Điều trị ngoại khoa phổi biệt trí tại bệnh viện Chợ Rẫy trong 10 năm (1994 2004)

ÑIEÀU TRÒ NGOAÏI KHOA PHOÅI BIEÄT TRÍ<br /> TAÏI BEÄNH VIEÄN CHÔÏ RAÃY TRONG 10 NAÊM (1994-2004)<br /> Nguyeãn Coâng Minh*<br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Muïc tieâu: Phoåi bieät trí laø 1 sang thöông baát thöôøng baåm sinh hoaëc maéc phaûi, ñöôïc ñònh nghóa laø 1<br /> phaàn phoåi maát chöùc naêng, khoâng coøn thoâng thöông tröïc tieáp vôùi caây pheá quaûn. Phoåi bieät trí ñöôc chia laøm<br /> 2 loaïi: phoåi bieät trí noäi thuøy (naèm beân trong thuøy phoåi) vaø phoåi bieät trí ngoaïi thuøy (naèm trong khoang<br /> maøng phoåi). Muïc ñích cuûa coâng trình naøy laø trình baøy keát quaû chaån ñoaùn vaø phöông thöùc ñieàu trò phoåi bieät<br /> trí treân ngöôøi lôùn taïi BV Chôï Raãy.<br /> Phöông phaùp nghieân cöùu vaø keát quaû: Trong 10 naêm (1995-2004) taïi BV Chôï Raãy, chuùng toâi coù 23<br /> tröôøng hôïp phoåi bieät trí: 83% laø phoåi bieät trí noäi thuøy vaø 7% laø phoåi bieät trí ngoaïi thuøy. 56% caùc tröôøng hôïp<br /> ñöôïc chaån ñoaùn tröôùc khi moå. 91% phoåi bieät trí thuoäc veà beân phoåi traùi. Khoâng coù bieán chöùng vaø töû vong<br /> trong laàn nghieân cöùu naøy. -Ñaïi ña soá phoåi bieät trí noäi thuøy ôû löùa tuoåi töø 15-25: 74% coù bieåu hieän nhieãm<br /> truøng phoåi taùi ñi taùi laïi vaø 16% caùc tröôøng hôïp khoâng coù TC, tình côø phaùt hieän qua phim ngöïc qui öôùc. Veà<br /> maùu nuoâi: 68% ñöôïc tieáp lieäu töø ñoäng maïch chuû ngöïc vaø 21% töø ñoäng maïch chuû buïng ngay döôùi hoaønh.<br /> Ñieàu trò laø caét thuøy phoåi. -4 tröôøng hôïp phoåi bieät trí ngoaïi thuøy khoâng coù bieåu hieän laâm saøng. Taát caû ñeàu<br /> chaån ñoaùn ñöôïc trong luùc moå vaø maùu ñöôïc tieáp lieäu bôûi ñoäng maïch chuû ngöïc. Ñieàu trò caét boû phaàn phoåi<br /> bieät trí, giöõ nguyeân veïn phoåi laønh.<br /> Keát luaän: Khi chaån ñoaùn ñöôïc PBT, neân caét boû caøng sôùm caøng toát vì bieán chöùng chaûy maùu naëng do<br /> nhieãm truøng raát cao. Vaán ñeà quan troïng laø laøm sao chaån ñoaùn ñöôïc PBT tröôùc moå hoaëc phaûi ñaùnh giaù kyõ<br /> trong khi moå boùc taùch caét thuøy, bôûi vì nguyeân nhaân töû vong thöôøng laø chaûy maùu do khoâng kieåm soaùt ñöôïc<br /> maïch maùu baát thöôøng töø heä chuû.<br /> <br /> SUMMARY<br /> SURGICAL TREATMENT OF PULMONARY SEQUESTRATION AT CHO RAY<br /> HOSPITAL IN 10 YEARS (1994-2004)<br /> Nguyen Cong Minh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 66 – 73<br /> <br /> Objective: Pulmonary sequestration is a rare congenital or acquired pulmonary anomaly,<br /> nonfunctioning lung tissue with no direct commucation with the tracheobronchial tree. Pulmonary<br /> sequestration may be classified as intralobar, located within the normal lung; or extralobar, in which it is<br /> separated by pleura. The blood supply to both of them were the anomalous systemic vessels. The purpose<br /> of this report was presented the diagnosis and treament of all adulte pulmonary sequestration at ChoRay<br /> hospital.<br /> Methods and results: During 10 years, between 1/1994 to 12/2004, at ChoRay hospital, we are 23<br /> cases: 83% intralobar bronchopulmonary sequestration (IPS) and 7% extralobar bronchopulmonary<br /> sequestration (EPS). 56% was diagnosed peoperation. 91% on the left side. No complication and no<br /> mortality. -Most of IPS were from 15-25 of age: 74% with residive pulmonary infection and 26% has no<br /> symtoms. 68% were supplied by thoracic aorta, 21% from subdiaphragmatic abdominal aorta. The<br /> treatment was removal of an EPS without effecting the normal lung. -4 ELS present as asymtomatic<br /> * Phaân moân Ngoaïi Loàng ngöïc, Boä moân Ngoaïi ÑH Y Döôïc TP HCM<br /> <br /> 66<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> lesion. All of them wre diagnosed intraoperation and theirs blood supply is from thoracic aorta. The<br /> treatment was resection of the whole lobe, lobectomy.<br /> Conclusion: When diagnosed the pulmonary sequestration, It should be operated early, because of<br /> the potential of bleeding complication from repeated pulmonary infection. The important problem is how<br /> to definited either preoperative or intraoperative one, because the main cause of introperative mortality is<br /> hemorrhage secondary to accidental severance of a systemic artery<br /> <br /> PHAÀN MÔÛ ÑAÀU<br /> Phoåi bieät trí (PBT) ñöôïc ñònh nghóa laø phaàn phoåi<br /> khoâng hoaït ñoäng, naèm ôû trong hoaëc ôû ngoaøi thuøy<br /> phoåi, khoâng coù söï thoâng thöông (hoaëc thoâng thöông<br /> khoâng roõ raøng(2,3)) vôùi caùc nhaùnh khí-pheá quaûn maø laïi<br /> nhaän maùu nuoâi baát thöôøng töø heä ñaïi tuaàn hoaøn(3,9,10).<br /> PBT coù theå ôû döôùi daïng 1 khoái nhu moâ phoåi loaïn saûn,<br /> thöôøng laø daïng nang(6), nhöng cuõng coù bieán chöùng<br /> nhieãm truøng hoaëc hoùa aùc. Vaán ñeà quan troïng cuûa PBT<br /> laø laøm sao nhaän ñònh ra ñöôïc caùc maïch maùu nuoâi baát<br /> thöôøng naøy, haàu traùnh bieán chöùng chaûy maùu naëng neà<br /> trong luùc phaãu thuaät boùc taùch caét ñi phaàn phoåi khoâng<br /> coøn chöùc naêng aáy.<br /> Qua nghieân cöùu naøy, chuùng toâi muoán trình baøy<br /> caùc daïng phoåi bieät trí phaùt hieän tröôùc hoaëc trong khi<br /> moå cuøng nhöõng bieåu hieän laâm saøng gaëp treân ngöôøi<br /> lôùn, taïi beänh vieän Chôï Raãy.<br /> <br /> VAØI NEÙT VEÀ LÒCH SÖÛ VAØ TOÅNG QUAN<br /> Naêm 1946, Pryce, ngöôøi ñaàu tieân moâ taû toaøn dieän<br /> vaø phaân loaïi hình thaùi hoïc ra thaønh PBT noâi vaø ngoaïi<br /> thuøy(1,10). Phoåi bieät trí chieám khoaûng 0,15-6,4% treân<br /> caùc beänh lyù dò daïng baåm sinh cuûa phoåi(10). Suaát ñoä cuûa<br /> phoåi bieät trí chieám töø 1,1-1,8% soá phoåi coù chæ ñònh<br /> caét, nhaèm muïc ñích chaån ñoaùn hoaëc ñieàu trò(6).<br /> Phaân loaïi<br /> Veà maêt kinh ñieån, ngöôøi ta phaân laøm 2 loaïi:<br /> Phoåi bieät trí noäi thuøy<br /> <br /> -Phaàn toå chöùc phoåi baát thöôøng aáy naèm trong 1<br /> thuøy phoåi, khoâng coù maøng taïng rieâng bieät(5), phaân<br /> caùch vôùi toå chöùc bình thöôøng cuûa phoåi. Thöôøng coù 1<br /> nhaùnh noái vôùi caây pheá quaûn, nhöng thöôøng ñaõ bít taéc,<br /> taïo thaønh 1 khoái daïng nang(3).<br /> Maùu tieáp lieäu laø töø ñoäng maïch (ÑM) chuû vaø tónh<br /> maïch (TM) hoài löu ñoå veà TM phoåi, nhö phoåi bình<br /> <br /> thöôøng(1,3,9).<br /> -PBT noäi thuøy chieám ña soá trong toång soá PBT vaø<br /> hieám khi keøm theo caùc dò taät baåm sinh khaùc. Vì leõ ñoù<br /> coù giaû thuyeát cho raèng phoåi bieät trí noäi thuøy laø do maéc<br /> phaûi. Nghóa laø phaàn phoåi aáy bò vieâm taùi ñi taùi laïi vaø<br /> hình thaønh phoåi bieät trí. Neáu khoâng, ta khoâng theå<br /> phaùt hieän cho ñeán khi beänh nhaân cheát ñi, ñöôïc töû<br /> thieát(1,2,10).<br /> Phoåi bieät trí ngoaïi thuøy<br /> <br /> Hoaøn toaøn traùi ngöôïc vôùi PBT noäi thuøy<br /> -Laø 1 phaàn cuûa nhu moâ phoåi, ñöôïc bao boïc bôûi<br /> maøng phoåi rieâng bieät cuûa chính noù(5,6), maø giaûi phaåu<br /> vaø chöùc naêng hoaøn toaøn bieät laäp vôùi phoåi bình<br /> thöôøng(5). Ñieàu roõ raøng ñaây laø nguoàn goác baåm sinh.<br /> -PBT ngoaïi thuøy chæ baèng 1/3 ñeán 1/6 PBT noäi<br /> thuøy(5).<br /> -Ngöôïc vôùi PBT noäi thuøy, treân 50% caùc tröôøng<br /> hôïp, PBT ngoaïi thuøy keøm theo dò taät baåm sinh(5), ñaëc<br /> bieät nhaát laø thoaùt vò hoaønh(T)(9), ruoät ñoâi, ngöïc loûm<br /> hình pheãu (pectus excavatum), dò taät khieám khuyeát ôû<br /> tim(6), nang maøng bao tim hoaëc co thaét taâm vò(3). Maëc<br /> duø söï thoâng thöông khí-thöïc quaûn hieám gaëp, nhöng<br /> khoâng phaûi khoâng coù(9).<br /> -Ñaïi ña soá nhaän maùu nuoâi töø ÑM chuû buïng vaø<br /> maùu hoài löu ñoå veà heä TM ñôn chieám tyû leä cao nhaát.<br /> • Caû 2 loaïi thöôøng gaëp ôû phaân thuøy ñaùy-sau cuûa<br /> thuøy döôùi (T) hoaëc ôû raûnh söôøn hoaønh sau (10).<br /> •Söï xuaát hieän ñoàng luùc caû PBT ngoaïi vaø noäi thuøy<br /> treân cuøng 1 BN laø ñieàu hieám gaëp(10).<br /> Chaån ñoaùn<br /> Döïa vaøo *Laâm saøng (nhö vieâm phoåi taùi ñi taùi laïi<br /> cuûa PBT noäi thuøy hoaëc HC cheøn eùp cuûa PBT ngoaïi<br /> thuøy), *X quang, *CT Scan vaø *ÑM chuû ñoà. Ngoaøi ra<br /> chaån ñoaùn baát thöôøng trong luùc moå. Tuy nhieân vai troø<br /> <br /> 67<br /> <br /> cuûa giaûi phaãu beänh lyù heát söùc quan troïng, bôûi vì cuõng<br /> caáu truùc phoåi aáy ñöôïc tieáp lieäu nhö 1 phoåi bình<br /> thöôøng, nhöng phaàn phoåi aáy noái vôùi nhaùnh khí-pheá<br /> quaûn laïi khoâng coøn hoaït ñoäng nöõa, giuùp chaån ñoaùn<br /> ñöôïc phoåi bieät trí noäi thuøy.<br /> CTScan coù caûn quang ngöïc cho thaáy tính phöùc<br /> hôïp cuûa thöông toån vôùi maïch maùu nuoâi baát thöôøng.<br /> Chuïp ÑM chuû seõ thaáy maïch nuoâi baát thöôøng tröôùc<br /> moå haàu traùnh thaûm caûnh chaûy maùu trong luùc moå(10).<br /> Ñaëc ñieåm giaûi phaãu beänh cuûa PBT<br /> Laø hieän töôïng xô hoùa lan toûa, vieâm maõn vaø nang<br /> hoùa trong nhu moâ phoåi(10). Veà phöông dieän moâ hoïc:<br /> PBT thöôøng laø toå chöùc phoåi chöa tröôûng thaønh(1).<br /> Phoåi bieät trí noäi thuøy laø baåm sinh hay maéc phaûi ?<br /> Treân phöông dieän phoâi thai hoïc, chöa coù 1 giaû<br /> thuyeát baåm sinh naøo lyù giaûi ñaày ñuû thöông toån PBT.<br /> Rodgers(5) vaø Cs cho raèng thöông toån naøy laø do maàm<br /> ruoät tröôùc baát thöôøng tröïc tieáp taïo neân nhu moâ phoåi,<br /> nguoàn goác cuûa caây pheá quaûn vaø oáng tieâu hoùa sau<br /> naøy(5). Caû PBT ngoaïi laãn noäi thuøy ñöôïc xem nhö coù<br /> chung nguoàn goác phoâi thai hoïc, maëc duø treân LS hoaøn<br /> toaøn khaùc nhau.<br /> -Treân thöïc teá, caû 2 PBT noäi vaø ngoaïi thuøy khi coù<br /> TC thöôøng khoâng coøn 1 thoâng thöông naøo vôùi pheá<br /> quaûn vaø maøng phoåi(3).<br /> -PBT ngoaïi thuøy laø 1 dò daïng baåm sinh, ñieàu ñoù<br /> gaàn nhö chaéc chaén. Nhöng PBT noäi thuøy coù theå laø<br /> do maéc phaûi. Hieän töôïng naøy ñöôïc lyù giaûi laø treân neàn<br /> baát thöôøng cuûa ÑM tieáp lieäu cuûa heä chuû, söï taéc<br /> ngheõn trong loøng pheá quaûn daãn ñeán tình traïng vieâm<br /> phoåi taùi ñi taùi laïi, daàn daàn xô hoùa. Caùc maïch maùu<br /> nuoâi bò cheøn eùp, tieáp lieäu keùm, cuõng bò xô hoùa daàn,<br /> taïo thaønh voøng luaån quaån vaø hình thaønh 1 phoåi bieät<br /> trí noäi thuøy sau naøy (3).<br /> Ñieàu trò<br /> -Vôùi PBT noäi thuøy: caét thuøy phoåi laø toát nhaát(3).<br /> -Vôùi PBT ngoaïi thuøy: chæ caàn caét boû phaàn PBT,<br /> maø khoâng caàn caét boû phaàn phoåi keá caän(3). Coù 1 ñieàu<br /> heát söùc quan troïng laø phaãu thuaät vieân neân caûnh giaùc<br /> ÑM nuoâi töø ÑM chuû (ngöïc hoaëc buïng), trong quaù<br /> <br /> 68<br /> <br /> trình boùc taùch daây chaèng phoåi döôùi, trung thaát vaø doïc<br /> theo bôø hoaønh, voâ yù toån thöông caùc maïch maùu baát<br /> thöôøng naøy seõ gaây chaûy maùu khuûng khieáp(3).<br /> Toùm laïi, ñieàu trò chuû yeáu laø caét phaân thuøy hoaëc<br /> thuøy coù phoåi bieät trí. Caùc phöông thöùc khaùc nhö coät<br /> hoaëc bôm taéc cuoáng maïch. Vaøi taùc giaû chuû tröông<br /> ñieàu trò noäi khoa baûo toàn vôùi khaùng sinh thích hôïp vaø<br /> chæ ñònh caét khi naøo nhieãm truøng taùi ñi taùi laïi. Tuy<br /> nhieân quan ñieåm naøy bò nhieàu phaûn baùc bôûi vì bieán<br /> chöùng chaûy maùu do nhieãm truøng taùi phaùt raát cao(10).<br /> Bieán chöùng cuûa dieãn bieán töï nhieân<br /> Thöïc vaây, neáu khoâng caét boû ñi, bieán chöùng<br /> nhieãm truøng “phoåi” vaø “phaàn PBT” ña phaàn laø naëng,<br /> thöôøng gaëp laø do caùc vi truøng sinh beänh. Ngoaøi ra coøn<br /> do lao vaø naám nhö Aspergullus, Blastomyces(10)...<br /> -Nhieãm truøng vaø xeïp phoåi laø caùc bieán chöùng<br /> thöôøng gaëp nhaát trong caùc bieán chöùng cuûa beänh lyù<br /> naøy(10). Caùc bieán chöùng khaùc hieám gaëp hôn nhö khí<br /> pheá thuûng taïi thuøy, khaùi huyeát, traøn maùu maøng phoåi<br /> hoaëc traøn dòch maøng phoåi(4)<br /> <br /> ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN<br /> CÖÙU<br /> -Thôøi gian: 10 naêm, töø thaùng 1/1995 ñeán thaùng<br /> 12/2004.<br /> -Ñoái töôïng: taát caû beänh nhaân phoåi bieät trí laø<br /> ngöôøi lôùn, ñöôïc moå taïi BV Chôï Raãy.<br /> Taát caû BN nhaän vieän vôùi hình aûnh ban ñaàu laø khoâi<br /> choaùn choã baát thöôøng trong phoåi (phaân bieät vôùi u<br /> thuøy döôùi phoåi); hoaëc u trong loàng ngöïc... ñeàu ñöôïc<br /> chuïp CTScan coù caûn quang. Tröø caùc tröôøng hôïp maïch<br /> nuoâi quaù nhoû, khoâng thaáy hieän hình aûnh caûn quang<br /> ÑM treân phim CT, seõ khoâng theå chaån ñoaùn ñöôïc<br /> tröôùc moå. Neáu coù nhöõng hình aûnh vaãn coøn nghi ngôø,<br /> thì chuùng toâi cho chuïp theâm ÑM chuû ñoà ñeå ñaùnh giaù.<br /> -Chaån ñoaùn ñöôïc PBT qua xaùc ñònh cuûa CTScan<br /> coù caûn quang, maïch ñoà, xaùc ñònh trong khi moå vaø keát<br /> luaän cuûa giaûi phaãu beänh sau moâ.<br /> <br /> TÖ LIEÄU KHAÛO SAÙT<br /> Qua 10 naêm (1995- 2004), chuùng toâi thu ñöôïc 23<br /> beänh nhaân<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> 4 PBT ngoaïi thuøy<br /> <br /> •Giôùi: 11 nam vaø 8 nöõ.<br /> <br /> 19 PBT noäi thuøy<br /> <br /> •Bieåu hieän laâm saøng<br /> <br /> Neáu tính rieâng PBT treân ngöôøi lôùn thì PBT noäi<br /> thuøy chieán tyû leä 82,6% (19/23 BN), gaàn gaáp 5 laàn PBT<br /> ngoaïi thuøy.<br /> Nam: 11, nöõ: 12. Nam hôi keùm hôn nöõ.<br /> Chaån ñoaùn<br /> TOÅNG SOÁ<br /> 1994-1998<br /> 1999-2004<br /> <br /> SOÁ BN<br /> 23 ca<br /> 8<br /> 15<br /> <br /> Tröôùc moå<br /> 13<br /> 2<br /> 11<br /> <br /> Trong moå<br /> 9<br /> 5<br /> 4<br /> <br /> 56% (13/23 BN) PBT chaån ñoaùn ñöôïc tröôùc moå<br /> vaø 44% coøn laïi chaån ñoaùn ñöôïc trong luùc moå.<br /> Vò trí cuûa phoåi bieät trí<br /> -19 PBT noäi thuøy: taát caû ñeàu ôû thuøy döôùi phoåi traùi.<br /> -4 PBT ngoaïi thuøy: 2 beân (T) vaø 2 ôû beân (P).<br /> -Khoâng coù tröôøng hôïp naøo PBT 2 beân.<br /> Tính chung 91% PBT thuoäc veà phoåi beân traùi<br /> (21/23) vaø chæ coù 9% laø ôû beân phaûi.<br /> Khaûo saùt moâ hoïc<br /> -Treân 19 PBT noäi thuøy: 16 BN ñöôïc keát luaän laø<br /> nang pheá quaûn, vieâm maïn tính, phoåi bieät trí xô hoùa. 3<br /> TH laø vieâm xô hoùa nhu moâ, phoåi bieät trí.<br /> -Trong 4 tröôøng hôïp PBT ngoaïi thuøy: 2 keát luaän<br /> laø vieâm xô maïn tính nang hoùa, 2 BN laø xô hoùa. Trong<br /> caùc tröôøng hôïp nhaän dieän ñöôïc PBT trong luùc moå thì<br /> coù ñeán 5 tröôøng hôïp coù nhieàu maïch maùu nuoâi cuøng<br /> luùc, chieám tyû leä 22%.<br /> PBT noäi thuøy<br /> <br /> Chieám ña soá, 82,6%.<br /> Khaûo saùt 19 PBT noäi thuøy cho thaáy<br /> •Tuoåi<br /> -6 TH 15-20 tuoåi<br /> -7 TH 21-25 tuoåi<br /> -3 TH 25-30 tuoåi<br /> -2 TH 31-35 tuoåi<br /> -1 TH 63 tuoåi.<br /> Taäp trung nhieàu nhaát vaãn laø löùa tuoåi töø 15-25,<br /> chieám tyû leä 84,2% (16/19).<br /> <br /> Trong 19 TH hôïp treân<br /> -74% (14/19 BN) laø coù TC nhieãm truøng phoåi taùi ñi<br /> taùi laïi nhö: soát ho khan hoaëc ho ra maùu, ñau<br /> ngöïc(Glenn)<br /> -26% (5/19 BN) laâm saøng khoâng ñaëc hieäu, chæ<br /> thaáy loùi ngöïc khoâng roõ raøng, chuïp X quang phoåi, tình<br /> côø phaùt hieän boùng môø ñoàng nhaát trong thuøy phoåi.<br /> Caùc tröôøng hôïp khoâng chaån ñoaùn ñöôïc tröôùc moå ñeàu<br /> coù chaån ñoaùn laø u phoåi coù chæ ñònh moå.<br /> •Trong 19 TH PBT noäi thuøy, chuùng toâi coù: 13<br /> PBT ñöôïc nuoâi bôûi nhaùnh cuûa ÑM chuû ngöïc, chieám tyû<br /> leä 68%, 4 PBT töø ÑM chuû buïng, döôùi hoaønh, chieám tyû<br /> leä 21%. Vaø 2 BN khoâng xaùc ñònh, chæ ghi laø xuaát phaùt<br /> töø ÑM chuû, 11%.<br /> Chuùng toâi coù 2 BN coù ÑM nuoâi to ñeán 2 cm<br /> ñöôøng kính. Soá coøn laïi maïch nuoâi trung bình nhoû<br /> hôn 1 cm ñöôøng kính<br /> •Vôùi PBT noäi thuøy, chuùng toâi caét thuøy, chöa coù<br /> tröôøng hôïp naøo coù bieán chöùng chaûy maùu trong luùc<br /> moå.<br /> Phoåi bieät trí ngoaïi thuøy<br /> <br /> •Tuoåi: 4 TH tuoåi töø 19-38 tuoåi.<br /> •Giôùi: 1 nam vaø 3 nöõ.<br /> •Caû 4 TH PBT ngoaïi thuøy khoâng coù bieåu hieän<br /> laâm saøng ñaëc hieäu. tình côø phaùt hieän u trong ngöïc maø<br /> taát caû ñeàu chaån ñoaùn ñöôïc trong luùc moå vôùi caùc maïch<br /> maùu nuoâi ñi vaø 1 cuoáng moûng maûnh.<br /> •Chaån ñoaùn moâ hoïc: caû 3 TH ñeàu laø toå chöùc nhu<br /> moâ phoåi vaø caùc maïch maùu bò xô hoùa. 1 TH vôùi toå chöùc<br /> nhö treân döôùi daïng nhieàu nang to nhoû khoâng ñeàu.<br /> •Khoâng phaùt hieän thoaùt vò hoaønh hoaëc tim baåm<br /> sinh keøm theo.<br /> •Bieán chöùng: khoâng coù beänh nhaân naøo chaûy<br /> maùu trong luùc moå.<br /> •Ñieàu trò: 4 tröôøng hôïp PBT ngoaïi thuøy ñöôïc tieán<br /> haønh caét raát ñôn giaûn, khoâng bieán chöùng.<br /> <br /> 69<br /> <br /> BAØN LUAÄN<br /> Ñaëc ñieåm chung<br /> Suaát ñoä<br /> <br /> Trong 10 naêm qua (1995-2004) taïi BV Chôï Raãy<br /> chuùng toâi coù 1012 tröôøng hôïp u phoåi coù chæ ñònh moå.<br /> Nhö vaäy phoåi bieät trí chieám tyû leä laø 2,27% treân toång soá<br /> u cuûa phoåi coù chæ ñònh caét treân ngöôøi lôùn, taïi BV<br /> chuùng toâi (23/1012 BN), maø ñaïi ña soá phaùt hieän ngay<br /> khi BN coøn beù.<br /> Theo Carter(6), thì tyû leä aáy töø 1,1- 1,8 % caùc tröôøng<br /> hôïp cuûa caû treû em laãn ngöôøi lôùn.<br /> Treân thöïc teá, coù leõ soá lieäu coøn cao hôn. Bôûi vì<br /> trong 5 naêm ñaàu (1994-1998): ngoaøi yeáu toá soá löôïng<br /> BN coøn ít, chuùng toâi chöa coù maùy chuïp maïch xoùa<br /> neàn. Muoán chuïp ÑM chuû ñoà, phaûi chuïp theo phöông<br /> phaùp seldinger vaø CT Scan cuõng chæ phoå bieán maïnh<br /> meû ôû nhöõng naêm sau naøy. Hôn nöõa, PBT thöôøng<br /> phaùt hieän ôû treû em. Theâm vaøo ñoù, chuùng toâi chöa taän<br /> duïng heát khaû naêng cuûa giaûi phaãu beänh lyù, cho neân<br /> trong caùc u phoåi phaûi caét thuøy chöa traû lôøi thoûa ñaùng.<br /> Veà tuoåi<br /> <br /> • PBT noäi thuøy thöôøng gaëp ôû thieáu nieân hoaëc ôû<br /> ngöôøi treû, hieám khi ôû nhuû nhi vaø gaàn nhö khoâng bao<br /> giôø gaëp ôû treû sô sinh. Nhöõng tieán boä gaàn daây coù theå<br /> phaùt hieän ñöôïc giai ñoaïn sôùm cuûa treû, coù theå trong<br /> voøng 10 naèm ñaàu cuûa beù(1,5,6,10). 19 tröôøng hôïp PBT<br /> noäi thuøy cuûa chuùng toâi laø nhöõng tröôøng hôïp khoâng coù<br /> TC suoát thôøi gian daøi hoaëc khoâng phaùt hieän ñöôïc, traõi<br /> ñeàu töø 15-25 tuoåi.<br /> • 15% PBT ngoaïi thuøy khoâng coù TC, tình côø phaùt<br /> hieän 1 boùng môø khoâng giaûi thích ñöôïc, qua 1 phim<br /> chuïp trong thôøi kyø thieáu nhi hoaëc ôû tuoåi nhi ñoàng.<br /> Hoaëc coù theå truøng hôïp thaáy ñöôïc qua thoaùt vò hoaønh<br /> baåm sinh cuûa treû sô sinh (5,9,10).<br /> -4 tröôøng hôïp phaùt hieän treã cuûa chuùng toâi khoâng<br /> coù bieåu hieän laâm saøng tröôùc ñoù, coù phaûi chaêng laø<br /> nhöõng tröôøng hôïp ít gaëp, coøn soùt laïi treân ngöôøi lôùn.<br /> <br /> nöõ). Treân thöïc teá caùc taùc giaû khaùc laáy toaøn boä PBT cuûa<br /> caû nhi ñoàng laãn ngöôøi lôùn tuoåi(1,4,6,7,8).<br /> Vò trí cuûa phoåi bieät trí<br /> <br /> Tính chung 91% PBT thuoäc veà phoåi beân traùi vaø<br /> chæ coù 9% laø ôû beân phaûi.<br /> 19 PBT noäi thuøy: taát caû ñeàu ôû thuøy döôùi phoåi traùi.<br /> 4 PBT ngoaïi thuøy: thì 2 ôû beân (T) vaø 2 ôû beân (P).<br /> tính chung thì ôû khoang maøng phoåi döôùi traùi seõ<br /> chieám öu theá.<br /> Chaån ñoaùn laâm saøng<br /> <br /> Chaån ñoaùn ñöôïc chính xaùc tröôùc moå thì töông<br /> ñoái hieám. Savic(6) vaø coäng söï treân 540 tröôøng hôïp thì<br /> chöa ñaày 50% PBT noäi thuøy vaø chæ coù 5% PBT ngoaïi<br /> thuøy ñöôïc chaån ñoaùn tröôùc moå. Khaûo saùt treân ngöôøi<br /> lôùn, trong laàn nghieân cöùu naøy cho thaáy 10 PBT noäi<br /> thuøy ñöôïc chaån ñoaùn tröôùc moå, chieám tyû leä 52,6%<br /> (10/19 TH). (ñaïi ña soá thuoäc 5 naêm sau naøy). Caû 4<br /> tröôøng hôïp PBT ngoaïi thuøy chæ chaån ñoaùn ñöôïc trong<br /> luùc moå.<br /> Coù 3 tieâu chuaån ñeå chaån ñoaùn PBT:<br /> - Xaùc ñònh ñöôïc ÑM nuoâi xuaát phaùt töø ÑM chuû.<br /> - Hoaëc TM hoài löu ñoå veà heä TM ñôn, (tröôùc hoaëc<br /> trong khi moå).<br /> - Xaùc ñònh cuûa giaûi phaãu beänh: phaàn phoåi coù caáu<br /> truùc cuûa phoåi, coù hoaëc khoâng coøn thoâng thöông vôùi<br /> caây pheá quaûn-phoåi, xô hoùa...<br /> Trong khi caét thuøy, thöïc söï chuùng toâi ñaõ khoâng<br /> chuù yù khai thaùc tính chaát thöù 2 naøy, maø nghó raèng coù<br /> hieän töôïng dò daïng maïch maùu maø thoâi.<br /> Treân phöông ñieän giaûi phaãu hoïc<br /> <br /> • Ñaïi ña soá ñeàu coù ÑM nuoâi nhoû < 1 cm ñöôøng<br /> kính(5). Haàu heát PBT ngoaïi thuøy cuûa chuùng toâi, cuoáng<br /> maïch raát maûnh. Chæ coù PBT noäi thuøy cuoáng maïch to<br /> hôn.<br /> • Khaûo saùt moâ hoïc: ña soá caùc BN cuûa chuùng toâi laø<br /> vieâm xô maïn tính daïng nang.<br /> <br /> Veà giôùi<br /> <br /> Ñaëc ñieåm cuûa phoåi bieät trí noäi thuøy<br /> <br /> Nam: 10, nöõ: 13. Nam hôi keùm hôn nöõ. Ñieàu naøy<br /> cuõng hôi khaùc hôn caùc taùc giaû khaùc (nam nhieàu hôn<br /> <br /> • PBT noäi thuøy chieám 75% caùc tröôøng hôïp vaø<br /> thöôøng gaëp ôû ngöôøi treû < 20 tuoåi(1,10). PBT noäi thuøy<br /> <br /> 70<br /> <br />