Sau khi học xong bài này, sinh viên có khả năng: trình bày được cơ chế tác dụng, chỉ định các thuốc colchicin, probenecid, allopurinol. Mời các bạn cùng tham khảo.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Dược lý học 2007 - Bài 11: Thuốc chữa Gút
- dîc lý häc 2007 - ®¹i häc Y Hµ néi
(s¸ch dïng cho sinh viªn hÖ b¸c sÜ ®a khoa)
Bµi 11: Thuèc ch÷a gót
Môc tiªu häc tËp: Sau khi häc xong bµi nµy, sinh viªn cã kh¶ n¨ng:
Tr×nh bµy ®îc c¬ chÕ t¸c dông, chØ ®Þnh c¸c thuèc colchicin, probenecid, allopurinol.
Gót lµ mét bÖnh do t¨ng acid uric -m¸u, trong dÞch bao khíp cã nhiÒu tinh thÓ urat lµ s¶n phÈm
chuyÓn hãa cuèi cïng cña purin. BÖnh cã thÓ nguyªn ph¸t do rèi lo¹n chuyÓn hãa acid uric di
truyÒn, hoÆc thø ph¸t do bÖnh thËn, do dïng c¸c thuèc phong táa th¶i trõ urat hoÆc do s¶n xuÊt
qu¸ nhiÒu urat (metabolic overproduction).
Acid uric-m¸u b×nh thêng lµ 2-5mg/100ml, trong bÖnh gót cã thÓ t¨ng tíi 8,8mg/100ml.
§iÒu trÞ gót nh»m gi¶i quyÕt c¬n cÊp tÝnh vµ ng¨n ngõa sù t¸i nhiÔm, dùa trªn sinh bÖnh häc cña
bÖnh nµy. C¸c tinh thÓ urat lóc ®Çu bÞ thùc bµo bëi c¸c tÕ bµo mµng ho¹t dÞch (syno vioucytes).
Trong qu¸ tr×nh thùc bµo, c¸c tÕ bµo nµy gi¶i phãng ra c¸c prostaglandin, c¸c enzym tiªu thÓ vµ
interlenkin-1. C¸c chÊt trung gian hãa häc nµy l¹i “gäi” c¸c b¹ch cÇu h¹t tíi æ khíp vµ lµm nÆng
thªm qu¸ tr×nh viªm: sè lîng b¹ch cÇu h¹t, ®¹i thù c bµo t¨ng, lîng chÊt hãa häc trung gian g©y
viªm t¨ng.
C¸c thuèc ®iÒu trÞ c¬n gót cÊp tÝnh sÏ øc chÕ c¸c giai ®o¹n ho¹t hãa b¹ch cÇu. §Æc hiÖu nhÊt lµ
colchicin. Ngoµi ra cßn dïng thuèc CVKS phenylbutazon, indometacin, lo¹i øc chÕ COX -2, hoÆc
corticoid.
§iÒu trÞ gót m¹n tÝnh, dïng thuèc lµm gi¶m acid uric trong c¬ thÓ b»ng c¸c thuèc lµm ®¸i ra acid
uric nh probenecid, sunfinpyrazol vµ allopurinol.
1. Colchicin
Colchicin lµ alcaloid cña c©y colchicum antumnal. Bét v« ®Þnh h×nh, vµng nh¹t, kh«ng mïi. §îc
dïng tõ thÕ kû 18.
T¸c dông ®iÒu trÞ ®Æc hiÖu c¬n gót cÊp tÝnh, lµm gi¶m ®au vµ gi¶m viªm trong vßng 12 - 24 giê
®Çu dïng thuèc, v× thÕ cßn ®îc dïng lµm test chÈn ®o¸n. Colchicin kh«ng cã t¸c dông gi¶m ®au
vµ chèng viªm khíp kh¸c.
1.1. C¬ chÕ t¸c dông
Trong bÖnh gót, colchicin kh«ng ¶nh hëng ®Õn bµi xuÊt acid uric ë thËn vµ kh«ng lµm gi¶m acid
uric m¸u. Colchicin g¾n vµo protein cña tiÓu qu¶n (protein tubulin) trong tÕ bµo bÖnh cÇu vµ c¸c
tÕ bµo di chuyÓn kh¸c, v× thÕ, ng¨n c¶n sù trïng hîp cña nh÷ng pro tein nµy trong vi tiÓu qu¶n
(microtubulin), dÉn ®Õn øc chÕ sù di chuyÓn cña b¹ch cÇu vµ gi¶m ho¹t tÝnh thùc bµo cña b¹ch
cÇu h¹t, lµm gi¶m gi¶i phãng acid lactic vµ c¸c enzym g©y viªm trong qu¸ tr×nh thùc bµo. Trong
qu¸ tr×nh “tiªu hãa” c¸c tinh thÓ urat, b¹ch cÇu h¹t s¶n xuÊt glycoprotein, chÊt nµy cã thÓ lµ
nguyªn nh©n g©y ra c¬n gót cÊp tÝnh. Colchicin ng¨n c¶n s¶n xuÊt glycoprotein cña b¹ch cÇu h¹t
nªn chèng ®îc c¬n gót.
Colchicin cßn ng¨n c¶n sù ph©n bµo cña c¸c tÕ bµo ®éng -thùc vËt ë giai ®o¹n trung kú vµ do lµm
gi¶m sù h×nh thµnh c¸c thoi ph©n bµo.
- dîc lý häc 2007 - ®¹i häc Y Hµ néi
(s¸ch dïng cho sinh viªn hÖ b¸c sÜ ®a khoa)
1.2. §éc tÝnh
PhÇn lín liªn quan ®Õn t¸c dông øc chÕ sù trïng hîp cña tubulin vµ øc chÕ ph©n bµo: buån n«n,
n«n, tiªu ch¶y, ®au bông (tæn th¬ng tÕ bµo biÓu m« niªm m¹c tiªu hãa), øc chÕ tuû x¬ng, rông
tãc, viªm thÇn kinh, ®éc víi thËn...
1.3. Dîc ®éng häc
HÊp thu nhanh qua ®êng uèng, ®¹t nång ®é tèi ®a trong huyÕt t¬ng sau 0,5 -2 giê. ChuyÓn hãa
ë gan, phÇn lín th¶i trõ qua ph©n (cã chu kú ruét - gan), chØ 10 - 20% th¶i qua thËn.
1.4. ChØ ®Þnh
- §iÒu trÞ c¬n gót cÊp tÝnh: tiªm tÜnh m¹ch 2 mg hßa trong 10 - 20 ml dung dÞch NaCl 0,9%.
Tæng liÒu kh«ng vît qu¸ 4mg. Kh«ng tiªm nh¾c l¹i trong vßng 7 ngµy. NÕu kh«ng chÞu ®îc
thuèc, cã thÓ thay b»ng indometacin.
- Dù phßng: uèng 0,5mg mçi tuÇn 2 - 4 lÇn.
Viªn 0,5 mg, 1 mg.
èng tiªm 2ml = 1mg
2. Probenecid (Bennemid)
Probenecid lµ dÉn xuÊt cña acid benzoic, tan nhiÒu trong lipid. Bét tinh thÓ tr¾ng, kh«ng mïi.
Acid uric ®îc läc qua cÇu thËn vµ bµi xuÊt qua èng thËn, song phÇn lín l¹i ®îc t¸i hÊp thu ë
®o¹n gi÷a cña èng lîn gÇn. Probenecid víi liÒu thÊp do c¹nh tranh víi qu¸ tr×nh th¶i trõ acid
uric nªn lµm lu acid uric trong c¬ thÓ (Demartini vµ céng sù, 1962), nhng víi liÒu cao l¹i øc
chÕ t¸i hÊp thu acid uric ë èng thËn nªn lµm t¨ng th¶i trõ acid q ua níc tiÓu.
Probenecid cßn øc chÕ cã tranh chÊp qu¸ tr×nh th¶i trõ chñ ®éng t¹i èng lîn gÇn cña mét sè acid
yÕu nh penicilin, para aminosalicylat, salicylat, clorothiazid, indometacin, sunfinpyrazon, v.v...
Probenecid kh«ng cã t¸c dông gi¶m ®au. Khi cÇ n gi¶m ®au, cã thÓ dïng cïng víi paracetamol.
Kh«ng dïng cïng víi salicylat, v× probenecid sÏ mÊt t¸c dông.
Dïng thuèc lîi niÖu lo¹i thiazid kÐo dµi nh trong ®iÒu trÞ cao huyÕt ¸p thêng lµm ø urat v×
nh÷ng thuèc nµy øc chÕ bµi xuÊt urat ë èng thËn. Probe necid ®èi kh¸ng ®îc t¸c dông nµy mµ
kh«ng ¶nh hëng ®Õn t¸c dông lîi niÖu cña thuèc. Tuy nhiªn, l¹i øc chÕ t¸c dông ®¸i natri cña
furosemid.
Probenecid ®îc hÊp thu nhanh qua ruét, vµo m¸u, h¬n 70% kÕt hîp víi albumin huyÕt t¬ng,
th¶i trõ qua thËn phÇn lín díi d¹ng glucuro-hîp. Thêi gian nöa th¶i trõ kho¶ng 6 -12 giê.
T¸c dông phô rÊt Ýt (2-8%): buån n«n, n«n, m¶ng ®á ë da, sèt. Khi lµm ®¸i nhiÒu acid uric, cã thÓ
g©y cÆn sái urat víi c¬n quÆn thËn (khi ®ã cÇn base ho¸ níc tiÓu).
LiÒu lîng: viªn 0,5g. TuÇn ®Çu uèng 250mg 2lÇn/ngµy. T¨ng dÇn tõng tuÇn. Tèi ®a 2g/ngµy,
uèng 4 lÇn. Uèng nhiÒu níc ®Ó tr¸nh sái acid uric ë thËn.
Dïng hµng n¨m. Cã thÓ dïng víi allopurinol, sunfinpyrazon.
3. Sunfinpyrazon (Anturant)
- dîc lý häc 2007 - ®¹i häc Y Hµ néi
(s¸ch dïng cho sinh viªn hÖ b¸c sÜ ®a khoa)
C«ng thøc gÇn gièng phenylbutazon. G©y ®¸ i ra acid uric m¹nh do ng¨n c¶n t¸i hÊp thu ë èng
thËn, gièng c¬ chÕ cña probenecid. HÊp thu nhanh vµ hoµn toµn qua ®êng tiªu ho¸. G©y tai biÕn
m¸u nh phenylbutazon, rèi lo¹n tiªu ho¸ kho¶ng 10%.
Salicylat lµm mÊt t¸c dông cña sunfinpyrazon do tranh chÊp víi sunfinpyrazon khi vËn chuyÓn
qua èng thËn vµ c¶ khi g¾n vµo protein huyÕt t¬ng.
LiÒu lîng: viªn 50mg 4lÇn/ngµy, t¨ng dÇn tíi 400mg hoÆc 800mg mét ngµy. Chia lµm 2 -4
lÇn, uèng vµo b÷a ¨n ®Ó tr¸nh kÝch øng d¹ dµy. Uèng nhiÒu níc trong ngµy.
4. Allopurinol (Zyloprim)
Allopurinol lµ chÊt ®ång ph©n cña hypoxanthin.
4.1. C¬ chÕ t¸c dông
Acid uric lµ s¶n phÈm chuyÓn ho¸ cña purin. C¸c purin ®îc chuyÓn thµnh hypoxanthin vµ
xanthin råi bÞ oxyho¸ nhê xóc t¸c cña xanthin oxydase thµnh acid uric. Allopu rinol lµ chÊt øc chÕ
m¹nh xanthin oxydase nªn lµm gi¶m sinh tæng hîp acid uric, gi¶m nång ®é acid uric m¸u vµ
níc tiÓu, lµm t¨ng nång ®é trong m¸u vµ níc tiÓu c¸c chÊt tiÒn th©n hypoxanthin vµ xanthin dÔ
tan h¬n. Nh vËy, allopurinol cßn ng¨n ngõa ®îc s ù t¹o sái acid uric trong thËn.
Nh vËy, allopurinol cßn ng¨n ngõa ®îc sù t¹o sái acid uric trong thËn.
4.2. §éc tÝnh
Ýt ®éc. Ph¶n øng qu¸ mÉn kho¶ng 3% (mÈn da, sèt, gi¶m b¹ch cÇu, gan to, ®au c¬).
Trong nh÷ng th¸ng ®Çu ®iÒu trÞ, cã thÓ cã c¸c c¬n gót cÊ p tÝnh do sù huy ®éng acid uric tõ c¸c
m« dù tr÷. Khi ®ã, cÇn phèi hîp ®iÒu trÞ b»ng colchicin.
4.3. Dîc ®éng häc
HÊp thu qua ®êng uèng kho¶ng 80%, ®¹t nång ®é tèi ®a trong m¸u sau 30 -60 phót. Allopurinol
cïng bÞ chuyÓn ho¸ bëi xanthin oxydase thµnh alox anthin, vÉn cßn ho¹t tÝnh, v× thÕ t¸c dông kÐo
dµi, chØ cÇn uèng thuèc mçi ngµy 1 lÇn.
4.4. ChØ ®Þnh, liÒu lîng
- Gót m¹n tÝnh, sái urat ë thËn.
- T¨ng acid uric m¸u thø ph¸t do ung th, do ®iÒu trÞ b»ng c¸c thuèc chèng ung th, thuèc lîi tiÓu
lo¹i thiazid...
- dîc lý häc 2007 - ®¹i häc Y Hµ néi
(s¸ch dïng cho sinh viªn hÖ b¸c sÜ ®a khoa)
- T¨ng acid uric m¸u mµ kh«ng thÓ dïng ®îc probenecid hoÆc sunfinpyrazon do cã ph¶n øng
kh«ng chÞu thuèc.
Môc tiªu cña ®iÒu trÞ lµ lµm gi¶m nång ®é acid uric m¸u xuèng 6mg/dl (360 micro M).
LiÒu lîng: Allopurinol (Zyloprim) viªn 100 - 300 mg. LiÒu ®Çu 100mg, t¨ng dÇn tíi
300mg/ngµy tuú theo nång ®é acid uric m¸u.
C©u hái tù lîng gi¸
Ph©n tÝch so s¸nh c¬ chÕ t¸c dông vµ chØ ®Þnh ®iÒu trÞ cña colchicin, probenecid vµ
allopurinol.
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
