Đào tạo theo học chế tín chỉ góc nhìn quản lý và quản trị chất lượng - TS. Nguyễn Tiến Dũng

ĐÀO TẠO THEO HỌC CHẾ TÍN CHỈ<br /> GÓC NHÌN QUẢN LÝ VÀ QUẢN TRỊ CHẤT LƯỢNG<br /> TS. Nguyễn Tiến Dũng - Trường Đại học Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM<br /> <br /> <br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Luật giáo dục Đại học 2005 quy định việc triển khai đào tạo theo học chế tín chỉ<br /> (HCTC) là một yêu cầu bắt buộc từ quản lý nhà nước. Theo đó, bắt đầu từ năm 1993, đã<br /> có một số trường đại học triển khai đào tạo theo mô hình này, trong đó có Đại học Bách<br /> khoa TP.HCM. Sự kiện này đã đem lại luồng gió mới với những kết quả tích cực mở ra<br /> triển vọng mới trong công tác đào tạo. Tuy nhiên, bên cạnh những thành công cũng đã bộc<br /> lộ nhiều băn khoăn, trăn trở, những khó khăn cần sớm được giải tỏa, tháo gỡ. Đây cũng là<br /> những thách thức không nhỏ đòi hỏi mỗi cá nhân, mỗi tổ chức giáo dục (TCGD) cần kiên<br /> định, sự sáng tạo để có thể vượt qua trên hành trình nâng cao chất lượng đào tạo.<br /> Câu hỏi lớn nhất mà các trường vẫn đang trăn trở tìm câu trả lời là làm thế nào để<br /> triển khai đào tạo theo HCTC thực sự bền vững, tiệm cận với khu vực và thế giới. Tất cả<br /> phụ thuộc vào góc nhìn và chọn cách triển khai.<br /> Nội dung bài viết xin được nêu ra một cách hiểu tương đối ngắn gọn, đề xuất mô<br /> hình và một số giải pháp về đào tạo theo HCTC dưới góc nhìn về quản lý, quản trị (QLQT)<br /> chất lượng nhằm hình dung một qui trình tổng thể cho sự chuyển đổi sang đào tạo theo<br /> HCTC, từng bước tháo gỡ những băn khoăn, trăn trở, khó khăn góp phần nâng cao chất<br /> lượng đào tạo một cách bền vững, tiệm cận khu vực và thế giới. Để việc chuyển đổi là thực<br /> sự chủ động, xuất phát từ chính nhu cầu của nhà trường.<br /> 2. Bản chất học chế tín chỉ dưới góc nhìn QLQT chất lượng<br /> a. Là một phương thức đào tạo không phải là một cái đích<br /> Thay đổi là một quá trình, thay đổi nhanh hay chậm là do việc chọn phương thức<br /> thay đổi [2]. Việc này cần thiết phải trả lời cho được các câu hỏi sau:<br /> Câu hỏi thứ nhất: Phương thức đào tạo theo tín chí gồm những thành tố nào? Việc<br /> áp dụng phương thức này có phù hợp với văn hóa tổ chức hiện tại không?<br /> Câu hỏi thứ hai: Những nhiệm vụ cụ thể khi triển khai HCTC là gì? Ai làm? Khi<br /> nào làm? Với nguồn lực nào?<br /> Liên quan đến câu hỏi thứ nhất, có thể nói một cách ngắn gọn gồm 7 thành tố sau:<br /> - triết lý/định hướng/chiến lược/quan điểm giáo dục của trường;<br /> - định hướng/chiến lược dạy và học của trường (chẳng hạn, lấy người học làm trung<br /> tâm,…);<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trang 1<br />  - chương trình đào tạo (bao gồm cả đề cương chi tiết các môn học): đáp ứng nhu cầu<br /> thị trường lao động và người học, phản ánh được quan điểm giáo dục/tầm nhìn, sứ<br /> mạng của trường;<br /> - qui chế/qui định về giảng dạy và học tập: khuyến khích dạy và học chủ động, học<br /> cách học, học suốt đời, khách quan, công bằng,…<br /> - các qui trình và qui định QLQT chất lượng các hoạt động của nhà trường: được thiết<br /> kế mạch lạc, có tham chiếu các tiêu chuẩn quốc gia, quốc tế, được duy trì thực hiện<br /> ở mọi cấp, thường xuyên được rà soát, bổ sung (nếu cần) và cải tiến;<br /> - con người (toàn thể giảng viên, các bộ viên chức, sinh viên): phải có hiểu biết về<br /> HCTC, tuân theo các qui chế/qui định, các thủ tục/qui trình/biểu mẫu và các mốc<br /> thời gian, có cơ chế hỗ trợ cả người dạy và người học;<br /> - áp dụng công nghệ thông tin.<br /> Văn hóa tổ chức cần thiết:<br /> - công khai, minh bạch và dân chủ, hướng tới khách hàng;<br /> - thường xuyên bổ sung qui trình, thủ tục mới hay cải tiến các qui trình, thủ tục đã có.<br /> Minh chứng: Hệ thống tín chỉ Mỹ.<br /> b. Là một phương thức đào tạo mở, không bắt buộc các trường phải giống nhau.<br /> Theo [3], “Hệ thống tín chỉ Mỹ là tốt nhất trên thế giới, bởi vì nó chẳng hề có hệ<br /> thống”.<br /> Xin lấy một tiêu chuẩn đánh giá trong kiểm định chất lượng chương trình đào tạo<br /> (CTĐT) làm ví dụ: “Kết quả học tập mong đợi được xác định rõ ràng và được chuyển<br /> tải vào CTĐT” (The expected learning outcomes have been clearly formulated and<br /> translated into programme).<br /> Như vậy họ chỉ yêu cầu chuẩn đầu ra (CĐR) được xác định rõ ràng, nghĩa là CĐR<br /> phải được ban hành bằng văn bản cụ thể mà không yêu cầu chất lượng thế nào, phải giống<br /> với CĐR của trường nào hay phải bắt chước ai.<br /> Họ yêu cầu CĐR được chuyển tải vào CTĐT, nghĩa là việc xây dựng CĐR là để<br /> phục vụ xây dựng chương trình đào tạo (bao gồm CTĐT + các đề cương chi tiết) chứ không<br /> phải để “báo cáo” rằng chúng ta đã có CĐR.<br /> Trong chương trình đào tạo phải có CĐR. Kết cấu, nội dung chương trình đào tạo<br /> phải phản ánh CĐR. Chương trình đào tạo và kế hoạch đào tạo là để hiện thực hóa cho<br /> được CĐR.<br /> Bản thân mỗi môn học cũng cần phải có CĐR. CĐR của môn học phải xuất phát từ<br /> CĐR của chương trình đào tạo. Nội dung, cách thức bố trí dạy, phương pháp giảng dạy,<br /> phương pháp kiểm tra đánh giá trong đề cương chi tiết học phần có phù hợp với CĐR<br /> không, có nhằm thực hiện cho được CĐR của ngành học?<br /> <br /> Trang 2<br />  Họ cũng không qui định việc chuyển tải là phải bằng công cụ gì; hình thức như thế<br /> nào; có giống của ai không; có “đổi mới” phương pháp giảng dạy không; có “đổi mới”<br /> kiểm tra đánh giá không;…<br /> Xin được nêu ý kiến của giáo sư Johan Malmqvist, Uni. Of Tech. Gotherburg,<br /> Sweden: “Take what you want use, transform it as you wish, give it a new name, assume<br /> ownership”.<br /> Minh chứng: Hệ thống chuyển đổi tín chỉ châu Âu.<br /> c. Là phương thức đào tạo hướng tới khách hàng (bên trong và bên ngoài – trong<br /> ấm, ngoài êm)<br /> - Tôn trọng khách hàng; thực hiện đúng các cam kết đã công bố; thực hiện quản lý và<br /> quản trị đến nhu cầu từng cá nhân khách hàng.<br /> - Cố gắng thỏa mãn các nhu cầu của các bên liên quan.<br /> - Lấy thước đo là sự hài lòng của các bên liên quan làm công cụ cho quá trình cải tiến<br /> liên tục.<br /> Minh chứng: Hệ thống tín chỉ Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Châu Âu.<br /> 3. Một số khái niệm cần thiết theo góc nhìn QLQT chất lượng<br /> a. Quản lý<br /> - là xây dựng tầm nhìn, sứ mạng, mục tiêu, chính sách, kế hoạch, qui chế, qui định,<br /> qui trình, biểu mẫu thực hiện;<br /> - tìm nguồn lực, dẫn dắt tổ chức đi theo định hướng đã được xác định.<br /> b. Quản trị<br /> - tổ chức thực thi các chính sách, kế hoạch, qui chế, qui định, qui trình, biểu mẫu đã<br /> được ban hành;<br /> - tổ chức kiểm tra, kiểm soát, đôn đốc thực hiện, sơ kết, tổng kết, đề xuất cải tiến.<br /> c. Hệ thống QLQT chất lượng – các thành phần, thành tố cơ bản<br /> Theo [4], hệ thống QLQT chất lượng trong một tổ chức giáo dục là trường đại học<br /> có ba thành phần với các thành tố tương ứng như sau:<br /> Thành phần 1: Quản lý cấp trường<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trang 3<br />  Thành phần 2: Quản trị hệ thống<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Thành phần quản trị CTĐT<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> So sánh các thành tố từ ba thành phần trên và các thành tố của phương thức đào tạo<br /> theo HCTC với hệ thống QLQT hiện tại của trường là không khác biệt nhiều về hình thức,<br /> vấn đề là ở chỗ phát hiện ra những điểm chưa phù hợp và làm sâu sắc hơn những nội dung<br /> <br /> <br /> <br /> Trang 4<br /> các thành tố đã có dựa trên bản chất văn hóa tổ chức trong HCTC, dựa trên khoản b và c<br /> của mục 2.<br /> a. Các rào cản<br /> - Rào cản “Tầm nhìn, góc nhìn”, tại sao chúng ta phải thay đổi? Tranh cãi những thay<br /> đổi đó đâu phải là học chế tín chỉ? Do đó, tranh luận không có hồi kết.<br /> - Rào cản “Nguồn lực” = “Con người, Tài chính, Cơ sở vật chất, Thời gian”. Chúng<br /> ta tiến hành thay đổi với những nguồn lực nào? Ở đâu?<br /> - Rào cản “Sức ỳ tâm lý, thói quen, tâm lý đám đông”: Tôi phải thay đổi cái gì? Hiệu<br /> quả là ở đâu? Người ta có làm thế không nhỉ?<br /> - Rào cản “xã hội”: Xã hội có hiểu, chia sẻ và ủng hộ với những thay đổi của chúng<br /> ta hay không?<br /> Từng bước tháo gỡ được các rào cản sẽ hình thành được động lực mới cho sự phát triển.<br /> 4. Đề xuất mô hình và các giải pháp<br /> a. Mô hình chuyển đổi<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> b. Các giải pháp: Từng bước tháo gỡ được các rào cản sẽ hình thành được động lực<br /> mới cho sự phát triển<br /> - Khắc phục rào cản “Tầm nhìn, góc nhìn”: chấp nhận chuyển đổi là một quá trình<br /> cần có thời gian, không nóng vội, đối phó, thành tích, thiếu kiên trì, tâm lý địa<br /> phương,...tiếp đó, tổ chức các hội thảo, tập huấn, tham quan học hỏi,...<br /> - Khắc phục rào cản “Nguồn lực”: xây dựng Chiến lược/kế hoạch tổng thể và chia<br /> thành nhiều giai đoạn để thực thi; mỗi giai đoạn làm theo kiểu dự án có mục tiêu,<br /> các sản phẩm, nguồn lực rõ ràng; sử dụng các chuyên gia tư vấn thực tế.<br /> <br /> Trang 5<br />  - Khắc phục rào cản “Sức ỳ tâm lý, thói quen, tâm lý đám đông”: kết hợp hài hòa các<br /> biện pháp động viên, khuyến khích và hành chính; ban hành các chính sách phù hợp<br /> và đảm bảo tài chính; tạo ra sự khác biệt, tự hào.<br /> - Khắc phục rào cản “xã hội”: tăng cường tuyên truyền, quảng bá thực chất, xây dựng<br /> nhiều giải pháp công khai, minh bạch cho các bên liên quan, xây dựng lòng tin.<br /> c. Tổ chức thực hiện<br /> Ý kiến đề xuất<br /> Về phía Trường<br /> - Thành lập ban chỉ đạo, trong ban chỉ đạo cần có một điều phối viên (thư ký thường<br /> trực làm việc toàn thời gian).<br /> - Nhiệm vụ cơ bản của ban chỉ đạo có thể hình dung như sau:<br />  xây dựng mục tiêu, kế hoạch/chiến lược tổng thể triển khai;<br />  hoạch định các nội dung và phân công công việc, xác định nguồn lực, phân kỳ<br /> thực hiện;<br />  xác định tư vấn (nếu cần);<br />  tổ chức các hoạt động khắc phục rào cản “tầm nhìn” và rào cản “xã hội”;<br />  theo dõi, đôn đốc, kiểm tra thực hiện của các bộ phận được giao nhiệm vụ;<br />  thông qua các kết quả thực hiện và tư vấn Ban giám hiệu đưa vào áp dụng theo<br /> các kết quả đã thông qua;<br />  xây dựng chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn của điều phối viên.<br /> Về phía các đơn vị chức năng, các cá nhân CBVC: tạo điều kiện cung cấp thông tin,<br /> các lĩnh vực cần điều chỉnh của mình để xây dựng kế hoạch và phân kỳ thực hiện kế hoạch.<br /> Kết luận<br /> Đào tạo theo HCTC không phải là vấn đề mới, tuy nhiên để trả lời câu hỏi nó thực<br /> sự là gì, phụ thuộc vào góc nhìn về học chế này.<br /> Việc triển khai chuyển đổi sang đào tạo theo học chế tín chỉ theo góc nhìn của hệ<br /> thống QLQT chất lượng giúp chúng ta xác định được điểm xuất phát, hành trình đi lên và<br /> cách thức đo lường sự thay đổi. Đảm bảo sự phát triển bền vững và điều hết sức quan trọng<br /> nữa là tạo cho nhà trường tâm thế luôn sẵn sàng tham gia kiểm định chất lượng quốc gia,<br /> khu vực, quốc tế trên con đường xây dựng thương hiệu của mình.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trang 6<br />  TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Luật Giáo dục Đại học<br /> 2. Quản lý chất lượng, Các bài học và công cụ thực hiện – Giáo trình ĐHKT Tp.HCM,<br /> 1998<br /> 3. Hệ thống đào tạo theo tín chỉ Mỹ và những gợi ý cho cải cách GDĐH VN, TS. Eli<br /> Mazur.<br /> 4. Asean University Network – Quality Assurance, Guide to Actual QualityAssesment<br /> At Programme Level, 2013<br /> 5. Những bài học về tín chỉ Mỹ - GS. Vũ Quốc Phóng, ĐH Ohio, 2006<br /> 6. Năm sai lầm của giáo dục Mỹ, W. James Popham, Đại học California, 2006<br /> 7. Đào tạo theo tín chỉ Mỹ: Ghi nhận và Suy ngẫm, GS.TS. Nguyễn Hữu Việt Hưng,<br /> ĐH KHTN, ĐHQGHN.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trang 7<br /> Trang 8<br />