khụng ai khúc".Trong quỏ trỡnh hoạt động khụng phõn rừ trỏch nhiệm của
từng cỏ nhõn cũng như quyền lợi của họ nếu hoàn thành tốt nhiệm vụ của
mỡnh,đõy cũng là nguyờn nhõn chớnh để diễn ra tỡnh trạng đú.
II. VỐN. SỬ DỤNG VỐN CỦA DNNN.
Trong cỏc DNNN đặc biệt doanh nghiệp 100% vốn nhà nước thỡ tư
liệu sản xuất khụng mang hỡnh thỏi tư bản, nú mang hỡnh thỏi vốn bao
gồm: Vốn cố định và vốn lưu động.
Vốn cố định ứng với tư bản cố định, vốn lưu động ứng với tư bản lưu động
1. Vốn cố định bao gồm : Nhà xưởng, mỏy múc, cỏc cụng trỡnh
phục vụ sản xuất....
So với những năm trước đõy, DNNN hiện nay cú cơ sở vật chất hạ
tầng, mỏy múc, trang thiết bị hiện đại hơn nhiều. Đú là điều kiện thuận lợi
để cỏc doanh nghiệp làm ăn hiệu quả hơn. Tuy vậy so với cỏc quốc gia trờn
thế giới, kinh tế Việt Nam cũn lạc hậu. Cú những cụng nghệ ở cỏc nước
phỏt triển đó khõỳ hao được hết giỏ trị vào sản phẩm nhưng ta vẫn nhập
khẩu để sản xuất vỡ những cụng nghệ vẫn cũn hiện đại đối với nước ta,
trong khi cỏc quốc gia này tiếp tục đổi mới cụng nghệ, như vậy khoảng cỏch
về cụng nghệ của nước ta với cỏc quốc gia phỏt triển ngày càng nới rộng.
Từ đú, Việt Nam đó chủ trương kết hợp cụng nghiệp hoỏ với hiện đại hoỏ
nền kinh tế. Cũn đối với cỏc doanh nghiệp thỡ cần cố gắng bằng nội lực đổi
mới cụng nghệ vỡ đõy là điểm tựa quan ttọng để phỏt triển doanh nghiệp
hiện đại,dự ở nước ta khả năng cũn hạn chế.Quỏ trỡnh này bao gồm phỏt
minh, sử dụng sản phẩm mới , phỏt triển cụng dụng mới của sản phẩm,
giành nguồn nguyờn liệu mới hoặc mở ra thị trường mới , ỏp dụng cụng
nghệ sản xuất mới hoặc ứng dụng phương phỏp quản lớ mới…Đổi mới cụng
nghệ là quỏ trỡnh nhất thể hoỏ khoa học kỹ thuật với kinh tế, chuyển hoỏ
khoa học , cụng nghệ thành lực lượng sản xuất đồng thời sỏng tạo ra sản
phẩm thương mại hoỏ để thoả món nhu cầu nhiều mặt của thụ trường hiện
đại. Do thuộc tớnh nội tại của kinh tế thụ trường lợi ớch của doanh nghiệp
và sức cạnh tranh là nguyờn nhõn thỳc đẩy doanh nghiệp đổi mới cụng
nghệ. Vỡ vậy cỏc DNNN để nõng cao sức cạnh tranh thỡ cần phải tớch cực
đổi mới cụng nghệ. Để đổi mới cụng nghệ, phải đào tạo đội ngũ cỏn bộ
doanh nghiệp mới. Đổi ngũ những người đổi mới cụng nghệ bao gồm cỏc
15
nhà quản lý doanh nghiệp, cỏc cỏn bộ khoa học cụng nghệ và cụng nhõn
lành nghề. Thiếu một vế trong đội ngũ này thỡ việc đổi mới cụng nghệ
khụng thể thực hiện được.
Trong quỏ trỡnh hoạt động, tư bản cố định bị hao mũn đi. Xảy ra hai loại
hao mũn: Hao mũn vụ hỡnh và hao mũn hữu hỡnh.
1.1. Hao mũn hữu hỡnh
Hao mũn hữu hỡnh là sự hao mũn của cỏc tư liệu lao động do việc sử
dụng chỳng trong quỏ trỡnh sản xuất hoặc do sự tỏc động của tự nhiờn. Sự
hao mũn này làm tư bản cố định mất giỏ trị cựng giỏ trị sử dụng. Vỡ vậy để
khắc phục được tỡnh trạng này nhằm sử dụng cú hiệu quả vốn cần tận dụng
cỏch triệt để cụng suất của mỏy khi đưa vào hoạt động, trỏnh"thời gian
chết", đồng thời phải lập quỹ khấu hao để bảo dưỡng, sửa chữa , thay thế
cỏc bộ phận bị hư hỏng.... Sử dụng một cỏch hợp lý và đỳng đắn là cỏch bảo
quản tốt nhất. Ngoài ra, vẫn cần cú chi phớ bảo quản khỏc như lao chựi, vệ
sinh cụng cộng, bụi trơn...Và để hạn chế sự phỏ huỷ của tự nhiờn, tiết kiệm
chi phớ bảo quản, sửa chữa thỡ cỏc doanh nghiệp cần tỡm cỏch để thu hồi
nhanh tư bản cố định như nõng cao tỉ lệ khấu hao, kộo dài thời gian làm
việc.
Hiện nay chỳng ta thõý rằng ở cỏc DNNN thực hiện chế độ làm việc
ba ca để mỏy múc hoạt động 24/24 giờ một ngày. Như vậy sẽ tăng được thời
gian sử dụng mỏy, hạn chế được sự tỏc động của tự nhiờn. Cũng cần cú biện
phỏp khỏc như tăng chi phớ để cai thiện vệ sinh và điều kiện nơi làm việc (
hệ thống ỏnh sỏng, thụng giú, chống ụ nhiễm....). Những hao mũn này hữu
hỡnh chỳng ta cú thể nhận ra, nhưng hao mũn vụ hỡnh chỳng ta khụng thể
nhỡn thấy được. Trong quỏ trỡnh sản xuất cần chỳ ý loại hao mũn này, nú
cú ý nghĩa rất quan trọng.
1.2.Hao mũn vụ hỡnh
Hao mũn vụ hỡnh là hao mũn thuần tuý xột về mặt giỏ trị do hai
nguyờn nhõn. Thứ nhất , do sự tăng năng suất lao động xó hội, nờn giỏ
thành sản phẩm giảm đi dự chất lượng khụng thay đổi, làm cho những mỏy
múc cũ đang sử dụng mặc dự giỏ trị sử dụng cũn nguyờn nhưng giỏ trị đó
giảm xuống. Vớ dụ như: mua chiếc xe mỏy Dream lỳc đầu 20 triệu, nhưng
hiện giờ vẫn là chiếc xe đú nhưng giỏ chỉ cũn lại 15 triệu đồng. Như vậy
16
người mua xe lỳc đầu coi như đó mất đi 5 triệu đồng dự chiếc xe cũn
nguyờn giỏ trị sử dụng.
Thứ hai, do khoa học kỹ thuật phỏt triển, mỏy múc ra đời sau luụn
luụn tối tõn hơn. Vỡ vậy trờn thực tế giỏ trị của mỏy múc trước đú lại giảm
giỏ trị. Vẫn lấy vớ dụ là chiếc xe mỏy. Nhiều năm về trước chiếc Dream
Thỏi rất phổ biến ở Việt Nam với giỏ khoảng 27 triệu đồng. Nhưng hiện tại
loại xe này khụng cũn được thụng dụng nữa, và nú được thay thế bởi cỏc
loại xe cú giỏ trị tương đương nhưng đa dạng về mẫu mó, kiểu dỏng như
Attila, Jupiter...Qua sự phõn tớch trờn ta thấy rằng hao mũn vụ hỡnh là
khụng thể trỏnh khỏi nờn trong quỏ trỡnh sản xuất phải đặc biệt phải chỳ ý
đến hao mũn vụ hỡnh. Ngày nay do sự tỏc động của khoa học kĩ thuật tư bản
cố định càng cú nguy cơ hao mũn vụ hỡnh. Để khắc phục tỡnh trạng này thỡ
cỏc DNNN cần:
Thứ nhất, phải tỡm mọi cỏch để khấu hao nhanh tư bản cố định. Tỉ lệ
khấu hao thường được tớnh rất cao ngay từ những năm đầu chế tạo sả phẩm
mới, lợi dụng giỏ sản phẩm cao ở ầu chu kỳ sản phẩm, sau đú giảm dần
khấu hao cựng với việc giảm giỏ sản phẩm cuối chu kỳ của nú. Đối với
những doanh nghiệp quy mụ vừa và nhỏ việc đổi mới tư bản cố định dễ
dàng hơn đối với cỏc doanh nghiệp quy mụ lớn. Cỏc doanh nghiệp này cần
phải cú sự nhạy bộn, năng động trong kinh doanh và cơ cấu tổ chức chặt chẽ
thỡ mới thực hiện tốt được điều này.
Thứ hai, DNNN phải đặc biệt chỳ ý trong khõu mua, chuyển giao
cụng nghệ phải phự hợp với mục đớch sản xuất kinh doanh và phự hợp với
thời đại, trỏnh mua những cụng nghệ lạc hậu hoặc những cụng nghệ quỏ
hiện đại mà chưa cú khả năng khai thỏc một cỏch cú hiệu quả. Thực tế đó
cho thấy, trong quỏ trỡnh mua và chuyển giao cụng nghệ, Việt Nam đó gặp
những thất bạinặng nề.
Vớ dụ : 1972 Nhà nước xõy dựng nhà mỏy sản xuất Diezen ở Sụng
Cụng. Cỏc mỏy múc, thiết bị mua từ Liờn Bang Xụ Viết. Nhưng nhà mỏy
cũng chưa một ngày đưa vào sản xuất vỡ sản phẩm sản xuất ra cú giỏ thành
cao hơn rất nhiều so với cỏc nước cú cựng sản phẩm như Nhật, Đài
Loan…Đú là sự lựa chọn cụng nghệ khụng phự hợp với điều kiện của Việt
Nam, ỏp dụng cỏch mỏy múc điều kiện của Xụ Viết vào Việt Nam. Bờn
17
cạnh đú cũng do trỡnh độ khoa học kĩ thuật cũn hạn chế nờn khi mua cụng
nghệ đó bị "lừa", những cụng nghệ nhập về đó quỏ lỗi thời, khụng cũn phự
hợp.Qua những phõn tớch trờn ta thấy cỏc doanh nghiệp khi tớnh toỏn việc
chuyển giao giỏ trị tư bản cố định vào sản phẩm cần tớnh đến tới cả hai hỡh
thức hao mũn này, nhất là hao mũn vụ hỡnh, nhằm đảm bảo thu hồi được tư
bản cố định đó sử dụng và gúp phần rỳt ngắn khoảng cỏch lạc hậu về cỏc
thế hệ kĩ thuật và cụng nghệ. Khụng thể trỏnh khỏi hao mũn về vốn cố định
vỡ vậy trong quỏ trỡnh sản xuất cần lập quỹ khấu hao để bổ sung vào những
hao mũn.Việc khấu hao sản phẩm cú nhiều cỏch tớnh. Tuỳ thuộc vào điều
kiện sản xuất của từng doanh nghiệp cũng như cỏc mỏy múc doanh nghiệp
sử dụng mà cú những hỡnh thức khấu hao khỏc nhau. Cỏc loại khấu hao bao
gồm:Khấu hao theo đường thẳng, khấu hao giảm dần, và khấu hao theo sản
lượng.
Khấu hao theo đường thẳng được xỏc định như sau:
Mức khấu hao trung bỡnh; hàng năm của vốn cố định = Error!
Khấu hao giảm dần gồm hai loại khấu hao: Khấu hao bỡnh quõn nhõn
đụi và khấn haotheo tổng số năm hữu dụng
Khấu hao bỡnh quõn nhõn đụi được tớnh theo số dư bỡnh quõn giảm
dần, cơ sở tớnh mức khấu hao là tỷ lệ khấu hao xỏc định theo phương phỏp
khấu hao theo đường thẳng và giỏ trị cũn lại của vốn cố định
Tỉ lệ khấu hao vốn cố định = Tỉ lệ khấu hao bỡnh quõn x 2
Phương phỏp khấu hao theo tổng số năm hữu dụng, phương phỏp đũi
hỏi phải tớnh tỉ lệ khấu hao cho từng năm sử dụng của vốn cố định
Tỉ lệ khấu hao vốn cố định năm thứ i = Error!
Trong đú : t là thời gian hữu dụng của vốn cố định
t' là thời điểm ( năm thứ i ) cần trớch khấu hao
Mức khấu haovốn cố định năm thứ i = Nguyờn giỏ vốn cố định x Tỷ
lệ khấu hao năm thứ i.
Phương phỏp khấu hao theo sản lượng: Phương phỏp này đũi hỏi phải
xỏc định được mức khấu hao tớnh cho một đơn vị sản lượng dự kiến, từ đú
căn cứ vào sản lượng thực tế thực hiện khi sử dụng tài sản để xỏc định mức
khấu hao cho phải trớch hàng năm.
18
Mức khấu hao tớnh cho đơn vị sản phẩm= Nguyờn giỏ vốn cố định/
tổng sản phẩm dự kiến.
Mỗi doanh nghiệp lựa chọn cho mỡnh một hỡnh thức khấu hao khỏc
nhau phự hợp với cụng dụng, cỏch thức sử dụng vốn phự hợp nhằm thu
được lợi ớch kinh tế trong qỳa trỡnh sử dụng. Đối với nhà cửa , vật liệu kiến
trỳc, cỏc tài sản vụ hỡnh… ỏp dụng phương phỏp khấu hao theo đường
thẳng. Đối với mỏy múc, thiết bị, phương tiện vận tải thường gắn liền với
quỏ trỡnh sản xuất kinh doanh, tớnh năng cụng suất sử dụng bị giảm dần
trong quỏ trỡnh sử dụng cho phộp ỏp dụng phương phỏp khấu hao theo sản
lượng hoặc phương phỏp khấu hao giảm dần. Dụng cụ , thiết bị thường chịu
tỏc động của hao mũn vụ hỡnh nhiều ỏp dụng phương phỏp khấu hao giảm
dần.
2. Vốn lưu động. Sử dụng vốn lưu động
Vốn lưu động gồm: Lao động và nguyờn , nhiờn vật liệu.
Việt Nam là quốc gia cú ưu thế lớn về nguồn lao động và tài nguyờn
thiờn nhiờn. Nguồn lao động nước ta dồi dào, trẻ, giỏ rẻ. Nhưng bờn cạnh
thuận lợi đú thỡ chỳng ta phải đối mặt với một thỏch thức lớn đú là giải
quyết việc làm cho nguồn lao động này.Tỉ lệ thất nghiệp ở nước ta khỏ cao,
lượng thất nghiệp này chủ yếu là lao động phổ thụng và cử nhõn đại học và
cao đẳng. Lượng lao động này thỡ dư thừa trong khi lượng lao động cú tay
nghề thiếu trầm trọng. Vỡ vậy hầu hết cỏc doanh nghiệp khi tuyển lao động
đều đào tạo để phự hợp với yờu cầu của doanh nghiệp. Thứ hai, tài nguyờn
thiờn nhiờn nước ta đa dạng phong phỳ. Tuy vậy sản lượng này cú hạn, nờn
phải sử dụng một cỏch hợp lý. Đú là ở tầm vĩ mụ, cũn đối với cỏc doanh
nghiệp khi tiết kiệm được càng nhiều nguồn đầu vào càng giảm chi phớ sản
xuất, nõng cao sức cạnh tranh cho sản phẩm. Để sử dụng cú hiệu quả vốn
lưu động cần tăng cường tốc độ chu chuyển của vốn lưu động
Thứ nhất đối với nguyờn liệu, nguyờn liệu: Trong quỏ trỡnh sản xuất
chỳng ta cần chỳ ý đến đầu vào. Nờn xõy dựng nhà mỏy ở nơi gần nguồn
nguyờn liệu để hạn chế chi phớ vận chuyển, cũng như rỳt ngắn được thời
gian cho khõu trung gian là quỏ trỡnh vận chuyển tạo điều kiện cho quỏ
trỡnh sản xuất liờn tục, khụng ngắt quóng do sự cố trong quỏ trỡnh vận
chuyển. Đồng thời gần nguồn nguyờn liệu thỡ nhu cầu đến đõu khai thỏc
19