ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
TỪ ÁNH NGUYỆT
ĐẤU TRANH CHÍNH TRỊ Ở QUẢNG NAM
VÀ ĐÀ NẴNG TRONG KHÁNG CHIẾN
CHỐNG MỸ TỪ 1954 ĐẾN 1965
Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam
Mã số: 62 22 03 13
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ SỬ HỌC
HUẾ, NĂM 2019
Công trình được hoàn thành tại:
Khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Lê Cung
Phản biện 1:
Phản biện 2:
Phản biện 3:
Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Đại học Huế tại
Vào hồi........giờ........ngày.......tháng.......năm.......
Có thể tìm hiểu luận án tại Thư viện Trường Đại học Sư phạm, Đại
học Huế
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Một nhân tố quan trọng làm nên thắng lợi của cuộc kháng chiến
chống Mỹ, cứu nước (1954-1975) là sự kết hợp đúng đắn giữa xây dựng
lực lượng chính trị với lực lượng quân sự, giữa đấu tranh chính trị (ĐTCT)
với đấu tranh quân sự (ĐTQS). Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước
(1954-1975), ĐTCT giữ một vai trò hết sức quan trọng, đã góp phần xứng
đáng vào sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
ĐTCT trong cách mạng miền Nam từ năm 1954 đến năm 1975
có sự tham gia của đông đảo quần chúng nhân dân như công nhân,
nông dân, sinh viên, học sinh, trí thức, tín đồ các tôn giáo, tiểu
thương, tư sản dân tộc,... diễn ra dưới nhiều hình thức như mít tinh,
biểu tình, tuyệt thực, bãi khóa, đình công, bãi thị, tự thiêu,... với tính
chất hợp pháp, nửa hợp pháp và không hợp pháp, chống lại các chính
sách thực dân mới của Mỹ và chính quyền Sài Gòn (CQSG).
Trên cơ sở phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, ĐTCT
đã hình thành nên những đội quân chính trị hùng hậu làm lực lượng
nòng cốt trong các cuộc đấu tranh giành dân, giữ đất, nổi dậy giành
quyền làm chủ; hỗ trợ đắc lực cho ĐTQS và làm chỗ dựa cho các lực
lượng vũ trang (LLVT) tiêu hao, tiêu diệt sinh lực đối phương. ĐTCT
đã gây cho đế quốc Mỹ và CQSG không ít khó khăn trong quá trình áp
đặt chủ nghĩa thực dân mới và tiến hành các chiến lược chiến tranh ở
miền Nam. Do sự chi phối bởi điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội
của từng địa phương ở miền Nam mà ĐTCT diễn ra phong phú, đa
dạng với nhiều hình thức và cấp độ khác nhau. ĐTCT ở Quảng Nam -
Đà Nẵng (QN - ĐN) cũng là một trong những trường hợp như vậy.
Đà Nẵng là thành phố lớn thứ hai ở miền Nam, là trung tâm
chính trị, quân sự của Vùng 1 chiến thuật bao gồm các tỉnh: Quảng
Trị, Thừa Thiên, Quảng Nam và Quảng Ngãi. Mỹ và CQSG ra sức
xây dựng QN - ĐN thành khu liên hợp hải, lục, không quân, với tham
vọng một lực lượng quân sự mạnh cả trên bộ, trên biển, trên không.
Mỹ và CQSG sẽ ngăn chặn được lực lượng cách mạng tuyến phòng
2
thủ quan trọng trên chiến trường miền Nam, giành được địa bàn quan
trọng nhằm chia cắt lâu dài miền Bắc và miền Nam.
Cũng như trên toàn miền Nam, tại chiến trường QN - ĐN,
phương châm đấu tranh chính là: kết hợp ĐTCT với đấu tranh vũ
trang (ĐTVT), tiến công địch trên cả 3 vùng chiến lược bằng 3 mũi
giáp công. Với chủ trương “Công - nông - binh - trí” liên hiệp, ĐTCT
ở QN - ĐN đã diễn ra khá sôi nổi và đã góp phần không nhỏ vào
thắng lợi của cách mạng miền Nam nói chung và QN - ĐN nói riêng.
Tuy nhiên, ĐTCT ở QN - ĐN trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ,
cứu nước vẫn chưa được nghiên cứu một cách có hệ thống và hoàn
chỉnh, các công trình nghiên cứu đã được công bố còn chưa nhiều. Vì
vậy, việc nghiên cứu phong trào ĐTCT ở QN - ĐN trong cuộc kháng
chiến chống Mỹ, cứu nước nói chung, từ năm 1954 đến năm 1965 nói
riêng là một việc làm có ý nghĩa khoa học và thực tiễn sâu sắc.
Về ý nghĩa khoa học, nghiên cứu ĐTCT ở QN - ĐN từ năm 1954 đến
năm 1965 giúp chúng ta nắm rõ chính sách của Mỹ và CQSG ở QN - ĐN,
rộng hơn là đối với toàn miền Nam để từ đó rút ra được nguyên nhân của
phong trào ĐTCT tại QN - ĐN; nắm rõ diễn biến, tính chất, đặc điểm và ý
nghĩa của phong trào; đồng thời hiểu đầy đủ hơn về một giai đoạn lịch sử
của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân QN - ĐN.
Nghiên cứu ĐTCT ở QN - ĐN từ năm 1954 đến năm 1965 giúp chúng ta
thấy rõ sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng cũng như sự sáng tạo của nhân dân
QN - ĐN trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Ngoài ra, nghiên
cứu phong trào còn giúp chúng ta nhận thức được tầm quan trọng của
ĐTCT miền Nam nói chung, ĐTCT ở QN - ĐN nói riêng.
Về ý nghĩa thực tiễn, nghiên cứu ĐTCT ở QN - ĐN từ năm 1954
đến năm 1965 góp phần làm phong phú, hoàn thiện lịch sử QN - ĐN
trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975). Luận án cung
cấp nguồn tư liệu giúp các giáo viên vận dụng trong các giờ giảng lịch
sử địa phương ở QN - ĐN nhằm giáo dục lòng yêu nước, truyền thống
cách mạng, lòng tự hào dân tộc, quê hương đối với các thế hệ con em
QN - ĐN, qua đó rút ra một số kinh nghiệm lịch sử trong phát huy
nhân tố con người, xây dựng lực lượng chính trị phục vụ quá trình đẩy
mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong thời đại mới.
3
Với những ý nghĩa nêu trên, chúng tôi chọn đề tài “Đấu tranh chính
trị ở Quảng Nam - Đà Nẵng trong kháng chiến chống Mỹ từ 1954 đến
1965” làm đề tài luận án Tiến sĩ chuyên ngành Lịch sử Việt Nam.
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu
Luận án nghiên cứu về ĐTCT ở QN - ĐN trong kháng chiến
chống Mỹ từ năm 1954 đến năm 1965, trong đó bao gồm phong trào
đấu tranh của công nhân, nông dân, học sinh, sinh viên, tín đồ các tôn
giáo, đồng bào dân tộc,… kể cả một bộ phận viên chức, sĩ quan, binh
lính trong quân đội của CQSG…
* Phạm vi nghiên cứu
+Về không gian: Luận án nghiên cứu về ĐTCT ở QN - ĐN trên
cả 3 vùng: miền núi, nông thôn đồng bằng và đô thị.
Địa giới hành chính của Quảng Nam và Đà Nẵng có nhiều lần thay
đổi: từ năm 1952 đến năm 1962, tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng là
một đơn vị hành chính là Quảng Nam – Đà Nẵng, từ cuối năm 1962, theo
chính quyền cách mạng tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng tách ra thành 2 tỉnh
Quảng Nam (địch gọi là Quảng Tín) và Quảng Đà (địch gọi là Quảng Nam).
Vì vậy, trong luận án chúng tôi nhất quán sử dụng ĐTCT ở QN – ĐN.
+ Về thời gian: Giới hạn của luận án từ năm 1954 đến năm
1965, cụ thể là từ ngày kí Hiệp định (HĐ) Genève (21-7-1954) đến
trước ngày 8-3-1965 khi Mỹ bắt đầu tiến hành chiến lược “Chiến
tranh cục bộ”. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện luận án, để làm
rõ hơn nội dung, chúng tôi có thể đề cập, mở rộng thời gian về phía
trước hoặc sau mốc phân định trên.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở kế thừa những công trình đi trước, luận án thu thập
và tổng hợp từ các nguồn tư liệu hiện có nhằm tái hiện ĐTCT ở QN -
ĐN từ năm 1954 đến năm 1965, qua đó bổ sung kết quả nghiên cứu
lịch sử cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước trên địa bàn; đồng thời
cung cấp luận cứ khoa học, góp phần nâng cao chất lượng công tác
chính trị, tư tưởng và công tác vận động quần chúng, phát huy sức