Danh lục các loài thú lớn ở tỉnh Quảng Trị và ý nghĩa bảo tồn nguồn gien quý hiếm của chúng

29(4): 19-26 T¹p chÝ Sinh häc 12-2007<br /> <br /> <br /> <br /> Danh Lôc C¸c loµi thó lín ë tØnh Qu¶ng TrÞ<br /> vµ ý nghÜa b¶o tån nguån gen quÝ hiÕm cña chóng<br /> <br /> NguyÔn Xu©n §Æng, §Æng Ngäc CÇn,<br /> NguyÔn Xu©n NghÜa<br /> <br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br /> <br /> TØnh Qu¶ng TrÞ thuéc vïng Trung Bé ViÖt tØnh Qu¶ng trÞ ®· cho thµnh lËp 3 khu b¶o tån<br /> Nam, diÖn tÝch tù nhiªn lµ 474.415 ha. §Þa h×nh thiªn nhiªn (KBTTN) lµ KBTTN §akr«ng<br /> kh¸ phøc t¹p víi ®é cao gi¶m dÇn tõ T©y sang (thµnh lËp n¨m 2002, diÖn tÝch hiÖn nay lµ<br /> §«ng vµ tõ T©y B¾c xuèng §«ng Nam. Vïng 37.640 ha), KBTTN B¾c H−íng Ho¸ (2007;<br /> nói, ®åi chiÕm gÇn 78% diÖn tÝch toµn tØnh, tËp 25.200 ha), KBTTN §−êng Hå ChÝ Minh huyÒn<br /> trung ë phÝa T©y víi 2 ®Ønh cao nhÊt lµ Voi MÑt tho¹i (2007; 5.680 ha) vµ Khu B¶o vÖ c¶nh quan<br /> (1771 m) vµ Sa Mï (1550 m) thuéc huyÖn Ró LÞnh (270 ha) víi tæng diÖn tÝch lµ 68.790<br /> H−íng Ho¸. Theo sè liÖu kiÓm kª n¨m 2006 cña ha, chiÕm 14,5% diÖn tÝch toµn tØnh, ®Ó b¶o tån<br /> Chi côc KiÓm l©m Qu¶ng TrÞ, toµn tØnh hiÖn cã vµ ph¸t triÓn c¸c gi¸ trÞ ®a d¹ng sinh häc ®éc<br /> 210.852 ha rõng, chiÕm 44,45% diÖn tÝch toµn ®¸o cña tØnh. Tuy nhiªn, c«ng t¸c qu¶n lý b¶o<br /> tØnh. Trong ®ã, rõng tù nhiªn lµ 133.256 ha. tån ®a d¹ng sinh häc ë Qu¶ng TrÞ cßn gÆp nhiÒu<br /> Th¶m rõng tù nhiªn chñ yÕu thuéc kiÓu rõng kÝn khã kh¨n. Mét trong nh÷ng khã kh¨n c¬ b¶n ®èi<br /> th−êng xanh m−a Èm nhiÖt ®íi vµ ¸ nhiÖt ®íi, víi viÖc x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch qu¶n lý b¶o tån<br /> phÇn lín ®· qua t¸c ®éng cña con ng−êi. lµ nh÷ng hiÓu biÕt vÒ tµi nguyªn ®a d¹ng sinh<br /> §Þa thÕ cña tØnh Qu¶ng TrÞ cã tÇm quan häc cña tØnh, ®Æc biÖt lµ t×nh tr¹ng c¸c loµi quÝ<br /> träng ®Æc biÖt ®èi víi b¶o tån ®a d¹ng sinh häc hiÕm cã gi¸ trÞ b¶o tån cao cßn rÊt h¹n chÕ do<br /> trong n−íc vµ quèc tÕ. Qu¶ng TrÞ thuéc Vïng ch−a ®−îc ®iÒu tra kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ tho¶ ®¸ng.<br /> sinh th¸i Trung Tr−êng S¬n (CA1), mét trong Trong c¸c n¨m tõ 2004-2007, víi sù tµi trî<br /> 238 vïng sinh th¸i “toµn cÇu 200” víi nguån ®a kinh phÝ cña tæ chøc Birdlife Quèc TÕ t¹i ViÖt<br /> d¹ng sinh häc ®Æc s¾c nhÊt vµ ®a d¹ng nhÊt trªn Nam, UBND tØnh Qu¶ng TrÞ vµ Héi ®ång Khoa<br /> tr¸i ®Êt [1]. Tuy nhiªn, vïng sinh th¸i nµy ®ang häc Tù nhiªn - Ngµnh Khoa häc Sù sèng, chóng<br /> bÞ ®e do¹ ë møc “cùc kú nguy cÊp” [1]. Qu¶ng t«i ®· tiÕn hµnh c¸c ®ît ®iÒu tra kh¶o s¸t khu hÖ<br /> TrÞ còng thuéc vïng chim ®Æc h÷u “§Êt thÊp thó ë tØnh Qu¶ng TrÞ, nh»m hiÓu râ h¬n vÒ sù ®a<br /> Trung Bé”, lµ mét trong 220 vïng chim ®Æc h÷u d¹ng cña khu hÖ thó vµ t×nh tr¹ng cña mét sè<br /> cña thÕ giíi, n¬i ®−îc xem lµ nh÷ng vïng cã loµi quan träng. Bµi b¸o nµy nh»m giíi thiÖu<br /> tÝnh ®a d¹ng sinh häc cao, nh÷ng “®iÓm nãng” danh môc c¸c loµi thó lín ®Çy ®ñ nhÊt tõ tr−íc<br /> vÒ b¶o tån ®a d¹ng sinh häc toµn cÇu [17]. ®Õn nay cña tØnh Qu¶ng TrÞ vµ gi¸ trÞ b¶o tån<br /> Thùc tÕ, c¸c cuéc kh¶o s¸t ®a d¹ng sinh häc nguån gen quÝ hiÕm cña chóng trªn c¬ së tæng<br /> ë Qu¶ng trÞ [5, 6, 7, 11, 13, 15, 16] ®· cho thÊy hîp c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i vµ cña<br /> c¸c hÖ sinh th¸i rõng cã tÝnh ®a d¹ng sinh häc nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c. Nghiªn cøu vÒ c¸c loµi thó<br /> rÊt cao víi nhiÒu loµi cã ý nghÜa b¶o tån ®Æc biÖt nhá ë Qu¶ng TrÞ cßn Ýt vµ ®ang ®−îc chóng t«i<br /> nh−: sao la (Pseudoryx nghetinhensis), mang lín tiÕn hµnh, c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu sÏ ®−îc c«ng<br /> (Megamuntiacus vuquangensis), chµ v¸ ch©n bè trong thêi gian tíi.<br /> n©u (Pygathryx nemaeus), v−în m¸ tr¾ng I. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu<br /> (Nomascus leucogenys), gµ l«i lam mµo tr¾ng<br /> (Lophura edwardsi), gµ l«i lam mµo ®en §Ó x©y dùng danh lôc thó lín vµ ®¸nh gi¸<br /> (Lophura imperalis).… gi¸ trÞ b¶o tån nguån gen quÝ hiÕm cña khu hÖ<br /> thó chóng t«i ®· tiÕn hµnh c¸c ph−¬ng ph¸p<br /> NhËn thøc ®−îc tÇm quan träng nµy, UBND<br /> nghiªn cøu sau:<br /> 19<br />  - KÕ thõa cã chän läc c¸c tµi liÖu ®· c«ng bè - Sù ghi nhËn cña mçi loµi ®−îc xem lµ<br /> vµ ch−a c«ng bè vÒ nghiªn cøu thó ë tØnh Qu¶ng kh¼ng ®Þnh khi loµi ®ã ®−îc ghi nhËn b»ng quan<br /> TrÞ. s¸t trùc tiÕp trong thiªn nhiªn, qua c¸c mÉu vËt<br /> - Pháng vÊn c¸c c¸n bé vµ nh©n d©n sèng hoÆc di vËt cña thó bÞ s¨n b¾t cßn l−u gi÷ trong<br /> l©u n¨m trong vïng nghiªn cøu vÒ c¸c loµi thó d©n, hoÆc qua c¸c dÊu vÕt ho¹t ®éng (dÊu ch©n,<br /> hä biÕt ®−îc, t×nh tr¹ng cña chóng tr−íc ®©y vµ ph©n, tiÕng kªu,…) ®Æc thï cña mét sè loµi dÔ<br /> hiÖn nay. C¸c ¶nh mµu cña mét sè loµi quan nhËn biÕt. Ghi nhËn t¹m thêi gåm nh÷ng loµi<br /> träng ®−îc sö dông gióp cho viÖc nhËn diÖn loµi ®−îc ghi nhËn qua pháng vÊn d©n ®Þa ph−¬ng,<br /> ®−îc thuËn tiÖn h¬n. qua c¸c di vËt hoÆc c¸c dÊu vÕt ho¹t ®éng (dÊu<br /> ch©n, ph©n, hang,…) nh−ng kh«ng ®ñ ch¾c ch¾n.<br /> - Xem xÐt c¸c mÉu vËt da, x−¬ng, c¸c di vËt<br /> kh¸c cña thó cßn l−u l¹i trong d©n vµ c¸c con II. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn<br /> thó ®−îc d©n b¾t vÒ nu«i.<br /> - TiÕn hµnh kh¶o s¸t thùc ®Þa t¹i mét sè ®Þa 1. Danh lôc c¸c loµi thó lín ë Qu¶ng TrÞ<br /> ®iÓm cã tiÒm n¨ng ®a d¹ng sinh häc cao trong<br /> tØnh ®Ó quan s¸t thó hoÆc c¸c dÊu vÕt ho¹t ®éng ViÖc ph©n biÖt c¸c loµi thó lín vµ thó nhá<br /> cña chóng (dÊu ch©n, ph©n, thøc ¨n thõa, hang mang tÝnh t−¬ng ®èi. Trong nghiªn cøu nµy,<br /> tæ,…). C¸c tuyÕn kh¶o s¸t cã chiÒu dµi 4-10 km chóng t«i xem thó lín lµ nh÷ng loµi thó cã thÓ<br /> xuyªn qua c¸c d¹ng sinh c¶nh kh¸c nhau. Kh¶o kh¶o s¸t ®−îc b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p quan s¸t<br /> s¸t ®−îc tiÕn hµnh chñ yÕu ban ngµy, nh−ng trùc tiÕp hay dÊu vÕt ho¹t ®éng mµ kh«ng cÇn<br /> còng tiÕn hµnh c¶ ban ®ªm khi ®iÒu kiÖn ®Þa ®Õn c¸c ph−¬ng tiÖn bÉy b¾t vµ cã khèi l−îng c¬<br /> h×nh vµ thêi tiÕt cho phÐp. Dông cô kh¶o s¸t bao thÓ tõ 0,5 kg trë lªn.<br /> gåm èng nhßm, m¸y ®Þnh vÞ GPS, b¶n ®å ®Þa Tõ c¸c kÕt qu¶ kh¶o s¸t cña chóng t«i, kÕt<br /> h×nh UTM, m¸y ¶nh kü thuËt sè, m¸y ghi ©m, hîp víi sù kÕ thõa cã chän läc kÕt qu¶ nghiªn<br /> ®Ìn pin ®éi ®Çu vµ ®en pha 4 pin. Kh¶o s¸t thùc cøu cña c¸c t¸c gi¶ kh¸c [5, 6, 7, 11, 13, 15, 16],<br /> ®Þa ®−îc tiÕn hµnh t¹i 3 KBTTN (§aKr«ng, B¾c chóng t«i ®· x©y dùng ®−îc danh lôc c¸c loµi<br /> H−íng Ho¸ vµ §−êng Hå ChÝ Minh HuyÒn thó lín cña tØnh Qu¶ng TrÞ gåm 54 loµi thuéc 20<br /> tho¹i) víi c¸c ®ît kh¶o s¸t sau: hä vµ 7 bé (b¶ng 1). Trong ®ã, cã 49 loµi ®·<br /> + T¹i KBTTN B¾c H−íng Ho¸ ®· tiÕn hµnh ®−îc ghi nhËn kh¼ng ®Þnh vµ 6 loµi míi ghi<br /> 3 ®ît kh¶o s¸t: tõ 8-21/2/2004, tõ 10-28/9/2006 nhËn t¹m thêi lµ: r¸i c¸ l«ng m−ît (Lutrogale<br /> vµ tõ 2-20/4/2007 t¹i c¸c x· H−íng LËp vµ perspicillata), chån b¹c m¸ nam (Melogale<br /> H−íng S¬n. personata), chån b¹c m¸ b¾c (Melogale<br /> moschata), cÇy v»n b¾c (Chrotogale owstoni),<br /> + T¹i KBTTN §−êng Hå ChÝ Minh huyÒn<br /> cÇy gi«ng ®èm lín (Viverra megaspila) vµ mÌo<br /> tho¹i, ®· tiÕn hµnh mét ®ît kh¶o s¸t tõ 14-<br /> 27/2/2006, t¹i khu vùc rõng thuéc x· Hóc rõng (Prionailurus bengalensis). §©y lµ danh<br /> (huyÖn H−íng Ho¸), x· Ba Nang vµ x· Tµ Long lôc thó lín ®Çy ®ñ nhÊt tõ tr−íc ®Õn nay cho tØnh<br /> (huyÖn §ak R«ng). Qu¶ng TrÞ. Ch¾c ch¾n danh lôc nµy ch−a thèng<br /> kª ®−îc tÊt c¶ c¸c loµi thó lín hiÖn c− tró t¹i ®Þa<br /> + T¹i KBTTN §aKr«ng, ®· tiÕn hµnh 3 ®ît phËn tØnh Qu¶ng TrÞ, nh−ng ®· bao gåm hÇu hÕt<br /> kh¶o s¸t: tõ ngµy 22/4 - 13/5/2004, tõ ngµy 6- c¸c loµi thó lín quan träng cña tØnh.<br /> 28/7/2006 vµ tõ 2-21/11/2006 vµ t¹i c¸c khu vùc<br /> c¸c x· TriÖu Nguyªn, Ba Lßng, H¶i Phóc, Nh×n chung, khu hÖ thó ë Qu¶ng TrÞ cßn Ýt<br /> Tµ Lßng, Hóc Ngh× vµ Hång Thuû. ®−îc nghiªn cøu. §Æng Huy Huúnh vµ cs. [4]<br /> trong “Danh lôc c¸c loµi thó (Mammalia)<br /> - §Þnh lo¹i thó theo h×nh th¸i ngoµi [10]. ViÖt Nam” xuÊt b¶n n¨m 1994, ®· liÖt kª 28 loµi<br /> Tªn khoa häc vµ hÖ thèng ph©n lo¹i thó theo thó lín cã ph©n bè ë Qu¶ng TrÞ, nh−ng kh«ng<br /> Corbet vµ Hill (1992), Geissmann et al., 2000, nªu râ ®Þa danh cô thÓ. Còng §Æng Huy Huúnh<br /> Nadler et al., 2003; tªn phæ th«ng cña thó theo vµ cs. [5], trong b¸o c¸o t¹i Héi th¶o khoa häc<br /> §Æng Huy Huúnh vµ cs. (1994), Lª Vò Kh«i cña §Ò tµi KC.08.07 n¨m 2002, ®· th«ng b¸o<br /> (2000); c¸c loµi thó quÝ hiÕm theo S¸ch §á ViÖt Qu¶ng TrÞ cã 52 loµi thó, nh−ng chØ nªu danh<br /> Nam (2000), Danh lôc §á IUCN (2004) vµ NghÞ lôc 24 loµi thó lín.<br /> ®Þnh 32/2006/N§-CP cña ChÝnh Phñ.<br /> 20<br />  T¹i huyÖn H−íng Ho¸, kh¶o s¸t nhanh cña n¨m 2002 ®· ghi nhËn ®−îc 37 loµi thó lín ë<br /> Birdlife Quèc tÕ t¹i ViÖt Nam n¨m 2004 [11] KBTTN §aKr«ng dù kiÕn, trong ®ã cã 18 loµi<br /> ghi nhËn 37 loµi thó lín, trong ®ã cã 19 loµi ®−îc ghi nhËn kh¼ng ®Þnh. §Æng Huy Huúnh vµ<br /> ®−îc ghi nhËn kh¼ng ®Þnh vµ 18 loµi ghi nhËn NguyÔn M¹nh Hµ [6] tiÕn hµnh kh¶o s¸t thó ë<br /> t¹m thêi qua pháng vÊn. Kh¶o s¸t cña chóng t«i KBTTN §aKr«ng trong c¸c n¨m 2003-2004 vµ<br /> t¹i KBTTN B¾c H−íng Ho¸ trong c¸c n¨m ghi nhËn ®−îc 45 loµi thó lín, trong ®ã cã 24<br /> 2004, 2006 vµ 2007, ®· ghi nhËn ®−îc 47 loµi loµi ®−îc ghi nhËn kh¼ng ®Þnh. §Æc biÖt, c¸c t¸c<br /> thó lín, trong ®ã cã 24 loµi ®−îc ghi nhËn gi¶ nµy ®· quan s¸t ®−îc loµi cÇy bay<br /> kh¼ng ®Þnh. §Æc biÖt, chóng t«i ®· thu ®−îc (Cynocephalus variegatus) vµ mang lín<br /> mÉu da cña thá v»n ®«ng d−¬ng (Nesolagus (Megamuntiacus vuquangensis). Sù hiÖn diÖn<br /> timminsi) t¹i x· H−íng LËp vµ quan s¸t ®−îc cña v−în m¸ tr¾ng (Nomascus leucogenys) vµ<br /> nhiÒu dÊu vÕt ¨n vµ dÊu ch©n cña sao la khØ mÆt ®á (Macaca arctoides) t¹i KBTTN<br /> (Pseudoryx nghetinhensis) t¹i th−îng nguån cña §aKr«ng còng ®· ®−îc kh¼ng ®Þnh bëi c¸c<br /> suèi Chaly (x· H−íng LËp) vµo th¸ng 4/2007. nghiªn cøu cña NguyÔn M¹nh Hµ [15, 16].<br /> Tõ kÕt qu¶ cña c¸c cuéc kh¶o s¸t trªn, cã 47 loµi Kh¶o s¸t cña chóng t«i ë KBTTN §aKr«ng<br /> thó lín ®· ®−îc ghi nhËn ë KBTTN B¾c H−¬ng trong c¸c n¨m 2004 vµ 2006, ®· ghi nhËn ®−îc<br /> Ho¸, trong ®ã cã 28 loµi ghi nhËn kh¼ng ®Þnh. 46 loµi thó lín, trong ®ã cã 20 loµi ®−îc ghi<br /> Le Trong Trai et al. [13] trong b¸o c¸o nhËn kh¼ng ®Þnh. Tõ kÕt qu¶ cña c¸c ®oµn kh¶o<br /> “Nghiªn cøu kh¶ thi thµnh lËp KBTTN Phong s¸t nãi trªn cho thÊy, cã 49 loµi thó lín ®· ®−îc<br /> §iÒn (Thõa Thiªn HuÕ) vµ KBTTN §aKr«ng ghi nhËn ë KBTTN §aKr«ng, trong ®ã 38 loµi<br /> (Qu¶ng TrÞ)” n¨m 1999, ®· thèng kª 24 loµi thó ®−îc ghi nhËn kh¼ng ®Þnh.<br /> lín cho c¶ 2 khu vùc. Tuy nhiªn, sù ghi nhËn T¹i KBTTN §−êng Hå ChÝ Minh huyÒn<br /> cña loµi v−în m¸ vµng (Nomascus gabriellae) ë tho¹i (huyÖn §akR«ng vµ huyÖn H−íng Ho¸),<br /> §aKr«ng cÇn ®−îc kiÓm tra l¹i. C¸c t¸c gi¶ chØ míi cã mét ®ît kh¶o s¸t duy nhÊt do chóng<br /> kh«ng ghi râ d¹ng th«ng tin ghi nhËn, cã thÓ chØ t«i thùc hiÖn vµo th¸ng 2/2006 vµ ®· ghi nhËn<br /> lµ nghe tiÕng hãt. Loµi nµy cho ®Õn nay míi chØ ®−îc 25 loµi thó lín, trong ®ã cã 9 loµi ®−îc ghi<br /> ghi nhËn ®−îc tõ §µ N½ng trë vµo Nam [8]. nhËn kh¼ng ®Þnh.<br /> Nghiªn cøu cña §Æng Huy Ph−¬ng vµ cs. [7]<br /> B¶ng 1<br /> C¸c loµi thó lín ghi nhËn ®−îc ë Qu¶ng TrÞ vµ t×nh tr¹ng b¶o tån cña chóng<br /> S N¬i ghi nhËn T×nh tr¹ng b¶o tån<br /> Tªn khoa häc Tªn phæ th«ng<br /> TT 1 2 3 4 VN TG N§<br /> I. DERMOPTERA Bé c¸nh da<br /> ILLIGER, 1811<br /> 1. Cynocephalidae Hä Chån d¬i<br /> Sympson, 1945<br /> 1. Cynocephalus variegatus Chån d¬i<br /> + R IB<br /> (Audebert, 1799)<br /> II. PRIMATES LINNAEUS, Bé Linh<br /> 1758 tr−ëng<br /> 2. Loridae Gray, 1821 Hä Cu li<br /> 2. Nycticebus coucang Cu li lín<br /> +? + + V IB<br /> (Boddaert, 1785)<br /> 3. Nycticebus pygmaeus Cu li nhá<br /> +? + +? V VU IB<br /> Bonhote, 1907<br /> 3. Cercopithecidae Gray, Hä KhØ, voäc<br /> 1821<br /> 4. Macaca arctoides KhØ mÆt ®á<br /> + + +? + V VU IIB<br /> (Geofroy, 1831)<br /> 21<br /> 5. Macaca mulatta KhØ vµng<br /> + + + + LRnt IIB<br /> (Zimmermann, 1780)<br /> 6. Macaca nemestrina KhØ ®u«i lîn<br /> + + + V VU IIB<br /> (Linnaeus 1766)<br /> 7. Trachypithecus laotum Voäc hµ tØnh<br /> + + E DD IB<br /> hatinhensis (Dao, 1970)<br /> 8. Pygathrix nemaeus Chµ v¸ ch©n n©u<br /> + + E EN IB<br /> (Linnaeus, 1771)<br /> 4. Hylobatidae Weber, Hä V−în<br /> 1828<br /> 9. Nomascus leucogenys V−în m¸ tr¾ng<br /> + + E DD IB<br /> (Ogilby, 1840)<br /> III. CARNIVORA Bé ¡n thÞt<br /> BOWDICH, 1821<br /> 5. Canidae Gray, 1821 Hä Chã<br /> 10. Cuon alpinus (Pallas,1811) Sãi ®á +? + + E EN IB<br /> 11. 6. Ursidae Grey, 1825 Hä GÊu<br /> 12. Ursus thibetanus Cuvier, GÊu ngùa<br /> +? + +? E VU IB<br /> 1823<br /> 13. Ursus malayanus Raffles, GÊu chã<br /> +? +? +? + E DD IB<br /> 1821<br /> 7. Mustelidae Swainson, Hä Chån<br /> 1835<br /> 14. Arctonyx collaris Cuvier, Löng lîn<br /> +? + +?<br /> 1825<br /> 15. Aonyx cinerea (Illiger, R¸i c¸ vuèt bÐ<br /> + + +? + V NT IB<br /> 1815)<br /> 16. Lutra lutra (Linnaeus, R¸i c¸ th−êng<br /> +? + + V NT IB<br /> 1758)<br /> 17. Lutrogale perspicillata R¸i c¸ l«ng m−ît<br /> +? V VU IB<br /> (Geoffroy, 1826)<br /> 18. Martes flavigula Chån vµng<br /> + + +<br /> (Boddaert, 1785)<br /> 19. Melogale moschata Chån b¹c m¸ b¾c<br /> +? +?<br /> (Gray, 1831)<br /> 20. Melogale personata Chån b¹c m¸ nam<br /> +? +?<br /> Geofroy, 1831<br /> 8. Viverridae Gray, 1821 Hä CÇy<br /> 21. Arctictis binturong CÇy mùc<br /> + +? +? V IB<br /> (Raffles, 1821)<br /> 22. Chrotogale owstoni CÇy v»n b¾c<br /> +? V VU IIB<br /> Thomas, 1912<br /> 23. Paguma larvata (Smith, CÇy vßi mèc<br /> + + +? +<br /> 1827)<br /> 24. Paradoxurus CÇy vßi ®èm<br /> hermaphroditus (Pallas, + + + +<br /> 1777)<br /> 25. Prionodon pardicolor CÇy gÊm<br /> + +? + R IIB<br /> Hogdson, 1842<br /> <br /> 22<br /> 26. Viverra zibetha Linnaeus, CÇy gi«ng<br /> + + +? + IIB<br /> 1758<br /> 27. Viverra megaspila Blyth, CÇy gi«ng ®èm<br /> +? E IIB<br /> 1862 lín<br /> 28. Viverricula indica CÇy h−¬ng<br /> + + + IIB<br /> (Desmarest, 1817)<br /> 9. Herpestidae Gill, 1872 Hä CÇy lán<br /> 29. Herpestes javanicus CÇy lán<br /> +? + +<br /> (Geoffroy, 1818)<br /> 30. Herpestes urva (Hogdson, CÇy mãc cua<br /> +? +? +<br /> 1836)<br /> 10. Felidae Gray, 1821 Hä MÌo<br /> 31. Catopuma temminckii B¸o löa, beo<br /> + + + E VU IB<br /> Vigor et Hosfield, 1827<br /> 32. Panthera pardus B¸o hoa mai<br /> +? + E IB<br /> (Linnaeus, 1758)<br /> 33. Panthera tigris (Linnaeus, Hæ<br /> + + E EN IB<br /> 1758)<br /> 34. Pardofelis marmorata MÌo gÊm<br /> +? +? V VU IB<br /> (Martin, 1837)<br /> 35. Pardofelis nebulosa B¸o gÊm<br /> +? + V VU IB<br /> (Griffith, 1821)<br /> 36. Prionailurus bengalensis MÌo rõng<br /> + + +? + IB<br /> (Kerr, 1792)<br /> IV. ARTIODACTYLA Bé guèc ch½n<br /> OWEN, 1848<br /> 11. Suidae Gray, 1821 Hä Lîn<br /> 37. Sus scrofa Linnaeus, 1758 Lîn rõng + + + +<br /> 12. Tragulidae Milne- Hä Cheo cheo<br /> Edwards, 1864<br /> 38. Tragulus javanicus Cheo cheo java<br /> +? + + V IIB<br /> (Osbeck, 1765)<br /> 13. Cervidae Gray, 1821 Hä H−¬u Nai<br /> 39. Cervus unicolor Kerr, Nai<br /> + + +<br /> 1792<br /> 40. Muntiacus muntjak Ho½ng<br /> + + + +<br /> (Zimmermann, 1780)<br /> 41. Megamuntiacus Mang lín<br /> vuquangensis Do Tuoc et + + V DD IB<br /> al.,1994<br /> 14. Bovidae Gray, 1821 Hä Tr©u bß<br /> 42. Bos gaurus Smith, 1827 Bß tãt + + E VU IB<br /> 43. Naemorhedus S¬n d−¬ng<br /> sumatraensis (Bechstein, + + + V VU IB<br /> 1799)<br /> 44. Pseudoryx nghetinhensis Sao la<br /> + + E EN IB<br /> Dung et al., 1993<br /> V. PHOLIDOTA WEBER, Bé Tª tª<br /> 1904<br /> <br /> 23<br />  15. Manidae Gray, 1821 Hä Tª tª<br /> 45. Manis pentadactyla Tª tª vµng<br /> +? + V LRnt IIB<br /> Linnaeus, 1758<br /> 46. Manis javanica Tª tª java<br /> +? + +? LRnt IIB<br /> Desmarest, 1822<br /> VI. RODENTIA Bé GÆm nhÊm<br /> BOWDICH, 1821<br /> 16. Sciuridae Gray, 1821 Hä Sãc c©y<br /> 47. Ratufa bicolor (Sparrman, Sãc ®en<br /> + + +? +<br /> 1778)<br /> 17. Pteromyidae Brandt, Hä Sãc bay<br /> 1855<br /> 48. Petaurista philippensis Sãc bay lín<br /> + + +? + R IIB<br /> (Elliot, 1839)<br /> 18. Muridae Illiger, 1811 Hä Chuét<br /> 49. Rhizomys sumatrensis Dói m¸ vµng<br /> +<br /> (Raffles, 1821)<br /> 50. Rhizomys pruinosus Dói mèc lín<br /> +? + +? +<br /> Blyth, 1851<br /> 19. Hystricidae (Fischer, Hä NhÝm<br /> 1817)<br /> 51. Atherurus macrourus §on<br /> + + +?<br /> (Linnaeus, 1758)<br /> 52. Hystrix brachyura NhÝm ®u«i ng¾n<br /> + +? + + VU<br /> Linnaeus, 1758<br /> VII. LAGOMORPHA Bé thá<br /> BRANDT, 1855<br /> 20. Leporidae Gray, 1821 Hä Thá rõng<br /> 53. Lepus peguensis Blyth, Thá rõng n©u<br /> +? + +<br /> 1855<br /> 54. Nesolagus timminsi Thá v»n ®«ng<br /> + +? DD IB<br /> Averianov et al., 2000 d−¬ng<br /> Ghi chó: (1). Khu BTTN B¾c H−íng Ho¸; (2). Khu BTTN §aKr«ng; (3). Khu BTTN §−êng Hå ChÝ Minh<br /> huyÒn tho¹i; (4). tØnh Qu¶ng TrÞ, kh«ng râ ®Þa danh cô thÓ, theo §Æng Huy Huúnh vµ cs., 1994; (+). Ghi nhËn<br /> kh¼ng ®Þnh; (+?). Ghi nhËn t¹m thêi.S VN. ViÖt Nam: E - nguy cÊp; V - sÏ nguy cÊp; R – hiÕm. TG. ThÕ<br /> giíi: EN - nguy cÊp; VU - sÏ nguy cÊp; LRnt - nguy c¬ thÊp; NT - gÇn bÞ ®e do¹. N§ 32 - NghÞ ®Þnh<br /> 32/2006/N§-CP: IB. nghiªm cÊm khai th¸c sö dông v× môc ®Ých th−¬ng m¹i, IIB. khai th¸c sö dông h¹n chÕ vµ<br /> cã kiÓm so¸t.<br /> <br /> 2. Gi¸ trÞ b¶o tån nguån gen quÝ hiÕm 12 loµi “sÏ nguy cÊp” (VU), 5 loµi “gÇn bÞ ®e<br /> Trong sè 54 loµi thó lín ®· ghi nhËn ®−îc ë do¹” (LRnt vµ NT) vµ 5 loµi “thiÕu sè liÖu ®¸nh<br /> tØnh Qu¶ng TrÞ cã 37 loµi thuéc diÖn quÝ hiÕm gi¸” (DD).<br /> cÇn −u tiªn b¶o tån, chiÕm 68,52% tæng sè loµi - Sè loµi ghi trong NghÞ ®Þnh 32/2006/N§-<br /> ghi nhËn ®−îc (b¶ng 1). Trong ®ã: CP cña ChÝnh Phñ lµ 36 loµi, gåm 24 loµi ë møc<br /> - Sè loµi ghi trong S¸ch §á ViÖt Nam (2000) “nghiªm cÊm khai th¸c, sö dông” (IB) vµ 12 loµi<br /> lµ 30 loµi, gåm 12 loµi “nguy cÊp” (E), 15 loµi ë møc “khai th¸c sö dông h¹n chÕ vµ cã kiÓm<br /> “sÏ nguy cÊp” (V) vµ 3 loµi “hiÕm” (R). so¸t” (IIB).<br /> - Sè loµi ghi trong Danh lôc §á IUCN - Trong sè c¸c loµi quÝ hiÕm cã 6 loµi lµ ®Æc<br /> (2004) lµ 26 loµi, gåm 4 loµi “nguy cÊp”(EN), h÷u cho §«ng D−¬ng, gåm voäc hµ tÜnh<br /> 24<br /> (Trachypithecus laotum hatinhensis), chµ v¸ Trong sè 54 loµi ghi nhËn ®−îc, cã 37 loµi<br /> ch©n n©u (Pygathrix nemaeus), v−în m¸ tr¾ng thuéc diÖn quÝ hiÕm, bao gåm 30 loµi ghi trong<br /> (Nomascus leucogenys), mang lín S¸ch §á ViÖt Nam (2000), 26 loµi ghi trong<br /> (Megamuntiacus vuquangensis), sao la Danh lôc ®á IUCN (2004), 36 loµi ghi trong<br /> (Pseudoryx nghetinhensis) vµ thá v»n ®«ng NghÞ ®Þnh 32/2006/N§-CP cña ChÝnh Phñ vµ 6<br /> d−¬ng (Nesolagus timminsi) loµi lµ ®Æc h÷u cho §«ng D−¬ng. C¸c hÖ sinh<br /> th¸i rõng cña Qu¶ng TrÞ cã tÇm quan träng ®Æc<br /> Nh÷ng con sè nµy cho thÊy khu hÖ thó lín biÖt ®èi víi viÖc b¶o tån c¸c loµi sao la<br /> tØnh Qu¶ng TrÞ cã ý nghÜa b¶o tån nguån gen<br /> (Pseudoryx nghetinhensis), v−în m¸ tr¾ng<br /> quÝ hiÕm rÊt cao. §Æc biÖt, Qu¶ng TrÞ cã vai trß<br /> (Nomascus leucogenys), ch¸ vµ ch©n n©u<br /> rÊt quan träng trong viÖc b¶o tån mét sè loµi<br /> (Pygathrix nemaeus), s¬n d−¬ng (Naemorhedus<br /> sau:<br /> sumatraensis), thá v»n ®«ng d−¬ng (Nesolagus<br /> - Sao la (Pseudoryx nghetinhensis): ghi nhËn timminsi) vµ voäc hµ tÜnh (Trachypithecus<br /> ®−îc KBTTN §akR«ng vµ KBTTN B¾c H−íng laotum hatinhensis).<br /> Ho¸. Khu vùc rõng liªn hoµn gi÷a huyÖn H−íng<br /> Ho¸ (Qu¶ng Tri) vµ huyÖn LÖ Thuû (Qu¶ng Tµi liÖu tham kh¶o<br /> B×nh) ®−îc xem lµ n¬i c− tró cña mét trong 2<br /> quÇn thÓ sao la quan träng nhÊt ë ViÖt Nam hiÖn 1. Batzer et al., 2001: Towards a vision for<br /> nay [16].<br /> biodiversity conservation in the forests of<br /> - V−în m¸ tr¾ng (Nomascus leucogenys): the Lower Mekong Ecoregion Complex.<br /> ghi nhËn ®−îc ë KBTTN §aKr«ng vµ KBTTN WWF Indochina/ WWF US, Hanoi and<br /> B¾c H−íng Ho¸ víi tÇn sè gÆp cao h¬n so víi Washington D.C.<br /> nhiÒu n¬i kh¸c.<br /> 2. Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng,<br /> - Ch¸ vµ ch©n n©u (Pygathrix nemaeus): ghi 2000: S¸ch §á ViÖt Nam (phÇn ®éng vËt).<br /> nhËn ®−îc KBTTN §aKr«ng vµ KBTTN B¾c Nxb. Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> H−íng Ho¸ víi tÇn sè gÆp cao so víi nhiÒu n¬i<br /> kh¸c. 3. Corbet G. B., Hill J. E., 1992: The<br /> mammals of the Indomalayan region: A<br /> - S¬n d−¬ng (Naemorhedus sumatraensis): systematic review. Oxford University Press,<br /> ghi nhËn ®−îc KBTTN §aKr«ng vµ KBTTN B¾c Oxford.<br /> H−íng Ho¸ víi tÇn sè gÆp cao, ®Æc biÖt trªn<br /> ®Ønh Sa Mï vµ Voi MÑt. 4. §Æng Huy Huúnh vµ cs., 1994: Danh lôc<br /> c¸c loµi thó (Mammalia) ViÖt Nam. Nxb.<br /> - Thá v»n ®«ng d−¬ng (Nesolagus Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> timminsi): loµi thó míi ®−îc ph¸t hiÖn n¨m<br /> 2000 vµ míi chØ ghi nhËn ®−îc ë mét sè Ýt ®Þa 5. §Æng Huy Huúnh vµ cs., 2002: Nghiªn<br /> ph−¬ng tõ NghÖ An ®Õn Qu¶ng TrÞ; ®· ghi nhËn cøu, ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng vµ diÔn biÕn sö<br /> ®−îc loµi nµy ë KBTTN B¾c H−íng Ho¸. dông tµi nguyªn sinh vËt vµ ®a d¹ng sinh<br /> häc tØnh Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ. Héi th¶o<br /> III. KÕt luËn khoa häc §Ò tµi KC.08.07: Nghiªn cøu<br /> nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi - m«i tr−êng<br /> Khu hÖ thó ë tØnh Qu¶ng TrÞ cßn Ýt ®−îc vïng sinh th¸i ®Æc thï Qu¶ng B×nh, Qu¶ng<br /> nghiªn cøu. C¸c ®ît kh¶o s¸t ®−îc thùc hiÖn chñ TrÞ. §ång Híi.<br /> yÕu trong n¨m 2002-2007 vµ tËp trung vµo 2 khu 6. §Æng Huy Huúnh, NguyÔn M¹nh Hµ,<br /> vùc lµ KBTTN §aKr«ng (huyÖn §aKr«ng) vµ 2005: Khu b¶o tån thiªn nhiªn §akr«ng:<br /> KBTTN B¾c H−íng Ho¸ (huyÖn H−íng Ho¸). 107-122. TuyÓn tËp c¸c b¸o c¸o, CRES, §¹i<br /> Cã 54 loµi thó lín thuéc 20 hä vµ 7 bé ®· häc Quèc gia Hµ Néi. Nxb. Khoa häc vµ Kü<br /> ®−îc ghi nhËn, trong ®ã cã 49 loµi ®−îc ghi thuËt, Hµ Néi.<br /> nhËn kh¼ng ®Þnh vµ 6 loµi ghi nhËn t¹m thêi. Sè<br /> 7. §Æng Huy Ph−¬ng, 2005: Thµnh phÇn loµi<br /> loµi ghi nhËn ë KBTTN B¾c H−íng Ho¸ lµ 47<br /> thó (Mammalia) ë Khu b¶o tån thiªn nhiªn<br /> loµi, ë KBTTN §aKr«ng lµ 49 loµi vµ ë KBTTN<br /> ®Ò xuÊt §akr«ng, Qu¶ng TrÞ: 398-403. B¸o<br /> ®−êng Hå ChÝ Minh huyÒn tho¹i lµ 25 loµi.<br /> 25<br />  c¸o khoa häc vÒ sinh th¸i vµ tµi nguyªn sinh Vietnam. Birdlife International Vietnam<br /> vËt, Héi th¶o quèc gia lÇn thø 1, Hµ Néi. Programme, Hanoi.<br /> Nxb. N«ng NghiÖp, Hµ Néi. 14. Nadler T., Momberg F., Nguyen Xuan<br /> 8. Geissmann T. et al., 2000: Vietnam Dang, Lormee N., 2003: Vietnam Primates<br /> Primates Conservation Status Review: Part1. Conservation Status Review 2002: Part 2.<br /> Gibbons. FFI - Vietnam Program, Frankfurt Leaf monkeys. FFI - Vietnam Program,<br /> Zoological Society. Frankfurt Zoological Society.<br /> 9. Hilton-Taylor C., 2004: IUCN Red list of 15. NguyÔn M¹nh Hµ, 2004: T¹p chÝ N«ng<br /> Threatened species. IUCN, Gland, nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, 42(6): 764-<br /> Switzerland and Cambridge, UK. 765.<br /> 10. Lekagul B., J. A. Mc Neely, 1988: 16. Nguyen Manh Ha, 2005: Status of White-<br /> Mammals of Thailand. Bangkok. cheeked gibbon (Nomascus leucogenys) in<br /> 11. Lª M¹nh Hïng vµ cs., 2004: §iÒu tra North Central Vietnam. CRES, Hanoi<br /> nhanh ®a d¹ng sinh häc vïng phÝa B¾c University.<br /> huyÖn H−íng Ho¸, tØnh Qu¶ng TrÞ, ViÖt 17. The Vietnam National Forest Protection<br /> Nam. Birdlife, Hµ Néi. Department, 2006: Vietnam National Saola<br /> 12. Lª Vò Kh«i, 2000: Danh lôc c¸c loµi thó Conservation Action Plan 2005 to 2010.<br /> ViÖt Nam. Nxb. N«ng nghiÖp, Hµ Néi. Hanoi.<br /> 13. Le Trong Trai et al., 1999: A feasibility 18. Tordoff A. W., 2002: S¸ch h−íng dÉn c¸c<br /> study for the establishment of Phongdien vïng chim quan träng ë ViÖt Nam. Ch−¬ng<br /> (Thuathien - Hue province) and Dakrong tr×nh Birdlife Quèc tÕ t¹i §«ng D−¬ng vµ<br /> (Quangtri province) Nature Reserves, ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt.<br /> <br /> <br /> A list of big mammals recorded in Quang Tri Province and<br /> their conservation SIGNIFICANCE<br /> <br /> Nguyen Xuan Dang, Dang Ngoc Can,<br /> Nguyen Xuan Nghia<br /> <br /> <br /> <br /> Summary<br /> <br /> Mammal fauna in Quangtri province was poorly studied. Most of surveys were conducted during period<br /> from 2002 to 2007 and concentrated in DaKrong nature reserve (NR) and Bac Huonghoa NR. Totally, 54<br /> species of big mammals belonging to 20 families and 7 orders has been inventoried, of which 49 species with<br /> confirmed record and 6 species with temporary record. Number of species recorded for DaKrong PA is 49<br /> species, for Bac Huonghoa PA is 47 species and Legendary Hochiminh trail PA is 25 species.<br /> Out of 54 species recorded, 37 species are of high conservation concern, including 30 species enlisted in<br /> Red Data Book of Vietnam (2000), 26 species in 2004 IUCN Red List of Threatened Species, 36 species in<br /> Governmental Decree 32/2006/ND-CP and 6 species endemic to Indochina. Forest ecosystems of Quangtri<br /> province are especially important for conservation of Sao la (Pseudoryx nghetinhensis), white-cheeked gibbon<br /> (Nomascus leucogenys), red-shanked douc langur (Pygathrix nemaeus), serow (Naemorhedus sumatraensis),<br /> Indochinese striped rabbit (Nesolagus timminsi) and (Trachypithecus laotum hatinhensis).<br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 10-5-2007<br /> <br /> <br /> <br /> 26<br />