Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:75

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề án "Quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang" được hoàn thành với mục tiêu nhằm phân tích thực trạng quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, giai đoạn 2019 -2023. Từ đó, đánh giá những thành công đạt được, hạn chế tồn tại và nguyên nhân; Làm rõ quan điểm, định hướng và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang giai đoạn 2025-2030.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI LÊ ANH DUY QUẢN LÝ THU THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH CÁ THỂ CỦA HUYỆN SƠN DƯƠNG, TỈNH TUYÊN QUANG ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ HÀ NỘI, NĂM 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI LÊ ANH DUY QUẢN LÝ THU THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH CÁ THỂ CỦA HUYỆN SƠN DƯƠNG, TỈNH TUYÊN QUANG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 8310110 ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. NGUYỄN THỊ HƯƠNG GIANG HÀ NỘI, NĂM 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các tài liệu được sử dụng trong công trình đều có nguồn gốc rõ ràng. Những đánh giá, nhận định trong công trình đều do cá nhân tôi nghiên cứu và thực hiện. Hà Nội, ngày …tháng …năm 2024 Tác giả Lê Anh Duy
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực tập và thực hiện đề án này, tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ. Trước tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới cô TS. Nguyễn Thị Hương Giang, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu cùng toàn thể thầy, cô giáo Trường Đại học Thương mại đã truyền đạt, trang bị cho tôi những kiến thức, và kinh nghiệm quý giá trong suốt hai năm học vừa qua Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo chi cục thuế huyện Sơn Dương cùng các ban, ngành đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thu thập số liệu để thực hiện đề án. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè, đồng nghiệp những người đã luôn tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ, cổ vũ và động viên tôi trong suốt thời gian thực hiện đề án. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày …tháng …năm 2024 Tác giả Lê Anh Duy
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ..........................................................................v DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ ....................................................................... vi TÓM TẮT ĐỀ ÁN .................................................................................................. vii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Lý do lựa chọn đề án .............................................................................................1 2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề án ..........................................................................3 3. Đối tượng và phạm vi của đề án ..........................................................................3 4. Quy trình và phương pháp thực hiện đề tài .......................................................3 5. Kết cấu của đề án ..................................................................................................5 PHẦN 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH CÁ THỂ TRÊN ĐỊA BÀN CẤP HUYỆN ...................6 1.1. Một số lý luận cơ bản về quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn cấp huyện .............................................................................................6 1.1.1. Khái niệm quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể ..........................6 1.1.2. Đặc điểm, vai trò của quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể ..............7 1.1.3. Công cụ, phương pháp, nguyên tắc quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể ...............................................................................................................8 1.1.4. Nội dung quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện ........................................................................................................................11 1.2. Kinh nghiệm về quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể ở một số địa phương và bài học rút ra cho chi cục thuế huyện Sơn Dương tỉnh Tuyên Quang .......................................................................................................................18 1.2.1. Kinh nghiệm quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể ở một số địa phương......................................................................................................................18 1.2.2. Bài học rút ra cho chi cục thuế huyện Sơn Dương tỉnh Tuyên Quang ....23 PHẦN 2: THỰC TRẠNG VÀ ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ QUẢN LÝ THU THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH CÁ THỂ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN SƠN DƯƠNG, TỈNH TUYÊN QUANG ........................................................................23 2.1. Khái quát về tình hình và yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang ........24
iv 2.1.1. Khái quát về hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang ...........................................................................................................24 2.1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang giai đoạn 2019 - 2023 .......27 2.2. Phân tích thực trạng quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang .....................................................31 2.2.1. Về xây dựng kế hoạch thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể ..................31 2.2.2. Về tổ chức thực hiện thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể.....................33 2.2.3. Về kiểm tra, giám sát thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể ...................44 2.3. Đánh giá chung về quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang ...........................................................45 2.3.1. Kết quả đạt được ...........................................................................................45 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ..............................................................................46 PHẦN 3: GIẢI PHÁP, KIẾN NGHỊ VÀ TỔ CHỨC HOÀN THIỆN QUẢN LÝ THU THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH CÁ THỂ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN SƠN DƯƠNG, TỈNH TUYÊN QUANG ...............................................................49 3.1. Bối cảnh và phương hướng hoàn thiện quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang ......................49 3.2. Nhiệm vụ và tổ chức hoàn thiện quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang ......................................53 3.3. Giải pháp, kiến nghị và đề xuất nhằm hoàn thiện quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang ........54 3.3.1. Hoàn thiện kế hoạch thu thuế đối với các hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang ...........................................................54 3.3.2. Hoàn thiện tổ chức thực hiện thu thuế đối với các hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang.............................................55 3.3.3. Tăng cường kiểm tra, giám sát công tác thu thuế đối với các hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang ......................56 3.3.4. Các giải pháp khác ........................................................................................58 3.4. Điều kiện hoàn thiện quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang .....................................................61 KẾT LUẬN ..............................................................................................................64 TÀI LIỆU THAM KHẢO
v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CQT Cơ quan thuế GTGT Giá trị gia tăng TNCN Thu nhập cá nhân KDCT Kinh doanh cá thể TTĐB Tiêu thụ đặc biệt KK - KTT Kê khai thuế QLNN Quản lý nhà nước KBNN Kho bạc nhà nước NSNN Ngân sách nhà nước NNT Người nộp thuế UBND Ủy ban nhân dân SXKD Sản xuất kinh doanh TT - HT Tuyên truyền – Hỗ trợ
vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Bảng Bảng 2.1. Số hộ kinh doanh cá thể giai đoạn 2019 - 2023........................................25 Bảng 2.2. Kế hoạch thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể (so với thực hiện) trên địa bàn huyện Sơn Dương ...............................................................................................32 Bảng 2.3. Kế hoạch thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể của Chi cục Thuế Sơn Dương ........................................................................................................................33 Bảng 2.4. Tình hình kê khai quyết toán thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương giai đoạn 2019 - 2023 .........................................................36 Bảng 2.5. Tình hình quản lý doanh thu hộ kinh doanh trên địa bàn huyện Sơn Dương giai đoạn 2019 – 2023 ...................................................................................41 Bảng 2.6. Kết quả thu, nộp thuế hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện giai đoạn 2019 – 2023 ...............................................................................................................42 Bảng 2.7. Tình hình kiểm tra, giám sát thuế đối với hộ kinh doanh cá thể giai đoạn 2019 - 2023 ...............................................................................................................44 Sơ đồ Sơ đồ 1. Quy trình thực hiện đề án .............................................................................4 Sơ đồ 2.1. Bộ máy quản lý thu thuế hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương ........................................................................................................................34
vii TÓM TẮT ĐỀ ÁN Đề án gồm 3 phần: Phần 1: Cơ sở lý luận và bài học thực tiễn về quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn cấp huyện. Phần 2: Thực trạng và đánh giá chung về quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang. Phần 3: Giải pháp, kiến nghị và tổ chức hoàn thiện quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang Trên cơ sở xác định rõ mục tiêu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, đề án đã thực hiện được những nhiệm vụ sau: Thứ nhất, hệ thống hóa cơ sở lý luận về công tác quản lý thu thuế đối với hộ KDCT tại địa phương, với các khái niệm cơ bản về thuế; thuế đối với hộ kinh doanh cá thể; quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể tại địa phương. Thứ hai, phân tích thực trạng quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương với các số liệu minh chứng về xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra, giám sát thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện. Đồng thời cũng đã phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang. Đánh giá tình hình quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương với kết quả đạt được và chỉ ra những hạn chế của cơ quan thuế và nguyên nhân của những hạn chế. Từ những hạn chế phân tích thực trạng tác giả đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương.
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề án Hội nhập kinh tế quốc tế luôn đòi hỏi mỗi quốc gia phải liên tục có những cải cách nền kinh tế để phù hợp và thích nghi với sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế thế giới. Trong công cuộc cải cách đó, đổi mới và hiện đại hóa ngành thuế luôn được Việt Nam và các quốc gia đặc biệt quan tâm bởi tầm quan trọng đặc biệt của nó đối với sự phát triển bền vững và ổn định lâu dài về mọi mặt của mỗi quốc gia. Thuế là nguồn thu chủ yếu của Ngân sách Nhà nước và là công cụ quan trọng để điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Vì vậy vấn đề quản lý thuế sao cho thu đúng, thu đủ, thu kịp thời luôn được đặt ra để tạo nguồn thu cho ngân sách và đảm bảo sự công bằng trong nghĩa vụ đóng góp của người dân. Cùng với sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước, nhà nước đã có những cải cách cơ chế quản lý thuế theo hướng tạo nâng cao trách nhiệm của tổ chức và cá nhân trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế với nhà nước, đồng thời từng bước điều chỉnh các sắc thuế phù hợp với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Theo báo cáo của Bộ tài chính năm 2023 tổng thu toàn ngành thuế tính đến ngày 20/12/2023 đạt 1.396.430 tỷ đồng, đạt 101,7% dự toán, trong đó thu nội địa đạt 1.336.487 tỷ đồng, đạt 100,4% so dự toán; Có 29/63 địa phương đã hoàn thành dự toán thu năm 2023. Trong đó có tỉnh Tuyên Quang tổng thu nội địa trên địa bàn thực hiện cả năm 2023 là 2.949,24 tỷ đồng; đạt 101% dự toán Bộ Tài chính, đạt 93,33% dự toán UBND tỉnh, tăng 10,84% so với cùng kỳ năm 2022. Để hoàn thành nhiệm vụ thu nội địa năm 2024, cục thuế tăng cường giải pháp quản lý để phấn đấu hoàn thành dự toán được giao. Có được kết quả trên, cục thuế Tuyên Quang đã triển khai quyết liệt, hiệu quả công tác quản lý thuế, trong đó, công tác tuyên truyền đã được cục thuế và các chi cục thuế tích cực triển khai bằng nhiều giải pháp, hình thức phong phú, đa dạng, đẩy mạnh qua hình thức điện tử nhằm đáp ứng xu hướng chuyển đổi số của Chính phủ và nhu cầu tiếp cận thông tin theo phương thức điện tử của người nộp thuế (NNT). Báo cáo tổng kết năm 2023 của tổng cục thuế cho thấy ước thực hiện cả năm 2023, tổng thu do cơ quan thuế quản lý vượt khoảng 5,5% dự toán, bằng 95,4% so với thực hiện năm 2022. Trong đó, dự kiến 16/20 khoản thu, sắc thuế hoàn thành và hoàn thành vượt mức dự toán. 08/20 khoản thu, sắc thuế có mức tăng trưởng so cùng kỳ; 47/64 Cục Thuế hoàn thành và hoàn thành vượt mức dự toán thu NSNN năm 2023.
2 Đảng ta luôn coi trọng thành phần kinh tế tư nhân, luôn tạo môi trường bình đẳng, thuận lợi để các thành phần kinh tế cùng phát triển. Trong những năm qua, với một cơ chế đơn giản, năng động, lực lượng hộ kinh doanh cá thể của cả nước đã không ngừng lớn mạnh, góp phần tăng thu cho ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, tình trạng vi phạm pháp luật về thuế của các hộ kinh doanh thường xảy ra dưới nhiều hình thức, với các mức độ vi phạm khác nhau, trong khi thực trạng quản lý hộ kinh doanh cũng còn nhiều bất cập dẫn đến hiệu quả thu thuế ở đối tượng này chưa đạt kết quả cao. Yêu cầu đặt ra là phải hoàn thiện chính sách và công cụ quản lý để nâng cao hiệu quả thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể. Công tác quản lý thu thuế nói chung, quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể nói riêng tại Chi Cục Thuế huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang trong thời gian qua đã đạt được những kết quả quan trọng. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại, hạn chế, chưa hoàn thiện, còn nhiều vướng mắc, bất cập cả về quy trình quản lý như quản lý kê khai thuế chưa đầy đủ, đúng hạn, quản lý thu thuế chưa sát với kê khai, vẫn còn những trường hợp hộ kinh doanh cá thể chậm nộp thuế và nợ thuế. Hiện nay, tình trạng hộ kinh doanh cá thể kê khai thuế ít hơn số lượng hộ kinh doanh cá thể đăng ký thành lập, tình hình nộp thuế chưa phản ảnh đúng quy mô hoạt động sản xuất kinh doanh của hộ kinh doanh cá thể. Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ tin học vào công tác thu thuế và quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể còn chưa được quan tâm, trang thiết bị và phần mềm quản lý thuế tại Chi cục thuế huyện Sơn Dương còn lạc hậu và sử dụng chủ yếu bằng phương pháp truyền thống. Theo thông tin báo cáo tổng kết năm 2023 và triển khai nhiệm vụ năm 2024 của chi cục thuế huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang thì việc kê khai đối tượng nộp thuế là hộ kinh doanh cá thể còn chậm trễ, sai sót. Trong số các hộ nộp tờ khai thuế thì phải đến 30% số tờ khai được chuyển cho đội Dự toán - kê khai - kế toán thuế và tin học không đúng với thời hạn theo quy định. Số tờ khai mà cán bộ đội thuế liên xã tự ý khai hộ hộ kinh doanh còn cao. Việc bố trí nguồn nhân lực chưa đầy đủ; trình độ quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể của một số công chức chưa đáp ứng được yêu cầu công cuộc cải cách hành chính, hiện đại hoá ngành thuế. Công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức thu thuế trên địa bàn huyện Sơn Dương còn ít được quan tâm, nguồn kinh phí tập huấn, bồi dưỡng chưa đủ đáp ứng nhu cầu. Từ những lý do trên nhằm đưa ra các giải pháp trước mắt và lâu dài cho chi cục thuế huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang, tác giả chọn vấn đề nghiên cứu
3 trong đề án tốt nghiệp thạc sỹ chuyên ngành quản lý của mình là “Quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang” 2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề án Mục tiêu Đề án đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang. Nhiệm vụ + Hệ thống hóa một số lý luận cơ bản về quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện. + Phân tích thực trạng quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, giai đoạn 2019 -2023. Từ đó, đánh giá những thành công đạt được, hạn chế tồn tại và nguyên nhân. + Làm rõ quan điểm, định hướng và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang giai đoạn 2025-2030. 3. Đối tượng và phạm vi của đề án Đối tượng nghiên cứu: Thực trạng quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang + Về thời gian: Số liệu phân tích thực trạng quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương giai đoạn 2019 -2023; đề xuất giải pháp áp dụng cho chi cục thuế huyện Sơn Dương đến năm 2030. + Về nội dung: Thực trạng nội dung quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể tập trung vào: Xây dựng kế hoạch thu thuế; Tổ chức thực hiện thu thuế; Kiểm tra, giám sát thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể. 4. Quy trình và phương pháp thực hiện đề tài Để hoàn thành đề án, thì tác giả đã thực hiện theo quy trình nghiên cứu như sau:
4 Nghiên cứu Xây dựng Thu thập dữ Phân tích Giải thích kết các khái niệm đề cương liệu dữ liệu quả và viết và lý thuyết đề án Tìm hiểu tình hình thực tế Sơ đồ 1. Quy trình thực hiện đề án (Nguồn: Tác giả tự xây dựng) Phương pháp thu thập dữ liệu: + Tác giả thu thập dữ liệu từ các giáo trình, luận văn thạc sĩ, đề án tốt nghiệp thạc sĩ, các bài báo, công trình nghiên cứu liên quan để làm cơ sở lý luận. Để phân tích thực trạng quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện, tác giả sẽ dựa trên việc thu thập số liệu từ các nguồn như: Thu thập các số liệu liên quan đến thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể huyện Sơn Dương tại các cơ quan chuyên ngành của huyện; Các quyết định, báo cáo, ý kiến chỉ đạo của UBND huyện Sơn Dương về giao chỉ tiêu kế hoạch phát triển kinh tế xã hội, Nghị quyết của Hội đồng nhân dân huyện về việc giao chỉ tiêu biên chế cho các đơn vị cơ quan trong toàn huyện. Các báo cáo của Chi cục thuế về tình hình thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể huyện Sơn Dương. Các quy định, chính sách pháp luật của nhà nước về thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể thông qua các văn bản quy phạm pháp luật như: Luật thuế, Luật NSNN, Nghị định của Chính phủ hướng dẫn Luật NSNN, Thông tư của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện Nghị định và các văn bản quản lý của địa phương, các dữ liệu thống kê tình hình ngân sách địa phương… Phương pháp phân tích, xử lý dữ liệu: + Phương pháp thống kê mô tả: Dựa trên các dữ liệu thống kê, số liệu mô tả sự biến động cũng như những thay đổi về số liệu... Phương pháp này sử dụng để mô tả thực trạng công tác quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể. + Phương pháp tổng hợp: Những vấn đề sẽ được phân tích theo nhiều góc độ khác nhau, phân tích từng chỉ tiêu rồi tổng hợp lại lôgic với nhau. Phân tích thực trạng quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương và qua đó chỉ ra những điểm mạnh, điểm yếu, những hạn chế, tồn tại của công tác
5 quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể nhằm đề xuất những giải pháp có tính khả quan để giải quyết, khắc phục những hạn chế, tồn tại. + Phương pháp so sánh: Phương pháp so sánh được sử dụng trong quá trình phân tích, đánh giá thực trạng quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể huyện Sơn Dương qua các năm. Tiến hành so sánh, nếu quá trình thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể của huyện giai đoạn nghiên cứu (2019 - 2023), so sánh kết quả thực hiện quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể giữa các cấp chính quyền. Từ đó rút ra những nhận xét, đánh giá tạo cơ sở cho các phương pháp phân tích, tổng hợp. + Phương pháp quy nạp diễn dịch: Tác giả sử dụng phương pháp quy nạp, diễn dịch để đưa ra những đánh giá mang tính tổng quát về thực trạng ở địa phương và từ đó đề ra những giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương. 5. Kết cấu của đề án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục bảng biểu, danh mục tài liệu tham khảo, đề án được kết cấu gồm 3 phần: Phần 1: Cơ sở lý luận và bài học thực tiễn về quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn cấp huyện Phần 2: Thực trạng và đánh giá chung về quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang Phần 3: Giải pháp, kiến nghị và tổ chức hoàn thiện quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang
6 PHẦN 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH CÁ THỂ TRÊN ĐỊA BÀN CẤP HUYỆN 1.1. Một số lý luận cơ bản về quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn cấp huyện 1.1.1. Khái niệm quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể Theo Lê Xuân Trường (2016) cho rằng: Quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể là hoạt động của cơ quan quản lý nhà nước, được phân cấp từ trung ương đến địa phương, được thực hiện theo pháp luật và chính sách hiện hành. Quá trình thực hiện thu và quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể là một hệ thống gồm nhiều cơ quan chức năng khác nhau như: cơ quan thuế, cơ quan ban hành chính sách thu, cơ quan quản lý thu thuế. Phần lớn các khoản thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể đều đòi hỏi sự quản lý chặt chẽ để bắt buộc chủ thể kinh tế phải tuân thủ thực hiện theo pháp luật. Quản lý thu thuế thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể được thực hiện theo pháp luật và kê khai. Quá trình thực hiện thu và quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể là một hệ thống gồm nhiều cơ quan chức năng khác nhau như: cơ quan thuế, cơ quan ban hành chính sách thu, cơ quan quản lý thuế. Đối với Trung ương: Quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể đối với trung ương là quá trình hình thành ban hành pháp luật, chính sách, công cụ; tạo lập và phân cấp bộ máy, chỉ đạo hướng dẫn thực hiện quy trình kê khai và thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể. Công tác quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể đối với trung ương được Tổng cục Thuế trực thuộc Bộ Tài chính Việt Nam, thực hiện trong phạm vi cả nước theo quy định của pháp luật. Đối với địa phương: Quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể là quá trình nhà nước tại địa phương bao gồm Cục Thuế đối với cấp tỉnh và Chi cục thuế đối với cấp huyện, triển khai sử dụng hệ thống các công cụ chính sách, pháp luật đã được trung ương ban hành để tiến hành quản lý thu thuế và thuế đối với hộ kinh doanh cá thể nhằm đảm bảo tính công bằng khuyến khích sản xuất kinh doanh phát triển. Phần lớn các khoản thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể đều mang tính chất cưỡng bức, do đó đòi hỏi sự quản lý chặt chẽ để bắt buộc chủ thể kinh tế phải tuân thủ thực hiện theo pháp luật. Hiện nay trong phạm vi nghiên cứu, đề án sử dụng khái niệm quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể tại địa phương: Quản lý thu thuế đối với hộ kinh
7 doanh cá thể tại địa phương là quá trình triển khai các nội dung xây dựng kế hoạch thu thuế, tổ chức thực hiện thu thuế và kiểm tra giám sát thu thuế để quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể nhằm đảm bảo tính công bằng khuyến khích sản xuất kinh doanh tại địa phương phát triển. 1.1.2. Đặc điểm, vai trò của quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể Đặc điểm của quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể Đặc điểm của quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể xuất phát từ đặc điểm của đối tượng nộp thuế chính là các hộ kinh doanh cá thể và có các đặc điểm sau: - Các hộ kinh doanh cá thể dựa trên sở hữu tư nhân và hoạt động nhỏ lẻ, chủ yếu dựa vào vốn và mức lao động của một hoặc một nhóm người. - Số lượng hộ kinh doanh lớn, quy mô thường nhỏ lẻ, đa dạng về đối tượng, hình thức, ngành nghề, địa bàn và thời gian hoạt động. Do đặc điểm trên mà công tác quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể tương đối khó khăn và bất cập do khó kiểm soát về số lượng hộ kinh doanh cũng như doanh thu thật chịu thuế. - Ý thức tuân thủ pháp luật nhìn chung còn chưa cao do hộ kinh doanh tương đối dễ dàng thành lập, ràng buộc về cơ sở pháp lý ít hơn doanh nghiệp (có hóa đơn chứng từ rõ ràng, có con dấu…) do vậy tình trạng trì hoãn nộp thuế, lách thuế, trốn thuế vẫn còn xảy ra. Vai trò của quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể Số hộ kinh doanh ngày càng phát triển và đóng góp ngày càng nhiều cho xã hội, tạo lập nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Vì vậy, quản lý công tác thu thuế đối với hộ kinh doanh có vai trò như sau: - Giúp tăng doanh thu cho NSNN. Đối với Việt Nam, thuế được coi là nguồn thu thu chính và chiếm tỷ trọng chủ yếu trong tổng số thu của NSNN. Do quy mô kinh doanh của các hộ kinh doanh cá thể thường là nhỏ nên mặc dù số lượng lớn nhưng doanh thu thuế từ khu vực này lại chỉ chiếm tỷ trọng khiêm tốn trong tổng thu ngân sách. Tuy nhiên việc quản lý đối tượng này lại tương đối khó khăn do đây lại là thành phần kinh tế khá phức tạp, số lượng nhiều nhưng khó kiểm soát. Vì vậy, nếu đẩy mạnh, tăng cường công tác quản lý thì sẽ có có tác dụng tạo lập sự công bằng cho xã hội và tăng thu cho NSNN. - Giúp nâng cao ý thức chấp hành pháp luật cho các hộ kinh doanh: Đặc điểm dễ thấy của mô hình kinh doanh cá thể là mang tính tự phát cao, việc thực hiện dễ dàng, quản lý thuế đối với đối tượng này tương đối lỏng do đó tạo kẽ hở cho các cá nhân trốn thuế. Do vậy việc tăng cường công tác quản lý giúp nâng cao ý thức
8 tuân thủ pháp luật, ý thức được quyền và trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ nộp thuế của mỗi hộ kinh doanh cá thể. - Giúp thực hiện vai trò quản lý của Nhà nước đối với khu vực kinh tế cá thể. Vai trò của thuế mang tính toàn diện trên nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, những vai trò đó không mang tính khách quan, mà nó là kết quả của những tác động từ phía con người. Những tác động này được thực hiện thông qua những nội dung, những công việc cụ thể của công tác quản lý thuế. Để đạt phát huy được những vai trò trên, yêu cầu cơ bản của công tác quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh là phải đạt được mục tiêu làm cho đối tượng nộp thuế hiểu được lợi ích và nghĩa vụ việc nộp thuế, từ đó tận thu tối đa các nguồn thu cho NSNN. Cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến cho người nộp thuế các luật thuế để nâng cao ý thức, tự nguyện, tự giác chấp hành. Ngoài ra, để hạn chế thất thoát các khoản thu, khai thác tối đa bằng cách: + Thu đầy đủ số thuế ghi thu, hạn chế không để tình trạng nợ đọng. + Quản lý tổng số đối tượng tham gia kinh doanh, số lượng hộ kinh doanh tạm nghỉ kinh doanh. + Quản lý doanh thu giao khoán cho đối tượng nộp thuế sát với doanh thu thực tế. 1.1.3. Công cụ, phương pháp, nguyên tắc quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể * Công cụ Công cụ quản lý thu thuế hộ kinh doanh cá thể bao gồm pháp luật, kế hoạch, chính sách, cụ thể là: Công cụ pháp luật Pháp luật là công cụ không thể thiếu của cơ quan thuế từ cấp trung ương đến cấp địa phương. Cơ quan thuế luôn thực hiện quyền của mình bằng các văn bản quy phạm pháp luật để tác động vào ý chí, hành vi của đối tượng quản lý. Quản lý thu thuế hộ kinh doanh cá thể bằng công cụ pháp luật chính là việc sử dụng các văn pháp luật của Nhà nước quy định rõ về nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan nhà nước và trách nhiệm, nghĩa vụ của các tổ chức, cá nhân về quản lý thu thuế hộ kinh doanh. Bên cạnh đó, công cụ pháp luật quy định nguồn thu thuế của các đơn vị, hướng dẫn chấp hành luật thuế, quy định về thu thuế hộ kinh doanh cá thể.
9 Cùng với đó, công cụ pháp luật còn thể hiện qua các nghị định, thông tư xử phạt đối với các trường hợp làm thất thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể. Những văn bản trên là căn cứ để các cơ quan quản lý thu thuế hộ kinh doanh cá thể thực hiện việc phân cấp quản lý, thực hiện lập dự toán, quyết toán và thu thuế hộ kinh doanh cá thể hiệu quả. Mọi đối tượng, tổ chức và cá nhân đều phải tuân thủ theo luật định về quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể. Công cụ kế hoạch hóa Trong quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể, công cụ kế hoạch hóa là công cụ quản lý quan trọng không thể thiếu được ở tất cả các cấp quản lý trong đó có thu thuế cấp huyện. Kế hoạch thu thuế đảm bảo cho việc lãnh đạo, chỉ đạo của cơ quan thuế có sự thống nhất trong quản lý thu thuế. Kế hoạch thu khi được phê duyệt là cơ sở pháp lý để quyết định các khoản thu và mức thu. Đây là công việc khó khăn và tốn kém cần có sự phối hợp thực hiện của nhiều cơ quan quản lý. Từ đó, cơ quan thuế sẽ kiểm soát được mọi diễn biến về tình hình thu thuế được lập chi tiết theo từng khoản thu, vùng lãnh thổ và theo các ngành nghề kinh doanh. Kế hoạch thu thuế theo khoản thu là kế hoạch thu được lập theo nội dung các khoản thu: các khoản thu từ thuế, các khoản thu từ phí, lệ phí… Kế hoạch thu thu thuế theo địa bàn kinh doanh là kế hoạch thu được lập theo các cấp hành chính gồm: kế hoạch thu thuế toàn quốc, kế hoạch thu thuế thành phố, kế hoạch thu thuế cấp huyện. Kế hoạch thu thuế theo ngành nghề kinh doanh là kế hoạch thu được lập theo các ngành nghề như: nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ. Công cụ chính sách Chính sách quản lý thu thuế đối với HKDCT là hệ thống những hành động có chủ đích, mang tính quyền lực nhà nước, được ban hành theo những trình tự, thủ tục nhất định, nhằm mục tiêu giải quyết các vấn đề liên quan đến quản lý thu thuế. Chính sách điều chỉnh những quan hệ ít mang tính ổn định, mềm dẻo, linh động. Chính sách có tác động nhanh, kịp thời và toàn diện đến nhận thức, thái độ và hành
10 vi của đối tượng bị tác động. Đặc biệt, chính sách điều chỉnh động cơ, tạo động lực cho hành vi, hoạt động của các cá nhân và từng nhóm đối tượng cụ thể. Theo đó, chính sách là công cụ được sử dụng bởi Nhà nước để giải quyết các vấn đề công trong đó có quản lý thu thuế đối với HKD cá thể tại cấp huyện để đạt được mục đích như kỳ vọng. Chính sách là một công cụ quan trọng để chính quyền địa phương thực hiện quản lý thu thuế sao cho hiệu quả. Các chính sách chủ yếu liên quan đến quản lý thu thuế HKD cá thể do nhà nước ban hành được các cơ quan quản lý thu thuế trên địa bàn cấp huyện áp dụng là chính sách thuế, chính sách phí, lệ phí, chính sách giá đất, chính sách miễn giảm thuế, phí, lệ phí.... Trong đó, chính sách thuế nhằm đảm bảo các nguồn thu từ thuế, chính sách phí, lệ phí nhằm đảm bảo cho việc thực hiện thu các khoản phí, lệ phí…. * Phương pháp quản lý thu thuế hộ kinh doanh cá thể Phương pháp quản lý thu thuế hộ kinh doanh cá thể bao gồm phương pháp kinh tế, phương pháp hành chính, phương pháp giáo dục, cụ thể : Phương pháp kinh tế: Hoạt động quản lý thu thuế được quy định rõ trong pháp luật quản lý thu thuế. Theo đó việc xác định quyền hạn, nghĩa vụ, trách nhiệm của NNT trên cơ sở hệ thống các văn bản quản lý thu thuế cũng như quyền hạn, nghĩa vụ, trách nhiệm của cơ quan quản lý có thẩm quyền. Khả năng tuân thủ pháp luật nói chung và pháp luật thuế nói riêng của các hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh chưa cao. Tình trạng trốn thuế, gian lận thuế còn nhiều, tuân thủ tự nguyện và nhận thức về khai, nộp thuế chưa cao ảnh hưởng đến công tác quản lý thuế, gây thất thu ngân sách nhà nước. Phương pháp hành chính: Là các biện pháp áp đặt, quy định bắt buộc cho hộ kinh doanh cá thể. Để đạt được hiệu quả trong công tác quản lý có thể sử dụng nhiều phương pháp khác nhau như phương pháp kinh tế, phương pháp hành chính, phương pháp tuyên truyền vận động giáo dục thuyết phục. Tuy nhiên quản lý thu thuế việc sử dụng phương pháp hành chính là chủ yếu. Phương pháp này thể hiện việc tuân thủ mệnh lệnh, quyết định của cơ quan cấp trên là chủ yếu. HKD nộp thuế phải chấp hành nghiêm chỉnh quyết định cơ quan quản lý bởi các quyết định này mang tính pháp lý bắt buộc đối tượng nộp thuế phải thực hiện. Nếu không thực hiện chấp hành theo quyết định đối tượng nộp thuế sẽ phải chịu sự cưỡng chế, xử phạt hành chính theo quy định.
11 Phương pháp giáo dục: Hướng dẫn khai nộp thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh trực tiếp nộp thuế theo phương pháp khoán về một số nội dung cụ thể về hướng dẫn nộp lệ phí môn bài, hướng dẫn khai thuế, nộp thuế gồm cách khai thuế khoán, nộp hồ sơ khai thuế và hướng dẫn nộp thuế khoán; đồng thời, hướng dẫn sử dụng hóa đơn và một số nội dung quan trọng khác. Tuyên truyền, hỗ trợ hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh thực hiện khai thuế, nộp hồ sơ khai thuế, nộp thuế và tra cứu thông tin công khai về hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh theo quy định. * Nguyên tắc quản lý thu thuế hộ kinh doanh cá thể Thứ nhất, nguyên tắc thống nhất, tập trung dân chủ. Thống nhất, tập trung dân chủ là nguyên tắc chủ đạo trong nền kinh tế - xã hội và quản lý NSNN trong đó có quản lý thu thuế. Mặt khác, thuế chứa đựng các yếu tố chính trị - xã hội vừa gắn lợi ích chung của toàn xã hội và tác động đến lợi ích của cá nhân và pháp nhân trong nền kinh tế. Vì vậy quản lý thu thuế tất yếu chịu sự chi phối của nguyên tắc thống nhất, tập trung dân chủ. Thứ hai, nguyên tắc tiết kiệm hiệu quả: Trong quá trình quản lý thu thuế của đối tượng nộp thuế vào NSNN việc phát sinh các chi phí là điều không thể tránh khỏi từ cả cơ quan thuế lẫn NNT. Vì vậy việc thực hiện quản lý thu thuế như nào để tiết kiệm mà vẫn đạt được hiệu quả được đặt ra, làm sao để chi phí phát sinh từ phí NNT và cơ quan thuế là thấp nhất, số thu vào NSNN là cao nhất nhưng vẫn đảm bảo kịp thời, đúng đủ, hạn chế các trường hợp trốn thuế, gian lận thuế. Thứ ba, nguyên tắc phù hợp : Quản lý thu thuế phải đảm bảo phù hợp với thực trạng phát triển KT-XH trong từng thời kỳ và phù hợp thông lệ quốc tế. Nguồn thu của thuế phụ thuộc vào tình hình KT-XH. Tùy vào điều kiện tăng trưởng và hội nhập là cơ sở cho việc xây dựng, điều chỉnh các văn bản pháp luật về thuế đáp ứng yêu cầu thực tế, phù hợp với các thông lệ quốc tế để công tác thu thuế đạt hiệu quả. 1.1.4. Nội dung quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện 1.1.4.1. Xây dựng kế hoạch thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể Xây dựng kế hoạch thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể, là bước đầu tiên trong những nội dung quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể; có tính quyết định, trọng yếu đối với công tác thu thuế hộ KDCT. Bởi lẽ với hệ thống kế hoạch được xây dựng hợp lý, triển khai kịp thời sẽ giúp công tác thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể đạt hiệu quả.