Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý chi ngân sách nhà nước tại Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất, Bộ Tài nguyên và Môi trường

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:70

Thêm vào BST

Báo xấu

5
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề án "Quản lý chi ngân sách nhà nước tại Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất, Bộ Tài nguyên và Môi trường" nhằm nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại Cục Quy hoạch và phát triển tài nguyên đất, Bộ Tài nguyên và môi trường nhằm đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình hiện nay

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý chi ngân sách nhà nước tại Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất, Bộ Tài nguyên và Môi trường

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI VŨ ĐÌNH THÀNH QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI CỤC QUY HOẠCH VÀ PHÁT TRIỂN TÀI NGUYÊN ĐẤT, BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ Hà Nội, 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI VŨ ĐÌNH THÀNH QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI CỤC QUY HOẠCH VÀ PHÁT TRIỂN TÀI NGUYÊN ĐẤT, BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8310110 ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Hà Xuân Bình Hà Nội, 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, nội dung Đề án tốt nghiệp thạc sĩ “Quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất, Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng” là công trình nghiên cứu của bản thân. Các số liệu, trích dẫn, kết quả trình bày trong bài là trung thực, xuất phát từ tình hình thực tế của đơn vị, đƣợc phép sử dụng và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào trƣớc đây. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về kết quả nghiên cứu trong nội dung đề án thạc sĩ của mình. Học viên thực hiện Vũ Đình Thành
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành đề tài đề án này, tôi đã nhận đƣợc sự quan tâm, giúp đỡ của các cá nhân, tập thể trong và ngoài trƣờng. Tôi xin chân thành cảm ơn các giảng viên Trƣờng Đại học Thƣơng mại, Khoa đào tạo sau đại học đã nhiệt tình giảng dạy và truyền đạt kiến thức các môn học cho tôi trong thời gian tôi học tập và nghiên cứu để hoàn thành chƣơng trình đào tạo Thạc sĩ Quản lý kinh tế. Đồng thời, tôi xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn tới TS. Hà Xuân Bình đã tận tình chỉ bảo, hƣớng dẫn để tôi có thể hoàn thành đề tài đề án tốt nghiệp của mình. Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến tập thể các bộ công chức, viên chức và ngƣời lao động tại Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất đã hỗ trợ cho tôi rất nhiều trong quá trình thực hiện đề án. Trong quá trình thực hiện Đề án tốt nghiệp này chắc chắn sẽ còn có những hạn chế chủ quan và khách quan, do đó sẽ không tránh khỏi những thếu sót, tôi rất mong nhận đƣợc sự nhận xét và đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo và độc giả để đề án đƣợc hoàn thiện và có tính khả thi hơn nữa. Xin chân thành cảm ơn! Học viên thực hiện Vũ Đình Thành
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................v PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................1 1. Lý do lựa chọn chủ đề của đề án ..............................................................................1 2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề án ..............................................................................1 3. Đối tƣợng và phạm vi của đề án ..............................................................................2 4. Quy trình và phƣơng pháp thực hiện đề án..............................................................3 5. Kết cấu đề án ...........................................................................................................4 PHẦN 1: CƠ SỞ XÂY DỰNG ĐỀ ÁN .....................................................................5 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN ................................................................................................5 1.1.1. Bản chất và vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nƣớc ..................................5 1.1.2. Nguyên tắc và nội dung cơ bản của quản lý chi ngân sách nhà nƣớc ...............8 1.2. KINH NGHIỆM VÀ BÀI HỌC THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC ..................................................................................................13 1.2.1. Kinh nghiệm quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại một số cơ quan, đơn vị. ...........13 1.2.2. Bài học rút ra trong quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại cơ quan hành chính nhà nƣớc ....................................................................................................................15 PHẦN 2: NỘI DUNG CỦA ĐỀ ÁN ........................................................................17 2.1. KHÁI QUÁT VỀ CỤC QUY HOẠCH VÀ PHÁT TRIỂN TÀI NGUYÊN ĐẤT, BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG. .......................................................17 2.1.1. Giới thiệu về Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất .............................17 2.1.2. Kết quả hoạt động của Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất, Bộ Tài nguyên và môi trƣờng ...............................................................................................19 2.1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất. ......................................................................................22 2.2. PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI CỤC QUY HOẠCH VÀ PHÁT TRIỂN TÀI NGUYÊN ĐẤT GIA ĐOẠN 2021-2023 .............................................................................................25 2.2.1. Lập dự toán chi ngân sách nhà nƣớc. ..............................................................25 2.2.2. Chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nƣớc. ...................................................31
iv 2.2.3. Quyết toán chi ngân sách nhà nƣớc ................................................................37 2.2.4. Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc chấp hành chi ngân sách nhà nƣớc. ..........41 2.3. CÁC KẾT LUẬN QUA PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI CỤC QUY HOẠCH VÀ PHÁT TRIỂN TÀI NGUYÊN ĐẤT, BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG. .......................................................44 2.3.1. Những kết quả đạt đƣợc ..................................................................................44 2.3.2. Những hạn chế trong quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất ............................................................................................45 2.4. CÁC GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI CỤC QUY HOẠCH VÀ PHÁT TRIỂN TÀI NGUYÊN ĐẤT ĐẾN NĂM 2030 ................................................................................................................47 2.4.1. Hoàn thiện công tác lập dự toán chi NSNN ....................................................47 2.4.2. Hoàn thiện công tác chấp hành dự toán chi NSNN ........................................48 2.4.3. Hoàn thiện công tác quyết toán chi NSNN .....................................................49 2.4.4. Hoàn thiện công tác thực hiện thanh tra, kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc. ..........51 PHẦN 3: CÁC ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................53 3.1. ĐỀ XUẤT TỔ CHỨC THỰC HIỆN .................................................................53 3.1.1. Bối cảnh mới và một số dự báo liên quan đến quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất ........................................................53 3.1.2. Phân công trách nhiệm và tổ chức thực hiện quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất, Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng ......56 3.2. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ .......................................................................................57 3.2.1. Kiến nghị đối với Chính phủ ...........................................................................57 3.2.2. Kiến nghị đối với Bộ Tài chính .......................................................................57 3.2.3. Kiến nghị đối với Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng ...........................................58 KẾT LUẬN ...............................................................................................................59 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TT Ký hiệu Giải thích ký hiệu 1 CBCC Cán bộ, công chức 2 CNTT Công nghệ thông tin 3 KBNN Kho bạc nhà nƣớc 4 KH-TC Kế hoạch - Tài chính 5 KT - XH Kinh tế – xã hội 6 NSNN Ngân sách nhà nƣớc 7 PTBQ Phát triển bình quân 8 QH&PTTNĐ Quy hoạch và phát triển tài nguyên đất 9 TN&MT Tài nguyên và môi trƣờng
vi DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2. 1. Kết quả chi NSNN của Cục QH&PTTNĐ giai đoạn 2021 – 2023 ...........20 Bảng 2. 2. Dự toán chi Ngân sách của Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất ...................................................................................................................................28 Bảng 2. 3. Thông báo dự kiến chi NSNN so với số đơn vị đề nghị giai đoạn 2021- 2023 của Cục QH&PTTNĐ ......................................................................................30 Bảng 2. 4. Tình hình bổ sung dự toán chi ngân sách giai đoạn 2021-2023 ..............32 Bảng 2. 5. Thực hiện dự toán chi ngân sách của Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất giai đoạn 2021-2023 ...............................................................................34 Bảng 2. 6. Chi tiết các khoản chi thực hiện tự chủ giai đoạn 2021-2023 .................36 Bảng 2. 7. Quyết toán chi ngân sách giai đoạn 2021-2023 của Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất ............................................................................................39 Bảng 2. 8. Bảng tổng hợp tình hình quyết toán kinh phí của Cục QH&PTTNĐ giai đoạn 2021-2023 .........................................................................................................43 DANH MỤC HÌNH Hình 2.1. Mô hình tổ chức bộ máy Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất ....18 Hình 2.2. Quy trình lập dự toán chi ngân sách tại Cục QH&PTTTĐ .......................26
vii TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN Đề tài đề án tốt nghiệp thạc sĩ “Quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất, Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng” đƣợc thực hiện sẽ có ý nghĩa cả về mặt khoa học và thực tiễn. Với mục đích đặt ra các giải pháp nhằm thực hiện hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN tại Cục, đề án đã đƣa ra các nhiệm vụ nghiên cứu chủ yếu nhƣ sau: Thứ nhất, đã hệ thống hóa các cơ sở lý luận về quản lý chi NSNN, thực tiễn quản lý chi NSNN đối với cơ quan hành chính nhà nƣớc. Thứ hai, đề án đã khái quát về Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất. Từ đó phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý chi NSNN tại Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất giai đoạn 2021-2023 nhƣ: (1) Lập dự toán chi ngân sách nhà nƣớc; (2) Chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nƣớc; (3) Quyết toán chi ngân sách nhà nƣớc; (4) Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc chấp hành chi ngân sách nhà nƣớc nhằm đánh giá đƣợc những mặt tích cực và hạn chế trong công tác quản lý chi NSNN, chỉ ra đƣợc nguyên nhân của các hạn chế từ đó đề xuất các giải pháp nhắm hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN tại Cục QH&PTTNĐ. Thứ ba, Đƣa ra các đề xuất và kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN tại Cục QH&PTTNĐ.
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn chủ đề của đề án Quản lý NSNN là hoạt động rất quan trọng bao gồm thu và chi ngân sách trong đó việc Quản lý chi ngân sách nhà nƣớc (NSNN) là một công cụ quan trọng trong việc điều tiết nền kinh tế và giải quyết các vấn đề xã hội. Với nguồn thu NSNN hạn chế so với các quốc gia trong khu vực, trong khi Nhà nƣớc phải đầu tƣ phát triển, giải quyết các vấn đề an ninh, xã hội, việc quản lý chi ngân sách hiệu quả là cực kỳ cần thiết. Đảm bảo sự cân đối ngân sách không chỉ giúp duy trì hoạt động bộ máy nhà nƣớc mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững và hội nhập quốc tế. Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất (QH&PPTNĐ) đƣợc thành lập trên cơ sở đƣợc chia tách từ Tổng cục Quản lý đất đai - Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng (TN&MT) thực hiện quản lý nhà nƣớc về: Giá đất, quy hoạch và phát triển tài nguyên đất; tổ chức thực hiện các dịch vụ công về quy hoạch và phát triển tài nguyên đất theo quy định của pháp luật. Trong những năm qua, Cục QH&PTTNĐ đã thực hiện quản lý chi NSNN tuân thủ theo sự chỉ đạo của nhà nƣớc đó là thực hiện chế độ tự chủ, tự chịu trách nhiệm về biên chế và kinh phí quản lý hành chính. Thực hiện chế độ tự chủ gắn với trách nhiệm của ngƣời đứng đầu và của cán bộ, công chức nhằm nâng cao hiệu quả công việc, nâng cao hiệu quả sử dụng kinh phí nhằm tiết kiệm kinh phí tạo thêm nguồn thu nhập, chi thu nhập tăng thêm cho các cán bộ, công chức và ngƣời lao động trong cơ quan. Tuy nhiên, công tác quản lý chi NSNN tại Cục QH&PTTNĐ còn bộc lộ một số tồn tại, yếu kém cụ thể nhƣ: Công tác xây dựng dự toán ngân sách nhà nƣớc của các đơn vị trực thuộc Cục QH&PTTNĐ chƣa đảm bảo sát với thực tế thực hiện; quá trình thực hiện dự toán ngân sách nhà nƣớc còn bị lặp lại các khoản chi giữa các nguồn chi và bị cơ quan xét duyệt quyết toán thực hiện xuất toán, giảm chi ngân sách nhà nƣớc; công tác quyết toán ngân sách nhà nƣớc còn chậm so với quy định. Xuất phát từ nhận thức về thực tiễn trên, tôi chọn đề tài “Quản lý chi ngân sách nhà nước tại Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất, Bộ Tài nguyên và Môi trường” làm Đề án tốt nghiệp thạc sĩ của mình.
2 2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề án 2.1. Mục tiêu của đề án Đề án nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Quy hoạch và phát triển tài nguyên đất, Bộ Tài nguyên và môi trƣờng nhằm đáp ứng đƣợc yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ của đề án - Hệ thống hóa một số vấn đề cơ sở lý luận và pháp lý chung về quản lý chi ngân sách nhà nƣớc trong các cơ quan hành chính nhà nƣớc. - Phân tích và đánh giá thực trạng về quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Quy hoạch và phát triển tài nguyên đất nhƣ: (1) Lập dự toán chi ngân sách nhà nƣớc; (2) Chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nƣớc; (3) Quyết toán chi ngân sách nhà nƣớc; (4) Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc chấp hành chi ngân sách nhà nƣớc nhằm chỉ ra những kết quả đã đạt đƣợc, những tồn tại hạn chế và nguyên nhân của những tồn tại hạn chế đó trong công tác quản lý chi NSNN. Từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng cƣờng quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại cục quy hoạch và phát triển tài nguyên đất. - Đƣa ra các đề xuất và kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác Quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Quy hoạch và phát triển tài nguyên đất. 3. Đối tƣợng và phạm vi của đề án 3.1. Đối tƣợng của đề án Những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Quy hoạch và phát triển tài nguyên đất, Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng 3.2. Phạm vi của đề án - Về không gian: Đề án nghiên cứu tại Cục Quy hoạch và phát triển tài nguyên đất, Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng - Về nội dung: Quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Quy hoạch và phát triển tài nguyên đất với các nội dung: (1) Lập dự toán chi ngân sách nhà nƣớc. (2) Chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nƣớc.
3 (3) Quyết toán chi ngân sách nhà nƣớc. (4) Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc chấp hành chi ngân sách nhà nƣớc. 4. Quy trình và phƣơng pháp thực hiện đề án 4.1. Quy trình thực hiện đề án Quy trình xây dựng đề án gồm 04 bƣớc nhƣ sau: - Bƣớc 1: Tổng quan tài liệu nghiên cứu và tìm hiểu thực tế tại địa bàn nghiên cứu để xác định tính cấp thiết, mục tiêu, đối tƣợng, phạm vi của đề án. - Bƣớc 2: Xây dựng đề cƣơng chi tiết của đề án và thông qua đề cƣơng với giảng viên hƣớng dẫn. - Bƣớc 3: Thu thập dữ liệu bổ sung, tổng hợp, phân tích dữ liệu và viết từng phần của đề án theo đề cƣơng đã đƣợc duyệt. - Bƣớc 4: Hoàn thiện đề án. 4.2. Phƣơng pháp thực hiện 4.2.1. Thu thập dữ liệu Thu thập dữ liệu thứ cấp: Thông qua các chính sách, văn bản, website, tài liệu thống kê…do các phòng chuyên môn có liên quan của Cục Quy hoạch và phát triển tài nguyên đất cung cấp. Ngoài ra, đề án còn tham khảo một số đề tài, các báo cáo khoa học, các tạp chí chuyên ngành thông qua cổng thông tin điện tử, mạng internet… 4.2.2. Phân tích và xử lý dữ liệu thu thập - Phƣơng pháp so sánh: Để áp dụng phƣơng pháp so sánh này cần đảm bảo các điều kiện có thể so sánh đƣợc của các chỉ tiêu thu thập đƣợc; cần thống nhất về nội dung, thời gian, phƣơng pháp và đơn vị tính của các chỉ tiêu cần so sánh. Căn cứ vào mục đích để xác định gốc so sánh của dữ liệu thu thập đƣợc, gốc so sánh có thể chọn về mặt không gian hoặc thời gian; kỳ phân tích; so sánh theo số tuyệt đối hay tƣơng đối; so sánh theo không gian và thời gian… - Phƣơng pháp thống kê mô tả: Sử dụng để mô tả các đặc trƣng về mặt lƣợng của vấn đề nghiên cứu, làm căn cứ và cơ sở để tiếp cận bản chất của vấn đề cần phân tích. - Phƣơng pháp dự báo thống kê: Là việc xác định thông tin chƣa biết và có thể xảy ra ở trong tƣơng lai của vấn đề nghiên cứu dựa trên những số liệu thống kê thu thập
4 đƣợc trong giai đoạn nghiên cứu. Dự báo biến động của các chỉ tiêu nghiên cứu, việc dự báo biến động đƣợc ƣớc tính trên cơ sở số liệu thực tế trong khoảng thời gian nghiên cứu của đề án. 5. Kết cấu đề án Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục bảng, danh mục viết tắt, …Đề án tốt nghiệp gồm 3 phần: Phần 1: Cơ sở xây dựng đề án. Phần 2: Nội dung của đề án. Phần 3: Các đề xuất và kiến nghị.
5 PHẦN 1: CƠ SỞ XÂY DỰNG ĐỀ ÁN 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1.1. Bản chất và vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nƣớc 1.1.1.1. Khái niệm, phân loại và sự cần thiết của chi ngân sách nhà nước a. Khái niệm Ngân sách nhà nước Căn cứ khoản 14 Điều 4 Luật Ngân sách nhà nƣớc 2015 quy định NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nƣớc đƣợc dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc. Chi ngân sách nhà nước Chi NSNN là việc phân phối và sử dụng quỹ NSNN nhằm đảm bảo thực hiện chức năng của Nhà nƣớc theo những nguyên tắc nhất định. Cơ cấu chi NSNN là nội dung các khoản chi và tỉ trọng của các khoản chi trong tổng chi ngân sách Nhà nƣớc. Quản lý chi NSNN Quản lý chi ngân sách là việc tổ chức quản lý giám sát quá trình phân phối lại quỹ tiền tệ tập trung một cách có hiệu quả nhằm thực hiện chức năng của nhà nƣớc trên cơ sở sử dụng hệ thống chính sách, pháp luật. Chi ngân sách mới chỉ thể hiện ở khâu phân bổ ngân sách còn hiệu quả sử dụng ngân sách nhƣ thế nào thì phải thông qua các biện pháp quản lý. Rõ ràng quản lý chi ngân sách sẽ quyết định hiệu quả sử dụng vốn ngân sách (Lê Văn Hƣng, 2017). b. Phân loại chi ngân sách nhà nước: Theo quy định tại Điều 3 Nghị định số 163/2016/NĐ-CP ngày 21 tháng 12 năm 2016 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Ngân sách nhà nƣớc thì Chi ngân sách nhà nƣớc bao gồm: - Chi đầu tƣ phát triển gồm: + Chi đầu tƣ xây dựng cơ bản cho các dự án theo các lĩnh vực đƣợc quy định tại khoản 3 Điều này;
6 + Đầu tƣ và hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp cung cấp sản phẩm, dịch vụ công ích do Nhà nƣớc đặt hàng; các tổ chức kinh tế; các tổ chức tài chính của trung ƣơng và địa phƣơng; đầu tƣ vốn nhà nƣớc vào doanh nghiệp theo quy định của pháp luật; + Các khoản chi đầu tƣ phát triển khác theo quy định của pháp luật. - Chi dự trữ quốc gia. - Chi thƣờng xuyên cho các lĩnh vực: Quốc phòng; An ninh và trật tự, an toàn xã hội; Sự nghiệp giáo dục - đào tạo và dạy nghề; Sự nghiệp khoa học và công nghệ; Sự nghiệp y tế, dân số và gia đình; Sự nghiệp văn hóa thông tin; Sự nghiệp phát thanh, truyền hình, thông tấn; Sự nghiệp thể dục thể thao; Sự nghiệp bảo vệ môi trƣờng; Các hoạt động kinh tế; Hoạt động của các cơ quan nhà nƣớc, cơ quan Đảng cộng sản Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội. - Chi trả lãi, phí và chi phí phát sinh khác từ các khoản tiền do Chính phủ, chính quyền địa phƣơng cấp tỉnh vay. - Chi viện trợ của ngân sách trung ƣơng cho các Chính phủ, tổ chức ngoài nƣớc. - Chi cho vay theo quy định của pháp luật. - Chi bổ sung quỹ dự trữ tài chính. - Chi chuyển nguồn từ ngân sách năm trƣớc sang ngân sách năm sau. - Chi bổ sung cân đối ngân sách, bổ sung có mục tiêu từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dƣới. c. Sự cần thiết của chi ngân sách nhà nước Chi NSNN là một công cụ quan trọng để thực hiện các chức năng quản lý và điều hành kinh tế - xã hội. Việc phân bổ nguồn lực tài chính này đóng vai trò quyết định trong việc đảm bảo sự phát triển bền vững và nâng cao chất lƣợng cuộc sống của ngƣời dân, đó đó Chi ngân sách nhà nƣớc đóng vai trò nhƣ sau: - Đảm bảo các dịch vụ công: NSNN đƣợc sử dụng để cung cấp các dịch vụ công thiết yếu nhƣ giáo dục, y tế, an ninh, quốc phòng, cơ sở hạ tầng... Những dịch vụ này thƣờng không mang lại lợi nhuận nhƣng lại vô cùng quan trọng cho sự phát triển của xã hội.
7 - Điều tiết nền kinh tế: Chính phủ sử dụng ngân sách để điều chỉnh các chu kỳ kinh tế, ổn định giá cả, tạo việc làm và thúc đẩy tăng trƣởng. Ví dụ nhƣ trong thời kỳ suy thoái, chính phủ có thể tăng chi tiêu công để kích cầu nền kinh tế. - Đảm bảo an sinh xã hội: Ngân sách đƣợc dùng để thực hiện các chính sách an sinh xã hội nhƣ trợ cấp thất nghiệp, trợ cấp ngƣời có công, hỗ trợ ngƣời nghèo... Nhờ đó, giảm bất bình đẳng xã hội và nâng cao chất lƣợng cuộc sống của những ngƣời yếu thế. - Đầu tƣ phát triển: Ngân sách đƣợc đầu tƣ vào các dự án phát triển kinh tế - xã hội nhƣ xây dựng đƣờng xá, cầu cống, nhà máy, trƣờng học... nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của quốc gia và cải thiện môi trƣờng sống. - Ứng phó với các tình huống khẩn cấp: Khi xảy ra thiên tai, dịch bệnh hoặc các sự kiện bất ngờ khác, ngân sách đƣợc sử dụng để hỗ trợ ngƣời dân, khắc phục hậu quả và ổn định tình hình. 1.1.1.2. Mục tiêu, phân cấp quản lý chi ngân sách nhà nước a) Mục tiêu của chi ngân sách nhà nƣớc Mục tiêu của quản lý chi ngân sách nhà nƣớc là quản lý chặt chẽ các khoản chi, đảm bảo mọi khoản chi đều đúng quy định của pháp luật, đƣợc kiểm soát trƣớc, trong và sau khi thực hiện chi ngân sách nhà nƣớc. b) Phân cấp quản lý chi ngân sách nhà nƣớc Căn cứ quy định tại Chƣơng II Nghị định số 163/2016/NĐ-CP ngày 21 tháng 12 năm 2016 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Ngân sách nhà nƣớc, theo đó phân cấp quản lý chi ngân sách nhà nƣớc bao gồm: - Chi ngân sách nhà nƣớc ở Trung ƣơng - Chi ngân sách nhà nƣớc ở địa phƣơng Luật NSNN quy định nhiệm vụ chi của từng cấp chính quyền mà về cơ bản không có sự khác nhau đáng kể. Ngân sách trung ƣơng, tƣơng ứng với việc phân cấp nguồn thu lớn thì cũng đảm nhận những nhiệm vụ chi lớn, mang tính quyết định đến sự phát triển KT - XH của cả nƣớc. Nhiệm vụ chi của ngân sách địa phƣơng phải bảo đảm nhiệm vụ của chính quyền địa phƣơng trong phát triển KT - XH địa phƣơng. Tuy nhiên, việc phân cấp nhiệm vụ chi giữa ngân sách trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng vẫn còn một số tồn tại, có những nhiệm vụ cả trung ƣơng và địa
8 phƣơng cùng chi (nhƣ an ninh, quốc phòng...), có nhiệm vụ gắn với chỉ đạo và phục vụ trực tiếp cho hoạt động KT - XH của địa phƣơng nhƣng chƣa đƣợc phân cấp chi (nhƣ bảo quản, tu bổ đê điều...), có nhiệm vụ thuộc ngân sách trung ƣơng đảm nhận nhƣng ngân sách địa phƣơng vẫn phải chi hỗ trợ. Mục tiêu của quản lý chi NSNN là quản lý chặt chẽ các khoản chi, đảm bảo mọi khoản chi đều đúng quy định của pháp luật, đƣợc kiểm soát trƣớc, trong và sau khi thực hiện chi ngân sách nhà nƣớc. 1.1.1.3. Vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nước Quản lý chi NSNN là một hoạt động vô cùng quan trọng trong việc điều hành tài chính. Nó đóng vai trò nhƣ một công cụ để Nhà nƣớc phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính, nhằm đạt đƣợc các mục tiêu kinh tế - xã hội đã đề ra. Do đó, Vai trò của quản lý chi NSNN bao gồm: - Đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc: NSNN là nguồn tài chính để Nhà nƣớc thực hiện các hoạt động quản lý, điều hành đất nƣớc, cung cấp các dịch vụ công cộng nhƣ giáo dục, y tế, an ninh quốc phòng... - Điều tiết nền kinh tế vĩ mô: Thông qua việc tăng hoặc giảm chi tiêu ngân sách, Nhà nƣớc có thể điều chỉnh tổng cầu, lạm phát, tỷ lệ thất nghiệp, từ đó ổn định nền kinh tế. - Thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế: Chi tiêu ngân sách vào các lĩnh vực nhƣ đầu tƣ cơ sở hạ tầng, hỗ trợ doanh nghiệp, phát triển khoa học công nghệ... sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất kinh doanh, thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế. - Đảm bảo công bằng xã hội: Ngân sách nhà nƣớc đƣợc sử dụng để thực hiện các chính sách an sinh xã hội, hỗ trợ các đối tƣợng yếu thế, giảm chênh lệch giàu nghèo, góp phần xây dựng một xã hội công bằng. - Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn: Quản lý chi tiêu ngân sách một cách hiệu quả sẽ giúp tiết kiệm chi phí, tránh lãng phí, sử dụng vốn nhà nƣớc một cách tối ƣu. 1.1.2. Nguyên tắc và nội dung cơ bản của quản lý chi ngân sách nhà nƣớc 1.1.2.1. Nguyên tắc quản lý chi ngân sách nhà nước Căn cứ theo Quy định tại Thông tƣ số 62/2020/TT-BTC ngày 22 tháng 6 năm 2022 của Bộ Tài chính quy định hƣớng dẫn kiểm soát, thanh toán các khoản chi từ NSNN qua kho bạc nhà nƣớc (KBNN). Theo đó, chi ngân sách nhà nƣớc đƣợc thực hiện theo nguyên tắc kiểm soát, thanh toán qua KBNN.
9 Ngoài ra, chi ngân sách phải tuân thủ những nguyên lý nhất định, những đòi hỏi đó càng trở thành yêu cầu bắt buộc bởi tính đa dạng phong phú cũng nhƣ mục tiêu hiệu quả là những đặc trƣng cơ bản đối với nền kinh tế thị trƣờng. - Chi ngân sách phải đảm bảo kỉ luật tài chính tổng thể. - Ngân sách nói chung và chi ngân sách nói riêng phải gắn với chính sách kinh tế gắn với mục tiêu phát triển kinh tế trung và dài hạn. - Chi ngân sách phải đảm bảo tính minh bạch, công khai trong cả quy trình từ khâu lập, tổ chức thực hiện, quyết toán, báo cáo và kiểm toán. - Chi ngân sách phải cân đối hài hoà giữa ngành, địa phƣơng, giữa trung ƣơng địa phƣơng, kết hợp giải quyết ƣu tiên chiến lƣợc trong năm với trung và dài hạn. - Chi ngân sách phải gắn kết giữa chi đầu tƣ và chi thƣờng xuyên. - Quản lý chi ngân sách nhà nƣớc phải là tác động đòn bẩy để thúc đẩy các thành phần khác tham gia cung cấp dịch vụ công, đáp ứng nhu cầu hƣởng thụ đa dạng, phong phú của mọi đối tƣợng. 1.1.2.2. Nội dung cơ bản của quản lý chi ngân sách nhà nước Quản lý chi NSNN bao gồm các nội dung cơ bản sau: a) Lập dự toán chi ngân sách nhà nước Lập dự toán chi NSNN là lập kế hoạch phân bổ nguồn lực cho các nhu cầu chi tiêu của Nhà nƣớc để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình và đầu tƣ phát triển nền kinh tế. - Các căn cứ để lập dự toán chi NSNN: Hàng năm, căn cứ vào các văn bản hƣớng dẫn lập dự toán của Bộ tài chính và hƣớng dẫn của cơ quan quản lý cấp trên; căn cứ vào chức năng nhiệm vụ đƣợc cấp có thẩm quyền giao; căn cứ vào tình hình thực hiện nhiệm vụ của năm trƣớc và dự kiến cho năm kế hoạch; căn cứ vào các định mức, chế độ chi tiêu tài chính hiện hành của nhà nƣớc quy định cơ quan, đơn vị lập dự toán thu và dự toán chi tài chính theo đúng chế độ quy định. Đồng thời căn cứ vào: Chỉ thị của Thủ tƣớng Chính phủ về việc xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán NSNN năm kế hoạch; Thông tƣ hƣớng dẫn của Bộ Tài chính về việc lập dự toán ngân sách và văn bản hƣớng dẫn của Bộ liên quan
10 Chiến lƣợc, quy hoạch phát triển ngành, lĩnh vực; kế hoạch tài chính 05 năm; kế hoạch tài chính - ngân sách nhà nƣớc 03 năm và nhiệm vụ cụ thể của năm kế hoạch. Số kiểm tra về dự toán chi NSNN đƣợc Bộ Tài chính thông báo. Tình hình thực hiện NSNN năm trƣớc; dự kiến nhiệm vụ mở mới và mua sắm, sửa chữa năm kế hoạch đã đƣợc Bộ trƣởng phê duyệt danh mục (nếu có). Các quy chuẩn, tiêu chuẩn, quy định kỹ thuật, định mức kinh tế - kỹ thuật (KTKT), đơn giá hiện hành theo lĩnh vực đƣợc cấp có thẩm quyền ban hành. Yêu cầu đối với công tác lập dự toán ngân sách nhà nước - Đánh giá tình hình thực hiện nhiệm vụ và dự toán NSNN năm trƣớc, bao gồm: tình hình thực hiện nhiệm vụ theo chức năng quản lý nhà nƣớc; nhiệm vụ chi thƣờng xuyên; chƣơng trình mục tiêu quốc gia; kết quả thực hiện chế độ cải cách tiền lƣơng. - Xây dựng dự toán NSNN năm sau phải phản ánh đầy đủ các khoản chi NSNN (bao gồm cả các khoản chi từ nguồn viện trợ, nguồn vốn vay nếu có) đảm bảo chi cho hoạt động thƣờng xuyên theo chức năng của đơn vị. - Dự toán ngân sách của các đơn vị phải đảm bảo tính khả thi cao và sát thực tế; đúng tiêu chuẩn, chế độ, định mức, đơn giá do cơ quan có thẩm quyền ban hành; triệt để thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. b) Chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nước Chấp hành dự toán chi NSNN là quá trình biến các chỉ tiêu chi trong dự toán thành hiện thực. Với mục tiêu phát triển, động viên khai thác nguồn thu, đảm bảo đạt và vƣợt dự toán giao, đáp ứng nhu cầu chi tiêu của chính quyền đƣợc hoạch định trong dự toán chi tiết kiệm, đạt hiệu quả. - Phân bố và giao dự toán chi ngân sách: Sau khi Bộ giao dự toán chi ngân sách, các đơn vị dự toán cấp I tiến hành phân bổ và giao dự toán chi ngân sách cho các đơn vị sử dụng ngân sách trực thuộc. Dự toán chi thƣờng xuyên giao cho đơn vị sử dụng ngân sách đƣợc phân bổ theo từng loại. Mục lục NSNN, dự toán chi đầu tƣ phát triển giao cho chủ đầu tƣ đƣợc phân bổ theo nguồn vốn và dự án, công trình.
11 Trong quá trình thực hiện dự toán, các cơ quan, đơn vị tuyệt đối chấp hành dự toán thu chi tài chính hành năm đã đƣợc duyệt theo chế độ chính sách của Nhà nƣớc và toàn bộ các khoản thu chi trên thực tế phải đƣợc căn cứ trên các văn bản quy định pháp luật có liên quan và dựa trên cơ sở cân đối giữa thu và chi. Các cơ quan, đơn vị phải mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nƣớc để thực hiện chi qua kho bạc nhà nƣớc đối với các khoản kinh phí thuộc NSNN và đƣợc mở tài khoản tại ngân hàng hoặc tại kho bạc Nhà nƣớc để phản ánh các khoản thu thi của các hoạt động khác của đơn vị nhƣ hoạt động sản xuất cung ứng dịch vụ. c) Quyết toán chi ngân sách nhà nước Quyết toán ngân sách là khâu cuối cùng của chu trình quản lý chi ngân sách. Nó nhằm tổng hợp, phân tích, đánh giá lại toàn bộ tình hình chấp hành dự toán chi ngân sách một năm đã qua, trên cơ sở đó rút ra những bài học kinh nghiệm cần thiết cho quản lý chi ngân sách ở những chu trình ngân sách kế tiếp. - Quyết toán ngân sách và báo cáo quyết toán ngân sách phải đảm bảo các nguyên tắc sau: + Số liệu quyết toán NSNN: Số quyết toán thu, chi NSNN là số liệu thu, chi đã thực hiện hạch toán thu, chi NSNN qua KBNN. + Số liệu trong báo cáo quyết toán ngân sách phải chính xác, trung thực, đầy đủ. + Báo cáo quyết toán năm của đơn vị dự toán cấp dƣới gửi đơn vị dự toán cấp trên. + Báo cáo quyết toán năm gửi cấp có thẩm quyền để thẩm định, phê duyệt phải có xác nhận của KBNN về tổng số và chi tiết. + Báo cáo quyết toán ngân sách của các đơn vị dự toán không đƣợc quyết toán chi lớn hơn thu. + Kho bạc Nhà nƣớc có trách nhiệm tổng hợp số liệu quyết toán gửi về đơn vị để lập báo cáo quyết toán. - Trình tự lập, gửi, xét duyệt báo cáo thu, chi NSNN năm đối với đơn vị dự toán. - Trình tự lập, thẩm định, phê chuẩn và gửi báo cáo quyết toán thu, chi NSNN năm của ngân sách. d) Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc chấp hành chi ngân sách nhà nước