Đề cương chương trình cấp bộ năm học 2011-2012: Biến đổi tâm lý của thanh thiếu niên nước ta hiện nay dưới tác động của kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế

Chia sẻ: Huynh Thi Thuy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:62

Thêm vào BST

Báo xấu

98
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhằm giúp các bạn có thêm tài liệu phục vụ nhu cầu học tập và nghiên cứu, mời các bạn cùng tham khảo nội dung đề cương chương trình cấp bộ năm học 2011-2012 "Biến đổi tâm lý của thanh thiếu niên nước ta hiện nay dưới tác động của kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế" dưới đây. Tham khảo nội dung đề cương để nắm bắt đầy đủ thông tin chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề cương chương trình cấp bộ năm học 2011-2012: Biến đổi tâm lý của thanh thiếu niên nước ta hiện nay dưới tác động của kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế

VIEN KHOA HOC XA H0I VIET NAM VIEN TAM LY HOC D § c m y n q C h ip o n q tr in h c a p B o n a m 2011 - 2 0 1 2 : BIEN DOl TAM LY ClIA THANH THI^U NIEN NU’O’C TA HIEN NAY DUO\ TAC DONG COA KINH T£ THI■TRU’O’NG VA HOI NHAP q u 6 c i t * • Chu nhiem chutfng trinh: GS.TS. Vu Dung Cd quan chu tri de tai : VIEN TAM LY HOC HA NOI-2010
I. THONG TIN CHUNG VE DE TAI 1 Ten churnig trinh Bien doi tam ly cua thanh thieu nien m rac ta hien nay diroi tac dong cua kinh che thi trirdng va hoi nhap quoc te 2 Thoi gian thuc chuong trinh : 24 thang (2011 - 2012) 3 Tong kinh phi chmmg trinh : 2.500.000.000 d 4 Ho va ten chu nhiem chuung VU DUNG Namsinh 1955 trinh Chuc danh khoa hoc, hocvi Giaosu,Ti&isy □ P Chucvu : Vim tarong Vim Tam ly hoc Caquancongtacvadiachi: ViaiTamlyhoc 37, Kim Ma Thuong, C6ng Vi Ba E)mh, HaNoi Dial 38325.177 DioithoaididSng 0913204.007 Ihoai 38325.174 Fax 38328.893 E-mail vudzungtamly@yahoo.com 5 To chuc chu tri chmmg trinh Vien Tam ly hoc. Vien Khoa hoc xa hoi Viet Nam EMachi: 37, Kim Ma Thuong, C6ng Vi Ba Dinh, Ha Noi EM&i 38325.177 Fax 38328.893 Ihoai 38325.174 6 CAC CAN B0 THlTC HEN CHl/ONG TRINH Ho va ten, hoc ham Thoi gian lam hoc vj T6 chirc N6i dung cong vifc viec cho de tai TT cong tac tham gia 1 GS.TS. Vien Chu nhiem 18 thang/24 Vu Dung Tam ly hoc chuong trinh thang 2 PGS.TS. Le Thanh Vien Chu nhiem de tai 18 thang/24 Huong cdp bo trong thang Tam ly hoc chuong trinh 3 PGS.TS. Phan Mai Vien Chu nhiem d6 tai 18 thang/24 Huong cap bo trong thang Tam ly hoc chuong trinh 2
4 TS. La Thu Thuy Vien Chu nhiem de tai 18 thang/24 Tam ly hoc cdp bo trong thang chucmg trinh 5 Vien Chu nhiem de 5 thang/24 thang 18 thang/24 Tam ly hoc tai cap bo thang trong chircmg trinh 6 TS. Vu Quynh Chau Vien Chu nhiem de tai 18 thang/24 Tam ly hoc cdp bo trong thang chuong trinh 7 TS. Le Van Hao Vien Chu nhiem d6 tai 18 thang/24 Tam ly hoc cdp bo trong thang chircmg trinh 8 TS. Nguyln Thi Hoa Vien Chu nhiem de tai 18 thang/24 Tam ly hoc c£p bo trong thang chuonmg trinh 9 TS. D6 Ngoc Khanh Vien Chu nhiem d6 tai 18 thang/24 Tam ly hoc clp bo trong thang chucmg trinh 10 CN. Mai Thanh Thg Vien Thanh vien tham 5 thang/24 Tam ly hoc gia d6 tai thang 11 Ths. Bui Van Anh Vien Thanh vien tham 5 thang/24 Tam ly hoc gia de tai thang 12 Ths. To Thuy Hanh Vien Thanh vien tham 5 thang/24 Tam ly hoc gia dh tai thang 13 CN D6 Duy Hung Vien Thu ky d6 tai 12 thang/24 Tam ly hoc thang 14 GS.TS. Trinh Duy Vien Xa hoi Thanh vien tham 2 thang/24 Luan hoc gia de tai thang 15 PGS.TS. Nguyln H6i Khoa xa hoi Thanh vien tham 2 thang/24 \ Loan hoc, DH gia de tai thang KHXH&NV Ha Noi 16 GS.TS. Dang Canh Vien nghien Thanh vien tham 2 thang/24 Khanh curu thanh nien gia dh tai thang 17 PGS.TS. Bui Quang Vien xa hoi Thanh vien tham 2 thang/24 > Dung hoc gia de tai thang 3
18 PGS.TS. Hoang Ba Khoa xa hoi Thanh vien tham 2 thang/24 Thinh hoc, DH gia de tai thang KHXH&NV HaNoi 7. CAC CO QUAN THAM GIA THT/C HIEN CHl/ONG TRINH r TT Cor quan phoi hop Noi dung phoi hop 1 Vien Tam ly hoc Chu tri thuc hien d6 tai r > 2 Khoa tam ly - Giao due, Dai hoc su pham Tham gia viet chuyen de Ha Noi va di6u tra thuc tiln 3 Khoa Xa hoi hoc, Dai hoc KHXH & NV Tham gia vi6t chuyen de Ha noi va didu tra thuc tiln 3 Vien Xa hoi hoc Tham gia viet chuyen de va di6u tra thuc tiln 4 Vien nghien cuu thanh nien Tham gia vi6t chuyen de va dilu tra thuc tiln r \ 5 Vien *ighien cuu Gia dinh va Giai Tham gia viet chuyen de va dieu tra thuc tiln II. MOI LIEN HE GIU A CHl/ONG TRINH CAP BO GIAI DOAN 2011 - 2012 VA CHl/ONG TRiNH NGHIEN CUU 2013 - 2015 Giai doan 2011 - 2015, Vien tam ly hoc du kiln se nghien cuu bi6n doi tam ly cua hai nhom xa hoi Ion, co tinh thai sir a nuac ta duai tac dong cua kinh te thi tnrcmg va hoi nhap quoc t6 sau : Trong chuang trinh cap Bo nam 2009 - 2010, Vien Tam ly hoc da nghien cuu nhung vin d6 tam ly xa hoi cua nguai Viet Nam giai doan 2011 - 2010, trong do co nghien cuu nhung van de tam ly xa hoi cua 4 nhom xa hoi Ion a nuac ta hien nay la : cong nhan, nong dan, tri rhuc va doanh nhan. Trong cac nhom xa hoi Ion a nuac ta hien nay, ngoai 4 nhom tren con mot so nhom xa hoi Ion quan trong khac la thanh thilu nien, cac nhom ton giao, cac dan toe.. .Nhirng nhom nay co nhi6u bien doi v6 tam ly do tac dong cua ca che thi trucmg va hoi 4
r r r t r nhap quoc te. Sir bien doi tam ly cua cac nhom nay co tac dong Ion den sir phat trien cua d£t nuac hien nay. Do vay giai doan 2011 - 2015, Vien Tam ly hoc sr nghien cuu bi6n d6i tam ly cua hai nhom xa hoi Ion quan trong nay. Cu the nhu sa u : 1. Giai doan 2011 - 2012 : Nghien cuu bi6n doi tam ly cua thanh thieu nien. 2. Giai doan 2013 -2 0 1 5 : Nghien cuu nhung v&n de tam ly co ban va nhftng bien doi tam ly cua cac nhom ton giao a nuac ta. Moi lien he cua giai doan nghien cuu nam 2011 - 2012 va giai doan 2013 — 2015 a ch6 day la nhihig nghien cuu ve bi6n doi tam ly cua cac nhom xa hoi Ion quan trong a nuac ta hien nay. Nhihig nhom xa hoi nay co lien quan de nhau. Nhi6u tin d6 cac ton giao hoac nhihig ngudi huong den ton giao a nuac ta hien nay la thanh thieu nien. Nghien cuu tam ly cua cac nhom ton giao giup chung ta hieu them dugc tam ly thanh thieu nien va ngugc lai. Mat khac, viec nghien cuu hai nhom xa hoi nay co moi lien he chat che vai cac nhom xa hoi trong chuong trinh nghien cuu giai doan 2009 - 2010. Qua ket qua cac chuong trinh nghien cuu nay chung .ta se co buc tranh ve bien d6i tam ly cua cac nhom xa hoi Ion a nuac ta hien nay. III. TONG QUAN TINH HINH NGHIEN CUtJ VA LY DO CHON CHU ONG TRINH TONG QUAN TINH HINH NGHIEN CUXJ 8 .1 . Tong quan tinh hinh nghien cuu thudc linh vuc cua de tai Thanh thieu nien la lire lugng xa hoi quan trong cua xa hoi, la tuang lai cua cac qu6c gia, vi vay day la luong luon luon thu hut dugc sir quan tam cua nhi6u nha nghien cuu trong va ngoai nuac. Co th6 neu ra mot so huong va cong trinh nghien cuu v6 van d6 nay nhu sau : •> Co the phan cac nghien cuu cua tac gia trong nuac va nuac ngoai theo 5
cac huang chinh sau : a. Nhung nghien citu ve thanh nien : * Huang nghien cuu ve sinh vien va hoat dong hoc tap cua ho : Mot so nha tam ly hoc quan tam den su thich ung vai qua trinh hoc tap cua sinh vien nuac ngoai vai moi trucmg van hoa mai - van hoa cua dat nuac ma ho den de hoc tap. Tac gia A. Carey da phan tich qua trinh f r thich ung cua sinh vien nuac ngoai, chu yeu la sinh sinh vien A, Phi vai nen van hoa Anh trong qua trinh ho hoc tap tai Anh. Carey chu y nhieu r r ' den nhung kho khan ma sinh vien phai doi mat trong cuoc song. A. Anumonye da phong vdn 150 sinh vien nguai chau Phi hoc tap a Anh va nhan thay a sinh vien co nhieu cam xuc hang hut, ong phat hien ra rang sir khong thich urng vai moi truang van hoa mai lam cho sinh vien gap nhieu kho khan trong hoc tap va sinh hoat. Mot nghien cuu khac cua tac gia K.A. Singh ve sir thich ung cua sinh vien An Do hoc tap tai Anh va ong cho rang su thich umg cua ho co su khac nhau gitra cac nhom sinh vien. Su thich ung nay phu thuoc vao dia vi xa hoi, lura tu6i, phim chat tam ly ca nhan, loai trucmg va thai han cu tru cua ho. * Nghien cuu ve thich umg ngh6 nghiep cua thanh nien : Thich ung vai nghe nghiep la sir thich ung quan trong cua con nguai. ^ t f y Su thich ung nay giup con nguai ton tai va phat trien. Day la van de dugc nhieu nha nghien cuu quan tam. Co thi neu ra mot so nghien cuu theo huang nay. Nha tam ly hoc Phan Lan M V Volannen da nghien cuu sir thich ling nghe nghiep cua thanh nien Phin Lan trong hoc nghl, thay doi nghl, that nghiep, lam viec tam thai. Theo ong, day la giai doan the hien su thich ung nghe cua thanh nien . Mot nghien cuu khac theo huang nay la nghien cuu cua Holland, ong tim hieu m6i tuang quan giua tinh cach va nghe nghiep. Ong cho ring, su 6
tuong thich ve tinh cach voi nghe nghiep se giup thanh nien thich ung vai nghe nhanh va hieu qua han, giam bot nhung kho khan ma ho gap phai trong cong viec . r ? Mot so nha tam ly hoc xo viet nhu Ph. B. Beredin, VA. Xmimop nghien cuu khia canh sinh hco, xa hoi hoc. * Nghien cuu v€ thich ung nghe nghiep cua thanh nien Thich ung vai ngh6 nghiep la su thich ung quan trong cua con nguai. Su thich ling nay giup con nguai t6n tai va phat triln. Day la vdn dd dugc nhilu nha nghien cuu quan tam. Co the neu ra mot so nghien cuu theo huong nay. Nha tam ly hoc Phan Lan M. V. Volannen da nghien cuu su thich ung nghe nghiep cua thanh nien Phin Lan trong hoc ngh6, thay d6i nghe, tMt nghiep, lam viec tam thoi. Theo ong, day la giai doan thl hien sir thich ung nghS cua thanh nien . Mot nghien cuu khac theo huong nay la nghien cuu cua Holland, ong tim hilu m6i tuong quan giua tinh cach va ngh6 nghiep. Ong cho rang, su tuong thich ve tinh cach voi ngh6 nghiep se giup thanh nien thich ung vai nghe nhanh va hieu qua han, giam bot nhung kho khan ma hg gap phai trong cong viec . Mot so nha tam ly hgc xo viet nhu Ph. B. Beredin, VA. Xmimop nghien cuu khia canh sinh hoc, xa hoi cua qua trinh thich ling; Ph.E. Vasiluc, D. Levitop, G.M. Andreiep nghien cuu su thich ung xa hoi; M.A. Lobas, N.I. Ivanniuk nghien cuu su thich ung hoc tap cua sinh vien... Nghien cuu ve qua trinh thich ung : Ph.E. Vasiluc, D. Levitop, G.M. Andreiep nghien cuu su thich ung xa hoi; M.A. Lobas, N.I. Ivanniuk nghien cuu su thich ung hoc tap cua sinh vien... Tac gia Chu Van Due (2009) tim hieu ve su thich ung cua pham nhan voi che do sinh hoat va che do lao dong tai trai giam. Tac gia da chi ra 7
^ r r 7 thuc trang cua su thich ung va nhilng yeu to anh huang den su thich ung nay cua pham nhan.. * Nghien cuu nhung ve he thong dinh huang gia tri cua thanh nien Petaemin Mitev nguai Bungari trong chuang trinh nghien cuu ve giao due dao due cho thanh nien da de cap den van de dinh huang gia tri cua thanh nien tren mlu 5000 nguai bao g6m thanh nien (tut 14-30 tuoi), the he cha me va ong ba. Ong da tim hieu v l nghia vu va dao due cua tuoi tre d6i vai su nghiep xay dung xa hoi, su thay doi nguyen tic s6ng cua thanh nien, nhung doi mai trong quan he gia dinh va nhung biln doi cua thanh nien. Nam 1985, Vien nghien cuu thi giai'cua Nhat Ban da chi dao phong nghien cuu thanh nien nghien cuu van dl gia tri va dinh huang gia tri cua thanh nien ldy mlu tu 11 nuac trong lua tuoi tu: 18 din 24. Con vien khao sat xa hoi Chau Au (EVS) dieu tra thanh nien lua tuoi 15 den 24 cua 10 nuac chau Au (Phap, Bi, Ha Lan, Italia, Due, Luxcambua, Dan Mach, > ^ r \ r r \ Anh, Ailen, Hy Lap). Ca hai cuoc dieu tra deu chu yeu de cap den van de gia tri va dinh huang gia tri cua thanh nien nham chuin bi cho ho buac vao cuoc s6ng a thi ky XXI. Nam 1986-1978 UNESCO da d6 nghi cau lac bo r r r y Rom (The club of Rome) tien hanh cuoc dieu tra quoc te ve gia tri dao due > •» r cua con nguai nham chuan bi cho giao due buac vao the ky XXI. Vien nghien cuu thanh nien Due, trong cong trinh “Nghien cuu nhung vdn d6 thanh nien a Cong hoa Dan chu Due”, (1976) da nghien cuu ve dinh huang gia tri nghe nghiep cua thanh nien cong nhan Due. Cac tieu chi co y nghTa quan trong nhit trong cong viec va dong ca lam viec dugc xem la nhung chi bao ve dinh huang gia tri cua ho. Ngoai nhung dac trung chung ve he thing dinh huang gia tri cua m6i xa hoi, m6i lap nguai, cac nha nghien curu con dac biet quan tam den dinh huang nghe nghiep a thi he tre : the he tre quan niem nhu the nao v l 8
van de nghe nghiep, gia tri nao co vai tro trong viec chon nghe, moi lien he giua dinh huong nghe nghiep va miic do thanh cong cua viec hoc nghe? Do la nhOng van de rat thu vi va co y nghTa thuc tien to Ion. H. Perho, nha tam ly hoc Phan Lan da tien hanh nghien cuu van de: "Dinh huong nghe 7 f nghiep va nghe thuat su pham trong dao tao giao vien pho thong". Ket qua r f cho thay, trong dong co hoc tap cua sinh vien nganh su pham, uoc muon nhan dugc diem t6t manh hon uoc mu6n tro thanh thay giao gioi. Tir do, ong keu ggi t6 chuc lai he th6ng (quy trinh) tuyen sinh nganh su pham . M. V. Volanen, mot nha nghien cuu Phan Lan khac, lai tim hilu qua trinh thich ling ngh r thoi ky qua do va anh huong cua nhung nam thang lam viec dau tien den dinh huong viec lam phu thuoc vao qua trinh thich ling nghe nghiep. Z.Ransenbakh da nghien cuu v6 dinh huong gia tri cua sinh vien gin voi qua trinh dinh huong nghi nghiep va cac k
t \ 7 7 huong gia tri ro nhat khi dieu kien kinh te - xa hoi thay doi. - Thu hai, cac nghien cuu tap trung chi ra su khac biet ve dinh huong gia tri cua thanh nien voi cac the he di truoc. Ho ke thua dugc nhung gia tri gi cua cha ong, hg cung cai bien nhung gia tri do nhu the nao va ho tiep nhan cac gia tri gi moi. - Thur ba, trong nghien cuu dinh huong gia tri cua thanh nien cac nha nghien cuu chu y d6n dinh huong nghS nghiep cua nhom xa hoi nay. Day la mot vdn d€ quan trgng trong dinh huong gia ttri cua tuoi tre. Co thl noi day la mot trong nhung dinh huong gia tri dugc thanh nien quan tam Ion nhdt. ?. r y r \ O nuac ta, van de dinh huong gia tri la mot van de moi ca tren phuong dien ly luan va thuc tien. Hon chuc nam ve truoc, cac cong trinh nghien cuu chu yeu de cap cac van d€ dao due, loi song, tu tuong, truyen thong, nhan cach..., it co nhung cong trinh de cap van de dinh huong gia tri mot cach true tiep, toan dien va co he thong. Tuy nhien, trong thap ky 90 cua the ky XX va nhung nam diu cua th£ ky XXI, viec nghien cuu ve van de nay da dugc quan tam hon. Nhung bien doi manh me ve kinh te va xa hoi tren the gioi noi chung va o nuoc ta noi rieng da lam cho gia tri va dinh huong gia tri tro thanh van d6 mang tinh thoi sir, hang loat cong trinh nghien cuu trong linh vuc nay da va dang dugc ti6n hanh. Theo thoi gian, co the diem qua mot s6 cong trinh Ion nhu sau: Tir nam 1991-1995 nhieu de tai KX thuoc chuong trinh khoa hoc cong nghe cap nha Nuoc da tiep can den van d6 gia tri, dac biet la cac d6 tai thuoc chuong trinh KX-07 “Con ngudi Viet Nam - muc tieu va dong lire su phat trien kinh te-xa hoi”. Co the diem qua mot s6 d6 tai nhu: \ r r + “Cac gia tri truyen thong va con nguai Viet Nam hien nay” ma so KX-07-02 do Phan Huy Le lam chu nhiem da nghien cuu qua trinh hinh thanh, phat trien va bien doi cac truyen thong Viet Nam trong moi quan he 10
r ' f t vai ban sac van hoa dan toe. Tren ca sa doi chieu vai con nguai Viet Nam horn nay, vai tu cach vua la muc tieu, vua la dong luc phat trien kinh te xa hoi. Tim ra nhung giai phap giai quyet mot cach hai hoa m6i quan he giua truyen thong va hien dai. + “Anh huang cua kinh te thi trucmg doi vai viec hinh thanh phat trien nhan cach con nguai Viet Nam” ma s6 KX-07-10 do Thai Duy Tuyen lam chu nhiem. B
kinh te thi trudng) den the he tre Viet Nam hien nay. Nghien cuu nay cung tap trung nghien cuu nhung mat chung nhat quy dinh su t6n tai cua nhan cach, cua hoat dong song cua thanh nien. Dac biet, tac gia da dua ra mo hinh ly thuyet nghien cuu dac trung dinh hinh gia tri cua thanh nien. Mo hinh nay kha huu ich cho cac nghien cuu ve gia tri noi chung va cac gia tri doi vai thanh thieu nien noi rieng. Tac gia Dang Canh Khanh (2003) da tap trung phan tich cac gia tri truyen th6ng nhung a mot khia canh khac - do la nhdn manh tai vai tro cua gia dinh doi vai viec giao due gia tri truyen thong. Nghien cuu nay di sau nghien cuu vi tri, vai tro cua gia dinh cung vai nhung moi quan he cua no tir truyen thong tai hien dai. Qua do, tac gia lam ro sir bi6n doi cua gia dinh va nhung chuan muc cua gia dinh duai tac dong cua su thay doi cac dieu kien kinh te - xa hoi. Cung trong cuon sach tren va cung ban ve cac gia tri gia dinh, tac gia Nguyen Minh Tam vai bai viet "Thanh nien Viet Nam vai viec giu gin va phat huy cac gia tri gia dinh" da di sau phan tich mot so gia tri cua gia f ./ dinh nhu gia tri dao due (tinh, hieu, nghia), gia tri kinh te (coi gia tri vat chat chi la phuang tien dam bao cuoc song gia dinh chu khong the tra thanh muc tieu cua gia dinh) va gia tri con cai. Bai viet nay cung di sau vao su bien doi cua gia tri d6i vai thanh nien hien nay song chi dung lai a viec phan tich nhung gia tri cua gia dinh va sir bien doi cua no trong thanh nien chu khong phan tich cac gia tri khac. Tac gia Nguyin Van Bdc (2006) da tim hilu v6 van d6 nhan thuc cua sinh vien su pham v
vuc hoat dong chu yeu cua dai song sinh vien. Ngoai ra, con co nhieu cong trinh nghien cuu khac cung de cap den gia tri, dinh huang gia tri cua thanh nien nhu : Duong Tu Dam (1993) tim hieu ve nidm tin, ly tuang va dinh huang gia tri cua thanh nien hien nay trong khuon kho cua de tai nhanh thuoc de tai cap nha nuac KX 04 -09; Nguyen Thi Bich Diem (1999) tim hieu ve mot so van de ve dinh huang gia tri va loi s6ng thanh nien, Le Xuan Hoan (1995) nghien cuu Loi song cua thanh nien Viet Nam trong di6u kien d6i mai hien nay. Tac gia Nguyen Thi Khoa (1996) da nghien curu vdn d6 dinh huang gia tri chat lugng cuoc song cua nu: tri thuc hien nay. Tac gia da khao sat tren 125 nu tri thuc thuoc cac chuyen nganh khac nhau dang lam viec tai cac truang dai hoc va vien nghien cuu. Muc dich nghien cuu nh&m phan tich thuc trang he th6ng dinh huang gia tri ve chat lugng cuoc s6ng gia dinh cua nil tri thuc Viet Nam, lam ro dac trung he thong dinh huang gia tri cua ho. So sanh su khac nhau trong he thong dinh huang gia tri cua nu: tri thuc (58). Nam 1996, Duong Tu Dam trong khuon kho cua Luan an pho ti6n si khoa hoc tri6t hgc “Dinh huang gia tri cua thanh nien sinh vien trong su ■> r •> nghiep doi mai a Viet nam” da nghien cuu qua trinh bien doi cua tinh hinh r ■> \ r r the giai, cua su nghiep doi mai ve kinh te - xa hoi cua dat nuac anh huang den nhu cau, lgi ich va dinh huang gia tri cua thanh nien sinh vien. Nam 1998, Le Quang San trong luan an Tien si tam li hgc “Nhung dac trung tam li cua dinh huang gia tri cua thanh nien Viet Nam hien dai” da xem dinh huang gia tri nhu la nhung thai do cua nhan cach doi vai ban r r than va the giai trong qua khu, hien tai va tuang lai dugc cau true lai trong cac the nghiem va bieu tugng cua nhan cach. b. Nhung nghien cuu ve thieu nien : * Nghien cuu ve hoat dong hoc tap cua hoc sinh: 13
Trong cac cong trinh nghien curu cua cac tac gia nuac ngoai co mot s6 lugng kha lan cac cong trinh nghien cuu ve thich ling vai hoat dong hoc tap. Co th6 neu ra mot s6 nghien cuu theo huong nay nhu sau: Nghien cuu cua Harold W. Bernard (1954) d! thich ung voi hoc tap a trudng thi ca nguai hoc va ngudi day c&n phai phoi hop chat che voi nhau. Ngudi hoc phai hinh thanh tinh tich cuc trong hoc tap, kien nhan, chap hanh chuan muc... Nghien cuu cua P. Zettergren, trudng Dai hoc Stockholm, Thuy Dien (2003), nghien cuu cua Mowei Liu, Xinyin Chen, Dai hoc Ontario (2003) da chi ra anh huong cua yeu to quan he ban be tdi sir thich ung voi hoc tap cua hoc sinh. Nghien cuu cua Yao - Ming Wu, Dai hoc quoc gia Dai Loan (2000) cho thay viec quan ly lap cua giao vien co anh huong ldn d6n sir thich ung hoc tap cua hoc sinh tieu hoc. Cac tac gia Matthew J. Cook va Ming - Kung, Wei - Chin, Dai hoc quoc gia Dai Loan da nghien curu ve anh hudng cua phong cach hoc tap den su thich ung hoc tap cua sinh vien. Nghien cuu cua Arbona, Consuelo, Bullington, Robin ve sinh vien Tho Nhl Ky hoc tap tai My da di den nhan dinh : nhung sinh vien nao su dung tieng Anh tot thi se thich ung vai hoc tap tdt hon. Tac gia Vii Thi Nho (1995) da nghien cuu sir anh hudng cua giao due mau giao den kha nang den kha nang thich ung hoc tap cua hoc sinh dau tieu hoc. Tac gia Pham Quoc Lam (2000) tim hieu su thcsh urng vdi hoat dong hoc tap cua hoc sinh cap I. Tac gia ra nhung yeu to anh hudng den su thich ling cua hoc sinh, trong do dac biet la su phat trien tri tue, hoan canh gia dinh, phuang phap giao due cua giao vien... Cac tac gia La Thi Buai, Dinh Dang Hoe, Nguyen thi Mai, Nguyen Viet, Tran Viet Nghi, Vo Van Ban, Nguyen Van Dao, Tran Thanh Ha (2001) 14
---------------- ^ ---------------------------------------------------- 7 r r nghien cuu ve su thich ung cua hoc sinh nguai dan toe thieu so Tay Bac vai hoat dong hoc tap. r r \ •> r * Mot so huong tiep can ve su phat trien tam lv cua thieu men Dudi goc do tam ly hoc, co nhieu cach tiep can v6 su phat trien tam ly cua nguai chua thanh nien nhu huong tiep can phan tam hoc, huong tiep can nhan thuc, huong tiep can hanh vi, huong ti6p can nhan thuc xa hoi, huong tiep can van hoa- lich su, huong tilp can boi canh sinh thai... - Huang tiep can phan tam hoc Theo cac nha phan tam hoc, su phat triin tam ly nguai chua thanh nien chu yeu mang tinh vo thuc (nam ngoai nhan thuc) va thudng dugc to diem boi cam xuc. Dieu nay dugc the hien ro trong hgc thuyet phan tam y\ \ f hoc cua S.Freud (1856 - 1939). Ong cho rang, nhan cach co ba cau true: Cai No, cai Toi va cai Sieu Toi. Cai No bao g6m nhQng ban nang - cai be r chua nang lugng tam ly. Cai No hoan toan khong nhan biet dugc, no khong lien he voi thuc te. Khi tre eg xat voi nhung yeu cau va cang thang cua thuc te, thi luc do cai Toi xudt hien. Cai Toi la phan duang d&u vai nhirng yeu cau cua thuc te. Cai Toi giai quyet xung dot giua yeu cau cua thuc t6 voi uoc muon cua cai No bSng co che tu ve. Co che tu ve la nhung phuong phap cai Toi su dung de bop meo thirc t6 va bao ve minh khoi nhung lo au. Trong nghien cuu ve su phat trien nhan cach, Freud cho rang, con 9 / ngudi trai qua nam giai doan phat trien tam ly tinh due. Giai doan cuoi cung diln ra tu thoi ky chua thanh nien trd di (giai doan phat due tu day thi trd di). Theo ong, ngudi chua thanh nien co dac diim tam ly la: Cang thang, xung dot, dac biet xung dot vdi cha me va co nhu cau giao tiep rat ldnvdibanbe . Cac nha phan tam hgc Anna Freud (1966) va Peter Bios (1989) thi cho rang, co che tu ve cung cap mot lugng kien thuc dang ke vao su phat trien tam ly cua ngudi chua thanh nien. Bios nhan dinh su thoai lui trong / y r r thdi chua thanh nien khong phai la su tu ve gi het, ma la dieu tat yeu, 15
binh thuang, pho bien va tao nen tuoi day thi. Ban chat cua su thoai lui a m6i nguai chua thanh nien co su khac nhau. Cl nguai nay co the la su tu chu, su tuan phuc va thoi quen sach se thai tha au; O nguai kia la dot nhien tra nen thu dong . - Huang tiep can tam ly - xa hoi Khac vai Freud cho rang, nhan cach cua chung ta hinh thanh trong \ f t m nam nam dau dai, thi Erik H.Erikson lai nhan manh nhung thay doi dien ra trong suot ca dai nguai. Ong phan chia dai nguai ra lam tam giai doan. Moi giai doan mang mot su khung hoang tam ly - xa hoi se dan den nhung su chuyen hoa trong cac moi quan he xa hoi quan trong. Nhan cach *> \ f f \ phat trien qua moi lan giai quyet tiep dien nhung xung dot giua nhu cau ca nhan va nhung doi hoi cua xa hoi. Theo ong thi giai doan thu nam (nhan dien doi nghich vai hoang mang) diin ra trong thai ky chua thanh nien (tir 12-18 tuoi). Luc nay cac em bat diu lo ling tim hiiu minh la ai? Minh se thanh nguai nhu th€ nao? Minh quan tam den dieu gi va minh se di dau trong cuoc dai. Tre chua r \ •> > thanh nien bat dau cham tran vai nhieu vai tro mai va nhieu su kien cua nguai lan, chang han nhu chuyen yeu duang, chuyen hoc ngh6... Tre em a lua tu6i nay cd ging tach rai cha me v6 tam ly, co nghTa la chung sin sang hanh dong nhu nhung nguai lan co trach nhiem, tu suy nghT va r ___ 7 ? ? quyet dinh cho ban than. Tuoi day thi va su phat trien cua ca the gay ra noi so hai va su cang thang a cac em. Trong khi tre rat can su giup da cua cha me hon bao gia hit, nhung chung lai to ra minh muon tu do. Do do, de gay long tu trong a tre, cha me can ton trong uac muon khong phu thuoc cua tre, dong thai van cho tre biet giai han cua moi hanh vi nham giu an toan cho minh. Erikson cho rang, viec chia se ve tinh cam cua cha me vai tre chua thanh nien la mot cach tot nhat de cac em phat trien long tu trong. Neu mot dua tre that bai trong viec xay dung long tu trong do cach cu xu cua ? r cha me trong giai doan phat trien truac day cua chung, thi tre se thieu long tin vao kha nang cua minh khi truang thanh (su hoang mang se mai 16
ngu tri trong cudc song tuong lai cua tre). Theo quan diem cua Erikson, neu su phat trien can trd tre chua thanh nien dong nhung vai tro dugc xa hoi chap nhan, hoac khien hg cam thay minh khong the dap ung dugc nhung yeu c§u cua xa hoi, thi hg se chgn lay mot chan gia tri tieu cuc. Tre chua thanh nien co chan gia tri tieu cuc se tim thay su hau thuln hinh anh pham phap cua minh trong s6 nhom ban be cung co chan gia tri tieu cuc nhu hg. - Huang tiep can nhan thuc f r y Khi ma cac hgc thuyet phan tam hgc nhan manh tam quan trgng cua nhung y nghT vo thurc cua tre chua thanh nien, thi cac hgc thuyet nhan thuc lai di sau vao nhung y nghT y thuc. J. Piaget (1896 -1980) la nguai dai dien cua truong phai nay. Theo ong, tre chua thanh nien chu dong xay dung the giai nhan thuc cua rieng minh - nhung thong tin rot vao tri nao hg khong chi tir moi truong. Khi gap thong tin vugt qua tim hieu biet, tre chua thanh' nien thudng van dung suy nghT cua minh d6 thau tom nhung y _ < t t tudng moi. Theo ong, a lua tuoi chua thanh nien (tu 12- 15 tuoi), ca nhan da vugt qua nhihig kinh nghiem cu the de suy nghT mot .cach trim tugng va logic hon. Ca nhan ma rong kha nang suy nghT toi nhung lTnh vuc xa hoi va nhan thuc, chu khong chi liy nhung kinh nghiem cu the, co that lam mau bam nua. Nguai chua thanh nien co the hinh dung ra nhung tinh huong dang tin - nhung su kien gia thuyet don thuan hoac triru tugng va ' y ? -x co ly giai ve chung mot cach logic. Thay vi nghT theo cach cu the, hoac ve nhung didu co that, giai han thi tre chua thanh nien b it d§u ma rong sir suy luan d goc do ly tuong nhihig di6u hg mong uoc o minh va nhung ngudi khac. Chinh dieu nay din tre chua thanh nien hay so sanh minh voi ngudi khac, dua vao nhung tieu chu&n ly tudng va hg hay non nong vdi ? r r r nhung chuan muc ly tudng mdi cung vdi su boi roi khong biet nen phai theo chuan muc nao . - Huang tiep can van hda —lich su Nha tam ly hgc ngudi Nga L. Vugdtxki (1896 - 1934) cho rang, tre chua 17
thanh nien tir xay dung kien thuc cho minh. Theo ong, kien thuc la theo hoan canh va cong hucmg, no duac hinh thanh tCr con nguai va moi truang. Di6u nay cho thay su hieu biet tot nhat la thong qua su tuang tac, ph6i hop hoat dong vai nguai khac[94]. Ngoai ra, Vugotxki con neu gia thuyet ve su khong trung lap nhau cua ba diem truang thanh a tuoi chua thanh nien, do la truang thanh ve giai tinh, truang thanh ve ca the noi chung va trucmg thanh ve mat xa hoi. Day chinh la mau thuln ca ban cua tuoi chua thanh nien, cung tu mau thuan nay nay sinh su “khung hoang”. Ong cho rang, khung hoang a giai doan chua thanh nien la khung hoang lua tuoi lan nMt trong cuoc dai con nguai. - Huang tiep can hanh vi Chu nghTa hanh vi chu y den nhung phan ung va tac nhan moi trucmg cua hanh vi de tim hieu su phat trien tam ly cua tre chua thanh nien. Theo B.F.Skinner (1904 -1990), thi tri nao, du vo thuc hay y thuc khong can thilt de giai thich hanh vi va su phat triln ma su phat trien va hanh vi la mot. Chinh vi su phat trien la hoc hoi va thuang xuyen thay d6i r r r ? » theo moi truang, cho nen neu sap xep lai kinh nghiem thi co the thay doi su phat trien . - Huang tiep can nhan thuc xa hoi Huang tiep can nay nhan manh den tam quan trong cua viec nghien cuu nhung kinh nghiem moi truang va hanh vi de tim hilu su phat triln > tam ly cua tre chua thanh nien. A. Bandura va Walter Mischel cho rang, hanh vi, moi trucmg, nhung y6u t6 nhan thuc cua ca nhan tuang h6 vai nhau. Bandura dong y vai Skinner a cho moi truang co the quyet dinh hanh vi cua ca nhan, nhung con phai chu y nhi6u den dieu kien khac nua. Ca nhan co the hanh dong di thay d6i moi truong. NhGng yeu to nhan •» 9 > > thuc co the thay doi hanh vi cua ca nhan va ngugc lai. No bao gom niem tin ban than co the kiem soat mot tinh hu6ng va tao ra nhung ket qua tich circ, nhimg ky nang suy nghT va lap ke hoach. Theo Bandura, hoc quan r r \ sat la quan trong nhat, qua do nguai chua thanh nien hinh thanh y kien ve 18
— , ^ f 111 r ' hanh vi cua nguai khac va co the bat chuac hay khong bat chudc . - Huang tiep can boi canh Urie Bronfenbrenner la dai dien cho truong phai nay. Theo ong, co bon he thong moi truong anh huong den su phat tri In tam ly cua tre chua thanh nien. Moi truong nay dugc trai dai tu moi quan he xa hoi gan gui toi moi quan he van hoa rong Ion, do la: + He thong thu nhat, bdi canh song cua ca nhan, g6m gia dinh, ban be cung lua tudi, truong hgc va hang xom lang gilng. Vi du: Tre giao tiep voi cha me, thay co, ban be... + He thong thu hai gom moi quan he giua cac b6i canh voi nhau. Vi du: Giua gia dinh va nha truong, giua truong hgc va cong so, giua gia dinh va ban be cua tre chua thanh nien. Tre chua thanh nien bi cha me bo roi co the phat trien moi quan he tieu cuc voi giao vien. + He thong thu ba g6m nhung kinh nghiem cua mot boi canh xa r hoi nay ma tre chua thanh nien khong co vai tro chu dong anh hudng den boi canh khac cua hg. Vi du: Kinh nghiem noi cong so co the anh hudng din moi quan he cua cha me va dua con tuoi chua thanh nien. Me dugc thang tien nen phai di day di do nhilu, khien cho nhung xung dot trong hon nhan co the tang cao va lam thay doi khuon mau quan he cha me - tre chua thanh nien. + He thdng thu tu gom nen van hoa trong do tre chua thanh nien r y t y , r song. Nen van hoa am chi nhung khuon mau hanh vi, mem tin, va tat ca ? \ r * nhung san pham cua mot nhom ngudi truyen tu the he nay sang the he khac Nhu vay, trong tam ly hgc co nhieu cach tiep can v6 su phat triln tam ly cua ngudi chua thanh nien khac nhau. Tren thuc te, khong co hgc thuyet nao co th i thau tom toan bo tinh phuc tap va nhieu mat cua su phat trien tam ly cua tre chua thanh nien, nhung moi hgc thuyet deu dong gop mot mang quan trgng cho van d
cang thang. O thuyet nhan thuc la nhung y nghi y thuc cua tre chua thanh / 7 T nien, gan su phat trien tam ly cua tre chua thanh nien vai su phat trien cac thao tac logic - hinh thuc. C5 thuyet van hoa -lich su la tre tu xay dung kien thuc cho minh, kien thuc dugc hinh thanh tu con nguai va moi truang. Trong khi do, thuyet hanh vi va nhan thuc xa hoi lai nhan manh tam quan trong cua moi truang va hanh vi. Con thuyet boi canh thi nhan f \ r r f f manh den tam quan trong cua cac yeu to boi canh. Mac du cac thuyet doi khi co bat dong vai nhau a mot khia canh nao do, nhung noi chung la nhung thong tin nay bo sung cho nhau. * Nhung nghien cuu ve dac diem tam lv ca nhan cua thieu nien co hanh vi pham toi Nghien cuu dac diem tam ly ca nhan cua nguai chua thanh nien co hanh vi pham toi la cong viec dugc nhieu nha khoa hgc quan tam. Nguai ta da dua ra nhieu net dac trung tam ly cua nguai chua thanh nien co hanh vi pham toi. Truac tien, chung toi de cap den nghien cuu cua tac gia John W.Santrock. Ong cho rang, nguai chua thanh nien co hanh vi pham toi co r dac trung tam ly la chan gia tri tieu cuc, su tu chu a muc do thap, it chi thu vao viec hgc tap . Theo David P. Farrington (1996), tinh hieu dong va tinh hay boc dong la nhung net tinh cach quan trgng nhdt cua tre giup cho viec phan doan kha nang pham toi sau nay. Nhung net tinh cach nay the hien a ch6, tre khong the ngoi yen mot ch6, khong thi tap trung chu y, khong the kiem che nhung xuc cam cua minh cung nhu thieu kha nang phan doan su viec trong tuong lai. Ong da tien hanh dilu tra tai Thuy Dien cho thay, cac em hoc sinh bi giao vien nhan xet la hieu dong a do tuoi 13 thi thuang pham cac toi co su dung bao luc cho den do tuoi 26. Cac em trai r •» r hieu dong a Los Angeles cung dugc theo doi trong do tuoi tir 9 den 17 tuoi cho thay ty le cac em nay pham toi nghiem trgng lan gap 6 lan so vai cac em trai binh thuang. Ngoai ra, ong con tien hanh nghien cuu tri tue 20