Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý chi ngân sách nhà nước tại Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:72

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài "Quản lý chi ngân sách nhà nước tại Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia" nhằm hệ thống và làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý chi ngân sách nhà nước tại đơn vị sự nghiệp công lập; Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước tại Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia; Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tới năm 2030;

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý chi ngân sách nhà nước tại Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI LÊ XUÂN TRƯỜNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI TRUNG TÂM QUY HOẠCH VÀ ĐIỀU TRA TÀI NGUYÊN NƯỚC QUỐC GIA ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ Hà Nội - 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI LÊ XUÂN TRƯỜNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI TRUNG TÂM QUY HOẠCH VÀ ĐIỀU TRA TÀI NGUYÊN NƯỚC QUỐC GIA Ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 8310110 ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Hương Giang Hà Nội - 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan bản đề án “ Quản lý chi ngân sách nhà nước tại Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi, chưa từng được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Các số liệu và kết quả sử dụng trong đề án là hoàn toàn trung thực và có trích dẫn nguồn gốc rõ ràng. Hà Nội, ngày …… tháng …… năm 2024 TÁC GIẢ ĐỀ ÁN Lê Xuân Trường
ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến Khoa Kinh tế, Viện Đào tạo Sau đại học, Trường Đại học Thương Mại đã trang bị cho tôi những kiến thức quý báu để tôi có thể hoàn thành Báo cáo thực tế này. Với tình cảm trân trọng nhất, tôi xin bày tỏ sự cảm ơn chân thành tới TS. Nguyễn Thị Hương Giang vì sự tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện Đề án này. Xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, đồng nghiệp, các cơ quan hữu quan, đã tạo điều kiện để tôi theo học chương trình đào tạo thạc sĩ và hoàn thành bản Đề án tốt nghiệp được thuận lợi. Xin trân trọng cảm ơn!
iii MỤC LỤC Mục Nội dung Trang Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt v Danh mục các bảng, biểu, sơ đồ, hình vẽ,… vi Tóm tắt kết quả nghiên cứu vii PHẦN MỞ ĐẦU 1 Phần 1: CƠ SỞ XÂY DỰNG ĐỀ ÁN 7 1.1 CƠ SỞ VỀ MẶT LÝ THUYẾT 7 1.1.1 Một số khái niệm cơ bản 7 1.1.2 Đặc điểm và vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nước 9 1.1.3 Đặc điểm, vai trò, mục tiêu, nguyên tắc quản lý chi NSNN 9 Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước tại đơn vị sự nghiệp 1.1.4 12 công lập 1.2 CƠ SỞ THỰC TIỄN 19 Kinh nghiệm quản lý chi NSNN tại một số đơn vị sự nghiệp công 1.2.1 19 lập Bài học thực tiễn về quản lý chi NSNN cho đơn vị sự nghiệp công 1.2.2 21 lập 1.3 CƠ SỞ PHÁP LÝ 22 Phần 2: NỘI DUNG CỦA ĐỀ ÁN 24 KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG CHI NGÂN SÁCH NHÀ 2.1 NƯỚC TẠI TRUNG TÂM QUY HOẠCH VÀ ĐIỀU TRA TÀI 24 NGUYÊN NƯỚC QUỐC GIA Giới thiệu về Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước 2.1.1 24 quốc gia Hoạt động chi ngân sách nhà nước tại Trung tâm Quy hoạch và 2.1.2 26 Điều tra tài nguyên nước quốc gia Những nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước tại 2.1.3 29 Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 2.2 TẠI TRUNG TÂM QUY HOẠCH VÀ ĐIỀU TRA TÀI 32 NGUYÊN NƯỚC QUỐC GIA 2.2.1 Thực trạng lập dự toán chi ngân sách nhà nước tại Trung tâm 32 Thực trạng giao và phân bổ dự toán cho các đơn vị trực thuộc tại 2.2.2 34 Trung tâm 2.2.3 Thực trạng lập dự toán chi ngân sách nhà nước tại Trung tâm 36 Thực trạng công tác quyết toán hàng năm và định kỳ tại Trung tâm 2.2.4 39 quy hoạch và điều tra tài nguyên nước quốc gia
iv Thực trạng công tác thanh, kiểm tra hoạt động chi ngân sách nhà 2.2.5 40 nước tại trung tâm ĐÁNH GIÁ VỀ HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI TRUNG TÂM QUY HOẠCH VÀ ĐIỀU 2.3 43 TRA TÀI NGUYÊN NƯỚC QUỐC GIA GIAI ĐOẠN 2019 - 2023 2.3.1 Thành công 43 2.3.2 Hạn chế và nguyên nhân 44 CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI NGÂN 2.4 SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI TRUNG TÂM QUY HOẠCH VÀ 46 ĐIỀU TRA TÀI NGUYÊN NƯỚC QUỐC GIA 2.4.1 Hoàn thiện công tác lập dự toán chi ngân sách nhà nước 46 2.4.2 Hoàn thiện công tác thực hiện chi ngân sách 48 2.4.3 Hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra 49 Phần 3: CÁC ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHỊ 51 3.1 ĐỀ XUẤT TỔ CHỨC VÀ THỰC HIỆN ĐỀ ÁN 51 3.1.1 Bối cảnh thực hiện đề án 51 3.1.2 Phân công trách nhiệm thực hiện đề án 54 3.2 KIẾN NGHỊ VỀ ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP 57 3.2.1 Đối với Bộ Tài nguyên và Môi trường 57 3.2.2 Cơ quan quản lý nhà nước (Bộ Tài chính) 57 KẾT LUẬN 59 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO viii PHỤ LỤC x
v DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Chữ viết tắt Diễn giải nghĩa 1 BTC Bộ tài chính 2 KBNN Kho bạc nhà nước 3 KTTV Khí tượng thuỷ văn 4 KT-XH Kinh tế - xã hội 5 NAWAPI Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia 6 NSNN Ngân sách nhà nước 7 QĐ Quyết định 8 TT Tỷ trọng 9 TN&MT Tài nguyên và môi trường
vi DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang Tình hình chi NSNN theo chức năng quản lý tại Trung tâm quy 2.1 28 hoạch và điều tra tài nguyên nước quốc gia Tình hình dự toán chi NSNN của Trung tâm quy hoạch và điều tra 2.2 33 tài nguyên nước quốc gia giai đoạn 2019-2023 Phân bổ dự toán cho các đơn vị tại trung tâm quy hoạch và điều tra 2.3 35 tài nguyên nước quốc gia Thống kê tình trạng dự án thực hiện với NSNN được giáo tại 2.4 Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia giai 38 đoạn 2019 - 2023 Tình hình quyết toán chi NSNN tại Trung tâm quy hoạch và điều 2.5 40 tra tài nguyên nước Quốc gia Kết quả kiểm tra các khoản chi NSNN tại Trung tâm quy hoạch và 2.6 41 điều tra tài nguyên nước quốc gia 2019 - 2023 2.7 Tổng hợp nhân sự thực hiện quản lý chi NSNN 54 DANH MỤC CÁC HÌNH Số hiệu Tên hình Trang 1.1 Quy trình thực hiện đề án 4 Bộ máy tổ chức của Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên 2.1 26 nước quốc gia Tình hình thực hiện chi ngân sách nhà nước theo các nguồn vốn 2.2 27 được giao giai đoạn 2019-2023 Thống kê tình trạng dự án thực hiện với NSNN được giao tại 2.3 Trung tâm quy hoạch và điều tra tài nguyên nước quốc gia giai 37 đoạn 2019-2023
vii TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN Chi ngân sách nhà nước là một hoạt động ẩn chứa nhiều rủi ro, nếu không thực hiện tốt sẽ làm ảnh hưởng đến chất lượng thực hiện và lãng phí ngân sách. Hiện nay công tác quản lý chi ngân sách nhà nước được các đơn vị sự nghiệp quan tâm, trong đó có Trung tâm quy hoạch và điều tra tài nguyên nước quốc gia. Với mong muốn tìm hiểu về thực trạng quản lý chi NSNN và đưa ra một số giải pháp, kiến nghị tôi đã thực hiện đề tài: “Quản lý chi ngân sách nhà nước nước tại Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia”. Bài viết gồm 3 phần bao gồm: Phần 1: Cơ sở xây dựng đề án: Chỉ ra cơ sở pháp lý hiện hành để xây dựng đề án và một số nội dung liên quan đến quản lý chi NSNN, kinh nghiệm quản lý chi NSNN tại một số đơn vị sự nghiệp. Phần 2: Nội dung của đề án: Phân tích thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước bao gồm: lập dự toán, thực hiện chi, quyết toán và thanh tra, kiểm tra tại Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia. Từ đó đưa ra giải pháp hoàn thiện chi ngân sách nhà nước. Phần 3: Đề xuất và kiến nghị: Đưa ra đề xuất thực hiện đề án bao gồm bối cảnh và phân công trách nhiệm cũng như kiến nghị với các bên liên quan để thực hiện các giải pháp hiệu quả. Thông qua bài viết này, học viên hi vọng sẽ giúp người đọc hiểu rõ hơn về thực trạng quản lý chi NSNN tại Trung tâm quy hoạch và điều tra tài nguyên nước quốc gia, là nguồn tài liệu tham khảo cho các tác giả khác có những nghiên cứu liên quan.
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn chủ đề của đề án Ngân sách nhà nước được xem là một công cụ điều tiết vĩ mô của nền kinh tế và đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình xây dựng và phát triển của một quốc gia. Ở Việt Nam ngân sách nhà nước được thu từ nhiều nguồn khác nhau như thuế, phí, lệ phí…và được sử dụng cho các lĩnh vực từ chính trị, kinh tế, giáo dục, y tế…Để quản lý ngân sách nhà nước hiệu quả, nhà nước giao cho các địa phương hoặc các đơn vị sự nghiệp trên cả nước thực hiện nhiệm vụ quản lý thu chi ngân sách và báo cáo cho cơ quan quản lý cấp trên. Sự khác biệt về lĩnh vực, phạm vi hoạt động khiến cho việc thu chi ngân sách ở mỗi nơi lại có nét khác biệt. Tuy nhiên vấn đề chi ngân sách nhà nước vẫn luôn được chú trọng bởi đây là hoạt động ẩn chứa rủi ro, nếu quản lý chi không tốt sẽ dẫn đến tình trạng chi sai mục đích, chi vượt dự toán… Những năm gần đây, nhà nước đẩy mạnh hoạt động tăng cường công tác quản lý chi ngân sách nhà nước, việc thực hiện bên cạnh những thành tựu vẫn còn nhiều bất cập ở một số đơn vị. Chính phủ cũng đã đưa ra những văn bản, quy định hướng dẫn về thu, chi ngân sách nói chung và chi ngân sách nhà nước nói riêng như luật ngân sách nhà nước số 83/2015/QH13, ngày 25/6/2015 của Quốc hội, có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2017; Căn cứ vào Điều 11 Thông tư 56/2022/TT-BTC quy định về xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ đối với đơn vị sự nghiệp; Thông tư số 51/2023/TT- BTC của Bộ Tài chính: Hướng dẫn xây dựng dự toán ngân sách nhà nước năm 2024, kế hoạch tài chính - ngân sách nhà nước năm 03 năm 2024-2026; Thông tư số 137/2017/TT-BTC ngày 25/12/2017 về quyết toán ngân sách nhà nước; Thông tư số 32/2023/TT-BTC hướng dẫn việc phân bổ, quản lý, sử dụng và quyết toán kinh phí …Thông qua những văn bản này giúp cho các đơn vị sự nghiệp nắm rõ nội dung và quy trình thực hiện bám sát mục tiêu mà nhà nước đặt ra. Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia được biết đến là một đơn vị sự nghiệp thực hiện lĩnh vực quy hoạch và điều tra về tài nguyên nước. Trong những năm qua, Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia cũng đã chú trọng nhiều hơn đến hoạt động chi ngân sách nhà nước. Đơn vị thực hiện chi ngân sách bám sát theo quy định của nhà nước và đã ban hành các văn bản liên quan đến hoạt động này như: Quyết định số 01/QĐ-TNNQG về việc công khai dự toán ngân sách nhà nước năm 2024 của Trung tâm; Quyết định số 39/QĐ- TNNQG-VP về việc xử lý ngân sách cuối năm; lập, tổng hợp báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán ngân sách năm 2023 và chuẩn bị công tác kiểm toán năm 2024. Qua đó, công tác kiểm toán đã diễn ra thành công tốt đẹp, đơn vị không có bất cứ sai phạm nào trong việc chi ngân sách nhà nước. Tuy nhiên quá trình thực hiện vẫn còn những hạn chế nhất định như lập dự toán không đúng với thực tế, chi nhiều hơn so
2 với quy định, vướng mắc trong quá trình điều chỉnh hoạt động chi…Những hạn chế này ảnh hưởng đến kết quả quản lý chi ngân sách nhà nước cũng như hoạt động quản lý nhà nước nói chung. Trong những năm qua, nhu cầu sử dụng NSNN tại trung tâm có xu hướng tăng, do đó việc quản lý chi là vô cùng cần thiết để đảm bảo thực hiện các kế hoạch mà đơn vị đặt ra từ đó phát triển hoạt động của đơn vị trong thời gian tới. Với mong muốn tìm hiểu thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước của Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia và đưa ra những giải pháp cụ thể để hoàn thiện công tác này, học viên quyết định lựa chọn đề tài: “Quản lý chi ngân sách nhà nước tại Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia” làm đề án tốt nghiệp.Mục tiêu và nhiệm vụ của đề án 1.1. Mục tiêu Mục tiêu chung: Đề tài đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại Trung tâm quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia tới năm 2030 Mục tiêu cụ thể: - Hệ thống và làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý chi ngân sách nhà nước tại đơn vị sự nghiệp công lập - Tìm hiểu và phân tích thực trạng, những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân về quản lý chi ngân sách nhà nước Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia (bao gồm các nội dung như lập dự toán; giao và phân bổ; quyết toán, thanh tra và kiểm tra) giai đoạn 2019-2023. - Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước tại Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia - Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tới năm 2030 - Chỉ rõ bối cảnh, phân công thực hiện và kiến nghị về công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia tới năm 2030. 1.2. Nhiệm vụ Để thực hiện được những mục tiêu trên, đề án đã có nhiệm vụ phân tích và làm rõ những câu hỏi sau:
3 - Quản lý chi ngân sách nhà nước tại đơn vị sự nghiệp công lập là gì? Gồm những nội dung nào? Việc thực hiện chi ngân sách nhà nước ở một số đơn vị sự nghiệp công lập ra sao? Rút ra bài học gì? - Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước tại Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia đang được thực hiện như thế nào? Những nhân tố nào ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước tại đơn vị? Vấn đề gì cần khắc phục? Để hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia đến năm 2030 cần có những giải pháp cụ thể nào? - Các đề xuất và kiến nghị về quản lý chi ngân sách nhà nước tại trung tâm quy hoạch và điều tra tài nguyên nước quốc gia là gì? 2. Đối tượng và phạm vi của đề án 2.1. Đối tượng nghiên cứu: Thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia. 3.2. Phạm vi nghiên cứu: + Về nội dung: Nghiên cứu công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia bao gồm các nội dung: Lập dự toán chi, phân bổ chi, thực hiện chi ngân sách nhà nước, quyết toán và thanh tra, kiểm tra việc chi NSNN. Từ đó đưa ra những giải pháp cho Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia đến năm 2030. + Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng trong giai đoạn 2019-2023 và đề xuất giải pháp kiến nghị đến năm 2030. + Về không gian: Đề án được nghiên cứu tại Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia.
4 3. Quy trình và phương pháp thực hiện đề án 3.1. Quy trình Để thực hiện đề án này học viên sẽ tiến hành các bước như sau: Nghiên cứu Phát hiện vấn đề nghiên cứu đơn vị thực tế, tổng quan tài liệu Lập đề cương đề án Dữ liệu sơ cấp Thu thập dữ Dữ liệu thứ cấp liệu Dữ liệu định Viết bài tính Dữ liệu định lượng Hoàn thiện Hình 1.1: Quy trình thực hiện đề án (Nguồn: cao học viên tự tổng hợp) Bước 1: Nghiên cứu tại đơn vị, tìm các sách báo, nghiên cứu khoa học, luận án, luận văn của các tác giả đi trước để nắm rõ những vấn đề lý luận cơ bản. Dựa trên hiểu biết và ý tưởng của mình tìm ra hướng đi mới cho đề án Bước 2: Xây dựng đề cương chi tiết cho đề án từ đó triển khai và hoàn thiện dần nội dung
5 Bước 3: Thu thập số liệu, thực hiện các phương pháp nghiên cứu để có được những số liệu phù hợp nhất sau đó tiến hành phân loại và thiết kế bảng biểu Bước 4: Viết đề án. Dựa trên các dữ liệu thu thập được cùng với đề cương chi tiết học viên tiến hành viết từng phần của đề án. Phần 1: dựa trên các dữ liệu lý thuyết thu thập được và ý hiểu của bản thân, học viên tiến hành viết cơ sở lý thuyết cho bài viết của mình. Phần 2: trên cơ sở lý thuyết đã tổng hợp cùng với các số liệu thực tế tại trung tâm, học viên phân tích thực trạng theo các mục một cách chi tiết. Phần 3: dựa trên phương hướng hoạt động, những hạn chế và nguyên nhân ở phần 2, học viên đưa ra những giải pháp cụ thể để hoàn thiện hoạt động quản lý chi ngân sách nhà nước tại đơn vị. Bước 5: Hoàn thiện. Sau khi viết tất cả các phần của đề án, học viên gửi cho giáo viên hướng dẫn xem xét, góp ý và bổ sung, chỉnh sửa theo yêu cầu bao gồm nội dung và cách trình bày văn bản. Đồng thời kiểm tra mức độ tương đồng và điều chỉnh nội dung để đảm bảo quy định của nhà trường. 3.2. Phương pháp thực hiện a, Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp là phương pháp thu thập dữ liệu chưa có sẵn, được thu thập lần đầu do chính người nghiên cứu thu thập. Việc thu thập dữ liệu sơ cấp được thực hiện thông qua các cách thức khác nhau như lập phiếu điều tra, khảo sát hay phỏng vấn những đối tượng liên quan. Trong bài viết của mình, học viên lựa chọn phương pháp phỏng vấn để thu thập những dữ liệu cần thiết cho đồ án tốt nghiệp. - Phỏng vấn: Nội dung: Phỏng vấn ban lãnh đạo trung tâm (bao gồm 4 người: 1 Tổng giám đốc, 2 Phó tổng giám đốc và trưởng ban kế hoạch- tài chính) về những nội dung liên quan đến quản lý chi ngân sách nhà nước mà trung tâm đang triển khai, định hướng phát triển của trung tâm về vấn đề này trong thời gian tới. Dữ liệu phỏng vấn được sử dụng cho nội dung chương 2 và 3 của đề án tốt nghiệp. Mục đích: Làm căn cứ phân tích thực trạng và đưa ra các giải pháp quản lý chi ngân sách nhà nước tại trung tâm trong thời gian tới. Đối tượng: Ban lãnh đạo trung tâm Thời gian: Ngày 20-6-2024 Cách thức: Phỏng vấn trực tiếp theo mẫu phiếu chuẩn bị (Phụ lục 01)
6 Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp là phương pháp thu thập các dữ liệu có sẵn, những dữ liệu này đến từ nhiều nguồn khác nhau cả bên trong và bên ngoài đối tượng nghiên cứu. Với đề tài này, dữ liệu thứ cấp được học viên thu thập từ nhiều nguồn khác nhau bao gồm: - Bên trong: Báo cáo tổng kết hoạt động năm 2019-2023 Báo cáo chi NSNN giai đoạn 2019-2023 Website của trung tâm - Bên ngoài: Luận văn, NCKH, sách báo của các tác giả trường Đại học Thương mại và các trường khác Giáo trình quản lý nhà nước về kinh tế, quản lý tài chính công… Các bài báo ở các trang web uy tín * Phương pháp tổng hợp và phân tích dữ liệu: Phương pháp tổng hợp và phân tích dữ liệu được học viên sử dụng cho quá trình phân tích thực trạng quản lý chi NSNN của Trung tâm ở chương 2. Sau khi thu thập được các dữ liệu liên quan học viên sẽ tiến hành phân loại theo các tiêu chí khác nhau, xây dựng các bảng biểu, hình vẽ để so sánh, đánh giá xu hướng biến động của các chỉ tiêu từ đó đưa ra những nhận định về công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại đơn vị. Thông qua sự hỗ trợ của Excel và thu thập dữ liệu thủ công giúp học viên có được những dữ liệu cần thiết trong quá trình nghiên cứu thực trạng quản lí chi NSNN tại Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia. 4. Kết cấu của đề án Ngoài các mục: Lời cảm ơn, mục lục, danh mục các chữ viết tắt, danh mục bảng biểu và hình vẽ, phần mở đầu, phần kết luận … đề án gồm có 3 phần: Phần 1: Cơ sở xây dựng đề án Phần 2: Nội dung của đề án Phần 3: Các đề xuất và kiến nghị
7 PHẦN 1: CƠ SỞ XÂY DỰNG ĐỀ ÁN 1.1. CƠ SỞ VỀ MẶT LÝ THUYẾT 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản Ngân sách nhà nước Ngân sách nhà nước là một phạm trù kinh tế và là phạm trù lịch sử, là một thành phần trong hệ thống tài chính. Thuật ngữ ngân sách nhà nước được sử dụng rộng rãi trong đời sống KT-XH ở mọi quốc gia. Song quan niệm về NSNN lại chưa thống nhất, người ta đã đưa ra nhiều định nghĩa về NSNN tùy theo các trường phái và các lĩnh vực nghiên cứu. Theo Nguyễn Ngọc Hùng (2008), có ba quan niệm về NSNN như sau: Quan niệm thứ nhất, ngân sách nhà nước là bản dự trù thu chi tài chính của nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm. Quan niệm này đúng về mặt hình thức, đã mô tả mặt thực thể vật chất của NSNN; tuy nhiên chưa thể hiện được vị trí của NSNN. Quan niệm thứ hai, ngân sách nhà nước là quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước, là kế hoạch tài chính cơ bản của nhà nước. Quan niệm này đã mô tả mặt cụ thể, mặt vật chất của NSNN đồng thời thể hiện vị trí NSNN so với các quỹ tiền tệ khác. Tuy nhiên, quan này này cũng chưa thể hiện được nội dung kinh tế xã hội của NSNN. Quan niệm thứ ba, ngân sách nhà nước là những quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình nhà nước huy động và sử dụng các nguồn tài chính khác nhau. Quan điểm này đã nêu bật được NSNN chứa đựng các quan hệ kinh tế, tuy nhiên lại không nói lên được thực thể vật chất NSNN là gì?. Một khái niệm NSNN hoàn chỉnh phải thể hiện được nội dung kinh tế- xã hội của NSNN, phải được xem xét trên các mặt hình thức, thực thể và mối quan hệ kinh tế chứa đựng trong NSNN. Theo khoản 14 điều 5 luật ngân sách 2015, ngân sách nhà nước được định nghĩa như sau: “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước”.
8 Từ quá trình phân tích và luật ngân sách có thể đưa ra cách hiểu về ngân sách nhà nước như sau: “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước được dự toán và sử dụng trong một khoảng thời gian nhất định nhằm thực hiện các mục tiêu quản lý nhà nước như tăng trưởng kinh tế, kiểm soát giá cả và ổn định thu nhập trong xã hội”. Quản lý chi ngân sách nhà nước Quản lý là thuật ngữ gắn liền với đời sống kinh tế- xã hội. Hiện nay có nhiều cách diễn đạt về khái niệm này. Theo Trần Quang Hiển (2017), có hai cách tiếp cận về định nghĩa này như sau: Tiếp cận thứ nhất, quản lý là một quá trình trong đó chủ thể quản lý tổ chức, điều hành, tác động có định hướng, có chủ đích một cách khoa học và nghệ thuật vào đối tượng quản lý nhằm đạt kết quả tốt nhất theo mục tiêu đã đề ra thông qua việc sử dụng các phương pháp và công cụ quản lý thích hợp. Tiếp cận thứ hai, quản lý được hiểu là một hệ thống bao gồm các thành tố: đầu vào, đầu ra, quá trình biến đổi đầu vào thành đầu ra, môi trường và mục tiêu của quản lý. Các yếu tố trên luôn tác động qua lại lẫn nhau. Một mặt chúng đặt ra yêu cầu, những vấn đề quản lý phải giải quyết. Mặt khác, chúng ảnh hưởng tới hiệu lực và hiệu quả quản lý. Từ đó có thể hiểu quản lý chính là sự tác động có tổ chức bao gồm điều hành, kiểm tra, giám sát và đánh giá nhằm đảm bảo các mục tiêu mà đối tượng quản lý muốn hướng đến. Ngân sách nhà nước gắn liền với hoạt động thu, chi. Nếu như thu NSNN là việc nhà nước huy động các khoản tiền vào ngân sách thông qua công cụ thuế, phí, lệ phí và các khoản thu khác để sử dụng cho mục đích quản lý nhà nước thì chi NSNN là quá trình phân phối và sử dụng những khoản tiền thu được cho các mục đích khác nhau theo đúng chức năng của nhà nước. Có thể thấy rõ thu và chi có mối quan hệ mật thiết với nhau và có những vai trò nhất định đối với ngân sách nhà nước. Trong thực tế vấn đề chi NSNN tồn tại những hạn chế nhất định như chi thừa, sai mục đích…vì thế công tác quản lý chi NSNN luôn được quan tâm.
9 Quản lí chi NSNN giữ một vị trí đặc biệt quan trọng bởi NSNN luôn giữ vai trò chủ đạo trong hệ thống các khâu tài chính, bảo đảm thực hiện các chức năng nhiệm vụ của Nhà nước, điều tiết vĩ mô nền kinh tế để thực hiện các mục tiêu chiến lược của quốc gia. Đồng thời góp phần quan trong để NSNN phát huy được vai trò chủ đạo đó và NSNN thực sự trở thành công cụ hữu hiệu hướng tới mục tiêu đã định. Từ khái niệm về quản lý và chi ngân sách nhà nước có thể rút ra khái niệm về quản lý chi ngân sách nhà nước như sau: ‘Quản lý chi ngân sách nhà nước là việc sử dụng các nguồn vốn từ ngân sách nhà nước làm công cụ thực hiện các mục tiêu phát triển sự nghiệp hay chính là quản lý đầu ra của ngân sách thông qua chế độ, định mức hiện hành”. 1.1.2. Đặc điểm và vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nước ở các đơn vị sự nghiệp công lập - Ngân sách nhà nước mang tính pháp lí cao. Việc tạo lập và sử dụng ngân sách nhà nước được tiến hành trên cơ sở Luật Ngân sách nhà nước. Hoạt động chi NSNN bao gồm những đặc điểm sau: - Nhà nước là chủ thể duy nhất có quyền sở hữu và quyết định các khoản thu, chi của ngân sách nhà nước. - Ngân sách nhà nước hướng tới mục tiêu giải quyết các quan hệ lợi ích chung trong xã hội. - Ngân sách nhà nước được chia thành nhiều quỹ nhỏ có tác dụng riêng để chi dùng cho những mục đích đã có trong kế hoạch. - Hoạt động thu, chi của ngân sách nhà nước được thực hiện theo nguyên tắc không hoàn trả trực tiếp. 1.1.3. Đặc điểm, vai trò, mục tiêu, nguyên tắc quản lý chi NSNN 1.1.3.1 Đặc điểm Quản lý chi ngân sách nhà nước là một bộ phận của quản lý ngân sách nhà nước vừa là một phần trong hoạt động quản lý kinh tế nói chung. Do đó quản lý chi ngân sách nhà nước có những đặc điểm chung của hoạt động quản lý vừa có những đặc điểm riêng do mục tiêu quản lý quyết định. Cụ thể:
10 - Chủ thể tham gia quản lý chi NSNN bao gồm UBND cấp địa phương và các đơn vị hành chính sự nghiệp. Mỗi đơn vị có những cách sử dụng NSNN khác nhau dựa vào đặc điểm hoạt động của đơn vị đó. Dựa trên số NSNN được cấp các chủ thể tham gia sẽ phân phối và sử dụng cho các hoạt động như chi thường xuyên, chi phát triển, chi khác… - Công tác quản lý chi NSNN cần phải tuân thủ các quy định, quy trình do nhà nước đặt ra đồng thời đảm bảo chi phù hợp, tiết kiệm và hiệu quả cho sự phát triển của địa phương/ đơn vị sự nghiệp. - Việc quản lý chi NSNN là hoạt động quản lý được các cán bộ nhà nước thực hiện. Do đó nó mang tính pháp lý và yêu cầu các cá nhân, tổ chức liên quan phải có trách nhiệm trong quá trình thực hiện công việc và tuân thủ quy định của pháp luật liên quan đến hoạt động này. - Hoạt động quản lý chi ngân sách nhà nước vừa độc lập tại đơn vị vừa phụ thuộc vào điều kiện phát triển KT-XH của đất nước. Theo đó dựa trên số NSNN thu được hàng năm và dự toán chi NSNN của đơn vị, nhà nước sẽ tiến hành phân bổ NSNN một cách phù hợp nhất. - Quản lý chi NSNN được thực hiện với nhiều nội dung khác nhau, có mối liên hệ chặt chẽ từ lập dự toán, phân bổ đến thực hiện chi, quyết toán, thanh tra, kiểm tra. Nội dung chi NSNN cũng được các tổ chức/ đơn vị sử dụng cho những mục đích khác nhau do đó đòi hỏi các chủ thể quản lý phải có kiến thức, trách nhiệm từ đó nâng cao chất lượng quản lý chi NSNN tại tổ chức/ đơn vị ngày một hiệu quả hơn. 1.1.3.2 Vai trò Vai trò của quản lý chi NSNN gắn liền với vai trò của NSNN. Theo đó hoạt động này góp phần đảm bảo NSNN phát huy hết vai trò chủ đạo của mình. NSNN trở thành công cụ hữu hiệu để nhà nước sử dụng trong quá trình phát triển đất nước. Do đó việc quản lý NSNN sẽ có những vai trò cụ thể như sau: - Quản lý chi NSNN giúp cho việc sử dụng NSNN được rõ ràng, minh bạch. Thông qua các nội dung cụ thể với sự tham gia của các cán bộ quản lý nhà nước đảm bảo quá trình sử dụng NSNN tại địa phương đúng với mục đích sử dụng và định hướng phát triển của đất nước, đảm bảo tính chính xác trong thông tin, chi đúng và chi đủ
11 - Quản lý chi NSNN giúp cho chủ thể quản lý sử dụng NSNN một cách tiết kiệm và hiệu quả. Mỗi chủ thể sử dụng NSNN cho những mục đích khác nhau. Gắn vào nhu cầu thực tế, giúp cho công tác quản lý lập kế hoạch và phân bổ NSNN hiệu quả từ đó phát huy hết vai trò của NSNN tại địa phương hoặc đơn vị sự nghiệp. - Quản lý chi NSNN hiệu quả góp phần điều tiết kinh tế vĩ mô, góp phần quan trọng trong việc giảm thiểu sự chênh lệch giữa các vùng miền, giải quyết công ăn việc làm và gia tăng tính công bằng trong xã hội. - Quản lý chi NSNN có mối quan hệ chặt chẽ với định hướng phát triển kinh tế của quốc gia. Thông qua những văn bản, chính sách nhà nước xác định các hoạt động, lĩnh vực mũi nhọn từ đó phân bổ nguồn vốn NSNN sử dụng chú trọng đến những nội dung này. Với số lượng NSNN ngày càng tăng hiện nay, việc quản lý cần chú trọng đến những nội dung cốt lõi từ đó góp phần quan trọng để phát triển kinh tế- xã hội. 1.1.3.3. Mục tiêu quản lý chi NSNN Quản lý chi NS giữ một vị trí quan trọng đặc biệt bởi NS luôn giữ vị trí chủ đạo trong các khâu của hệ thống tài chính, bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước, điều tiết kinh tế vĩ mô để thực hiện các mục tiêu chiến lược quốc gia. Chi NS mới thể hiện ở khâu phân bổ NS còn hiệu quả sử dụng NS như thế nào thì phải thông qua các biện pháp quản lý; như vậy, quản lý chi NS sẽ quyết định hiệu quả sử dụng vốn ngân sách. Đối tượng quản lý chi NS: Là toàn bộ các khoản chi NS được bố trí để phục vụ cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước trong từng giai đoạn nhất định Quản lý chi NSNN hướng đến các mục tiêu sau đây: - Với một số tiền nhất định đem lại một kết quả tốt nhất về kinh tế- xã hội - Giải quyết hài hòa mối quan hệ về lợi ích kinh tế giữa một bên là nhà nước và một bên là các chủ thể khác trong xã hội 1.1.3.4. Nguyên tắc quản lý chi NSNN Trong quá trình quản lý cần tuân thủ các nguyên tắc sau: - Gắn với chính sách kinh tế, với mục tiêu phát triển kinh tế trung và dài hạn - Đảm bảo tính minh bạch, công khai