Đề án tốt nghiệp Thạc sĩ Quản lý Kinh tế: Quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính của Bệnh viện Quân y 7

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:108

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính của Bệnh viện Quân y 7" được hoàn thành với mục tiêu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ ở các bệnh viện quân đội từ đó đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại Bệnh viện Quân y 7.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án tốt nghiệp Thạc sĩ Quản lý Kinh tế: Quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính của Bệnh viện Quân y 7

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI TRẦN QUỐC CHÍNH QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH CỦA BỆNH VIỆN QUÂN Y 7 ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ HÀ NỘI - NĂM 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI TRẦN QUỐC CHÍNH QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH CỦA BỆNH VIỆN QUÂN Y 7 Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số : 8310110 ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS, TS Bùi Xuân Nhàn HÀ NỘI - NĂM 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Đề án tốt nghiệp này là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu trong Đề án tốt nghiệp là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác. Hà Nội, ngày ..... tháng ..... năm 2024 Họ và tên học viên Trần Quốc Chính
i MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ..........................................................................v DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH ............................................................................. vi TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP .................................................. vii PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài đề án .............................................................................1 2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài đề án ...............................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................3 4. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................3 5. Kết cấu của đề án ..................................................................................................4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH CỦA ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP TRONG LĨNH VỰC Y TẾ ..............................................................................5 1.1. Đơn vị sự nghiệp công lập và tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế ................................................................................................................5 1.1.1. Khái niệm đơn vị sự nghiệp công lập lĩnh vực y tế ........................................5 1.1.2. Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế ................................6 1.1.3. Tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế.........................8 1.2. Quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế ................................................................................................................8 1.2.1. Khái niệm quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ .............................................8 1.2.2. Mục tiêu quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ ...............................................9 1.2.3. Bộ máy quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế .....................................................................................................10 1.2.4. Nội dung quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế .....................................................................................................11
ii 1.2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế ....................................................................21 1.3. Kinh nghiệm quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại một số bệnh viện công lập và bài học cho Bệnh viện Quân y 7 ........................................................27 1.3.1. Quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại Bệnh viện Bạch Mai ....................27 1.3.2. Quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 .............................................................................................................................28 1.3.3. Bài học cho Bệnh viện Quân y 7 ...................................................................30 Chương 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN QUÂN Y 7 ..........................................................32 2.1. Giới thiệu khái quát chung về Bệnh viện Quân y 7 ......................................32 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Bệnh viện Quân y 7 ......................32 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của Bệnh viện Quân y 7 ............................................34 2.1.3. Cơ cấu tổ chức của Bệnh viện Quân y 7 .......................................................35 2.1.4. Tình hình hoạt động tài chính của Bệnh viện Quân y 7 trong những năm vừa qua .....................................................................................................................37 2.1.5. Mức độ tự chủ tài chính của Bệnh viện Quân y 7 trong những năm vừa qua .............................................................................................................................40 2.2. Phân tích thực trạng quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại Bệnh viện Quân y 7 giai đoạn 2019 - 2022 ..............................................................................42 2.2.1. Xây dựng và ban hành quy chế chi tiêu nội bộ tại Bệnh viện Quân y 7 .....42 2.2.2. Thực trạng tổ chức bộ máy quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại Bệnh viện Quân y 7 ............................................................................................................43 2.2.3. Thực trạng lập dự toán thu chi tại Bệnh viện Quân y 7 ..............................45 2.2.4. Thực trạng tổ chức thực hiện dự toán thu chi tại Bệnh viện Quân y 7 ......59 2.2.5. Thực trạng quyết toán việc thực hiện dự toán thu chi tại Bệnh viện Quân y 7 ..............................................................................................................................64
iii 2.2.6. Thực trạng công tác kiểm tra đánh giá việc thực hiện dự toán thu chi tại Bệnh viện Quân y 7 ..................................................................................................65 2.3. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính của Bệnh viện Quân y 7 ..........................................................................67 2.3.1. Các nhân tố bên trong Bệnh viện ..................................................................67 2.3.2. Các nhân tố bên ngoài Bệnh viện .................................................................69 2.3. Đánh giá chung về thực trạng quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện Quân y 7 .................................................................................70 2.3.1. Những kết quả đạt được ................................................................................70 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ...............................................................................72 Chương 3 MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO .......................................................................................................................78 CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH CỦA BỆNH VIỆN QUÂN Y 7 .......................78 3.1. Căn cứ xác định phương hướng hoàn thiện quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại Bệnh viện Quân y 7.....................................................................................78 3.1.1. Quan điểm, mục tiêu phát triển nền y tế của Nhà nước ..............................78 3.1.2. Chủ trương đổi mới công tác quản lý tài chính của các đơn vị sự nghiệp công trong lĩnh vực y tế............................................................................................79 3.2. Quan điểm và phương hướng hoàn thiện quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại Bệnh viện Quân y 7 đến năm 2030 ............................................................79 3.2.1. Quan điểm hoàn thiện....................................................................................79 3.2.2. Phương hướng hoàn thiện quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ................80 3.3. Một số giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại Bệnh viện Quân y 7 đến năm 2030 ..................................................................................81 3.3.1. Giải pháp về xây dựng, kiện toàn tổ chức bộ máy thực hiện tự chủ tài chính .........................................................................................................................81 3.3.2. Nâng cao trình độ nhận thức, hiểu biết đầy đủ hệ thống văn bản quy phạm pháp quy về tự chủ tài chính đối của cán bộ, công chức, viên chức .....................83
iv 3.3.3. Giải pháp về xây dựng dự toán thu chi .........................................................84 3.3.4. Giải pháp về tổ chức thực hiện dự toán thu chi ...........................................89 3.3.5. Giải pháp về thực hiện quyết toán tài chính .................................................91 3.3.6. Giải pháp về thực hiện kiểm tra tài chính ....................................................91 3.4. Một số kiến nghị ...............................................................................................92 3.4.1. Kiến nghị với các cơ quan lãnh đạo cấp Tỉnh ..............................................92 3.4.2. Kiến nghị với các cơ quan lãnh đạo cấp Bộ .................................................93 KẾT LUẬN ..............................................................................................................95 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Viết đầy đủ BHYT Bảo hiểm y tế BV Bệnh viện ĐVSN Đơn vị sự nghiệp KCB Khám chữa bệnh NSNN Ngân sách Nhà nước XHH Xã hội hóa UBND Ủy ban nhân dân
vi DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH Hình 2.1: Cơ cấu tổ chức nhân sự của Bệnh viện Quân y 7 .....................................36 Bảng 2.1. Tổng hợp thu chi của Bệnh viện Quân y 7 từ năm 2019 - 2022 ..............39 Bảng 2.2. Mức độ tự chủ của Bệnh viện Quân y 7 từ năm 2019 – 2022 ..................41 Bảng 2.3. Cơ cấu tổ chức phòng Tài chính kế toán – Bệnh viện Quân y 7 ..............44 Bảng 2.4. Cơ cấu nguồn thu của Bệnh viện Quân y 7 từ năm 2019 – 2022 .............46 Bảng 2.5. Cơ cấu thu hoạt động dịch vụ Bệnh viện Quân y 7 từ 2019 – 2022.........48 Bảng 2.6. Công suất thực hiện các chỉ tiêu tại bệnh viện từ 2019-2022...................50 Bảng 2.7. Cơ cấu hoạt động chi thường xuyên của Bệnh viện Quân y 7 từ 2019 - 2022 ...........................................................................................................................54 Bảng 2.8. Thu nhập bình quân người lao động cả năm từ 2019 – 2022 ...................63
vii TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP Trên cơ sở lý luận về quản lý tài chính bệnh viện công theo tinh thần của Nghị định 60/2021/NĐ-CP, đề tài “Quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính của Bệnh viện Quân y 7” đã trình bày những nội dung cơ bản sau: Trước hết, đề án tốt nghiệp đã thể hiện được những hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ ở các đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế. Thứ hai, đề án tốt nghiệp đã phân tích, đánh giá thực trạng việc quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế. Chọn đơn vị nghiên cứu chính là Bệnh viện Quân y 7, Cục Hậu cần, Quân khu 3, Qua đó chỉ ra ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của chúng làm cơ sở cho việc xây dựng các giải pháp, kiến nghị tiếp theo. Thứ ba, Thông qua đó, tôi đã đề xuất một số quan điểm và giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ ở Bệnh viện Quân y 7 đến năm 2025, cụ thể: - Về xây dựng, kiện toàn tổ chức bộ máy thực hiện tự chủ tài chính - Nâng cao trình độ nhận thức, hiểu biết đầy đủ hệ thống văn bản quy phạm pháp quy về tự chủ tài chính đối của cán bộ, công chức, viên chức - Về xây dựng dự toán thu chi - Về tổ chức thực hiện dự toán thu chi - Về thực hiện quyết toán tài chính - Về thực hiện kiểm tra tài chính Tôi hy vọng những vấn đề nghiên cứu và các giải pháp, kiến nghị được trình bày trong đề án tốt nghiệp sẽ góp phần nhỏ bé của mình trong công tác quản lý tài chính của Bệnh viện đa khoa Tỉnh Hưng Yên.
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài đề án Ngành y tế là một ngành trong hệ thống kinh tế quốc dân và thuộc nhóm ngành dịch vụ, phục vụ các nhu cầu y tế xã hội. Nói cách khác, ngành y tế có đóng góp vào GDP của đất nước. Đầu tư cho y tế không phải là tiêu phí mà là đầu tư cơ bản, đầu tư cho phát triển. Theo quan điểm mới, Bệnh viện là một đơn vị kinh tế dịch vụ nhưng khác với các đơn vị kinh doanh dịch vụ bởi hoạt động cung cấp dịch vụ của bệnh viện không đặt mục tiêu lợi nhuận làm mục tiêu quan trọng nhất. Bệnh viện là đơn vị kinh tế dịch vụ thông qua các hoạt động dịch vụ của mình để có thu nhập và tích cực hoạt động y tế - xã hội không vì lợi nhuận. Xuất phát từ quan niệm mới trên, Đảng và Nhà nước ta đã có những thay đổi căn bản trong cơ chế quản lý tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp có thu trong chương trình cải cách tài chính công. Đó là: Thứ nhất, thay cho việc cấp kinh phí theo số lượng biên chế bằng việc tính toán kinh phí căn cứ vào kết quả và chất lượng hoạt động, hướng vào kiểm soát đầu ra, chất lượng chi tiêu theo mục tiêu, cho đơn giản hơn, tăng quyền chủ động cho đơn vị sử dụng ngân sách. Thứ hai, xoá bỏ cơ chế cấp phát theo kiểu “Xin - Cho”, thực hiện chế độ tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp trên cơ sở xác định nhiệm vụ phải thực hiện, mức hỗ trợ tài chính từ ngân sách và phần còn lại do đơn vị tự trang trải. Thứ ba, khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước đầu tư và phát triển trong các lĩnh vực giáo dục, y tế. Khuyến khích liên doanh, đầu tư trực tiếp của nước ngoài vào lĩnh vực này. Thực tế trên đòi hỏi quản lý tài chính trong lĩnh vực y tế - giáo dục, trong đó có bệnh viện công vừa phải đảm bảo các mục tiêu tài chính vừa đảm bảo tính hiệu quả, công bằng trong chăm sóc sức khỏe. Quản lý tài chính bệnh viện trở thành chìa khoá quyết định sự thành công hay thất bại trong việc quản lý bệnh viện; quyết định sự tụt hậu cũng như phát triển của hệ thống bệnh viện hiện nay.
2 Các cơ sở y tế hiện nay phải đối mặt với vấn đề dân số tăng nhanh, nhu cầu khám chữa bệnh của nhân dân ngày càng lớn, yêu cầu chất lượng khám chữa bệnh ngày càng cao. Điều đó dẫn đến yêu cầu tổ chức quản lý tốt để sử dụng có hiệu quả các nguồn tài chính tại đơn vị. Bên cạnh việc quản lý tốt công tác chuyên môn để đảm bảo chất lượng chăm sóc người bệnh, quản lý tài chính cũng là một yếu tố quyết định sự thành công hay thất bại của quản lý các cơ sở y tế nói chung. Bệnh viện công ở Việt Nam được quản lý theo cơ chế Nhà nước và Bệnh viện Quân y 7 cũng là một mô hình điển hình trong hệ thống bệnh viện công ở nước ta, Bệnh viện Quân y 7 cũng được quản lý tương tự như các bệnh viện công khác. Do đó, nghiên cứu Bệnh viện Quân y 7 cũng là nghiên cứu cho mô hình bệnh viện công trong hệ thống bệnh viện ở Việt Nam. Ngoài ra, nghiên cứu Bệnh viện Quân y 7 có ý nghĩa thực tiễn với học viên cũng như đối với Bệnh viện Quân y 7. Đề tài “Quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính của Bệnh viện Quân y 7” được lựa chọn nghiên cứu nhằm đóng góp thêm cơ sở khoa học và thực tiễn hoàn thiện công tác quản lý tài chính bệnh viện, tìm ra hướng thực hiện hữu hiệu hoạt động tài chính bệnh viện tại Bệnh viện Quân y 7. Đồng thời đáp ứng yêu cầu lý luận và thực tiễn cho việc hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính bệnh viện công trong hệ thống bệnh viện Việt Nam hiện nay. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài đề án Mục tiêu: Trên cơ sở hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ ở các bệnh viện quân đội từ đó đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại Bệnh viện Quân y 7. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài đề án: Để thực hiện mục tiêu trên, nhiệm vụ đặtra cho nghiên cứu đề tài đề án gồm: Một là, hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ ở các đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế. Hai là, phân tích, đánh giá thực trạng việc quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế. Chọn đơn vị
3 nghiên cứu chính là Bệnh viện Quân y 7, Cục Hậu cần, Quân khu 3, Qua đó chỉ ra ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của chúng làm cơ sở cho việc xây dựng các giải pháp, kiến nghị tiếp theo. Ba là, đề xuất một số quan điểm và giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ ở Bệnh viện Quân y 7 đến năm 2030. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của đề tài đề án là những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập. - Phạm vi nghiên cứu: + Phạm vi về không gian: Tại Bệnh viện Quân y 7. + Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu năm 2019 - 2022 đề xuất phương hướng giải pháp đến năm 2030. + Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu các vấn đề quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính gồm có Lập dự toán thu chi; Tổ chức chấp hành dự toán thu chi; Quyết toán thu chi và Kiểm tra tài chính. 4. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện đề tài của đề án, học viên sử dụng kết hợp phương pháp nghiên cứu tài liệu, điều tra, khảo nghiệm, phương pháp thống kê số liệu, phương pháp so sánh, tổng hợp, sơ đồ, bảng biểu để phân tích xử lý số liệu. Thu thập dữ liệu thứ cấp: Nguồn dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các nguồn sau: Các văn bản quy phạm pháp luật quy định về cơ chế tự chủ đối với các đơn vị sự nghiệp công lập; các công trình khoa học, các bài báo khoa học, các đề án tốt nghiệp, luận án đã công bố có liên quan đến đề tài đề án; các báo cáo về hoạt động của Viện quân y 7, đặc biệt các báo cáo có liên quan đến tự chủ tài chính năm 2021 và năm 2022 của Bệnh viện Quân y 7. Thu thập dữ liệu cơ cấp: là quá trình thu thập thông tin hoặc dữ liệu từ các nguồn khác nhau để sử dụng trong nghiên cứu hoặc phân tích các yếu tố cấu thành tự chủ tài chính. Trong Đề án tốt nghiệp tác giả sử dụng phương pháp thu thập dữ
4 liệu sơ cấp: - Quan sát (Observation): Là phương pháp thu thập dữ liệu thông qua việc quan sát và ghi lại hành vi hoặc các sự kiện trong môi trường được nghiên cứu. Phương pháp xử lý dữ liệu: là quá trình biến một lượng lớn dữ liệu thô thành thông tin có thể sử dụng và dễ hiểu, sử dụng các phương pháp như xử lý hàng loạt, xử lý thời gian thực, khai thác dữ liệu và xử lý thống kê. - Các dữ liệu thu thập được đều được kiểm tra lại và hiệu chỉnh theo 3 yêu cầu: Đầy đủ, chính xác và lôgíc. - Sau khi hiệu chỉnh, các dữ liệu này được nhập vào máy tính và tổng hợp theo các khoản thu, chi theo nội dung quản lý và theo năm. - Công cụ sử dụng cho xử lý và tổng hợp là: Máy tính, phần mềm Microsoft Excel 2010. 5. Kết cấu của đề án Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề án được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế Chương 2: Thực trạng quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện Quân y 7 Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện Quân y 7
5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH CỦA ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP TRONG LĨNH VỰC Y TẾ 1.1. Đơn vị sự nghiệp công lập và tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế 1.1.1. Khái niệm đơn vị sự nghiệp công lập lĩnh vực y tế Nhà nước thiết lập hệ thống đơn vị sự nghiệp để đảm nhận nhiệm vụ cung cấp các dịch vụ công trong các ngành, lĩnh vực. Đơn vị sự nghiệp công lập được xác định là bộ phận cấu thành của bộ máy cơ quan nhà nước và chịu sự quản lý nhà nước cả về tổ chức cũng như hoạt động. Trước đây, không có sự phân biệt cơ chế quản lý giữa ĐVSN công lập với các cơ quan nhà nước, giữa người làm việc trong các ĐVSN công lập với trong cơ quan nhà nước. - Theo Luật Viên chức năm 2010, tại Khoản 1 Điều 9 quy định: “Đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội thành lập theo quy định của pháp luật, có tư cách pháp nhân, cung cấp dịch vụ công, phục vụ quản lý nhà nước”. Đây là lần đầu tiên khái niệm này được ghi nhận trong văn bản pháp luật. Đặc trưng của ĐVSN công lập để phân biệt với cơ quan hành chính nhà nước, ĐVSN ngoài công lập và các cơ quan, tổ chức khác là vị trí pháp lý, tính chất hoạt động và đội ngũ viên chức. Các ĐVSN được các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội thành lập theo trình tự, thủ tục chặt chẽ và là bộ phận cấu thành trong cơ cấu tổ chức cơ quan nhà nước nhưng không mang quyền lực nhà nước, không có chức năng quản lý nhà nước. Các ĐVSN công lập bình đẳng với các tổ chức, cá nhân trong quan hệ cung cấp dịch vụ công. - Theo Nghị định số 85/2012/NĐ-CP: ĐVSN y tế công lập là tổ chức do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thành lập và quản lý theo quy định của pháp luật, có tư cách pháp nhân, con dấu, tài khoản và tổ chức bộ máy kế toán theo quy định của
6 pháp luật về kế toán để thực hiện nhiệm vụ cung cấp dịch vụ công hoặc phục vụ quản lý nhà nước trong các lĩnh vực chuyên môn y tế như: Y tế dự phòng; khám bệnh, chữa bệnh; điều dưỡng và phục hồi chức năng; giám định y khoa, pháp y, pháp y tâm thần; y dược cổ truyền; kiểm nghiệm dược, mỹ phẩm; an toàn vệ sinh thực phẩm; dân số - kế hoạch hóa gia đình; sức khỏe sinh sản; truyền thông giáo dục sức khỏe… Đặc điểm của ĐVSN y tế là thực hiện công bằng trong chăm sóc sức khỏe nhân dân, hoạt động vì lợi ích cộng đồng, giữ vai trò quan trọng trong hệ thống y tế quốc gia về lĩnh vực chăm sóc sức khỏe cho người dân. 1.1.2. Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế Các ĐVSN công lập không chỉ phong phú về số lượng, mà còn đa dạng về loại hình, lĩnh vực hoạt động. Do vậy, việc phân loại ĐVSN công lập rất phức tạp, tùy theo tiêu chí phân loại. - Theo tiêu chí mức độ tự chủ tài chính của ĐVSN công lập: + Theo Nghị định số 10/2002/NĐ-CP quy định 2 loại ĐVSN công lập có thu gồm: đơn vị tự bảo đảm chi phí hoạt động thường xuyên và đơn vị tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động thường xuyên. + Theo Nghị định số 43/2006/NĐ-CP xác định 3 loại ĐVSN công lập là: (i) đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động thường xuyên; (ii) đơn vị có thu sự nghiệp tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động thường xuyên, phần còn lại được ngân sách nhà nước cấp; (iii) đơn vị có nguồn thu sự nghiệp thấp, ĐVSN không có nguồn thu, kinh phí hoạt động thường xuyên theo chức năng, nhiệm vụ do ngân sách nhà nước bảo đảm toàn bộ kinh phí hoạt động. + Theo Luật Viên chức năm 2010, 2 loại ĐVSN công lập gồm: đơn vị được giao quyền tự chủ hoàn toàn về thực hiện nhiệm vụ, tài chính, tổ chức bộ máy, nhân sự và đơn vị chưa được giao quyền tự chủ hoàn toàn về thực hiện nhiệm vụ, tài chính, tổ chức bộ máy, nhân sự. + Nghị định số 85/2012/NĐ-CP và Nghị định số 16/2015/NĐ-CP, ĐVSN y tế được đăng ký và phân loại theo các nhóm: (i) Nhóm 1: Đơn vị có nguồn thu sự
7 nghiệp tự bảo đảm được toàn bộ kinh phí hoạt động thường xuyên và kinh phí đầu tư phát triển; (ii) Nhóm 2: Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự bảo đảm được toàn bộ kinh phí hoạt động thường xuyên; (iii) Nhóm 3: Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự bảo đảm một phần kinh phí hoạt động thường xuyên; (iv) Nhóm 4: Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp thấp hoặc không có nguồn thu, kinh phí hoạt động thường xuyên theo chức năng, nhiệm vụ được giao do ngân sách nhà nước bảo đảm toàn bộ. Việc phân loại các ĐVSN y tế được ổn định trong thời gian 03 năm, sau thời hạn 03 năm sẽ xem xét phân loại lại cho phù hợp. Trường hợp đơn vị có biến động về nguồn thu hoặc nhiệm vụ chi làm thay đổi cơ bản mức tự bảo đảm kinh phí hoạt động thường xuyên thì được xem xét điều chỉnh việc phân loại trước thời hạn. - Theo góc độ vị trí pháp lý, ĐVSN công lập có thể chia thành 5 loại sau: Đơn vị thuộc Bộ, cơ quan ngang Bộ; đơn vị thuộc Tổng cục, Cục; đơn vị thuộc Ủy ban nhân dân cấp Tỉnh; đơn vị thuộc cơ quan chuyên môn của Ủy ban nhân dân cấp Tỉnh; đơn vị thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện. Trong đó, ĐVSN công lập thuộc Bộ, cơ quan ngang Bộ bao gồm: Các ĐVSN công lập được quy định tại nghị định quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của từng Bộ, cơ quan ngang Bộ (các đơn vị nghiên cứu chiến lược, chính sách về ngành, lĩnh vực; báo; tạp chí; trung tâm thông tin hoặc tin học; trường hoặc trung tâm đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức; học viện) và các ĐVSN công lập trong danh sách ban hành kèm theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ. - Theo đặc điểm chuyên môn, các ĐVSN y tế còn được phân hạng và phân tuyến kỹ thuật. Trên nguyên tắc đánh giá theo các nhóm tiêu chuẩn gồm vị trí, chức năng và nhiệm vụ; quy mô và nội dung hoạt động; cơ cấu lao động và trình độ cán bộ; khả năng chuyên môn, hiệu quả chất lượng công việc và cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, ĐVSN y tế gồm 5 hạng: Hạng đặc biệt (chỉ áp dụng đối với một số bệnh viện lớn), Hạng I, Hạng II và Hạng III và hạng IV. Riêng đối với lĩnh vực khám chữa bệnh, các ĐVSN y tế được phân loại theo tuyến chuyên môn kỹ thuật, danh mục kỹ thuật, phân tuyến chuyên môn kỹ thuật và thẩm quyền phê duyệt danh mục kỹ thuật đối với hệ thống cơ sở khám bệnh, chữa
8 bệnh. Cụ thể có 4 tuyến sau: Tuyến trung ương (hay là tuyến 1); Tuyến Tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ứơng (hay là tuyến 2); Tuyến huyện, quận, thị xã, thành phố trực thuộc Tỉnh (hay là tuyến 3) và Tuyến xã, phờng, thị trấn (hay là tuyến 4). 1.1.3. Tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế Tài chính là một phạm trù kinh tế, biểu hiện quan hệ kinh tế giữa các chủ thể để hình thành, quản lý và sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đạt được các mục tiêu của nhà quản lý và các chủ thể liên quan. Tài chính của ĐVSN công lập trong lĩnh vực y tế là tổng thể các hoạt động thu chi bằng tiền do đơn vị tiến hành, là hệ thống các quan hệ kinh tế nảy sinh trong quá trình tạo lập và sử dụng các nguồn kinh phí, nhằm thực hiện chức năng bảo vệ, chăm sóc sức khỏe người dân và đáp ứng các nhu cầu, lợi ích chung của toàn xã hội về y tế. 1.2. Quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế 1.2.1. Khái niệm quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ Quản lý tài chính là sử dụng tài chính thông qua các chính sách, phương thức, hệ thống khác nhau làm công cụ quản lý kinh tế vĩ mô của Nhà nước. Nhà nước thông qua hoạt động tài chính để điều tiết hoạt động của nền kinh tế quốc dân theo mục tiêu đã định. Quản lý tài chính là một bộ phận, một khâu của quản lý kinh tế xã hội và là khâu quản lý mang tính tổng hợp. Việc quản lý, sử dụng nguồn tài chính ở các ĐVSN có liên quan trực tiếp đến hiệu quả kinh tế xã hội. Quản lý tài chính được coi là hợp lý, có hiệu quả nếu nó tạo ra được một cơ chế quản lý thích hợp, có tác động tích cực tới các quá trình kinh tế xã hội theo các phương hướng phát triển đã được hoạch định. Đối với ĐVSN công lập trong lĩnh vực y tế, quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ là việc sử dụng các công cụ quản lý để tác động lên các đối tượng và hoạt động tài chính thông qua quá trình lập kế hoạch và tổ chức thực hiện các kế hoạch tài chính, quyết toán và kiểm tra tài chính của đơn vị để điều tiết hoạt động của đơn vị nhằm đảm bảo tính chủ động, tăng sức cạnh tranh trong việc đáp ứng các dịch vụ y
9 tế phục vụ nhu cầu chăm sóc sức khỏe người dân, là cơ sở để khẳng định sự phồn thịnh hay diệt vong của đơn vị trong sự phát triển chung của xã hội. Đầu tư cho bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ nhân dân là đầu tư cho phát triển. Nhà nước luôn ưu tiên bố trí ngân sách, bảo đảm tốc độ tăng chi cho y tế cao hơn tốc độ tăng chi ngân sách nhà nước và có cơ chế, chính sách huy động, sử dụng hiệu quả các nguồn lực để bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ nhân dân; tổ chức cung cấp dịch vụ công, bảo đảm các dịch vụ cơ bản. Vì vậy, quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại các ĐVSN y tế công lập đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong xu thế hiện đại. 1.2.2. Mục tiêu quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ Hiện nay, khi đất nước đã có nhiều đổi mới, với nhiều thành phần kinh tế tham gia vào quá trình phát triển kinh tế- xã hội, nhiều nhà đầu tư quan tâm đến lĩnh vực y tế thì các ĐVSN y tế công lập sẽ phải đứng trước nhiều thách thức nếu không nỗ lực đổi mới và hoàn thiện cơ chế quản lý. Nhà nước đặt ra mục tiêu đổi mới mạnh mẽ công tác quản lý và tổ chức hoạt động của các ĐVSN y tế công lập, đẩy mạnh thực hiện quyền tự chủ về nhiệm vụ chuyên môn, tổ chức bộ máy, nhân sự và tài chính gắn với trách nhiệm công khai, minh bạch với mục tiêu là trao quyền tự chủ thật sự cho đơn vị. Đồng thời, sử dụng tiết kiệm và có hiệu quả các nguồn tài chính nhằm mở rộng và nâng cao chất lượng hoạt động sự nghiệp, tạo điều kiện cho các ĐVSN đảm bảo trang trải kinh phí hoạt động và nâng cao thu nhập của cán bộ, viên chức. Mục tiêu của quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ: - Đối với Nhà nước: khi nền kinh tế trong nước đang vận hành theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, các nhà quản lý cần biết sử dụng các công cụ quản lý tài chính phù hợp tác động vào hoạt động sự nghiệp thông qua cơ chế vốn có của nó, hướng vận động đến các mục tiêu mong muốn. - Đối với xã hội: + Nâng cao nhận thức của người dân, xã hội về đổi mới hoạt động của đơn vị cung ứng dịch vụ công lập và xã hội hóa một cách đầy đủ. + Thực hiện xã hội hóa trong việc cung cấp dịch vụ cho xã hội, huy động sự
10 đóng góp của cộng đồng xã hội để phát triển các hoạt động sự nghiệp, từng bước giảm dần bao cấp từ NSNN. NSNN có điều kiện tập trung chăm lo tốt hơn cho các đối tượngchính sách – xã hội, đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn trong việc tiếp cận và hưởng thụ các loại hình dịch vụ sự nghiệp công cơ bản, thiết yếu với chất lượng cao hơn và công bằng hơn. + Quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ đối với ĐVSN công lập là để phân biệt rõ ràng với cơ chế quản lý tài chính cơ quan hành chính nhà nước. + Quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ có ý nghĩa chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, nhân văn hết sức sâu sắc, góp phần vào sự nghiệp phát triển đất nước nhanh và bền vững theo định hướng xã hội chủ nghĩa, thể hiện tính ưu việt của chế độ ta. - Đối với các ĐVSN công lập: + Quản lý chặt chẽ các nguồn thu từ đó đánh giá được hiệu quả hoạt động của đơn vị, tạo khuôn khổ chi tiêu phù hợp, hiệu quả hoạt động cao đồng thời tiết kiệm chi phí, tạo điều kiện để tăng thu nhập cho cán bộ nhân viên, phát huy tính chủ động, sáng tạo, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. + Thay đổi tư duy của đội ngũ cán bộ về công tác quản lý, quản trị nội bộ ở các đơn vị, góp phần đổi mới đồng bộ cơ chế quản lý và phương thức hoạt động của các đơn vị nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả cung ứng các dịch vụ cả về số lượng và chất lượng. + Nâng cao khả năng huy động nguồn vốn phát triển hoạt động sự nghiệp của đơn vị. Nhờ đó, cơ sở vật chất của các đơn vị được tăng cường, tạo điều kiện mở rộng các hoạt động sự nghiệp phong phú, đa dạng, phù hợp với chức năng nhiệm vụ được giao. + Khuyến khích các đơn vị tự chủ thấp phấn đầu tăng nguồn thu để được mức tự chủ cao hơn. Đơn vị tự chủ càng cao về tài chính thì được tự chủ cao trong triển khai thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, nhân sự. 1.2.3. Bộ máy quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế Bộ máy quản lý tài chính trong lĩnh vực y tế chính là bộ máy kế toán hiện