Điều tra nguồn thức ăn tự nhiên của đại gia súc ở xã Minh Đức, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang

Hoàng Chung và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 85(09)/2: 35 - 40<br /> <br /> ĐIỀU TRA NGUỒN THỨC ĂN TỰ NHIÊN CỦA ĐẠI GIA SÚC<br /> Ở XÃ MINH ĐỨC, HUYỆN VIỆT YÊN, TỈNH BẮC GIANG<br /> Hoàng Chung1, Trần Minh Khương1, Nguyễn Anh Hùng2*<br /> 1<br /> <br /> Trường Đại học Sư phạm - ĐH Thái Nguyên, 2Trường Đại học Khoa học - ĐH Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Minh Đức là xã miền núi nằm phía Bắc huyện Việt Yên, cách trung tâm huyện khoảng 4 km. Xã<br /> Minh Đức có điều kiện tốt để phát triển chăn nuôi đại gia súc. Tập đoàn cây thức ăn ở đây khá<br /> phong phú, nhiều loài cỏ chất lƣợng tốt. Hợp loài đặc trƣng cho loại hình đồng cỏ Minh Đức là<br /> loại cỏ cao thuộc họ Hòa thảo (Poaceae).Trong quá trình điều tra chúng tôi đã thu đƣợc 81 loài<br /> thuộc 32 họ. Các loài cỏ chính đều thuộc các loài cỏ thấp, thân rễ ngắn có khả năng chịu hạn và<br /> dẫm đạp cao, chất lƣợng các loài cỏ tự nhiên tốt, tỷ lệ hàm lƣợng protein, lipit cao. Năng suất cỏ<br /> thay đổi từ tháng này đến tháng khác, đạt trọng lƣợng cao nhất vào tháng 9. Đồng cỏ xã Minh Đức<br /> hiện nay sử dụng chƣa hợp lý nên năng suất thấp, thảm cỏ tự nhiên ngày càng bị thoái hóa. Cần<br /> đƣợc đầu tƣ nghiên cứu để có quy trình sử dụng hợp lý.<br /> Từ khoá: Cỏ tự nhiên, năng suất, chất lượng, thành phần loài, Minh Đức.<br /> <br /> MỞ ĐẦU*<br /> Minh Đức là xã miền núi nằm phía Bắc huyện<br /> Việt Yên, cách trung tâm huyện khoảng 4 km,<br /> có diện tích tự nhiên là 2.013,74 ha, dân số<br /> 11.729 ngƣời. Khu vực nghiên cứu nằm trong<br /> vùng nhiệt đới gió mùa, có 2 mùa rõ rệt. Mùa<br /> hè nóng ẩm, mƣa nhiều và mùa đông khô<br /> hanh, lạnh. Nhiệt độ trung bình năm 230C,<br /> chế độ nhiệt phân hóa theo mùa rõ rệt, trong<br /> năm có 4 tháng nhiệt độ bình quân nhỏ hơn<br /> 200C là các tháng 11, 12, 1 và 2. Đây là yếu<br /> tố rất thích hợp cho việc bố trí cơ cấu cây<br /> trồng ngắn ngày tƣơng đối đa dạng, đặc biệt<br /> đối với một số rau thực phẩm ôn đới có giá trị<br /> kinh tế cao. Tổng tích ôn đạt trên<br /> 8.5000C/năm cho phép phát triển nhiều vụ cây<br /> trồng ngắn ngày trong năm. Lƣợng mƣa trung<br /> bình hàng năm 1.851mm, nhƣng phân bố<br /> không đồng đều giữa các tháng trong năm.<br /> Lƣợng mƣa tập trung chủ yếu vào mùa nóng<br /> chiếm 85,4% tổng lƣợng mƣa cả năm gây ra<br /> úng lụt cục bộ tại một số khu vực. Độ ẩm<br /> không khí bình quân cả năm khoảng 81%.<br /> Các tháng mùa khô ít mƣa, thƣờng có độ ẩm<br /> thấp làm cƣờng độ bốc hơi nƣớc khá cao gây<br /> ra hạn hán trong một số tháng gây khó khăn<br /> cho sản xuất nông nghiệp và đời sống của<br /> nhân dân.<br /> *<br /> <br /> Xã Minh Đức có 2.686 hộ, chủ yếu là dân tộc<br /> Kinh, một số là dân tộc thiểu số. Có nền giáo<br /> dục tƣơng đối phát triển: toàn xã đã hoàn<br /> thành phổ cập tiểu học và trung học cơ sở<br /> trong độ tuổi. Mức sống hiện nay của các hộ<br /> trong xã ở mức trung bình so với bình quân<br /> chung của huyện. Năm 2009, bình quân thu<br /> nhập đầu ngƣời là 8 triệu đồng/năm, lƣơng<br /> thực 540 kg/năm. Việc giao đất giao rừng đã<br /> đạt hiệu quả đầu tiên. Do có đồng cỏ nên ở<br /> đây đã từ lâu phát triển chăn nuôi đại gia<br /> súc với quy mô hộ gia đình, nhƣng tổng đàn<br /> gia súc không lớn, việc chăn thả ở đây chƣa<br /> có kế hoạch cụ thể nên đã ảnh hƣởng rất lớn<br /> đến thảm cỏ, diện tích của đồng cỏ thoái<br /> hóa ngày càng cao.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP ĐIỀU TRA<br /> Đối tượng<br /> - Chúng tôi tiến hành nghiên cứu về nguồn<br /> thức ăn tự nhiên của đại gia súc tại 2 địa điểm<br /> khác nhau thuộc xã Minh Đức, huyện Việt<br /> Yên, tỉnh Bắc Giang. Điểm nghiên cứu số 1<br /> (ĐNC1): Là đồng cỏ trên đồi Mỏ Thổ, xã<br /> Minh Đức, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang,<br /> có độ dốc 35 0. Điểm nghiên cứu số 2<br /> (ĐNC2): Là cỏ trên đê sông Máng ở xã Minh<br /> Đức – huyện Việt Yên –tỉnh Bắc Giang.<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> - Thu thập số liệu từ các cơ quan chuyên môn<br /> về: Dân số, đất đai, khí hậu, thủy văn …<br /> <br /> Tel: 0988.127.737; Email: nguyenanhungdhkh@gmail.com<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 35<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Hoàng Chung và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> - Điều tra tại thực địa: Tại các điểm nghiên<br /> cứu, chúng tôi lập các tuyến điều tra, trên các<br /> tuyến điều tra bố trí các ô tiêu chuẩn (1m2/1<br /> ô) để thống kê thành phần loài, năng suất<br /> thảm thực vật theo phƣơng pháp Hoàng<br /> Chung. [1]<br /> - Để xác định tên khoa học của các mẫu thực<br /> vật, chúng tôi đã sử dụng khoá phân loại hiện<br /> hành của tác giả Phạm Hoàng Hộ [2]; Danh<br /> lục các loài thực vật Việt Nam [3], [4], [5].<br /> - Xác định thành phần hoá học và giá trị dinh<br /> dƣỡng của một số loài cỏ đƣợc phân tích tại<br /> Viện Khoa học Sự sống - Đại học Thái Nguyên.<br /> Thời gian tiến hành:<br /> Chúng tôi tiến hành thu mẫu trong 4 đợt: Đợt<br /> 1: ngày 15/09/2010; Đợt 2: ngày 30/11/2010;<br /> Đợt 3: ngày 22/03/2011; Đợt 4: ngày<br /> 12/05/2011<br /> Xử lý số liệu:<br /> - Các số liệu thu thập đƣợc xử lý trên phần<br /> mềm Excel.<br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Thành phần loài<br /> Trong quá trình điều tra chúng tôi đã thu đƣợc<br /> 81 loài thuộc 32 họ. Tuy nhiên đây chƣa phải<br /> là con số đầy đủ về số loài và số họ nhƣng<br /> chắc chắn là những loài, họ phổ biến và<br /> thƣờng gặp đã đƣợc thống kê.<br /> Điểm nghiên cứu số 1<br /> Tại điểm này chúng tôi thống kê đƣợc 49 loài<br /> thuộc 20 họ khác nhau. Trong số đó họ có số<br /> lƣợng loài cao nhất là họ Lúa (Poaceae),13<br /> loài chiếm 26,53% tổng số loài của điểm này,<br /> các loài thƣờng gặp là: Cỏ xƣơng<br /> (Arundinella nepallensis. Trin), Cỏ trúc cần<br /> câu (Arundinaria spathiflora Trin), Cỏ sả<br /> (Cymbopogon caesius (Nees.) Stapf), Cỏ<br /> bông (Eragrotis tenella (L.) Roem), Cỏ tranh<br /> (Imperata cylindrica (L.)P. Beauv), Cỏ lông<br /> (Ischaemum indicum (Houtt.)Merr),Cỏ lông<br /> lợn (Lophopogon intermedium A. Camus)…<br /> Họ Cúc (Asteraceae) có 6 loài chiếm 12,24%<br /> số loài trong điểm. Thƣờng gặp các loài: Cứt<br /> lợn (Ageratum conyzoides L), Ngải cứu<br /> (Artemisia vulgaris L), Đơn buốt (Bidens<br /> bipinnata L)... Họ Cói (Cyperaceae) có 5 loài<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 85(09)/2: 35 - 40<br /> <br /> chiếm 10,20% số loài trong điểm. Thƣờng<br /> gặp các loài: Cói túi nhụy nâu (Carex bunnea<br /> Thunb), Cỏ lác (Cyperus cephalotus Vahl),<br /> Củ gấu (Cyperus rotundus L), Cỏ bạc đầu<br /> (Kyllinga nemoralis (Fors. Etforty.) Dancly).<br /> Họ Mua (Melastomataceae) có 3 loài chiếm<br /> 6,12% tổng số loài trong điểm. Các họ: Họ<br /> Xoài (Anacardiaceae), họ Thầu dầu<br /> (Euphorbiaceae), họ Bông (Malvaceae), họ<br /> Dƣơng xỉ (Dryopteridaceae), họ Bòng bong<br /> (Schizaeaceae), mỗi họ có 2 loài chiếm<br /> 4,08% tổng số loài trong điểm. Các họ còn<br /> lại, mỗi họ có 1 loài, tổng số của các họ này<br /> chiếm 24,50% số lƣợng loài của quần xã.<br /> Điểm nghiên cứu số 2<br /> Tại điểm này chúng tôi thu thập đƣợc 58 loài<br /> thuộc 27 họ khác nhau. Họ có số lƣợng loài<br /> nhiều nhất và chiêm ƣu thế vẫn là họ Lúa<br /> (Poaceae) có 15 loài (chiếm 25,86% tổng số<br /> loài của điểm). Các loài thƣờng gặp: Cỏ hoa<br /> tre (Apluda mutica L), Cỏ xƣơng (Arundinella<br /> nepallensis. Trin), Cỏ gà (Cynodon dactylon<br /> (L) Pes),Cỏ bông (E. unioloides Ness), Cỏ<br /> may (Chrysopogon aciculatus (Retz) Ttrin),<br /> Cỏ sả (Cymbopogon caesius (Nees.)). Tiếp<br /> theo là họ Cúc (Asteraceae) có 9 loài (chiếm<br /> 15,52% số loài): Cứt lợn (Ageratum<br /> conyzoides L), Ngải cứu (Artemisia vulgaris<br /> L), Đơn buốt (Bidens bipinnata L), Cúc giai<br /> (Calotis annamitica (O.Ktze) Merr), Tàu bay<br /> (Crassocephalum<br /> crepidioides<br /> (Benth)<br /> Smoore), Cúc chỉ thiên (Elephantopus<br /> scaber). Họ Bòng bòng (Schizeaceae) và họ<br /> Cà phê (Rubiaceae), mỗi họ có 3 loài chiếm<br /> 5,17% số loài trong điểm. Tiếp theo là: Họ<br /> cói<br /> (Cyperaceae),<br /> họ<br /> Thầu<br /> dầu<br /> (Euphorbiaceae), họ Đậu (Fabaceae), họ<br /> Mua (Melastomataceae), họ Dƣơng xỉ<br /> (Polipodiaceae), họ Chè (Theaceae), mỗi họ<br /> có 2 loài chiếm 3,45% số loài trong điểm. Các<br /> họ còn lại, mỗi họ có 1 loài chiếm 29,31%<br /> tổng số loài trong điểm.<br /> Qua 2 điểm nghiên cứu về thành phần loài<br /> thực vật chúng tôi có một số nhận xét sau:<br /> 1) Về số lƣợng loài qua 2 điểm nghiên cứu ta<br /> thấy số lƣợng loài ở đồng cỏ kênh Máng (58<br /> loài) nhiều hơn ở đồng cỏ trên núi Mỏ Thổ<br /> (49 loài). Vậy thành phần loài thay đổi phụ<br /> 36<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Hoàng Chung và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> thuộc vào địa hình và mức độ chăn thả, càng<br /> chăn thả nhiều thì thành phần càng phức tạp,<br /> làm tăng cây dại và cây bụi trong đồng cỏ.<br /> 2) Trong điều kiện chăn thả ít nhƣ ở điểm 1<br /> (10 con bò): Loại hình đồi núi, các loại<br /> thƣờng gặp Cỏ xƣơng (Arundinella<br /> nepallensis), Cỏ tranh (Imperata cylindrica),<br /> Cỏ sả (Cymbopogon caesius), Cỏ lông<br /> (Ischaemum indicum)…và một số loài khác,<br /> chúng có chiều cao từ 9 – 12 cm, mọc thành<br /> khóm vì môi trƣờng khô hạn. Những loài ƣa<br /> sáng nhƣ họ Cúc (Asteraceae), mặc dù chúng<br /> xuất hiện nhƣng chúng phát triển rất kém,<br /> một số loài khác ƣa bóng nhƣ Thông đất<br /> (Lycopodium cernum) nằm ở dƣới thảm cỏ.<br /> 3) Trong điều kiện chăn thả nhiều nhƣ ở điểm<br /> 2 (30 con bò và 5 trâu) do tác động của chăn<br /> thả, thảm cỏ ở đây giảm chiều cao, có nơi<br /> chiều cao thảm chỉ còn khoảng 4 -6 cm, độ<br /> phủ giảm. Trên đồng cỏ lúc này xuất hiện<br /> những cây ƣa sáng, chịu hạn và chịu sự dẫm<br /> đạp của động vật ăn cỏ, các loài cỏ có thân rễ<br /> dài hay ngắn nhƣ Cỏ chân nhện (Digitaria<br /> timorensis),<br /> Cỏ<br /> may<br /> (Chrysopogon<br /> acicuratus) phát triển mạnh, số lƣợng chồi lại<br /> giảm nhiều dẫn tới năng suất rất thấp. Số<br /> lƣợng cây bụi thân, cành, lá thƣờng có lông<br /> phủ nhƣ Mua (Melastoma septemnervium),<br /> Sim (Rhodomyrtus tomentosa)… cây thuộc<br /> thảo có thân ngắn lá mọc tỏa trên mặt đất nhƣ<br /> cúc chỉ thiên (Elephantopus scaber) và cây<br /> bụi leo nhƣ mâm xôi (Rubus alceifolius), dây<br /> leo nhƣ bòng bòng (Lygodium flexuosum)<br /> phát triển mạnh.<br /> Tóm lại: Tổ hợp loài đặc trƣng cho loại hình<br /> đồng cỏ Minh Đức là loại cỏ cao thuộc họ<br /> Hòa thảo (Poaceae). Nếu đồng cỏ chăn thả<br /> nhiều thành phần loài, họ sẽ tăng lên gồm<br /> những cây bụi, thảo và cây bụi leo hạn sinh.<br /> Thành phần loài, họ sẽ giảm nếu đồng cỏ<br /> đƣợc chăn thả ít. Song sự thay đổi về tổ hợp<br /> thành phần loài và loài ƣu thế, do nó có sự<br /> tăng lên của cây rừng và cây gỗ.<br /> Năng suất cỏ ở các điểm nghiên cứu ngoài<br /> thiên nhiên<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 85(09)/2: 35 - 40<br /> <br /> Để làm sáng tỏ thực trạng nguồn thức ăn gia<br /> súc tại xã Minh Đức, huyện Việt Yên, tỉnh<br /> Bắc Giang. Chúng tôi đã tiến hành điều tra<br /> năng suất các nhóm cỏ trong 2 điểm chăn thả<br /> của hai gia đình thuộc 2 vùng khác nhau.<br /> Điểm nghiên cứu số 1<br /> Mô hình chăn thả của gia đình ông Nguyễn<br /> Văn Bảo, xóm Mỏ Thổ, xã Minh Đức vùng<br /> chăn thả là bãi cỏ ở toàn bộ đồi Mỏ Thổ, rộng<br /> khoảng 50,0 ha, độ dốc 350. Cỏ ở đây cao<br /> khoảng 11 cm và có nguồn thức ăn bổ sung là<br /> cỏ Voi. Gia đình ông bắt đầu nuôi bò từ năm<br /> 2006 với số lƣợng ban đầu là 8 con trong đó 1<br /> con bò đực và 7 con mẹ, tổng số tiền giống<br /> ban đầu là 48 triệu. Từ cuối năm 2006 đến<br /> hết năm 2010 gia đình ông không mua thêm<br /> con nào và đã bán 24 con bê thu đƣợc 168<br /> triệu. Hiện nay còn 10 con trị giá khoảng 100<br /> triệu. Nhƣ vậy, tổng thu của gia đình ông từ<br /> chăn nuôi bò là khoảng 220 triệu, bình quân<br /> mỗi năm thu từ chăn nuôi bò khoảng 55 triệu<br /> (sau khi đã trừ vốn đầu tƣ mua giống). Trong<br /> phần này bao gồm công chăn thả, đầu tƣ cho<br /> đồng cỏ trồng, chuồng trại và các chi phi khác<br /> phục vụ cho chăn nuôi. Chúng tôi đã tiến<br /> hành nghiên cứu năng suất vào 4 lần khác<br /> nhau, kết quả đƣợc trình bày trong bảng 1.<br /> Tổng sinh khối của cỏ tự nhiên có sự biến đổi<br /> từ tháng này sang tháng khác. Trong đó đợt 1<br /> là cao nhất 913,12 gam, tiếp đến là đợt 4:<br /> 639,7 gam, đợt 3 là: 493,09 gam, thấp nhất là<br /> đợt 2: 478,24 gam. Nguyên nhân của sự biến<br /> động này là do, trong lần thu mẫu đợt 1 là<br /> vào mùa thu nhiệt độ khí hậu tƣơng đối thuận<br /> lợi: Nhiệt độ, lƣợng mƣa, lƣợng bốc hơi nƣớc<br /> rất thích hợp cho điều kiện phát triển của cỏ.<br /> Thu mẫu đợt 2 là vào mùa đông khí hậu<br /> tƣơng đối khắc nhiệt, nhiệt độ và lƣợng mƣa<br /> thấp, lƣợng bốc hơi nƣớc cao nên độ ẩm thấp<br /> đẫn đến cây vừa không phát triển đƣợc vừa bị<br /> chết do điều kiện thời tiết. Thu mẫu đợt 3 có<br /> sinh khối cao hơn đợt 2 là do các yếu tố khí<br /> hậu thuận lợi hơn (ẩm và ấm hơn) làm cho<br /> các cây bắt đầu bƣớc vào thời kì sinh trƣởng<br /> và sinh dƣỡng nhanh. Tổng sinh khối của đợt<br /> 4 cao hơn đợt 2 và đợt 3 là vì thời điểm thu<br /> mẫu là vào tháng 5 đã bƣớc vào mùa mƣa các<br /> cây đã phát triển mức tối đa, bắt đầu ra hoa.<br /> <br /> 37<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Hoàng Chung và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Nhƣ vậy nguyên nhân chính của sự biến động<br /> tổng sinh khối qua các đợt thu mẫu khác nhau<br /> là do khí hậu quyết định.<br /> <br /> 85(09)/2: 35 - 40<br /> <br /> tham gia vào quá trình phân hủy, do đó khối<br /> lƣợng phần cỏ khô giảm xuống nhanh.<br /> Điểm nghiên cứu số 2<br /> Tại gia đình ông Nguyễn Văn Giang, làng Kè,<br /> xã Minh Đức, vùng chăn thả của gia đình là<br /> các bãi cỏ dọc kênh Máng và bờ ruộng, bãi cỏ<br /> không liên tục, rộng khoảng 30 ha, cỏ ở đây<br /> cao khoảng 5 cm. Nguồn thức ăn bổ sung là<br /> cỏ Voi và rơm. Số bò gia đình ông Giang mua<br /> vào khi bắt đầu nuôi năm 2005 là 5 con với<br /> tổng trị giá 30 triệu. Năm 2006, gia đình ông<br /> có mua thêm 1 con bò nữa hết 6 triệu đồng.<br /> Đến cuối năm 2010, tổng số bò gia đình ông<br /> bán là 18 con thu tổng số 144 triệu đồng. Hiện<br /> nay, gia đình ông còn 8 con bò tổng trị giá<br /> khoảng 115 triệu. Nhƣ vậy, tổng thu trong năm<br /> năm chăn nuôi, gia đình ông đã thu là 223 triệu,<br /> bình quân mỗi năm thu khoảng 44,6 triệu.<br /> Nhìn chung quy luật biến đổi về tổng sinh<br /> khối qua các lần thu mẫu, phần sống, phần<br /> chết, các nhóm cây đều cơ bản giống ở điểm<br /> nghiên cứu số 1.<br /> So sánh hai điểm nghiên cứu<br /> Độ dốc và diện tích: Điểm nghiên cứu số 1 có<br /> độ dốc là 350, còn tại điểm nghiên cứu số 2<br /> thì là trên kênh nên bằng phẳng hơn độ dốc<br /> không đáng kể. Diện tích đồng cỏ tại điểm<br /> nghiên cứu số 1 (50 ha) gấp 1,67 lần tại điểm<br /> nghiên cứu số 2 (30 ha).<br /> <br /> Nhóm hòa thảo có tỷ lệ cao nhất chiếm từ<br /> 81,34 – 91,7 %, thấp nhất là nhóm thuộc thảo<br /> 1,2 – 3,7 %. Nguyên nhân có sự chênh lệch<br /> quá lớn này là do cỏ hòa thảo có khả năng<br /> phân bố rộng rãi, có thể thích ứng đƣợc ở<br /> nhiều vùng và trong những điều kiện khí hậu<br /> đất đai khác nhau. Ví dụ: cây Cỏ xƣơng<br /> (Arundinella nepalensis) sinh trƣởng đƣợc ở<br /> vùng đất nóng khô khan mùa khô kéo dài<br /> hoặc những vùng mùa đông nhiệt độ thấp.<br /> Phần chết trong lần thu mẫu đợt 2: 17,8 gam<br /> chiếm 3,6 % tổng khối lƣợng trên mặt đất là<br /> lớn nhất, đợt 4: 8,5 gam chiếm 1,31 % là nhỏ<br /> nhất. Nhƣ vậy quá trình tích lũy phần trên mặt<br /> đất xảy ra mạnh mẽ vào tháng 9 và đạt đỉnh<br /> điểm vào tháng 11 vì vào thời điểm này phần<br /> cỏ chết bị phơi khô vẫn tồn tại, mà còn do<br /> thời tiết khô, không đủ độ ẩm nên hoạt động<br /> của các loại vi sinh vật cũng nhƣ các sinh vật<br /> khác có tham gia vào quá trình phân hủy bị<br /> kém đi. Trong đợt 3 và đợt 4 đƣợc thu mẫu<br /> vào mùa hè, do lƣợng mƣa tăng lên, cỏ khô<br /> nhanh chóng bị mục, hơn nữa do có nhiệt độ<br /> tăng lên, tạo điều kiện thuận lợi cho sự hoạt<br /> động của vi sinh vật và các loài sinh vật khác<br /> <br /> Bảng 1. Năng suất cỏ tƣơi trong các điểm nghiên cứu (g/m2)<br /> Địa<br /> điểm<br /> <br /> ĐNC1<br /> <br /> ĐNC2<br /> <br /> Nhóm cỏ<br /> Hòa thảo<br /> Sa thảo<br /> Phần<br /> Thuộc thảo<br /> sống<br /> Cây bụi<br /> Tổng số<br /> Phần chết<br /> Hòa thảo<br /> Sa thảo<br /> Phần<br /> Thuộc thảo<br /> sống<br /> Cây bụi<br /> Tổng số<br /> Phần chết<br /> <br /> Đợt 1<br /> Sinh<br /> Tỷ lệ<br /> khối<br /> %<br /> 802,00 87,83<br /> 49,00<br /> 5,37<br /> 30,12<br /> 3,28<br /> 32,00<br /> 3,52<br /> 913,12<br /> 100<br /> 28,18<br /> 318,40 87,60<br /> 20,00<br /> 5,50<br /> 12,40<br /> 3,41<br /> 12,70<br /> 3,49<br /> 363,50<br /> 100<br /> 31,30<br /> <br /> Đợt 2<br /> Sinh<br /> Tỷ lệ<br /> khối<br /> %<br /> 389,00 81,34<br /> 52,16 10,90<br /> 16,58<br /> 3,46<br /> 20,50<br /> 4,30<br /> 478,24<br /> 100<br /> 17,8<br /> 189,50 73,36<br /> 8,70<br /> 3,37<br /> 9,70<br /> 3,75<br /> 50,40 19,52<br /> 258,30<br /> 100<br /> 14,50<br /> <br /> Số lƣợng gia súc: Tại điểm nghiên cứu số 1<br /> thì số lƣợng gia súc chăn thả chỉ có đàn bò gia<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> Đợt 3<br /> Sinh<br /> Tỷ lệ<br /> khối<br /> %<br /> 421,80 85,54<br /> 29,83<br /> 6,05<br /> 18,20<br /> 3,70<br /> 23,26<br /> 4,71<br /> 493,09<br /> 100<br /> 12,54<br /> 199,50 70,70<br /> 14,90<br /> 5,28<br /> 10,80<br /> 3,82<br /> 57,00 20,20<br /> 282,20<br /> 100<br /> 4,50<br /> <br /> Đợt 4<br /> Sinh<br /> Tỷ lệ<br /> khối<br /> %<br /> 586,60 91,70<br /> 20,80<br /> 3,25<br /> 7,70<br /> 1,20<br /> 24,60<br /> 3,85<br /> 639,70<br /> 100<br /> 8,50<br /> 221,00 69,32<br /> 29,70<br /> 9,32<br /> 8,10<br /> 2,54<br /> 60,00 18,82<br /> 318,80<br /> 100<br /> 4,60<br /> <br /> đình ông Nguyễn Văn Bảo là 10 con. Còn<br /> điểm nghiên cứu số 2 thì số lƣợng gia súc<br /> 38<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Hoàng Chung và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 85(09)/2: 35 - 40<br /> <br /> chăn thả ngoài đàn bò của gia đình ông<br /> Nguyễn Văn Giang thì còn có gia súc của các<br /> gia đình khác, tổng số gia súc chăn thả<br /> khoảng 25 con. Nhƣ vậy số lƣợng gia súc<br /> chăn thả tại điểm nghiên cứu số 2 gấp khoảng<br /> 2,5 lần số lƣợng gia súc chăn thả tại điểm<br /> nghiên cứu số 1.<br /> <br /> những chất rất cần thiết cho sự hoạt động bình<br /> thƣờng của động vật, nếu thiếu hụt sẽ ảnh<br /> hƣởng đến đời sống của động vật. Chúng tôi<br /> đã phân tích một số chỉ tiêu về thành phần<br /> hóa học và giá trị dinh dƣỡng của một số loài<br /> cỏ chính có mặt trong điểm nghiên cứu. Kết<br /> quả đƣợc trình bày ở bảng 2.<br /> <br /> Thành phần nhóm cỏ: Trong cả 2 điểm nghiên<br /> cứu thì đều xuất hiện 4 nhóm cỏ: Hòa thảo,<br /> Sa thảo, Thuộc thảo, và Cây bụi. Tuy nhiên,<br /> năng suất của từng nhóm trong hai điểm<br /> nghiên cứu là khác nhau. Nhóm hòa thảo của<br /> điểm nghiên cứu số 1 chiếm từ 81,34 – 91,7<br /> %, tại điểm nghiên cứu số 2 chiếm từ 69,32 –<br /> 87,6 %. Nhƣng ở nhóm cây bụi thì ở điểm<br /> nghiên cứu số 1 chỉ chiếm từ 3,52 – 4,71 %,<br /> còn ở điểm nghiên cứu số 2 dao động từ 3,49<br /> – 20,20 %. Nguyên nhân của sự khác nhau là<br /> do điều kiện chăn thả của hai điểm nghiên<br /> cứu là khác nhau. Tại điểm nghiên cứu số 2<br /> quá trình chăn thả nhiều hơn, mà nguồn thức<br /> ăn chính của gia súc là Hòa thảo. Chính điều<br /> này đã làm cho Hòa thảo giảm xuống, còn<br /> Cây bụi tăng lên.<br /> <br /> Qua số liệu bảng 2 cho thấy hàm lƣợng nƣớc<br /> và các chất dinh dƣỡng giữa các loài biến<br /> động không lớn. Nhiều nhất là Cỏ xƣơng<br /> (Arundinella nepalensi) đạt 76,4%, và thấp<br /> nhất là Cỏ sả (Cymbopogon caesius) đạt 71,2<br /> %. Hàm lƣợng nƣớc trong các cây cỏ tự nhiên<br /> không có sự chênh lệnh quá lớn, dao động từ<br /> 71,2% đến 76,4%. Hàm lƣợng protein tổng số<br /> của các cây cỏ tự nhiên là khá cao, dao động<br /> từ 7,76% đến 9,62% và cao gấp 4 đến 5,5 lần<br /> so với cỏ Voi trồng (1,76 % theo viện chăn<br /> nuôi). Trong đó cao nhất là Cỏ tranh<br /> (Imperata cylindrical) đạt 9,62%, thấp nhất là<br /> Cỏ lông (Ischaemum indicum) đạt 7,76%.<br /> <br /> Sự biến động năng suất theo mùa: Cả hai<br /> điểm đều có sự biến đổi năng suất theo mùa<br /> giống nhau. Năng suất cao nhất là vào mùa<br /> thu và thấp nhất vào mùa đông. Có sự biến<br /> động này là do điều kiện khí hậu trong các<br /> mùa khác nhau đã dẫn tới sự tích lũy năng<br /> suất khác nhau.<br /> Chất lượng cỏ ở các điểm nghiên cứu ngoài<br /> thiên nhiên<br /> Giá trị dinh dƣỡng các loài cỏ có quan hệ mật<br /> thiết với thành phần hóa học của nó và hàm<br /> lƣợng của các chất chứa trong chúng, đó là<br /> <br /> Hàm lƣợng đạm tổng số của các mẫu cỏ trong<br /> tự nhiên ở mức độ trung bình. Cao nhất là Cỏ<br /> sả (Cymbopogon caesius) đạt 2,13%, thấp<br /> nhất là Cỏ lông (Ischaemum indicum) đạt<br /> 1,85%. Nhƣ vậy chúng ta thấy hàm lƣợng<br /> đạm tổng số của các loài cỏ trong thiên nhiên<br /> cũng không chênh lệch nhau nhiều. Qua các<br /> kết quả trên cho thấy tại các bãi chăn thả của<br /> các gia đình các loài cỏ chính đều thuộc các<br /> loài cỏ thấp, thân rễ ngắn có khả năng chịu<br /> hạn và dẫm đạp cao, chất lƣợng các loài cỏ tự<br /> nhiên tốt, tỷ lệ hàm lƣợng protein, lipit cao,<br /> hàm lƣợng đƣờng thuộc loại trung bình.<br /> <br /> Bảng 2. Thành phần hoá học và giá trị dinh dƣỡng của một số loài cỏ chính trên đồi Mỏ Thổ<br /> TT<br /> <br /> Tên khoa học<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> <br /> Ischaemum indicum<br /> Imperata cylindrical<br /> Arundinella nepalensis<br /> Cymbopogon caesius<br /> <br /> Tên<br /> Việt Nam<br /> Cỏ Lông<br /> Cỏ Tranh<br /> Cỏ Xƣơng<br /> Cỏ Sả<br /> <br /> Nước<br /> <br /> Protein<br /> <br /> 75,60<br /> 75,30<br /> 76,40<br /> 71,20<br /> <br /> 7,76<br /> 9,62<br /> 9,53<br /> 9,45<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> Đạm<br /> tổng số<br /> 1,85<br /> 1,92<br /> 1,88<br /> 2,13<br /> <br /> Lipit<br /> <br /> Chất xơ<br /> <br /> 0,97<br /> 1.03<br /> 0,40<br /> 1,75<br /> <br /> 8,40<br /> 8,45<br /> 7,80<br /> 8,90<br /> <br /> - Bƣớc đầu điều tra tại các thảm cỏ xã Minh<br /> Đức, đã thu thập đƣợc 81 loài thực vật thuộc<br /> 32 họ khác nhau.<br /> <br /> 39<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br />