Đề tài: 'Lạm phát, các giải pháp chống lạm phát ở nước ta hiện nay'

Chia sẻ: Phạm Hoài Nam | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:25

Thêm vào BST

Báo xấu

361
lượt xem 100
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong nền kinh tế thị trường hoạt động đầy sôi động và cạnh tranh gay gắt để thu được lợi nhuận cao và đứng vững trên thương trường, các nhà kinh tế cũng như các doanh nghiệp phải nhanh chóng tiếp cận, nắm bắt những vấn đề của nền kinh tế mới. Một trong những vấn đề kinh tế nổi cộm hiện nay là lạm phát.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài: 'Lạm phát, các giải pháp chống lạm phát ở nước ta hiện nay'

Lêi nãi ®Çu Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ho¹t ®éng ®Çy s«i ®éng vµ c¹nh tranh gay g¾t ®Ó thu ®îc lîi nhuËn cao vµ ®øng v÷ng trªn th ¬ng tr- êng, c¸c nhµ kinh tÕ còng nh c¸c doanh nghiÖp ph¶i nhanh chãng tiÕp cËn, n¾m b¾t nh÷ng vÊn ®Ò cña nÒn kinh tÕ míi. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ næi cém hiÖn nay lµ l¹m ph¸t. L¹m ph¸t nh mét c¨n bÖnh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr êng, nã lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p ®ßi hái sù ®Çu t lín vÒ thêi gian vµ trÝ tuÖ míi cã thÓ mong muèn ®¹t kÕt qu¶ kh¶ quan. KiÓm so¸t l¹m ph¸t lµ nhiÖm vô cña chÝnh phñ. L¹m ph¸t ¶nh hëng ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®Õn ®êi sèng x· héi, ®Æc biÖt lµ giíi lao ®éng. ë ViÖt Nam hiÖn nay, kiÓm so¸t l¹m ph¸t, gi÷ v÷ng nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh, c©n ®èi lµ môc tiªu rÊt quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. Bµi viÕt víi ®Ò tµi: "L¹m ph¸t vµ c¸c gi¶i ph¸p chèng l¹m ph¸t ë níc ta hiÖn nay" Hµ Néi, th¸ng 7 n¨m 2006 1
1. Lý luËn chung vÒ l¹m ph¸t 1.1. Kh¸i niÖm l¹m ph¸t - L¹m ph¸t lµ mét ph¹m trï vèn cã cña nÒn kinh tÕ thÞ tr êng, nã xuÊt hiÖn khi c¸c yªu cÇu cña c¸c quy luËt kinh tÕ hµng ho¸ kh«ng ® îc t«n träng, nhÊt lµ quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ. ë ®©u cßn s¶n xuÊt hµng ho¸, cßn tån t¹i nh÷ng quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ th× ë ®ã cßn tiÒm Èn kh¶ n¨ng x¶y ra l¹m ph¸t vµ l¹m ph¸t chØ xuÊt hiÖn khi c¸c quy luËt cña lu th«ng tiÒn tÖ bÞ vi ph¹m. - Trong bé "T b¶n" næi tiÕng cña m×nh C. M¸c viÕt: "ViÖc ph¸t hµnh tiÒn giÊy ph¶i ®îc giíi h¹n ë sè lîng vµng hoÆc b¹c thùc sù lu th«ng nhê c¸c ®¹i diÖn tiÒn giÊy cña m×nh". §iÒu nµy cã nghÜa lµ khi khèi lîng tiÒn giÊy do Nhµ níc ph¸t hµnh vµo lu th«ng vît qu¸ sè lîng vµng mµ nã ®¹i diÖn th× gi¸ trÞ cña tiÒn giÊy gi¶m xuèng vµ t×nh tr¹ng l¹m ph¸t xuÊt hiÖn. - Mét ®Þnh nghÜa n÷a vÒ l¹m ph¸t do c¸c nhµ kinh tÕ häc hiÖn ®¹i ®a ra vµ nã ®îc sö dông réng r·i trong lÜnh vùc nghiªn cøu thÞ tr - êng: "L¹m ph¸t lµ sù t¨ng lªn cña møc gi¸ trung b×nh theo thêi gian". - L¹m ph¸t ®îc ®Æc trng bëi chØ sè l¹m ph¸t. Nã chÝnh lµ GNP danh nghÜa/GNP thùc tÕ. Trong thùc tÕ nã ® îc thay thÕ b»ng tû sè gi¸ tiªu dïng hoÆc chØ sè gi¸ b¸n bu«n Ip = ∑ip . d d: chØ sè gi¸ c¶ tõng lo¹i nhãmhµng d: tû träng møc tiªu dïng cña tõng lo¹i hµng. 1.2. Ph©n lo¹i l¹m ph¸t - L¹m ph¸t võa ph¶i: Cßn gäi lµ l¹m ph¸t mét con sè, cã tû lÖ l¹m ph¸t díi 10% mét n¨m. L¹m ph¸t võa ph¶i lµm cho gi¸ c¶ biÕn ®éng t - ¬ng ®èi. Trong thêi kú nµy nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng b×nh th êng, ®êi sèng cña ngêi lao ®éng æn ®Þnh. Sù æn ®Þnh ®ã ® îc biÓu hiÖn: gi¸ c¶ t¨ng lªn chËm, l·i suÊt tiÒn göi kh«ng cao, kh«ng x¶y ra víi t×nh tr¹ng mua b¸n vµ tÝch tr÷ hµng ho¸ víi sè lîng lín… 2
Cã thÓ nãi l¹m ph¸t võa ph¶i t¹o t©m lý cho ng êi lao ®éng chØ tr«ng chê vµo thu nhËp. Trong thêi gian nµy c¸c h·ng kinh doanh cã kho¶ng thu nhËp æn ®Þnh, Ýt rñi ro nªn s½n sµng ®Çu t cho s¶n xuÊt, kinh doanh. - L¹m ph¸t 2 con sè : L¹m ph¸t x¶y ra khi gi¸ c¶ t¨ng t ¬ng ®èi nhanh víi tû lÖ 2 con sè 1 n¨m. ë møc 2 con sè, l¹m ph¸t lµm cho gi¸ c¶ chung t¨ng lªn nhah chãng, g©y biÕn ®éng lín vÒ kinh tÕ, c¸c hîp ®ång ®îc chØ sè ho¸. Lóc nµy ngêi d© tÝch tr÷ hµng ho¸, vµng b¹c, bÊt ®éng s¶n vµ kh«ng bao giê cho vay tiÒn ë møc l·i suÊt b×nh th - êng. Lo¹i nµy khi ®· trë nªn v÷ng ch¾c sÏ g©y ra nh÷ng biÕn d¹ng kinh tÕ nghiªm träng. - Siªu l¹m ph¸t: x¶y ra khi l¹m ph¸t ®ét biÕn t¨ng lªn víi tèc ®é cao vît xa l¹m ph¸t phi m·, nã nh mét c¨n bÖnh chÕt ngêi, tèc ®é lu th«ng tiÒn tÖ t¨ng kinh khñng, gi¸ c¶ t¨ng nhanh vµ kh«ng æn ®Þnh, tiÒn l - ¬ng thùc tÕ cña ngêi lao ®éng bÞ gi¶m m¹nh, tiÒn tÖ mÊt gi¸ nhanh chãng, th«ng tin kh«ng cßn chÝnh x¸c, c¸c yÕu tè thÞ tr êng biÕn d¹ng vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh l©m vµo t×nh tr¹ng rèi lo¹n. Tuy nhiªn siªu l¹m ph¸t rÊt Ýt khi x¶y ra. LÞch sö cña l¹m ph¸t còng chØ ra r»ng, l¹m ph¸t ë c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn thêng diÔn ra trong thêi gian dµi, v× vËy hiÖu qu¶ cña nã phøc t¹p vµ trÇm träng h¬n. V× vËy c¸c nhµ kinh tÕ ®· chia l¹m ph¸t thµnh 3 lo¹i: L¹m ph¸t kinh niªn kÐo dµi trªn 3 n¨m víi tû lÖ l¹m ph¸t d íi 50% mét n¨m; l¹m ph¸t nghiªm träng thêng kÐo dµi trªn 3 n¨m víi tû lÖ l¹m ph¸t trªn 50%; siªu l¹m ph¸t kÐo dµi trªn mét n¨m víi tû lÖ l¹m ph¸t trªn 200% mét n¨m. 1.3. Nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t a) L¹m ph¸t theo thuyÕt tiÒn tÖ: Kinh tÕ ®i vµo l¹m ph¸t, ®ång tiÒn mÊt gi¸… cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn l¹m ph¸t. Ch¼ng h¹n thêi tiÕt kh«ng thuËn, mÊt mïa, 3
n«ng d©n thu ho¹ch thÊp, gi¸ l¬ng thùc t¨ng lªn. Gi¸ nguyªn vËt liÖu t¨ng lµm cho gi¸ hµng tiªu dïng t¨ng lªn. Khi tiÒn l ¬ng t¨ng, chi phÝ s¶n xuÊt còng t¨ng theo, dÉn ®Õn gi¸ c¸c mÆt hµng còng t¨ng. T¨ng l ¬ng ®Èy gi¸ lªn cao. Tãm l¹i, l¹m ph¸t lµ hiÖn t îng t¨ng liªn tôc møc gi¸ chung vµ cã thÓ gi¶i thÝch theo 3 c¸ch. - Theo häc thuyÕt tiÒn tÖ, l¹m ph¸t lµ kÕt qu¶ cña viÖc t¨ng qu¸ thõa møc cung tiÒn. - Theo häc thuyÕt Keynes, l¹m ph¸t x¶y ra do thõa cÇu vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô trong nÒn kinh tÕ (do cÇu kÐo). - Theo häc thuyÕt chi phÝ ®Èy, l¹m ph¸t sinh ra do t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt (chi phÝ ®Èy). Trªn thùc tÕ l¹m ph¸t lµ kÕt qu¶ cña tæng thÓ 3 nguyªn nh©n trªn, mçi nguyªn nh©n cã vai trß kh¸c nhau ë mçi thêi ®iÓm kh¸c nhau. Møc cung tiÒn lµ mét biÕn sè duy nhÊt trong ®¼ng thøc tû lÖ l¹m ph¸t, mµ dùa vµo ®ã ng©n hµng Trung ¬ng ®· t¹o ra ¶nh hëng trùc tiÕp. Trong viÖc chèng l¹m ph¸t, c¸c ng©n hµng Trung ¬ng lu«n gi¶m sót viÖc cung tiÒn. T¨ng cung tiÒn cã thÓ ®¹t ®îc b»ng 2 c¸ch: - Ng©n hµng trung ¬ng in nhiÒu tiÒn h¬n (khi l·i suÊt thÊp vµ ®iÒu kiÖn kinh doanh tèt), hoÆc - C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ t¨ng tÝn dông. Trong c¶ hai trêng hîp s½n cã lîng tiÒn nhiÒu h¬n cho d©n c vµ chi phÝ. VÒ mÆt trung h¹n vµ dµi h¹n, ®iÒu ®ã dÉn tíi cÇu vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô t¨ng. NÕu cung kh«ng t¨ng t ¬ng øng víi cÇu, th× viÖc d cÇu sÏ ®îc bï ®¾p b»ng viÖc t¨ng gi¸. Tuy nhiªn, gi¸ c¶ sÏ kh«ng t¨ng ngay nhng nã sÏ t¨ng sau ®ã 2-3 n¨m. In tiÒn ®Ó trî cÊp cho chi tiªu c«ng céng sÏ dÉn ®Õn l¹m ph¸t nghiªm träng. VÝ dô: 4
N¨m 1966-1967, chÝnh phñ Mü ®· sö dông viÖc t¨ng tiÒn ®Ó tr¶ cho nh÷ng chi phÝ leo thang cña cuéc chiÕn tranh t¹i ViÖt Nam, l¹m ph¸t t¨ng tõ 3% (n¨m 1967) ®Õn 6% (n¨m 1970). XÐt trong dµi h¹n l·i suÊt thùc tÕ (i) vµ s¶n l îng thùc tÕ (y) ®¹t møc c©n b»ng, nghÜa lµ (i) vµ (y) æn ®Þnh. Møc cÇu tiÒn thùc tÕ kh«ng ®æi nªn M/P còng kh«ng ®æi. Suy ra khi l îng tiÒn danh nghÜa (M) t¨ng lªn th× gi¸ c¶ sÏ t¨ng lªn víi tû lÖ t ¬ng øng. VËy l¹m ph¸t lµ mét hiÖn tîng tiÒn tÖ. §©y lµ lý do t¹i sao ng©n hµng Trung ¬ng rÊt chó träng ®Õn nguyªn nh©n nµy. b) L¹m ph¸t theo thuyÕt Keynes (l¹m ph¸t cÇu kÐo) T¨ng cung tiÒn lµ nguyªn nh©n duy nhÊt dÉn ®Õn viÖc t¨ng cÇu vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô. T¨ng tiªu dïng, chi phÝ c«ng céng vµ t¨ng d©n sè lµ nh÷ng nh©n tè phi tiÒn tÖ, sÏ dÉn ®Õn t¨ng cÇu. ¸p lùc l¹m ph¸t sÏ t¨ng sau 1 ®Õn 3 n¨m, nÕu cÇu vÒ hµng ho¸ v ît qu¸ møc cung, song s¶n xuÊt vÉn kh«ng ®îc më réng hoÆc do sö dông m¸y mãc víi c«ng suÊt tiÕn tíi giíi h¹n hoÆc v× nh©n tè s¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng ® - îc sù gia t¨ng cña cÇu. Sù mÊt c©n ®èi ®ã sÏ ® îc gi¸ c¶ lÊp ®Çy. L¹m ph¸t do cÇu t¨ng lªn hay l¹m ph¸t do cÇu kÐo ®îc ra ®êi tõ ®ã. Ch¼ng h¹n ë Mü, sö dông c«ng suÊt m¸y mãc lµ mét chØ sè cã Ých ph¶n ¸nh l¹m ph¸t trong t¬ng lai ë Mü, sö dông c«ng suÊt m¸y mãc trªn 83% dÉn tíi l¹m ph¸t t¨ng. c) L¹m ph¸t theo thuyÕt chi phÝ ®Èy : L¹m ph¸t chi phÝ ®Èy võa l¹m ph¸t, võa suy gi¶m s¶n l îng t¨ng thªm thÊt nghiÖp nªn cßn gäi lµ l¹m ph¸t "®×nh trÖ". H×nh thøc cña l¹m ph¸t nµy ph¸t sinh tõ phÝa cung, do chi phÝ s¶n xuÊt cao h¬n ®· ®îc chuyÓn sang ngêi tiªu dïng. §iÒu nµy chØ cã thÓ ® îc trong giai ®o¹n t¨ng trëng kinh tÕ khi ngêi tiªu dïng s½n sµng tr¶ víi gi¸ cao h¬n. VÝ dô: NÕu tiÒn l¬ng chiÕm mét phÇn ®¸ng kÓ trong chi phÝ s¶n xuÊt vµ dÞch vô. NÕu tiÒn l¬ng t¨ng nhanh h¬n n¨ng suÊt lao ®éng th× 5
tæng chi phÝ s¶n xuÊt sÏ t¨ng lªn. NÕu nhµ s¶n xuÊt cã thÓ chuyÓn viÖc t¨ng chi phÝ nµy cho ngêi tiªu dïng th× gi¸ b¸n sÏ t¨ng lªn, c«ng nh©n vµ c¸c c«ng ®oµn sÏ yªu cÇu tiÒn l ¬ng cao h¬n tríc ®Ó phï hîp víi chi phÝ sinh ho¹t t¨ng lªn, ®iÒu ®ã t¹o thµnh vßng xo¸y l îng gi¸. Mét yÕu tè chi phÝ kh¸c lµ gi¸ c¶ nguyªn vËt liÖu ®Æc biÖt lµ dÇu th¬. Trong n¨m 1972-1974 hÇu nh gi¸ dÇu quèc tÕ t¨ng 5 lÇn dÉn ®Õn l¹m ph¸t t¨ng tõ 4,6% ®Õn 13,5% b×nh qu©n trªn toµn thÕ giíi. Ngoµi ra sù suy sôp cña gi¸ dÇu (1980) lµm cho l¹m ph¸t gi¶m xuèng møc thÊp cha tõng thÊy. Bªn c¹nh nh÷ng yÕu tè g©y nªn l¹m ph¸t ®ã lµ gi¸ nhËp khÈu cao h¬n ®îc chuyÓn cho ngêi tiªu dïng néi ®Þa. NhËp khÈu cµng trë nªn ®¾t ®á khi ®ång néi tÖ yÕu ®i hoÆc mÊt gi¸ so víi ®ång tiÒn kh¸c. Ngoµi ra yÕu tè t©m lý d©n chóng, sù thay ®æi chÝnh trÞ, an ninh quèc phßng… Song nguyªn nh©n trùc tiÕp vÉn lµ sè l îng tiÒn tÖ trong lu th«ng vît qu¸ sè lîng hµng ho¸ s¶n xuÊt ra. ViÖc t¨ng ®ét ngét cña thuÕ (VAT) còng lµm t¨ng chØ sè gi¸. ASRL ASS ASLR P P AD L E1 ASSR1 P1 E1 P1 AD1 ChØ tiªu kh¶ n¨ng cung øng Chi phÝ t¨ng ®Èy gi¸ lªn cao P0 E0 P® - Khi s¶n lîng vît tiÒm n¨ng 0 êng - CÇu kh«ng ®æi, gi¸ c¶ t¨ng s¶n AD0 AS cã ®é dèc lín nªn khi cÇu t¨ng lîng gi¶m xuèng Y0 - Y1 m¹nh, AD - AD1, gi¸ c¶ t¨ng P0 - ASSRAS1 - AS2 P1 2 y* y0 y y1 y0 y* y 6
d) L¹m ph¸t dù kiÕn Trong nÒn kinh tÕ, trõ siªu l¹m ph¸t, l¹m ph¸t phi m·, l¹m ph¸t võa ph¶i cã xu híng tiÕp tôc gi÷ møc lÞch sö cña nã. Gi¸ c¶ trong tr êng hîp nµy t¨ng ®Òu mét c¸ch æn ®Þnh. Mäi ng êi cã thÓ dù kiÕn ®îc tríc nªn cßn gäi lµ l¹m ph¸t dù kiÕn. ASLR ASLR 2 E'' ASLR P2 1 TrongPl¹m ph¸t dù kiÕn AS & AD dÞch chuyÓn ASLR cïng, ®é E' lªn trªn 1 0 AD'' s¶n lîng vÉn gi÷ nguyªn, gi¸ c¶ t¨ng lªn theo dù kiÕn. P E e) C¸c 0 nguyªn nh©n kh¸c AD' Gi÷a l¹m ph¸t vµ l·i suÊt khi tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng lªn ADsuÊt danh l·i nghÜa t¨ng theo, t¨ng chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn, cµng gi÷ nhiÒu y* y tiÒn cµng thiÖt. §iÒu nµy ®Æc biÖt ®óng trong c¸c cuéc siªu l¹m ph¸t, tiÒn mÊt gi¸ cµng nhanh, t¨ng møc ®é tiÒn göi vµo ng©n hµng, vµo quü tiÕt kiÖm hoÆc ®Èy ra thÞ tr êng ®Ó mua vÒ mäi lo¹i hµng ho¸ cã thÓ dù tr÷ g©y thªm mÊt c©n b»ng cung cÇu trªn thÞ tr êng hµng ho¸ vµ tiÕp tôc ®Èy gi¸ lªn cao. Gi÷a l¹m ph¸t vµ tiÒn tÖ khi ng©n s¸ch th©m hôt lín c¸c chÝnh phñ cã thÓ in thªm tiÒn ®Ó trang tr¶i, l îng tiÒn danh nghÜa t¨ng lªn lµ mét nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t. Vµ mét khi gi¸ c¶ ®· t¨ng lªn th× sù th©m hôt míi n¶y sinh, ®ßi hái ph¶i in thªm mét l îng tiÒn míi vµ l¹m ph¸t tiÕp tôc t¨ng vät. KiÓu l¹m ph¸t xo¸y èc nµy th êng x¶y ra trong thêi 7
kú siªu l¹m ph¸t. Tuy nhiªn, chÝnh phñ cã thÓ tµi trî th©m hôt b»ng c¸ch vay d©n th«ng qua tÝn phiÕu. Lîng tiÒn danh nghÜa kh«ng t¨ng thªm nªn kh«ng cã nguy c¬ l¹m ph¸t, nhng nÕu th©m hôt tiÕp tôc kÐo dµi, sè tiÒn ph¶i tr¶ cho d©n (c¶ gèc lÉn l·i) sÏ lín ®Õn møc cÇn ph¶i in tiÒn ®Ó trang tr¶i th× kh¶ n¨ng cã l¹m ph¸t m¹nh lµ ®iÒu ch¾c ch¾n. C¸c nguyªn nh©n liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch cña Nhµ n íc, chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch c¬ cÊu kinh tÕ kh«ng hîp lý. C¸c chñ thÓ kinh doanh lµm t¨ng chi phÝ ®Çu vµo, nguyªn nh©n do níc ngoµi. 1.4. T¸c ®éng cña l¹m ph¸t ®èi víi nÒn kinh tÕ L¹m ph¸t cã nhiÒu lo¹i, cho nªn còng cã nhiÒu møc ®é ¶nh h ëng kh¸c nhau ®èi víi nÒn kinh tÕ. XÐt trªn gãc ®é t ¬ng quan, trong mét nÒn kinh tÕ mµ l¹m ph¸t ® îc coi lµ nçi lo cña toµn x· héi vµ ng êi ta cã thÓ nh×n thÊy t¸c ®éng cña nã. * §èi víi lÜnh vùc s¶n xuÊt §èi víi nhµ s¶n xuÊt, tû lÖ l¹m ph¸t cao lµm cho gi¸ ®Çu vµo vµ ®Çu ra biÕn ®éng kh«ng ngõng, g©y ra sù æn ®Þnh gi¶ t¹o cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Sù mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn lµm v« hiÖu ho¸ ho¹t ®éng h¹ch to¸n kinh doanh. HiÖu qu¶ kinh doanh - s¶n xuÊt ë mét vµi doanh nghiÖp cã thÓ thay ®æi, g©y ra nh÷ng x¸o ®éng vÒ kinh tÕ. NÕu mét doanh nghiÖp nµo ®ã cã tû suÊt lîi nhuËn thÊp h¬n l¹m ph¸t sÏ cã nguy c¬ ph¸ s¶n rÊt lín. * §èi víi lÜnh vùc lu th«ng L¹m ph¸t thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®Çu c¬ tÝch tr÷ dÉn ®Õn khan hiÕm hµng ho¸. C¸c nhµ doanh nghiÖp thÊy r»ng viÖc ®Çu t vèn vµo lÜnh vùc lu th«ng. ThËm chÝ khi l¹m ph¸t trë nªn khã ph¸n ®o¸n th× viÖc ®Çu t vèn vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt sÏ gÆp ph¶i rñi ro cao. Do ®ã nhiÒu ngêi tham gia vµo lÜnh vùc lu th«ng nªn lÜnh vùc nµy trë nªn hçn lo¹n. TiÒn ë trong tay nh÷ng ng êi võa míi b¸n hµng xong l¹i nhanh 8
chãng bÞ ®Èy vµo kªnh l u th«ng, tèc ®é lu th«ng tiÒn tÖ t¨ng vät vµ ®iÒu nµy lµm thóc ®Èy l¹m ph¸t gia t¨ng. * §èi víi lÜnh vùc tiÒn tÖ, tÝn dông L¹m ph¸t lµm cho quan hÖ tÝn dông, th ¬ng m¹i vµ ng©n hµng bÞ thu hÑp. Sè ngêi göi tiÒn vµo ng©n hµng gi¶m ®i rÊt nhiÒu. VÒ phÝa hÖ thèng ng©n hµng, do lîng tiÒn göi vµo gi¶m m¹nh nªn kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña ngêi ®i vay, céng víi viÖc sôt gi¸ cña ®ång tiÒn qu¸ nhanh, sù ®iÒu chØnh l·i suÊt tiÒn göi kh«ng lµm an t©m nh÷ng ngêi hiÖn cã lîng tiÒn mÆt nhµn rçi trong tay. VÒ phÝa ng êi ®i vay, hä lµ nh÷ng ngêi cã lîi lín nhê sù mÊt gi¸ ®ång tiÒn mét c¸ch nhanh chãng. Do vËy, ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng kh«ng cßn b×nh thêng n÷a. Chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ bÞ h¹n chÕ, c¸c chøc n¨ng cña tiÒn tÖ kh«ng cßn nguyªn vÑn bëi khi cã l¹m ph¸t th× ch¼ng cã ai tÝch tr÷ cña c¶i h×nh thøc tiÒn mÆt. * §èi víi chÝnh s¸ch kinh tÕ tµi chÝnh cña Nhµ níc L¹m ph¸t g©y ra sù biÕn ®éng lín trong gi¸ c¶ vµ s¶n l îng hµng ho¸. Khi l¹m ph¸t x¶y ra nh÷ng th«ng tin trong x· héi bÞ ph¸ huû do biÕn ®éng cña gi¸ c¶ lµm cho thÞ tr êng bÞ rèi lo¹n. Ngêi ta khã ph©n biÖt ®îc nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n tèt vµ kÐm. §ång thêi l¹m ph¸t lµm cho nhµ níc thiÕu vèn, do ®ã nhµ níc kh«ng cßn ®ñ søc cung cÊp tiÒn cho c¸c kho¶n dµnh cho phóc lîi x· héi bÞ c¾t gi¶m… c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc dù ®Þnh ®îc ChÝnh phñ ®Çu t vµ hç trî vèn bÞ thu hÑp l¹i hoÆc kh«ng cã g×. Mét khi ng©n s¸ch nhµ n íc bÞ th©m hôt th× c¸c môc tiªu c¶i thiÖn vµ n©ng cao ®êi sèng kinh tÕ x· héi sÏ kh«ng cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn ®îc. 2. Thùc tr¹ng l¹m ph¸t ë ViÖt Nam 2.1. Thùc tr¹ng l¹m ph¸t cña ViÖt Nam Mét trong nh÷ng khÝa c¹nh quan träng nhÊt cña c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« lµ viÖc t×m c¸ch kiÒm chÕ l¹m ph¸t. Thùc ra kh«ng ph¶i 9
10 gÇn ®©y l¹m ph¸t míi xuÊt hiÖn ë ViÖt Nam mµ tõ n¨m 1980 vÒ tr - íc, l¹m ph¸t còng ®· tån t¹i, chØ cã ®iÒu biÓu hiÖn cña nã kh«ng râ rµng, c¸c nghÞ quyÕt cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, ®¹i héi V trë vÒ tríc kh«ng sö dông kh¸i niÖm l¹m ph¸t mµ chØ dïng côm tõ "Chªnh lÖch gi÷a thu vµ chi gi÷a hµng vµ tiÒn…"; "ThÞ trêng vËt gi¸ kh«ng æn ®Þnh…" L¹m ph¸t ë thêi kú nµy lµ "l¹m ph¸t ngÇm" nh ng chØ sè gi¸ c¶ ë thÞ trêng tù do th× t¨ng cao, vît xa møc t¨ng gi¸ trÞ tæng s¶n lîng còng nh thu nhËp quèc d©n. Sau mét thêi kú "ñ bÖnh" ®· bét ph¸t thµnh l¹m ph¸t c«ng khai víi møc l¹m ph¸t phi m· còng t¨ng gi¸ ba ch÷ sè. §¶ng ®· kÞp thêi nhËn ®Þnh t×nh h×nh nµy. "Chóng ta cha cã chÝnh s¸ch c¬ b¶n vÒ tµi chÝnh g¾n liÒn víi chÝnh s¸ch ®óng ®¾n vÒ gi¸ c¶, tiÒn tÖ, tÝn dông. C¸c kho¶n chi ng©n s¸ch mang nÆng tÝnh bao cÊp vµ mét thêi gian dµi v ît qua nguån thu. ViÖc sö dông vèn vay vµ viÖn trî kÐm hiÖu qu¶. TÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã g©y ra th©m hôt ng©n s¸ch lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp dÉn ®Õn l¹m ph¸t trÇm träng". Trong ®iÒu hµnh vÜ m« ph¸t triÓn kinh tÕ, mäi quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu ph¶i quan t©m tíi chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ, chèng l¹m ph¸t. §èi víi níc ta hiÖn nay, kiÒm chÕ l¹m ph¸t, æn ®Þnh gi¸ c¶ ®ang lµ mét vÊn ®Ò lín ®Æt ra trong ®iÒu hµnh cña chÝnh phñ, cña c¸c cÊp c¸c ngµnh v× sù ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh. Cho tíi nay, ViÖt Nam ®· thµnh c«ng vÒ ph¬ng diÖn nµy. L¹m ph¸t ®· gi¶m tõ h¬n 700% mét n¨m vµo n¨m 1986 xuèng cßn chØ 35% vµo n¨m 1989. §©y lµ mét thµnh c«ng lín, ph¶n ¸nh kÕt qu¶ tæng hîp cña nhiÒu yÕu tè, nh tù do ho¸ nÒn kinh tÕ, ¸p dông mét tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ h¬n, ng êi d©n kh«ng cßn tån tr÷ hµng ho¸, vµng vµ ®« la mµ b¾t ®Çu tÝch luü b»ng ®ång tiÒn trong níc, xuÊt khÈu dÇu th« ngµy cµng t¨ng. Tuy nhiªn, 10
nh÷ng tiÕn bé vît bËc trong n¨m 1989 ®· kh«ng ® îc cñng cè ngay b»ng c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ tµi kho¶n thËn träng, do ®ã trong c¸c n¨m 1992 vµ 1993, gi¸ c¶ ®· t¨ng gÇn 70% n¨m. 2.2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng l¹m ph¸t ë ViÖt Nam - Giai ®o¹n thø nhÊt: Tõ n¨m 1890 trë vÒ tr íc, l¹m ph¸t ®îc hiÓu gièng hoµn toµn ®Þnh nghÜa cña Marx, cho nªn chèng l¹m ph¸t lµ t×m mäi c¸ch h¹n chÕ viÖc ph¸t hµnh tiÒn vµo lu th«ng. - Thêi kú 1938-1945: Ng©n hµng §«ng D¬ng cÊu kÕt víi chÝnh quyÒn thùc d©n Ph¸p ®· l¹m ph¸t ®ång tiÒn §«ng D ¬ng ®Ó v¬ vÐt cña c¶i nh©n d©n ViÖt Nam ®em vÒ Ph¸p ®ãng gãp cho cuéc chiÕn tranh chèng ph¸t xÝt §øc vµ sau ®ã ®Ó nu«i m¸y chôc v¹n qu©n nhËn b¸n §«ng D¬ng lµm chiÕc cÇu an toµn ®¸nh §«ng Nam ¸. HËu qu¶ nÆng nÒ cña l¹m ph¸t nh©n d©n ViÖt Nam ph¶i chÞu gi¸ sinh ho¹t tõ 1939-1945 b×nh qu©n 25 lÇn. - Thêi kú 1946-1954: ChÝnh phñ ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh s¸ng lËp vµ l·nh ®¹o ®· ph¸t hµnh ®ång tµi chÝnh thay ®ång §«ng D¬ng vµ sau ®ã lµ ®ång ng©n hµng ®Ó huy ®éng søc ngêi, søc cña cña toµn d©n tiÕn hµnh cuéc kh¸ng chiÕn 9 n¨m ®¸nh ®uæi qu©n x©m lîc Ph¸p, kÕt qu¶ gi¶i phãng hoµn toµn nöa ®Êt níc. - Thêi kú 1955-1965: ChÝnh phñ tay sai Mü kÕ tiÕp nhau ë miÒn Nam ViÖt Nam liªn tôc l¹m ph¸t ®ång tiÒn miÒn Nam ®Ó bï ®¾p l¹i cuéc chiÕn tranh chèng l¹i phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë miÒn Nam. MÆc dï ®îc ChÝnh phñ Mü ®æ vµo miÒn Nam mét khèi l- îng hµng viÖn trî khæng lå, gi¸ trÞ hµng tr¨m tû USD còng kh«ng thÓ bï ®¾p l¹i chi phÝ. NguyÔn V¨n ThiÖu - ChÝnh phñ ®· l¹m ph¸t hµng tr¨m tû ®ång tiÒn lu th«ng ë miÒn Nam n¨m 1975 gÊp 5 lÇn. N¨m 1969 lªn tíi 600 triÖu ®ång, gi¸ sinh ho¹t t¨ng hµng tr¨m lÇn so víi n¨m 1965. 11
- Thêi kú 1965-1975: ë miÒn B¾c ViÖt Nam chÝnh phñ ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ph¶i tiÕn hµnh mét cuéc chiÕn tranh chèng mü cøu níc, chèng chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña Mü t¹i miÒn B¾c, gi¶i phãng miÒn Nam thèng nhÊt ®Êt níc, ®· ph¸t hµnh sè tiÒn lín (gÊp 3 lÇn tiÒn lu th«ng cña n¨m 1965 ë miÒn B¾c) ®Ó huy ®éng lùc l îng toµn d©n, ®¸nh th¾ng ®éi qu©n x©m lîc Mü vµ tay sai ë c¶ hai miÒn. Nhng nhê cã sù viÖn trî to lín vµ cã hiÖu qu¶ cña Liªn X«, Trung Quèc vµ c¸c níc XHCN anh em ®· h¹n chÕ ®îc l¹m ph¸t trong thêi gian nµy. - Thêi kú 1976 ®Õn nay: Sau khi thèng nhÊt ®Êt n íc, chóng ta thiÕu kinh nghiÖm trong thêi b×nh nªn duy tr× qu¸ l©u c¬ chÕ thêi chiÕn tËp trung quan liªu bao cÊp toµn diÖn, kh«ng më réng s¶n xuÊt hµng ho¸. XHCN kh«ng tiÕn hµnh h¹ch to¸n kinh doanh nªn ®· tù g©y cho m×nh nhiÒu khã kh¨n, s¶n xuÊt kh«ng ®ñ tiªu dïng, ng©n s¸ch kh«ng ®ñ chi tiªu, l¹m ph¸t tiÒn giÊy liªn tôc vµ bïng næ d÷ déi tíi 3 con sè. Nhng kÓ tõ n¨m 1999 ®Õn nay víi sù chØ ®¹o ®óng ®¾n cña Nhµ níc th× l¹m ph¸t hiÖn nay chØ cßn dõng l¹i ë møc ®é tèt cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tøc lµ chØ ë møc 15-17% cã thÓ nãi ®©y còng lµ mét thµnh c«ng kh«ng nhá cña nhµ níc ta. Trong vài năm qua nền kinh tế Việt Nam có những nét có vẻ ngày càng khởi sắc, chẳng hạn như tốc độ phát triển kinh tế đã t ừ 4.8% năm 1999 lên đến trên 7% năm 2003, nhưng phân tích kỹ hơn ta thấy nh ững đám mây mù dường như đang kéo lại gần từ phía chân trời xa. Sau cuộc khủng hoảng tài chính xảy ở châu Á năm 1997, Việt Nam chủ trương chính sách kích cầu nhằm giảm bớt ảnh h ưởng của cuộc khủng hoảng và bù lại mức giảm đầu tư trực tiếp của nước ngoài. Ta th ấy mức tăng đầu tư nhanh chóng đưa lên từ tỷ lệ 27,6% GDP năm 1999 lên tới 35% GDP vào năm 2003. Đây cũng là tỷ lệ đầu tư kỷ l ục trên th ế gi ới, th ế nhưng do hiệu quả sản xuất thấp vì chính sách đầu tư vẫn tập trung vào khu vực nhà nước, tốc độ phát triển cũng chỉ đạt được 7,3% . Đầu tư cao 12
nhưng khoảng 60%, tức là khoảng 7,5 tỷ USD vẫn là đầu t ư c ủa nhà n ước, trong đó nguồn vốn đầu tư của nhà nước là từ ngân sách (gần 40%), vay nước ngoài (30%), phần còn lại là vốn doanh nghiệp (không bi ết bao nhiêu là từ vay ngân hàng và bao nhiêu là vốn tự có). Tỷ l ệ đ ầu t ư c ủa n ước ngoài giảm, nhưng có một điểm sáng là tỷ lệ đầu tư của tư nhân tăng từ 24% năm 1999 lên 26,7% năm 2003. Tỷ lệ đầu tư của nhà nước tiếp tục cao, tổng số tiền đầu tư lớn, do đó tham nhũng bành trướng ở mức đ ộ g ần như không còn kiểm soát được là điều dễ hiểu. Nếu nh ư tỷ lệ tham nhũng tiền đầu tư của nhà nước lên 20-30% như đã thảo luận trong kỳ h ọp qu ốc hội vừa qua, thì số tiền tham nhũng có thể lên tới 1,5– 2,25 t ỷ USD m ột năm. Trong đầu tư, chính sách của nhà nước vẫn là tập trung phát triển sản xuất thay thế nhập khẩu (sắt thép, xi măng, đường), kể cả đưa t ới vi ệc bảo vệ thị trường nội địa cho đầu tư nước ngoài (xe hơi, xe gắn máy), thay vì tập trung phát triển sản xuất nhằm xuất khẩu. Do chính sách trên, thi ếu hụt cán cân xuất nhập khẩu ngày càng cao, tăng từ 0% GDP năm 1999 lên 13,5% GDP năm 2003. Mức thiếu hụt cán cân xuất nhập khẩu năm 2003 là 5.1 tỷ USD. Mức thiếu hụt này chưa tạo nên khủng hoảng cán cân thanh toán vì hi ện nay thiếu hụt được bù đắp bằng 2,5 tỷ do lao động người Việt ở nước ngoài và Việt kiều gửi về, khoảng 1 tỷ đầu tư trực tiếp của nước ngoài và phần còn lại là vay mượn nước ngoài. Nhưng tình hình phát triển kích cầu h ệ th ống quốc doanh thiếu hiệu quả này không thể tiếp tục trong tương lai, và đó là tương lai rất gần. Chính sách kích cầu, đi liền và đòi hỏi ngân hàng tăng tín dụng đã đưa lạm phát đến mức báo động. Cả năm 2002, lạm phát là 3%. Ch ỉ trong 6 tháng đầu năm lạm phát đã lên tới 7,2%. Và cho cả năm 2004, l ạm phát khó lòng dưới 10%. Việc tăng lương nhằm tăng hiệu quả lao động s ẽ không bắt kịp lạm phát. 13
Các nhà làm chính sách ở trong nước thì thay vì nh ận chân v ấn đ ề l ại mở ra những cuộc tranh luận một cách vô nghĩa gần 6 tháng khi vào cuối năm 2003, mức tăng tín dụng, tiền và gần-như-tiền (quasi-money) lên tới mức báo động từ 30 đến 40% (coi số liệu mới cung cấp cho IMF trong bảng đính kèm - số liệu này rất khác số liệu đã cung cấp trước đây, cho phép ta tự hỏi về tính chân thật của số liệu tiền t ệ đ ược coi là bí m ật qu ốc gia này). Cuộc tranh luận bắt đầu bằng việc đặt vấn đề là quy ền s ố chi tiêu lương thực của hộ gia đình do Tổng cục Th ống kê dùng là không đúng do đó đưa tới chỉ số giá tăng cao (tôi đã so sánh với nhi ều n ước và th ấy quyền số này không có vấn đề). Cuộc tranh luận chuy ển sang vi ệc t ại sao lại gọi tăng giá là lạm phát? Tăng giá không phải là lạm phát, có người đã cố lý luận như vậy. Rồi có người lại đặt vấn đề là tăng giá hiện nay khác tăng giá năm 1980-1990 về bản chất vì tăng giá ở Việt Nam là do tăng giá xăng dầu từ nước ngoài. Lý luận này có vẻ có lý, nh ưng người lý luận không th ấy r ằng mức dùng dầu xăng cho một đơn vị sản lượng và mức tiêu th ụ xăng d ầu ở Việt Nam rất thấp so với Mỹ, thế tại sao Mỹ không có l ạm phát ở mức 10% ? Từ “lạm phát” là dịch của chữ inflation. Về chữ nghĩa thì “l ạm phát” là lạm phát in tiền. Do đó có thể lý luận một cách vô nghĩa rằng tăng giá không nhất thiết là do lạm phát tiền. Nhưng lý thuyết tiền tệ đã chỉ ra rằng, tăng giá nói cho cùng là vấn đề tăng tiền tệ. Nếu giá thành (nh ư xăng dầu, sắt thép nhập từ nước ngoài chẳng hạn) có tăng thì các giá khác ph ải giảm nếu như lượng tiền tệ và tín dụng không tăng. Việc giá đ ẩy giá (cost push) chỉ xảy ra nếu ngân hàng trung ương cho phép nó xảy ra. Nhìn vào tốc độ tăng tín dụng ở Việt Nam, ta thấy rõ là tốc độ tăng đã ở m ức rất cao và đang có chiều hướng đi lên. Không thể in tiền, tung tín dụng kích c ầu mãi để đạt chỉ tiêu phát triển cao. Cần nhanh chóng nhận định chính xác vấn đề để có chính sách tiền tệ và tín dụng phù hợp. Hình như chính phủ 14
đã thấy vấn đề khi quyết định tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc, nh ằm gi ảm mức tăng tín dụng. Nhưng đồng thời vẫn có ý kiến là từ lãnh đạo ngân hàng là tiếp tục giữ chỉ tiêu mức tăng tín dụng là 25% năm 2004. Còn cơ quan kế hoạch thì vẫn nhắm đạt chỉ tiêu tốc độ tăng trưởng là 7,5-8%. Nh ắm đạt chỉ tiêu phát triển cao, và để đạt được mục đích lại t ập trung vào quốc doanh, thì làm sao tránh được việc bơm tín dụng. “ch ỉ tiêu k ế ho ạch”? C ần xét lại hướng phát triển trên các hướng sau: - Đổi hướng phát triển thay thế nhập khẩu để hướng vào phát triển xuất khẩu, nếu không thiếu hụt cán cân ngoại thương sẽ ngày càng trầm trọng thêm. Cuộc khủng hoảng tài chính ở châu Á đã làm vi ệc này thay chính phủ trong thời gian 1997-1999, chính vì thế mà thiếu hụt cán cân ngoại thương thanh toán trầm trọng vào thời gian đó đã ngừng vào năm 1999. Chỉ có thể phát triển bền vững ở tốc độ cao nếu như phát triển không tạo ra mức thiếu hụt cán cân thanh toán trầm trọng như hiện nay. - Chấm dứt chính sách đổ tín dụng vào khu vực quốc doanh nhằm đạt chỉ tiêu kế hoạch phát triển cao nếu không lạm phát sẽ tới mức không kiểm soát được. Hiện nay gần 80% tín dụng ngân hàng quốc doanh v ẫn đ ổ vào doanh nghiệp quốc doanh. Phát triển cao là điều ai cũng mong mu ốn nhưng phải trên cơ sở hiệu quả sản xuất, chứ không ph ải trên c ơ s ở duy ý chí, đưa đến việc phát triển không bền vững. 3. C¸c gi¶i ph¸p chèng l¹m ph¸t ë ViÖt Nam hiÖn nay 3.1. C¸c quan ®iÓm vµ kh¾c phôc l¹m ph¸t T¨ng l·i suÊt ng©n hµng cao h¬n møc l¹m ph¸t. ThuyÕt tiÒn tÖ cña Friedman ®îc ¸p dông. Muèn kh¾c phôc l¹m ph¸t cÇn ph¶i thi hµnh chÝnh s¸ch "h¹n chÕ tiÒn tÖ" hay "kh¾c khæ" thu, t¨ng l·i suÊt tÝn dông cña ng©n hµng trung ¬ng, h¹n chÕ t¨ng l¬ng, duy tr× thÊt nghiÖp ë møc thÊp. * Theo c¸ch tiÕp cËn kh¸c 15
§èi víi mäi cuéc siªu l¹m ph¸t vµ l¹m ph¸t phi m·, hÇu nh ®Òu g¾n liÒn víi sù t¨ng trëng nhanh chãng vÒ tiÒn tÖ, th©m hôt ng©n s¸ch lín… nªn ®Ò ra biÖn ph¸p gi¶m m¹nh tèc ®é t¨ng cung tiÒn, c¾t gi¶m m¹nh mÏ chi tiªu vµ kiÓm so¸t cã hiÖu qu¶ viÖc t¨ng l ¬ng danh nghÜa, ch¾c ch¾n sÏ chÆn ®øng vµ ®Èy lïi l¹m ph¸t. + §èi víi l¹m ph¸t võa ph¶i, muèn kiÒm chÕ vµ ®Èy lïi tõ tõ xuèng møc thÊp h¬n còng ®ßi hái ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch nãi trªn. Tuy nhiªn, biÖn ph¸p nµy kÐo theo suy tho¸i vµ thÊt nghiÖp - mét gi¸ ®¾t- nªn viÖc kiÓm so¸t chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ tµi kho¸ trë nªn phøc t¹p vµ ®ßi hái ph¶i thËn träng. Cã thÓ xo¸ bá l¹m ph¸t hay kh«ng? C¸i gi¸ ph¶i tr¶ cña viÖc xo¸ bá hoµn toµn l¹m ph¸t kh«ng t¬ng xøng víi lîi Ých ®em l¹i cña nã, v× vËy c¸c quèc gia thêng chÊp nhËn l¹m ph¸t ë møc thÊp vµ xö lý ¶nh h - ëng cña nã chØ sè ho¸ c¸c yÕu tè chi phÝ nh tiÒn l¬ng, gi¸ vËt t, l·i suÊt… §ã lµ c¸ch lµm cho sù thiÖt h¹i cña l¹m ph¸t lµ Ýt nhÊt. Cã nhiÒu ¸p lùc buéc chÝnh phñ ph¶i t¨ng chi ng©n s¸ch, nh ng ngîc l¹i kh«ng mÊy søc Ðp ®Ó t¨ng thªm thu nhËp. Béi chi ë møc trªn 6% so víi GDP n¨m 1995 vµ kho¶ng 6% n¨m 1996 ®· ® îc trang tr¶i b»ng vay nî níc ngoµi vµ trong níc. Tuy nhiªn, chÝnh phñ sÏ cã thÓ sÏ khã cìng l¹i c¸m dç in thªm tiÒn mét lÇn n÷a khi viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu gÆp khã kh¨n. Khi tiÒn viÖn trî ® îc rãt vµo, chÝnh phñ sÏ thÊy r»ng nhiÒu dù ¸n ®ßi hái phÝa ViÖt Nam ph¶i ®ång tµi trî b»ng tiÒn trong níc. Nh÷ng ®ßi hái nµy râ rµng sÏ lµm t¨ng thªm g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch vèn ®· eo hÑp (trõ phi t×m ®îc c¸ch thóc ®Èy tÝch luü trong níc vµ kiÓm so¸t ®îc chi tiªu ng©n s¸ch) do ®ã cã thÓ t¨ng nhanh ®Çu t mµ kh«ng g©y nªn l¹m ph¸t. LÜnh vùc tµi chÝnh - tiÒn tÖ ®¹t tiÕn bé ®¸ng kÓ, næi bËt nhÊt lµ ®· chÆn ®îc n¹n l¹m ph¸t cao, tõng bíc ®Èy lïi l¹m ph¸t. ChØ sè 16
hµng tiªu dïng vµ dÞch vô gi¶m tõ 67,4% n¨m 1993 xuèng cßn 17,5% n¨m 1994. N¨m 1995: 5,2% N¨m 1996: 14,4%; N¨m 1997: 12,7% N¨m 1998: 4,5%; N¨m 1999: 3,6% 3.2. BiÖn ph¸p chèng l¹m ph¸t ë ViÖt Nam C¨n cø vµo thùc tÕ thùc thi vµ c¸c gi¶i ph¸p chèng l¹m ph¸t, chóng ta cã thÓ kÓ ®Õn mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu sau: a. VÒ phÝa §¶ng vµ Nhµ níc: lµ §¶ng cÇn n©ng cao nhËn thøc chÝnh trÞ, nhËn thøc kinh tÕ c¸n bé, §¶ng viªn theo h íng ®æi míi. Kh«ng ®îc trang bÞ t duy míi, kiÕn thøc míi th× c¸n bé kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc nh÷ng yªu cÇu ®æi míi trªn mäi lÜnh vùc. §ång thêi Nhµ n íc ph¶i v÷ng m¹nh chuyªn chÝnh v« s¶n, lËp l¹i trËt tù kû c ¬ng x· héi, gi÷ v÷ng phÐp níc ph¶i kiªn quyÕt thùc hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong hÖ thèng §¶ng vµ c¸c c¬ quan Nhµ n íc, ®Êu tranh kh«ng khoan nhîng, xo¸ bá nh÷ng ®Æc quyÒn, ®Æc lîi, nh ng t tëng côc bé ®Þa ph¬ng ®ang lµm tr× trÖ, tª liÖt nh÷ng chñ tr¬ng chÝnh s¸ch cña Nhµ níc. §Ó lµm viÖc nµy, Nhµ níc cÇn ban hµnh nh÷ng ®¹o luËt chung vÒ kinh tÕ, c¸c ®¹o luËt cô thÓ vÒ gi¸ c¶, lao ®éng, tµi chÝnh, ng©n hµng… lµm c¬ së thèng nhÊt cho viÖc thi hµnh trong c¶ n íc ®ång thêi ph¶i ®Ò cao chøc n¨ng tho¸i so¸t kiÓm kª cña Nhµ n íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, ho¹t ®éng x· héi. b. C¸c biÖn ph¸p vÒ tiÒn tÖ, tÝn dông, thanh to¸n vµ ng©n hµng trong kinh tÕ, ho¹t ®éng x· héi. "Kiªn quyÕt ®Èy lïi vµ khèng chÕ l¹m ph¸t, æn ®Þnh vÒ t¨ng c - êng nÒn tµi chÝnh, tiÒn tÖ, t¹o m«i tr êng cho s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶" Nh vËy, §¶ng ®· thÊy râ tÇm quan träng cña viÖc ®Èy lïi vÒ kiÒm chÕ l¹m ph¸t víi viÖc thi hµnh c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tÝn 17
dông, tiÒn tÖ, x©y dùng mét nÒn tµi chÝnh lµnh m¹nh. NghÞ quyÕt TW II cßn v¹ch râ. + Xo¸ bao cÊp qua tÝn dông + §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi, h¹ c¬n sèt ngo¹i tÖ + §æi míi c¬ cÊu vµ ph¬ng thøc c©n ®èi ng©n s¸ch + C¶i tiÕn viÖc ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch + TiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý, gi¸o dôc viÖc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p nµy khong n»m ngoµi néi dung hoµn thiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt. Gi¶m hoÆc rót bít vÒ mét khèi l îng tuyÖt ®èi giÊy b¹c ®Ó thùc hiÖn biÖn ph¸p nµy, th«ng thêng chÝnh phñ vµ ng©n hµng sö dông c¸c h×nh thøc thu hót vèn vµo quü ng©n hµng nh sau: + KhuyÕn khÝch vµo më réng tiÒn vèn ng©n hµng (bao gåm c¶ göi tiÕt kiÖm cña nh©n d©n b»ng c¸ch n©ng cao møc l·i suÊt göi tiÕt kiÖm vµo ng©n hµng trªn møc l¹m ph¸t, víi sù sôt gi¸ ®ång b¶ng vµ chÝnh s¸ch b¶o hiÓm gi¸ trÞ ®ång vèn göi vµo ng©n hµng. + Ph¸t hµnh c«ng tr¸i, tr¸i phiÕu vµ xæ sè kiÕn thiÕt víi quy m« më réng vµ b»ng nh÷ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh c ìng bøc víi ngêi s¶n xuÊt, kinh doanh trong viÖc mua c«ng phiÕu tr¸i phiÕu hoÆc b»ng nh÷ng chÕ ®é thëng hiÖn vËt vµ gi¶i cao, phßng gióp kÝch thÝch. + Thu hÑp kh¶ n¨ng thanh to¸n cuèi cïng c¸c hèi phiÕu hoÆc kú phiÕu th¬ng m¹i ®ãi víi ng©n hµng th¬ng m¹i th«ng qua viÖc h¹n chÕ chiÕt khÊu vµ c¸c chiÕt khÊu vµ n©ng cao tû lÖ quü vèn lao ®éng. + Ên ®Þnh gi¸ hèi ®o¸i, hîp lý ®ång b¹c quèc gia theo chÕ ®é mét gi¸ hèi ®o¸i thùc hiÖn nghiªm ngÆt ®iÒu kiÖn qu¶n lý ngo¹i hèi, biÖn ph¸p nµy cho phÐp ng©n hµng nhµ níc thu vÒ mét khèi lîng tiÒn tÖ ®¸ng kÓ trªn thÞ trêng t¨ng thu nhËp ng©n s¸ch, ®ã lµ mét c¸ch ®Ó thÊy vµ bï ®¾p mét phÇn thiÕu hôt c¸n c©n thu chi ng©n s¸ch. 18
+ H¹n chÕ vµ thu hÑp tÝn dông ng©n hµng nãi chung, nhÊt lµ tÝn dông do ho¹t ®éng th¬ng m¹i thuÇn tuý, hèi ®o¸i trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nhÊt lµ s¶n xuÊt hµng tiªu dïng bÞ ®×nh ®èn. Song cã thÓ gia t¨ng khèi lîng tiªu dïng ng¾n h¹n híng vµo s¶n xuÊt hµng tiªu dïng thiÕt yÕu b»ng sè ngo¹i tÖ thu ® îc qua xuÊt khÈu, cung øng dÞch vô ®èi ngo¹i hoÆc vay nî, viÖn trî. - Víi biÖn ph¸p nµy cã thÓ gi¶m ®i mét khèi lîng tiÒn tÖ ®¸ng kÓ do viÖc bu«n b¸n vßng vÌo ¨n chªnh lÖch gi¸ vµ bÊy l©u nay kh«ng sao kiÓm so¸t næi. Mùat kh¸c do híng tÝn dông ng©n hµng cã lùa chän vµ chó träng tÝnh hiÖu qu¶ cña nã cã thÓ t¹o ra ® îc mét khèi lîng ®¸ng kÓ sè tiÒn sÏ chi cho c¸c kú phiÕu th ¬ng m¹i gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng còng nh c¸c ho¹t ®éng t¸i chiÕt khÊu vµ tÝn dông cuèi cïng cña ng©n hµng Nhµ níc vµ ng©n hµng th¬ng m¹i. - §Ó h¹n chÕ vµ ®iÒu hoµ tÝn dông, ng©n hµng TW th êng sö dông c¸c biÖn ph¸p: T¨ng hay gi¶m l·i suÊt ®Ó gi¶m hay t¨ng khèi l îng tÝn dông, nghÜa lµ ®èi víi c«ng cô l·i suÊt nµy sÏ khuyÕn khÝch hoÆc h¹n chÕ ai trong ho¹t ®éng kinh doanh, thùc hiÖn mua hay b¸n c¸c chøng kho¸n t¹i thÞ trêng bá ngá. c) VÒ phÝa ng©n hµng TW - ng©n hµng th¬ng m¹i Nhµ níc thùc hiÖn th¶ næi gi¸ c¶ hÇu hÕt c¸c mÆt hµng, giê ®©y gi¸ c¶ cña hµng ho¸ do thÞ trêng ®Þnh ®o¹t. Nhµ níc chØ dõng l¹i ë møc quy ®Þnh mét Ýt mÆt hµng treo gi¸ cña Nhµ n íc ®a ra. Tõ n¨m 1989 gi¸ c¶ hÇu hÕt c¸c hµng ho¸ ®îc thÞ trêng x¸c ®Þnh, ®Õn nay Nhµ níc chØ cßn x¸c ®Þnh gi¸ c íc t¶i liªn l¹c, gi¸ n¨ng l îng, x¨ng dÇu. Mét sè mÆt hµng quan träng Nhµ n íc can thiÖp b»ng c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ tÝch cùc. Ch¼ng h¹n gi¸ g¹o h¹ thÊp, Nhµ n íc bá tiÒn ra mua víi gi¸ g¹o cao h¬n thÞ trêng tù do ®Ó gi÷ v÷ng vµ khuyÕn khÝch s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Gi¸ vµng lªn cao, ng©n hµng Nhµ n íc b¸n vµng ra thÞ trêng víi møc gi¸ thÊp h¬n ®Ó kÐo vµng h¹ xuèng. Víi gi¶i ph¸p 19
nµy Nhµ níc ®· xo¸ bá t×nh tr¹ng ng©n s¸ch ph¶i bao cÊp cho c¸c xÝ nghiÖp vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ th«ng qua hÖ thèng gi¸ thÊp. Do trùc tiÕp chÞu sù quy ®Þnh cña quan hÖ cung cÇu, cña ng êi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng… lµ chøc n¨ng ®iÒu tiÕt gi¸ c¶ do thÞ tr êng ®¶m nhËn ®· ®îc kh«i phôc trë l¹i. Trªn thÞ trêng gi¸ c¶ ®· cã sù co gi·n lªn xuèng vµ thùc sù trë thµnh tÊm g ¬ng ph¶n ¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ. Gi¸ c¶ trë thµnh mÖnh lÖnh cña thÞ tr êng vµ nã còng rÊt kh¾c nghiÖt. §ång thêi gi¸ c¶ cã t¸c ®éng ®Õn nhu cÇu, lµm cho nhu cÇu ®îc ®iÒu chØnh tèt h¬n theo híng ®a d¹ng, tiÕt kiÖm… Mäi ngêi tiªu dïng ®· tÝnh to¸n ®îc c¸c kho¶n chi tiªu kh«ng cÇn thiÕt. Nhµ níc ViÖt Nam cho phÐp ng©n hµng quèc gia ®îc x¸c ®Þnh tû gi¸ ngo¹i tÖ xÊp xØ víi thÞ tr êng tù do, biÖn ph¸p nµy cã t¸c dông xo¸ bá hiÖn tîng ®Çu c¬ vµng vµ ngo¹i tÖ g©y rèi lo¹n thÞ tr êng. HiÖn nay Nhµ níc cïng víi ng©n hµng TW ®ang tiÕn dÇn ®Õn ®iÒu chØnh gi¸ vµng vµ gi¸ ®« la theo møc gi¸ c¶ cña thÞ tr êng thÕ giíi, ®©y lµ mét trong nh÷ng kÕ ho¹ch hoµ nhËp kinh tÕ ViÖt Nam víi thÕ giíi. d) ViÖc ®iÒu chØnh gi¸ c¶ vµ sù qu¶n lý cña Nhµ níc T¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ngoµi quèc doanh. Nhµ n íc cho phÐp c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh ® îc kinh doanh trªn nhiÒu lÜnh vùc. HiÖn nay nÒn kinh tÕ n íc ta cã 5 thµnh phÇn kinh tÕ tham gia cïng ho¹t ®éng. Ph¸p luËt cña Nhµ n íc ®¶m b¶o c¸c quyÒn lîi, quyÒn b×nh ®¼ng, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. NhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ còng ho¹t ®éng t¹o ® îc sù c¹nh tranh, g©y søc Ðp víi nhau buéc ®Ó ®æi míi. ViÖc më réng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng êi lao ®éng. Môc tiªu cô thÓ gi¶m tû lÖ l¹m ph¸t xuèng kho¶ng 30-40% n¨m 1994 vµ d íi 12% n¨m 1997 vµ n¨m 1996 l¹m ph¸t gi¶m xuèng cßn 3,6% n¨m 1999, nhng cã nghÜa l¹m ph¸t ®· gi¶m xuèng mµ ®Õn ®Çu n¨m 1998 l¹m 20