèn măng sông 211 102 313 136 TAÏP CHÍ NGHEÀ CAÙ SOÂNG CÖÛU LONG - 1 - THAÙNG 7/2013
  5. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN 2 6 Vó (không đèn) 101 52 153 7 Lưới sò 128 0 128 8 Lưới rùng (1 ghe kéo) 73 29 102 9 Cào gọng 62 35 97 10 Câu giăng 9 56 65 11 Bộ lợp tép 24 20 44 12 Bộ lợp bát quái 25 18 43 13 Chài rê 33 0 33 14 Lưới rê cố định tầng mặt 5 5 10 15 Lưới rê (2a = 70-140 mm) 1 6 7 16 Bộ lợp cá Rôphi 0 6 6 17 Lưới giựt 5 0 5 18 Lưới rê ba màng 0 4 4 19 Chài quăng 3 0 3 Tổng cộng 2.331 1.488 3.819 Sản lượng khai thác thủy sản ở hồ chứa liệu lượng ngư dân hàng năm và tỷ lệ sản lượng Trị An từ năm 1993 đến 2008 được trình bày khai thác cho mỗi ngư dân được liệt kê làm đối ở Bảng 4, trong đó số liệu giai đoạn 1993-2007 chứng. Nhìn chung, sản lượng khai thác trên được thu thập từ báo cáo hàng năm của Công ty mỗi ngư dân có khuynh hướng tăng dần từ năm Thủy sản Đồng Nai và số liệu năm 2008 được 1993 đến 2008, tuy nhiên khi lượng ngư dân ước tính trực tiếp từ nghiên cứu này. Do số liệu tăng đột biến thì sản lượng khai thác trên mỗi ước tính của Công ty Thủy sản Đồng Nai dựa ngư dân có khuynh hướng giảm đột ngột. trên khai báo và khảo sát các ngư dân, nên số Bảng 4. Sản lượng khai thác thủy sản ở hồ Trị An từ 1993 đến 2008 Sản lượng / ngư dân Năm Sản lượng khai thác (tấn) Số ngư dân (người) (tấn/người) 1993 800 300 2,7 1994 833 400 2,1 1995 1126 550 2,0 1996 1475 748 2,0 1997 1825 800 2,3 1998 1840 1234 1,5 1999 2269 1136 2,0 2000 2301 1470 1,6 TAÏP CHÍ NGHEÀ CAÙ SOÂNG CÖÛU LONG - 1 - THAÙNG 7/2013 137
  6. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN 2 2001 2786 1237 2,3 2002 3118 892 3,5 2003 3080 978 3,1 2004 2835 884 3,2 2005 2589 872 3,0 2006 2600 721 3,6 2007 2837 747 3,8 2008 3819* 1115 3,4 (Ghi chú: Sản lượng khai thác từ 1993-2007 do Công ty thủy sản Đồng Nai ước tính, riêng sản lượng khai thác năm 2008 là kết quả của nghiên cứu này) Qua khảo sát tỉ lệ thành phần loài đánh bắt nhóm có sản lượng khai thác trên 100 tấn/năm của mỗi nhóm ngư cụ, kết quả sản lượng chi bao gồm mè vinh, bống tượng, rô phi, trèn đá và tiết của các loài được trình bày ở Bảng 5. Có chốt. Trong số 40 loài và nhóm loài cá khai thác 4 loài cá dẫn đầu sản lượng (448-727 tấn/năm) phổ biến thống kê được trong nghiên cứu này, chiếm tỉ lệ đánh bắt hơn 50% tổng sản lượng có tới 20 loài (chiếm 50%) có sản lượng không toàn hồ, bao gồm sơn xiêm, cơm sông, ba dong quá 6,2 tấn/năm và có 9 loài (chiếm 23%) có sản và lìm kìm. Các đối tượng cá kinh tế nằm trong lượng không quá 0,6 tấn/năm. Bảng 5. Thành phần loài thủy sản khai thác ở hồ Trị An TT Loài Sản lượng (tấn/năm) Tỉ lệ (%) 1 Cá sơn xiêm Parambassis siamensis 727,1 19,0 2 Cá cơm sông Clupeichthys gonognathus 666,2 17,4 3 Cá ba dong Cyclocheilichthys repasson 566,1 14,8 4 Cá lìm kìm Dermogenys pusillus 448,4 11,7 5 Cá mè vinh Barbonymus gonionotus 278,8 7,3 6 Cá bống tượng Oxyeleotris marmoratus 176,5 4,6 7 Cá rô phi Oreochromis spp 167,7 4,4 8 Cá trèn đá Kryptopterus cryptopterus 155,2 4,1 9 Cá linh rìa Labiobarbur kuhli 147,3 3,9 10 Cá chốt các loại Mystus spp 119,0 3,1 11 Cá chép Cyprius carpio 92,1 2,4 12 Tép Macrobrachium spp 69,4 1,8 13 Cá lăng ki Hemibagrus wyckii 47,1 1,2 14 Cá lau kiếng Pterygoplichthys disjunctivus 32,9 0,9 138 TAÏP CHÍ NGHEÀ CAÙ SOÂNG CÖÛU LONG - 1 - THAÙNG 7/2013
  7. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN 2 15 Cá hoàng đế Cichla ocellaris 20,1 0,5 16 Cá bống cát Glossogobius sp 16,9 0,4 17 Cá leo Wallago attu 14,8 0,4 18 Cá linh ống Henicorhynchus siamensis 13,1 0,3 19 Cá hạt mít Puntius brevis 12,5 0,3 20 Cá lăng vàng Hemibagrus nemurus 10,7 0,3 21 Cá kết Micronema bleekeri 6,2 0,2 22 Cá mè lúi Osteochilus hasseltii 5,0 0,1 23 Cá trê trắng Clarias batrachus 4,9 0,1 24 Cá rô đồng Anabas testudineus 4,9 0,1 25 Cá ngựa nam Hampala macrolepidota 4,0 0,1 26 Cá ét mọi Labeo chrysophekadion 3,6 0,1 27 Cá lóc các loại Channa spp 3,0 0,1 28 Cá trèn bầu Ompok bimaculatus 1,9 0,1 29 Cá mè trắng Hypophthalmichthys molitrix 1,7 0,1 30 Cá thát lát Notopterus notopterus 1,7 0,1 31 Cá chạch bông Mastacembelus armatus 1,5 0,1 32 Cá trắm cỏ Ctenopharyngodon idellus 0,6 0,02 33 Cá trôi Cirrhinus spp 0,4 0,01 34 Cá trê vàng Clarias macrocephalus 0,4 0,01 35 Cá chình hoa Anguilla marmorata 0,2 0,01 36 Cá chạch lá tre Macrognathus siamensis 0,2 0,01 37 Tôm càng xanh Macrobrachius rosenbergii 0,2 0,01 38 Cá tra Pangasius hypophthalmus 0,2 0,01 39 Cá mè hoa Hypophthalmichthys nobilis 0,1 0,002 40 Cá thiểu mại Paralaubuca barroni 0,01 0,001 IV. THẢO LUẬN ghe kéo, te 1 đèn và 18 đèn, vó không đèn cho So với thống kê ghi nhận 14 loại ngư cụ CPUE cao hơn 50 kg/ngày nhưng có nhiều cá khai thác trên hồ năm 2005 của Phan Thanh tạp dùng làm thức ăn nuôi cá bè. Đáng lưu ý là Lâm (2006), các loại nghề cào gọng, lưới giựt, nghề lưới rê với mắt lưới 40-60 mm có CPUE lưới rê cố định tầng mặt, lợp bát quái và lợp cá chỉ cao hơn khoảng 40% so với lưới rê với mắt rô phi là những hình thức khai thác mới được lưới 70-140 mm, cho thấy kích cỡ cá khai thác đưa vào hồ sau năm 2005. Các nghề lưới rùng 2 có dấu hiệu giảm sút rõ rệt, cảnh báo tình trạng TAÏP CHÍ NGHEÀ CAÙ SOÂNG CÖÛU LONG - 1 - THAÙNG 7/2013 139
  8. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN 2 khai thác quá mức nguồn lợi thủy sản trên hồ các phương pháp ước tính sản lượng trong quá (Welcomme, 2001). Đối với các ngư cụ khai khứ không đồng nhất nên khó có thể so sánh số thác quanh năm, năng suất khai thác mùa khô liệu các năm. Ngoài ra, những yếu tố dao động cao hơn 57% so với sản lượng khai thác mùa lớn của nguồn lợi thủy sản chưa được tính đến mưa phản ánh đặc điểm quản lý nghề cá ở các trong thống kê ở quá khứ, như tỉ lệ thành phần hồ chứa lớn với mức nước dao động lớn trong loài và mối quan hệ đa loài (King, 1995), đặt ra năm, theo đó thời điểm đánh bắt vào mùa nước yêu cầu chi tiết hóa sản lượng của các giống loài kiệt được khuyến cáo cần biện pháp hạn chế cụ thể cho các năm. khai thác để bảo vệ nguồn lợi (De Silva, 2001). So với số liệu sản lượng khai thác thủy sản Ngư cụ trên hồ Trị An không chỉ đa dạng về ở hồ chứa Trị An từ năm 1993 đến 2008 được chủng loại và ngư pháp đánh bắt mà còn có số thu thập từ báo cáo hàng năm của Công ty Thủy lượng và tần suất hoạt động trong năm khá cao. sản Đồng Nai, sản lượng khai thác thủy sản năm Số lượng ngư cụ hoạt động dao động từ 2 đến 2008 được ước tính trực tiếp từ nghiên cứu này 228 ngư cụ cho mỗi loại nghề và có đến 658- có sự gia tăng mạnh. Sự khác biệt thể hiện ở hai 670 đơn vị ngư cụ hoạt động trong mỗi mùa phương pháp ước tính, khi Công ty Thủy sản khai thác. Tuy nhiên, sự phát triển đa dạng các Đồng Nai dựa trên khai báo và khảo sát các ngư loại ngư cụ khai thác trên hồ có thể là cảnh báo dân, còn nghiên cứu này dựa trên đơn vị ngư cụ. cho tình trạng phát triển tự phát và thiếu quy Tuy nhiên, việc ghi nhận sản lượng khai thác hoạch quản lý trong hoạt động khai thác nguồn dựa trên số lượng ngư dân có lẽ chỉ thích hợp lợi thủy sản trên hồ (Oliver, 2002). Ngoài ra số cho công tác quản lý hơn là dựa trên cơ sở khoa đơn vị ngư cụ hoạt động ổn định ở cả hai mùa học khai thác thủy sản (Fernando, 1980). Đứng khai thác trong năm cho thấy các biện pháp giới ở khía cạnh quản lý, một vấn đề đáng quan tâm hạn mùa vụ khai thác để bảo vệ nguồn lợi thủy là khi lượng ngư dân tăng đột biến, sản lượng sản cần được triển khai trên hồ (Baluyut, 1983). khai thác trên mỗi ngư dân có khuynh hướng Sản lượng khai thác của các nhóm ngư giảm đột ngột, điều này cho thấy cần thiết phải cụ được ước tính dựa trên kết quả tích số của kiểm soát số lượng ngư dân khai thác để tránh CPUE, số lượng ngư cụ và thời gian khai thác tình trạng khai thác quá mức (Oglesby, 1985). trong năm. Lorenzen (2001) cho rằng phương Các loài cá sơn xiêm, cơm sông, ba dong pháp tính sản lượng khai thác truy xuất từ các và lìm kìm dẫn đầu sản lượng khai thác ở hồ Trị nhóm ngư cụ cho kết quả với độ chính xác cao An (448-727 tấn/năm) và chiếm tỉ lệ đánh bắt nếu có sự am hiểu các ngư cụ khai thác và thống hơn 50% tổng sản lượng toàn hồ. Tuy nhiên các kê được nỗ lực khai thác đã đăng ký. Ngoài ra, loài cá trên chủ yếu được sử dụng như cá tạp phương pháp tính sản lượng khai thác chi tiết cho hoạt động nuôi bè, ít có giá trị kinh tế, cho trên từng nhóm ngư cụ có thể cho phép hiệu thấy dấu hiệu khai thác quá mức trên hồ Trị An chỉnh các sai số sản lượng khai thác tùy theo đã diễn ra nghiêm trọng trên các đối tượng cá tình hình hoạt động thực tế hàng năm của các dữ có giá trị kinh tế cao (Li và Xu, 1995). Tuy nhóm ngư cụ. nhiên, trên phương diện quản lý nghề cá, việc Tổng sản lượng khai thác của 19 nhóm ngư tiếp tục khai thác các đối tượng cá tạp trên là cụ có đăng ký hợp pháp ở hồ Trị An là 3.819 hợp lý để giảm bớt áp lực lên bậc dinh dưỡng tấn/năm. So với số liệu sản lượng khai thác ước thức ăn phiêu sinh thực vật và động vật (Meyer tính của Công ty thủy sản Đồng Nai thông qua và ctv., 1996). các bến cá và số ngư dân đăng ký từ năm 1993 Điều đáng lưu ý là trong số các đối tượng cá đến 2007, số liệu tính toán của năm 2008 có thả bổ sung hàng năm trên hồ như mè, trôi, trắm, mức sai khác đáng kể (Bảng 4). Tuy nhiên do rô phi… chỉ có cá rô phi đạt sản lượng khai thác 140 TAÏP CHÍ NGHEÀ CAÙ SOÂNG CÖÛU LONG - 1 - THAÙNG 7/2013
  9. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN 2 cao do khả năng sinh sản và tái bổ sung mạnh. lượng khai thác thủy sản của từng nhóm ngư cụ Tuy nhiên, xét trên phương diện nguồn lợi thức cũng như tổng sản lượng khai thác trên toàn hồ. ăn tự nhiên trên hồ, rõ ràng chiến lược thả cá LỜI CẢM TẠ trên hồ Trị An chưa phù hợp do chưa chọn được Tác giả xin cảm tạ Trần Văn Mẫn và các những đối tượng sử dụng nguồn lợi dồi dào của cán bộ ở Công ty thủy sản Đồng Nai, Chi cục cá tạp kích thước nhỏ và tôm tép (Lương và bảo vệ nguồn lợi thủy sản Đồng Nai và Trạm ctv, 2002). Ngoài ra, Li và Xu (1995) cho thấy thủy sản Trị An đã hỗ trợ khảo sát. Nghiên cứu chiến lược thả bổ sung ở Trung Quốc ngày nay này được sự hỗ trợ kinh phí từ dự án CRSP mã đã quan tâm hơn đến điều kiện thức ăn tự nhiên số 07MNE03UM/ Vietnam. của hồ chứa để có công thức thả phù hợp. So với các thống kê từng ghi nhận 139 loài TÀI LIỆU THAM KHẢO cá trên hồ Trị An (Nguyễn Thanh Tùng, Phan Baluyut, E.A., 1983. Stocking and introduction of fish Thanh Lâm, 2002), hiện nay nhiều loài cá trong in lakes and reservoirs in the ASEAN countries. số này rất khó tìm thấy trong khai thác cũng như FAO Fish. Tech. Pap. No. 236, 82pp. ở các bến cá. Tuy nhiên rất khó có thể so sánh De Silva, S.S., 2001. The impact of large reservoirs về mức độ phong phú thành phần loài khi hai on fish biodiversity and fisheries in China. In: Reservoir and culture-based fisheries: biology nỗ lực nghiên cứu ở khía cạnh phân loại và khai and management (ed. S.S. De Silva), pp. 22-28. thác là hoàn toàn khác nhau. Tuy nhiên, xét trên ACIAR Proceedings No. 98. 384 p. khía cạnh quản lý khai thác, danh mục 40 loài Fernando, C.H., 1980. The fishery potential of cá khai thác phổ biến mang ý nghĩa thiết thực man-made lakes in South East Asia and some hỗ trợ công tác quản lý và vận hành nghề cá trên strategies for its optimization. Regional Center for các hồ chứa (Li và Xu, 1995). Tropical Biology (BIOTROP), Bogor, Indonesia. Anniversary Publication, 1980, 25-38. V. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ Lê Đông Hải, 1995. Đánh giá hiện trạng, dự báo biến Nghiên cứu đã tiến hành khảo sát hiện trạng đổi môi trường khu vực công trình Trị An và đề khai thác thủy sản ở hồ chứa Trị An với các dữ xuất phương hướng phát triển kinh tế xã hội trong vùng. Báo cáo đề tài KT.02.15, Trung tâm bảo vệ liệu về năng suất khai thác trên từng nhóm ngư môi trường EPC, 96 trang. cụ, số lượng và thời gian hoạt động của các King, M., 1995. Fisheries biology, assessment and nhóm ngư cụ và tỷ lệ thành phần loài cá khai management. Fishing News Books, UK, 341 pp. thác trên từng nhóm ngư cụ. Nghiên cứu cũng Lorenzen, K., 2001. Using population models to assess đã ước tính gián tiếp sản lượng khai thác của culture-based fisheries: a brief review with an mỗi nhóm ngư cụ từ tích số của CPUE, số lượng application to the analysis of stocking experiments. ngư cụ và thời gian khai thác. Ngoài ra tỷ lệ In: Reservoir and culture-based fisheries: biology and management (ed. S.S. De Silva), pp. 257-265. thành phần loài cá khai thác trên toàn hồ cũng ACIAR Proceedings No. 98, 384 p. có thể ước tính được hàng năm dựa trên kết quả Phan Thanh Lâm, 2006. Phân tích mô hình kinh tế khảo sát tỷ lệ thành phần loài cá khai thác cho sinh học cho nghề khai thác thủy sản trên hồ từng nhóm ngư cụ. chứa Trị An. Viện nghiên cứu nuôi trồng thủy Để kết quả nghiên cứu có thêm giá trị ứng sản II, 15 trang. dụng thực tiễn, các đơn vị quản lý thủy sản trên Vũ Cẩm Lương, 2005. Quản lý nguồn lợi thủy sản trong các hồ chứa ở châu Á: tổng quan các phương pháp hồ chứa Trị An cần triển khai thu thập số liệu tiếp cận. Tạp chí Khoa học Kỹ thuật Nông lâm đăng ký ngư cụ và thời gian hoạt động hàng nghiệp, số 1, 109-119. năm của các nhóm ngư cụ. Khi đó, việc khảo Li, S. and Xu, S., 1995. Culture and capture of fish in sát thêm thông số biến động CPUE hàng năm Chinese Reservoirs. IDRC, Ottawa, Canada and của các nhóm ngư cụ cho phép tính nhanh sản Southbound Sdn. Bhd. Penang, Malaysia, 128 pp. TAÏP CHÍ NGHEÀ CAÙ SOÂNG CÖÛU LONG - 1 - THAÙNG 7/2013 141
  10. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN 2 Luong, V.C., Kwei Lin, C. and Yakupitiyage, A., 2002. Oliver, M.A.R. (Ed.), 2002. Sustainable fisheries A trophic box model of cove aquaculture in Tri management in Asia. Asian Productivity An Reservoir, Vietnam. Verh. Internat. Verein. Organization, Tokyo, 325 pp. Limnol., Stuttgart, 28, 1381-1384. Nguyễn Thanh Tùng, Phan Thanh Lâm, 2002. Đánh Meyer, R.M., Zhang, C., McCay, B.J., Husak, L.J., giá tình hình bảo tồn, bảo vệ tái tạo và phát triển Muth, R.M., Wolotira, R.J. (Eds.), 1996. Fisheries nguồn lợi thủy sản tại hồ Trị An 5 năm qua. Viện resources utilization and policy. Oxford & IBH, nghiên cứu nuôi trồng thủy sản II, 45 trang. New Delhi, 535 pp. Welcomme, R.L., 2001. Inland fisheries, ecology and Oglesby, R.T., 1985. Management of lacustrine management. Fishing News Books, Blackwell fisheries in the tropics. Fisheries, 10, 16-19. Science, London, 358 pp. FISH CATCH ASSESSMENT WITH FISHING GEARS AND FISH SPECIES COMPOSITION AT TRI AN RESERVOIR Vu Cam Luong1, Nguyen Phu Hoa1, Le Thanh Hung1 ABSTRACT This study was conducted at Tri An Reservoir of Vietnam during November 2007 to March 2009 to investigate 203 fishermen within 19 fishing gears. The data was collected throughout both rainy and dry seasons, including CPUE (Catch per unit effort), fishing operation time and species composi- tion. Fish catch of each fishing gear can be calculated as the product of CPUE, quantity of fishing gears and fishing operation time. As fishing gears data was recorded carefully at Dongnai Fisheries Company, additional yearly investigation of CPUE may allow quick access to total catch as well as fish catch of each fishing gear. This study resulted a total catch of 3,819 tons/year in 2008, in which fish catch of each species were also included. There were four fish species with highest catch (448-727 tons/year) accounting of more than 50% the reservoir’s total catch, such as Parambassis siamensis, Clupeichthys gonognathus, Cyclocheilichthys repasson and Dermogenys pusillus. How- ever, such species were small low-value fish that are abundant in the reservoir for the use of feeding cage culture, thus overfishing of economically important fish may occur and threating sustainable fisheries development at the reservoir. Key words: Fish catch; fishing gear; fish species composition Người phản biện: ThS. Vũ Vi An Ngày nhận bài: 6/6/2013 Ngày thông qua phản biện: 22/6/2013 Ngày duyệt đăng: 8/7/2013 1 Department of Fish Pathology, Faculty of Fisheries - Nong Lam University, Hochiminh City Email: vcluong@gmail.com 142 TAÏP CHÍ NGHEÀ CAÙ SOÂNG CÖÛU LONG - 1 - THAÙNG 7/2013
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
8=>2