Ebook Đền Đô, Đình Bảng - âm vang Lý triều: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:51

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Với ngôn ngữ dung dị chân thành, viết như kể rất sâu lắng, rất có tâm hồn... tác giả viết về quê hương và tiểu sử các vị vua triều Lý với phần văn tóm tắt, rồi bằng thơ song thất lục bát rất ấn tượng để bạn đọc dễ ghi nhận, dễ nhớ, và để lắng đọng mãi trong tâm hồn khôn nguôi. Tư liệu lịch sử được tác giả chọn lọc kỳ càng, với lời dẫn rất có hồn, ai đọc cũng trào dâng cảm xúc. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung phần 1 cuốn sách "Đền Đô, Đình Bảng - âm vang Lý triều" tại đây.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ebook Đền Đô, Đình Bảng - âm vang Lý triều: Phần 1

NHÀ XUÁT BẢN VÀN HỌC
ĐÀO NGỌC CÁCH Bút danh: Kim cổ SÁCH ĐÃ XUAT BẢN: * Danh nhân giai thoại - Hội LHVHNT Hà Nội, 2003 * Đền Đô Đình Bảng - Âm vang Lý triều - NXB Văn hóa dân tộc, 2005 * Lý triều vọng mãi ngàn sau - NXB Văn hóa - Thông tin, 2005 * Công chúa đất Việt - NXB Văn học, 2005 * Vang vọng trống chuông - NXB Văn hóa dân tộc, 2006 □ Dấu ấn đất rồng bay - NXB Văn hóa-Thông tin, 2007
ĐỀN ĐÔ ĐÌNH BẢNG Â M VANG LÝ TRIỀU
KIM CỔ Đ ỀN Đ Ô Đ ÌN H BẢN G ÃM V A N G LÝ TRIỀU (Tái bản có bổ sung sửa chữa) Đèn Đô (Lý Bát Đế - cổ Pháp) NHÀ XUẤT BẢN VÃN HỌC HÀ NÔI - 2008
LỜI GIỚI THIỆU Tiến tới kỉ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, nhiều nhà nghiên cứu lịch sử, nhà văn, nhà thơ đã viết và xuất bản những cuốn sách rất quý, tôn vinh lịch sử dân tộc Việt Nam anh hùng, làm rạng ngời thời đại Lý triều vẻ vang. Tác giả Kim Cổ ở phía Tây Thăng Long thành. Ông nguyên là trưởng ban đúc chuông, nguyên là phó ban bảo vệ di tích lịch sử vãn hoá đền Voi Phục, Thủ Lệ, và cũng đã tham gia khóa từ đền. Nhưng ông lại không phải là trai làng, mới là đáng quý. ông là người trân trọng lịch sử, đã viết và xuất bản nhiều sách. Lần này ông chọn cách thể hiện: văn - thơ diễn giải, gắn với sự cảm nhận của đông đảo bạn đọc. Cuốn sách có tựa đề: "Đen Đô Đình Bảng - Âm vang Lý triều".
Đình làng Đinh Bảng Với ngôn ngữ dung dị chân thành, viết như kể rất sâu lắng, rất có tâm hồn... tác giả viết về quê hương và tiểu sử các vị vua triều Lý với phần văn tóm tắt, rồi bằng thơ song thất lục bát rất ấn tượng để bạn đọc dễ ghi nhận, dễ nhớ, và để lắng đọng mãi trong tâm hồn khôn nguôi. Tư liệu lịch sử được tác giả chọn lọc kỳ càng, với lời dẫn rất có hồn, ai đọc cũng trào dâng cảm xúc.
Trang đầu sách, tác giả đã hòa tình cảm với bao người: Nào cùng nhau những người thanh lịch Trở về thăm danh tích đền Đô Ây nôi phát tích cơ đồ Tám đời vua Lỷ tôn thờ nơi đây. Lịch sử triều Lý được khắc ghi trong bia cổ đền Đô, một lần về thăm du khách sẽ muốn thêm nhiều lần đến nữa. Thưong nhớ Thăng Long - Hà Nội, lại nhớ nhiều về đền Đô. Phần cuối sách, tác giả càng tha thiết nguyện vọng: “Nếu hiểu biết lịch sử quá khứ của dân tộc mình, mỗi người chúng ta sẽ có được bản lĩnh để sống chân chính trong hiện tại và tưong lai...” như một nhà hiền triết đã nói. Tác phẩm dẫu còn hạn chế và khó tránh khỏi những sơ suất nhưng là một cuốn sách rất bổ ích để bạn đọc suy ngẫm, và tỏ lòng tri ân với Lý
Thái Tổ: người khởi nghiệp triều Lý và khai sáng Thăng Long - Hà Nội, trái tim của Tổ quốc thân yêu, nơi mà nhà thơ Huỳnh Văn Nghệ đã phải thốt lên: "Nghìn năm thương nhớ đất Thăng Long". Đền Đô, Thu 2004 Anh hùng lao động, Nhà giáo nhân dân Nguyễn Đức Thìn
^ á » tf - tu ittạ ĐÈN LÝ BÁT ĐÉ Nào cùng nhau những người thanh lịch Trở về thăm danh tích đền Đô Ấy nơi phát tích cơ đồ Tám đời vua Lý tôn thờ nơi đây Lòng từng đã ước ao, ao ước Để hôm nay đến được đất thiêng Áo dài, nón trắng che nghiêng Gió xuân thanh tịnh lướt trên má hồng Tay dâng lễ mà lòng trân trọng Thắp nén hương tưởng vọng ngàn thu Bao năm từ bấy đến giờ Mở mang nghiệp lớn xây bờ cõi riêng Nơi hội tụ khí thiêng sông núi Chỗ cháu con tiếp nối cha ông Đứng lên bảo vệ non sông Chiến công nổi tiếp chiến công dơi đời
KIM CỔ________________________________________________________ Từ Đĩnh Bảng đất trời sáng lảng Đến đền Đô thờ tám vị vua Trời xanh mây trắng cõi bờ Sông Cầu nước chảy lơ thơ hiền hòa Đường đi tới tươi hoa ngọt trái Đen linh thiêng thơm mãi khói hương Đến đây nhớ lại cội nguồn Nhớ người gây dựng giang sơn nước nhà Mùa xuân nắng chan hoà đoi mới Đi du xuân nhớ tới tổ tiên Mở trang sử cũ lưu truyền Mỗi đời vua Lý một niềm ngợi ca. Tưởng nhớ một vưorng triều gây dấu ấn rực rỡ nhất trong lịch sử nước ta, nhân dân Đại Việt được tự hào về vưorng triều Lý mà võ công văn trị rất hiển hách. Dù có viết bao trang văn, hoặc bao bài thơ cũng không thể nói hết được, khi mà cả nước đang hướng về Thăng Long với công khai sáng của Lý Thái Tổ (Lý Công uẩn). Nhớ về 10
- c/ĩểft tịaểtự Ẩ!ự /w 'ff Đình Bảng cái nôi phát tích vương triều, nơi địa linh nhân kiệt, lớp hậu sinh cả nước đều muốn về hành hương chiêm ngưỡng: Đen Đô thờ phụng Lý Bát Đế rồi Sơn Lăng cấm địa... Đình làng Đình Bảng là ngôi đình tầm vóc, hoành tráng, lại là công trình nghệ thuật, một di sản văn hoá nổi danh của đất nước ở thế kỉ thứ XVIII. Nhìn ngôi đình lại nhớ đến công đấu tranh của nhân dân Đình Bảng, đã dũng cảm bảo vệ ngôi đình làng khi bọn thực dân Pháp man rợ cho xe tăng âm mưu giật đổ đình ngày ấy. Đình sẽ còn tồn tại mãi cùng non sông đất nước. Chúng ta cũng lại nhớ đến người trai làng Đình Bảng là Nguyễn Thạc Lượng, khi ông làm quan trấn thủ Thanh Hóa, ông đã lấy được người con gái xứ Thanh rất đảm - bà Nguyễn Thị Nguyên. Người con dâu Đình Bảng đã cùng nhân dân xây dựng nên ngôi đĩnh làng đi vào lịch sử. Trong văn học dân gian đã dành tình cảm giàu chất thơ với vợ chồng người chủ hưng công này. 11
KIM CỔ Vần thơ diễn tả: Anh đi trân thủ tỉnh Thanh Đơn sơ một tấm áo manh che mình Mình thương mình sẻ chút tĩnh Nuôi anh mua gô dựng đĩnh quê ta. Lại nói ông Nguyễn Thạc Lưọng từ khi còn làm quan, ông đã có ý định vui thú điền viên. Bà Nguyên cũng đồng cảm với tâm tư của chồng, và đặc biệt muốn ra mắt dân làng bằng một kỉ vật trường tồn với thời gian. Bà đã dốc tiền ra mua gỗ tích dần. Năm 1732, ông Thạc Lượng xin cáo quan về làng. Bà Nguyên theo chồng về quê với hàng chục bè gỗ lim. Có nguyên vật liệu rồi, lại được dân làng ủng hộ, vợ chồng ông mời nhiều hiệp thợ về thi tài, và cuối cùng quyết định giao cho thợ làng điều hành. Cẩn thận hơn, ông cho làm thử trước ngôi nhà thờ họ Nguyễn của mình. Ngôi nhà mẫu ấy, ngày nay vẫn còn. Với mẫu cấu trúc các cốn, các bẩy, ưng ý với từ đường, ông bà mới cho xây đình. Chọn ngày lành, tháng tốt năm Bính Thìn, niên hiệu Lê 12
'ĩ?êtt 'ííỉ^ý 'lOìểt/t (3á/tợ - ' iUf/iợẨ!ụ i/vều Vĩnh Hựu thứ 2 (năm 1736) ngôi đình được khởi công. Đình làng Đình Bảng là một công trình lao động nghệ thuật, lớn lao, kì vĩ đầy sáng tạo, và trải qua hàng chục năm đã hoàn công mỹ mãn. Các cụ già Đình Bảng vẫn còn kể lại: bác thợ cả khi đến Đình Bảng nhận việc, có mang theo cậu con trai mới bốn tuổi. Trong quá trình dựng đình, cậu bé đã lớn lên rồi lấy vợ là gái làng Đình Bảng, đến khi sinh đứa con đầu lòng thì đình mới xong. Đình làng Đình Bảng thờ ba vị; Cao Son Đại Vưong - Thủy Bá Đại Vưong và Bạch Lệ Đại Vương. Nhất là Bạch Lệ Đại Vương, hội làng hàng năm vào ngày 12 tháng 2 Âm lịch. Đình Bảng còn thờ Lục Tổ là sáu người có công kết nối, triệu tập dân trở về lập lại làng, sau kì thất tán vào thế kỉ thứ XV. Rồi đặc biệt là ngày 15 tháng ba - ngày lễ trọng thể: Quốc lễ Đăng quang. Trong lễ hội mùa xuân, nơi đây trở thành trung tâm văn hoá cổ truyền: Đông vui và kỳ vĩ ở cả một vùng Từ Sơn - Kinh Bắc. 13
KÌM CỔ Nói về địa danh Đình Bảng, có nhà khảo cổ nói: Đất này là đất cổ, bởi nó đứng liền thổ với di chỉ Phù Chẩn, cách di chỉ Từ Son dăm cánh đồng. Hại nơi ấy đã tìm thấy những làng xóm cổ buổi các vua Hùng dựng nước. Đến đời Đinh nó là đất của châu cổ Lãm, nhà Tiền Lê là châu cổ Pháp, nhà Lý đặt tên là phủ Thiên Đức, nhà Trần là huyện Đông Ngàn, nhà Lê vẫn theo tên cũ. 1- Theo Đại Nam nhất thống chỉ (Nhà xuất bản K.H.X.H, 1971, tập 4, trang 142...) : Làng Đìrứi Bảng có tên cũ là làng Diên uẩn. 2- Theo Thiền Uyển Tập Anh (sách viết từ đời Trần); Đốn đời Đường, niên hiệu Trình Nguyên (785-805) có nhà sư khi xây dựng chùa Quỳnh Lâm, lúc đào móng, thấy 10 cái khánh, cho đi rửa để rơi một cái xuống nước. Sư tán rằng “thập khẩu” là chữ cổ, “thủy khứ” là chữ pháp, thổ là bản thổ của ta bèn đổi là cổ - Pháp, tên nôm là Báng. Làng Báng hay Đông Ngàn là những địa 14
^ it t / r (B íín ợ - ( 't/M ữ ế ittợ Ẩ !ự / r / / a danh mang theo hình ảnh của thời báng cả, cây già nơi đây. Một góc quê huong Đình Bảng, dếu tích sông Tiêu Tuưng 15
KỈM CỔ TÂM TƯỞNG NGƯỠNG VỌNG NHÀ LÝ Nhớ đến vương triều là nhớ đến một triều đại thương dâií, luôn lo cho dân nhiều hơn dân mong đợi. Nhà Lý lên ngôi, có ngai vàng, nhưng không có phe phái nào chống đối; không có ai đầu rơi máu chảy! Triều đại nhà Lý có thể nói là triều đại ghi dấu ấn rực rỡ nhất trong lịch sử Việt Nam! Với Hà Nội, phải có nhà Lý mới có Thăng Long; có nhà Lý mới có vườn Tây cấm và Quảng Phúc Môn; có Thăng Long mới có Thành hoàng 13 trại. Một vùng cư dân đông đúc, thả lưới buông câu, cấy trồng hoa trái sum suê, khắp nơi ca hát được mùa, đậm mãi tâm bia! Một vương triều mà vũ công - văn trị đều rạng rỡ non sông đất Việt. Một 16
'ĩ ) i ỉ (B ế ú tự - c >ím ỉr ể /u kỷ nguyên hùng cường: Tiên phát chế nhân (tiến công để tự vệy*^ Rồi giữ gìn‘điểm tô Quốc đô Thăng Long: kỳ lệ hấp dẫn nhân loại đương thời. Chào mừng Thăng Long, dân ta lại càng ngưỡng vọng với bao kế sách đã giữ vững Thăng Long xuyên suốt cả vương triều hàng mấy trăm năm không có bóng thù xâm lược. Với kế sách giữ gìn phên giậu thật 1 - Tháng 10 năm 1075 quân ta tiến đánh các cứ điểm bên đất Tống: Liêm Châu, Khâm Châu và Ung Châu (nay là Nam Ninh, Quảng Đông và Quảng Tây). Nơi đây đã tập kết, binh lương vũ khí của đạo quán Tống xâm lược Đại Việt, qua 5 tháng quân ta đã đánh tan các cứ điểm, thu chiến lợi phẩm, triệt phá hết các phương tiện để gây chiến tranh... ở đất Tống, quân ta đánh đến đâu, đều có yết bảng thông báo ràng; quân Việt chì triệt phá các sào huyệt chứa chấp mầm mống gây chiến tranh, mang cành đầu rơi máu chảy ừút xuống đầu nhân dân hai nước. Cũng là lần đầu tiên trong lịch sừ nước ta, quân dân ta đã làm thui chột ý đồ bành trướng, bá quyền nước lớn. Giai đoạn rất vẻ vang, thắng lợi cực kỳ to lớn của Đại Việt ngày ấy. Thời kỳ này Thái hậu Y Lan cầm quyền nhiếp chính. Có nhà thơ cảm xúc: Nay Tổng định Nam chinh diệt Việt Bắt dân Nam làm kiếp ngựa trâu Việt Trung khi đã đối đầu Núi xương sông máu dễ đâu ngăn ngừa • ^ ' Hãy đấu tranh để vua nhà Tống Từ bỏ ngay ào mộng điên khùng Đê hai dân tộc Việt - Trung Dang tay hữu nghị sồng trong yên hĩnh... 17
KÌM CỔ______________________ tiêu biểu: Những công chúa, bao nhiêu con gái yêu của các đời vua Lý, đều phải đóng góp tài sắc vào công cuộc bảo vệ non sông đất Việt; đều phải lên mạn núi rừng, biên giới với nghĩa vụ làm vợ các tù trưỏrng, động trưởng thuộc các dân tộc: Tày, Nùng, Thổ, Thái v.v... Ke sách giữ gìn phên dậu rất hữu hiệu, đã làm phá sản những âm mưu, lôi cuốn, mua chuộc, chia rẽ giữa các dân tộc với triều đình nhà Lý. Đó là ý đồ rất thâm hiểm eủa Đại Hán, là nước lớn họ luôn có mưu đồ bành trưÓTig bá quyền nhằm thôn tính các nước nhỏ - yếu để đồng hoá... Nhưng các vị phò mã của các dân tộc đã được nhạc phụ hoàng triều ân sủng, nên họ phải ra sức bảo vệ những quyền lợi đang được hưởng và vợ đẹp con khôn. Riêng có hai công chúa Từ Thục và Từ Huy con vua Lý Thánh Tông (1054-1072) có số phận đặc biệt hơn. Hai nàng công chúa này mới 15 tuổi, muốn mai kia tránh sự ngại ngùng lên mạn núi rừng hoang vu, phải xa vua cha, xa mẫu hậu, xa chốn thành thị nên đã xin phụ vương cho được 18
- c ^M iU //tự Ẩỉự /rtềt/ xuất gia tu hành. Nhưng đến năm 18 tuổi nhà vua vẫn gọi về lên biên giới lấy chồng, tiếp tục làm người lính nơi tiền tiêu. Hai nàng công chúa còn do dự nên chậm về, nhà vua đã ra lệnh đốt chùa ngay! Đó là những sự thiệt thòi rất đáng kể của tất thảy các nàng công chúa nhà Lý! Vọng về triều Lý, dân ta, mọi người đều tưởng nhớ đến công lao của các công hầu khanh tướng, chiến tích vang vọng đến mãi ngàn sau! Chùa Cổ Pháp (ứng Thiên Tám - Chùa Dận) 19
KÌM CỔ LÝ THÁI TÓ LẬP RA TRIỀU LÝ, KHAI SÁNG THANH THĂNG LONG CON CHÁU NÓI TRUYỀN DÀI LÂU Lý Thái Tồ (Lý Công uản) Người khởi lập triều Lý và khai sáng Thăng Long 20