Ebook Lịch sử Đảng bộ xã Quang Sơn (1946-2016): Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:130

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ebook Lịch sử Đảng bộ xã Quang Sơn (1946-2016): Phần 1 cung cấp cho người đọc những kiến thức như: quê hương, con người và truyền thống; chi bộ Đảng trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp (1946-1954); chi bộ-Đảng bộ xã Quang Sơn trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước;... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ebook Lịch sử Đảng bộ xã Quang Sơn (1946-2016): Phần 1

LÒCH SÖÛ ÑAÛNG BOÄ XAÕ QUANG SÔN (1946 - 2016)
ÑAÛNG BOÄ huyeän Ñoàng hyû BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ xaõ quang sôn LÒCH SÖÛ ÑAÛNG BOÄ XAÕ QUANG SÔN (1946 - 2016) NHAØ XUAÁT BAÛN LAO ÑOÄNG NAÊM 2019
LÔØI GIÔÙI THIEÄU Quang Sôn laø vuøng ñaát coù beà daøy lòch söû vaø truyeàn thoáng caùch maïng cuûa huyeän Ñoàng Hyû, tænh Thaùi Nguyeân. Naêm 1946, Chi boä Ñaûng xaõ La Hieân (tieàn thaân cuûa Ñaûng boä xaõ Quang Sôn) ñöôïc thaønh laäp ñaõ traûi qua nhieàu giai ñoaïn lòch söû khoù khaên, thaêng traàm vaø voâ cuøng gian khoå ñeå laõnh ñaïo toaøn theå nhaân daân trong xaõ ñoaøn keát, vöõng vaøng trong moïi hoaøn caûnh, chieán ñaáu vôùi keû thuø, goùp phaàn cuøng nhaân daân caû nöôùc giaønh ñöôïc nhöõng keát quaû ñaùng töï haøo, vieát neân nhöõng trang söû veû vang trong quaù trình ñaáu tranh döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc. Naêm 1930, Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam ra ñôøi, döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng, nhaân daân Quang Sôn cuøng nhaân daân caû nöôùc ñaõ chieán ñaáu ngoan cöôøng, ñaùnh ñuoåi phaùt xít, thöïc daân, laät ñoå cheá ñoä phong kieán laøm neân thaønh coâng cuûa cuoäc Toång khôûi nghóa thaùng Taùm naêm 1945 vó ñaïi. Trong cuoäc khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp, döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng, nhaân daân xaõ Quang Sôn ra söùc xaây döïng haäu phöông vöõng maïnh. Vôùi troïng traùch laø moät boä phaän thuoäc An toaøn khu, Quang Sôn laø ñòa baøn sô taùn, ñoùng quaân cuûa nhieàu ñôn vò. Ñaëc bieät nôi ñaây, taïi khu vöïc xoùm Na Lay vaø xoùm Ñoàng Thu 2 hieän nay, vôùi ñòa hình röøng nuùi bao la truøng ñieäp, Lieân khu Vieät Baéc ñaõ döïng tröôøng Phuøng Chí Kieân vaø Hoäi tröôøng Hoaøng Vaên 5
Thuï laøm nôi kín ñaùo ñeå toå chöùc caùc lôùp chænh huaán, hoïc taäp nghò quyeát cuûa Ñaûng, boài döôõng veà chính trò cho caùn boä quaân ñoäi. Trong cuoäc khaùng chieán choáng Myõ cöùu nöôùc, nhaân daân Quang Sôn döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Chi boä - Ñaûng boä xaõ vöøa chieán ñaáu choáng chieán tranh phaù hoaïi cuûa ñeá quoác Myõ, vöøa lao ñoäng saûn xuaát, chi vieän cho mieàn Nam ruoät thòt, hoaøn thaønh nghóa vuï haäu phöông, goùp phaàn cuøng caû nöôùc ñaùnh thaéng giaëc Myõ xaâm löôïc, hoaøn thaønh cuoäc caùch maïng daân toäc daân chuû nhaân daân ôû mieàn Nam, thoáng nhaát ñaát nöôùc. Sau ngaøy ñaát nöôùc thoáng nhaát, ñaëc bieät laø trong thôøi kyø ñoåi môùi (töø naêm 1986), Ñaûng boä xaõ Quang Sôn ñaõ laõnh ñaïo nhaân daân xaây döïng queâ höông, thöïc hieän thaønh coâng caùc chuû tröông, ñöôøng loái, chính saùch kinh teá - xaõ hoäi cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñeà ra qua caùc thôøi kyø. Vôùi coâng söùc vaø trí tueä cuûa caùc theá heä caùn boä, ñaûng vieân vaø toaøn theå nhaân daân, xaõ Quang Sôn ngaøy nay ñaõ coù nhieàu ñoåi môùi theo höôùng coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, kinh teá phaùt trieån ña daïng, ñôøi soáng nhaân daân ngaøy caøng ñi leân. Tröôùc söï phaùt trieån cuûa ñòa phöông, vieäc baûo toàn nhöõng giaù trò trong quaù trình ñaáu tranh caùch maïng gian khoå cuûa nhaân daân Quang Sôn döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Chi boä - Ñaûng boä xaõ laø moät yeâu caàu mang yù nghóa lòch söû lôùn lao. Thöïc hieän Chæ thò soá 20-CT/TW ngaøy 18/1/2018 6
cuûa Ban Bí thö “Veà tieáp tuïc taêng cöôøng, naâng cao chaát löôïng nghieân cöùu, bieân soaïn, tuyeân truyeàn, giaùo duïc lòch söû Ñaûng”; Chæ thò soá 17-CT/TU cuûa Ban Thöôøng vuï Tænh uûy Thaùi Nguyeân veà vieäc “Taêng cöôøng vaø naâng cao chaát löôïng nghieân cöùu, bieân soaïn lòch söû Ñaûng boä caùc caáp, lòch söû caùc ngaønh trong tænh”; Ñeà aùn soá 04-ÑA/TU ngaøy 10/10/2016 cuûa Ban Thöôøng vuï Tænh uûy Thaùi Nguyeân veà “Taêng cöôøng coâng taùc nghieân cöùu bieân soaïn; tuyeân truyeàn, giaùo duïc lòch söû truyeàn thoáng caùch maïng, lòch söû Ñaûng boä ñòa phöông cho caùn boä, ñaûng vieân vaø nhaân daân tænh Thaùi Nguyeân giai ñoaïn 2016 - 2020”, Ban Chaáp haønh Ñaûng boä xaõ Quang Sôn khoùa XX (nhieäm kyø 2015 - 2020) quyeát ñònh söu taàm, nghieân cöùu vaø bieân soaïn cuoán “Lòch söû Ñaûng boä xaõ Quang Sôn (1946 - 2016)”. Cuoán saùch phaûn aùnh quaù trình hình thaønh, phaùt trieån cuûa vuøng ñaát vaø con ngöôøi xaõ Quang Sôn; khaùi quaùt nhöõng quaù trình laõnh ñaïo cuûa Ñaûng boä treân caùc lónh vöïc kinh teá, vaên hoùa - xaõ hoäi, quoác phoøng, an ninh. Cuoán saùch ra ñôøi goùp phaàn giaùo duïc lòch söû, truyeàn thoáng cho caùn boä, ñaûng vieân vaø nhaân daân toaøn xaõ. Ñoàng thôøi, ñaây laø taøi lieäu ñeå Ñaûng boä xaõ nghieân cöùu, ñuùc ruùt kinh nghieäm vaän duïng vaøo coâng taùc xaây döïng Ñaûng, laõnh ñaïo nhaân daân thöïc hieän thaéng lôïi caùc nhieäm vuï ñöôïc giao. Trong quaù trình nghieân cöùu, bieân soaïn, Ban Chaáp haønh Ñaûng boä xaõ luoân nhaän ñöôïc söï giuùp ñôõ nhieät tình 7
cuûa caùc ñoàng chí caùn boä laõnh ñaïo chuû choát xaõ qua caùc thôøi kyø, caùc ban, ngaønh, ñoaøn theå, cuøng ñoâng ñaûo caùn boä, ñaûng vieân vaø nhaân daân trong xaõ, söï quan taâm, chæ ñaïo chaët cheõ cuûa Ban Thöôøng vuï Huyeän uûy, Ban Tuyeân giaùo Huyeän uûy Ñoàng Hyû, söï phoái hôïp thöïc hieän bieân soaïn cuûa Coâng ty Coå phaàn Saùch vaø Truyeàn thoâng Vaên hoùa Vieät. Maëc duø coù nhieàu coá gaéng trong vieäc söu taàm, xaùc minh tö lieäu, nhöng do nhieàu tö lieäu thaønh vaên bò thaát laïc, nhaân chöùng lòch söû khoâng coøn nhieàu neân cuoán saùch khoù traùnh khoûi nhöõng haïn cheá, thieáu soùt. Chuùng toâi raát mong nhaän ñöôïc nhöõng yù kieán ñoùng goùp, xaây döïng cuûa caùc ñoàng chí vaø baïn ñoïc ñeå cuoán saùch hoaøn thieän hôn trong laàn taùi baûn. T/M BCH ÑAÛNG BOÄ XAÕ QUANG SÔN BÍ THÖ Leâ Xuaân Thuûy 8
Môû ñaàu QUEÂ HÖÔNG, CON NGÖÔØI VAØ TRUYEÀN THOÁNG I. Queâ höông Xaõ Quang Sôn naèm ôû khu vöïc Ñoâng Baéc huyeän Ñoàng Hyû, tænh Thaùi Nguyeân, caùch trung taâm huyeän 14km veà phía baéc. Veà ñòa giôùi cuûa xaõ, tröø phía ñoâng giaùp xaõ La Hieân (huyeän Voõ Nhai); coøn laïi phía baéc vaø taây baéc giaùp xaõ Taân Long; phía taây nam giaùp xaõ Hoùa Trung; phía nam giaùp thò traán Soâng Caàu vaø coù moät ñoaïn nhoû ranh giôùi giaùp xaõ Khe Mo ñeàu thuoäc huyeän Ñoàng Hyû. Ñòa hình Quang Sôn chuû yeáu laø ñoài, nuùi ñaù, traûi ñeàu khaép toaøn xaõ. Nhöõng daõy nuùi ñieån hình cuûa xaõ laø: Con Hoå, Ñoàng Cuõ - Laân Ñaêm, Luõng Troø, Hang Rôi - Luõng Noïi, Laû Baû... Phaàn ñòa hình baèng phaúng chieám dieän tích ít hôn vôùi caùc caùnh ñoàng nhoû, taïo ñieàu kieän cho ngöôøi daân troàng troït, chaên nuoâi, saûn xuaát phuïc vuï ñôøi soáng. Ñòa baøn xaõ Quang Sôn khoâng coù soâng, chæ coù 1 con suoái chaûy qua. Con suoái naøy coù chieàu daøi 5km baét nguoàn töø xaõ Taân Long chaïy qua 8 xoùm cuûa xaõ Quang Sôn laø: Na Lay, Xuaân Quang 1, Xuaân Quang 2, Vieán Vaùn, Laân Taây, Ñoàng Thu 1, Ñoàng Thu 2, La Taân. ÔÛ xaõ coù hoà Na Lay vôùi dieän tích laø 5ha. Soá löôïng ao coù khoaûng treân 20 caùi vôùi toång 9
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ XAÕ QUANG SÔN dieän tích khoaûng 2ha; löôïng nöôùc ngaàm töø caùc hang nuùi ñöôïc nhaän ñònh laø khaù lôùn vaø chaát löôïng nöôùc toát. Quang Sôn cuøng moät soá xaõ nhö Taân Long, Vaên Laêng, La Hieân laø vuøng ñaát coù tröõ löôïng ñaù voâi khaù lôùn, rieâng Quang Sôn, dieän tích ñaù voâi chieám tôùi 10% dieän tích töï nhieân1. Ñoù laø nguoàn khoaùng saûn phong phuù, laø tieàm naêng nguyeân lieäu raát lôùn ñeå saûn xuaát xi maêng. Vôùi vò theá ñoù, Toång Coâng ty Xaây döïng Coâng nghieäp Vieät Nam - Vinaincon (thuoäc Boä Coâng thöông) ñaõ ñaàu tö xaây döïng Nhaø maùy Xi maêng Quang Sôn treân ñòa baøn xaõ. Nhaø maùy baét ñaàu ñi vaøo hoaït ñoäng töø thaùng 11/2009, coù coâng suaát thieát keá 1,51 trieäu taán/naêm, töông ñöông 4.000 taán clinker/ngaøy ñeâm. Ngoaøi Nhaø maùy Xi maêng Quang Sôn, ñòa baøn xaõ coøn coù 12 coâng ty, doanh nghieäp hoaït ñoäng veà khai thaùc vaø saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng. Laø xaõ mieàn nuùi neân tình hình giao thoâng ôû Quang Sôn töông ñoái khoù khaên. Tröôùc ñaây, ñöôøng saù ñöôïc hình thaønh chuû yeáu laø do ngöôøi daân ñi laïi nhieàu, taïo thaønh nhöõng ñöôøng moøn nhoû, muøa möa trôn tröôït, laày loäi, raát khoù ñi. Töø naêm 2000, heä thoáng giao thoâng trong xaõ daàn ñöôïc hoaøn thieän, nhôø söï hoã trôï cuûa Nhaø nöôùc, söï chung tay goùp 1. Thuyeát minh Quy hoaïch chung xaây döïng noâng thoân môùi xaõ Quang Sôn - huyeän Ñoàng Hyû - tænh Thaùi Nguyeân giai ñoaïn 2011 - 2020, Haø Noäi, 2012, tr.8. Theo taøi lieäu vieát, xaõ coù 10% dieän tích nuùi ñaù voâi. Ñaây laø dieän tích do xaõ khai thaùc vaø söû duïng. ÔÛ xaõ coøn khoaûng 15% dieän tích nuùi ñaù voâi laø ñaát do Boä Quoác phoøng quaûn lyù. 10
Lòch söû Ñaûng boä xaõ Quang Sôn (1946 - 2016) söùc cuûa nhaân daân neân nhieàu tuyeán ñöôøng thoân, xoùm ñaõ töøng böôùc ñöôïc beâ toâng, cöùng hoùa. Caùc tuyeán ñöôøng lieân xoùm, lieân xaõ, lieân huyeän keát hôïp vôùi Quoác loä 1B taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån kinh teá, ñaùp öùng nhu caàu giao löu, trao ñoåi haøng hoùa, ñi laïi cuûa ngöôøi daân vôùi caùc ñòa phöông laân caän. Tuy nhieân, hieän nay, do ñieàu kieän ñòa hình doác, möa luõ nhieàu coäng vôùi thöôøng xuyeân coù söï hoaït ñoäng cuûa xe taûi troïng lôùn chôû nguyeân vaät lieäu neân moät soá tuyeán ñöôøng bò hö hoûng, xuoáng caáp gaây khoù khaên cho vieäc ñi laïi cuûa nhaân daân. Naêm 2016, xaõ Quang Sôn coù toång dieän tích töï nhieân laø 1.405,25ha, trong ñoù dieän tích röøng laø 402,38ha (chieám 28,7% toång dieän tích töï nhieân). Röøng ñöôïc coi laø theá maïnh kinh teá cuûa ñòa phöông. Töø ñaàu theá kyû XX, röøng cuûa xaõ chuû yeáu laø röøng giaø nguyeân sinh, taïo neân quaàn theå töï nhieân phong phuù, ña daïng. Beân caïnh nhöõng loaïi caây nhö tre, nöùa, trong röøng coøn coù nhieàu loaøi thöïc vaät quyù hieám nhö choø chæ, lim, nghieán, laùt... vaø nhieàu ñoäng vaät phong phuù nhö: hoå, baùo, caùc loaïi chim röøng, gaø röøng... Töø xöa, ngöôøi daân ñaõ bieát taän duïng nguoàn taøi nguyeân röøng phuïc vuï ñôøi soáng nhö: laáy goã laøm nhaø, tre, nöùa phuïc vuï ñan laùt, saên baét phuïc vuï nhu caàu thöïc phaåm. Trong khaùng chieán choáng Phaùp, nôi ñaây ñaõ ñöôïc Lieân khu Vieät Baéc choïn ñeå xaây döïng khu caên cöù ñòa, Sôû chæ huy. Töø naêm 1947 ñeán naêm 1953, Lieân khu Vieät Baéc ñaõ xaây döïng Tröôøng Phuøng Chí Kieân (taïi xoùm Na Lay) vaø Hoäi tröôøng 11
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ XAÕ QUANG SÔN Hoaøng Vaên Thuï (taïi xoùm Ñoàng Thu 2) ñeå ñoùn caùn boä caáp cao veà hoïp baøn, sinh hoaït. Tuy nhieân, töø cuoái nhöõng naêm 70 cuûa theá kyû XX cho ñeán nhöõng naêm ñaàu theá kyû XXI, do coâng taùc quaûn lyù röøng coøn haïn cheá, khieán tình traïng phaù röøng laøm nöông raãy, khai thaùc röøng laáy goã, cuûi, saên baét traøn lan neân dieän tích röøng bò thu heïp daàn, caùc saûn vaät quyù cuûa röøng bò caïn kieät, nhaát laø caùc loaøi ñoäng vaät quyù hieám. Nhöõng naêm gaàn ñaây, thöïc hieän chuû tröông cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc veà taêng cöôøng coâng taùc baûo veä röøng, moät trong nhöõng öu tieân haøng ñaàu cuûa xaõ laø vieäc quaûn lyù, baûo veä vaø phaùt trieån röøng. Xaõ ñaõ phoái hôïp vôùi caùc löïc löôïng chöùc naêng cuûa huyeän tieán haønh ngaên chaën, thu giöõ, xöû lyù caùc vuï vi phaïm veà quaûn lyù, baûo veä röøng theo quy ñònh. Beân caïnh ñoù, xaõ cuõng laøm toát coâng taùc giao ñaát, giao röøng cuõng nhö tieán haønh ñaåy maïnh coâng taùc tuyeân truyeàn, phoå bieán kieán thöùc baûo veä taøi nguyeân röøng, phoøng choáng chaùy röøng cho nhaân daân, goùp phaàn khoâi phuïc laïi maøu xanh phuû kín caùc vuøng ñaát troáng, ñoài nuùi troïc treân ñòa baøn. Veà khí haäu, theo Ñoàng Khaùnh ñòa dö chí, Quang Sôn laø vuøng “Khí trôøi laïnh nhieàu, ñeán cuoái xuaân vaãn coøn maùt, muøa heø thì noùng, ñaàu thu trôû laïnh daàn daàn, muøa ñoâng thì reùt ñaäm”1. Nhìn chung, khí haäu cuûa xaõ Quang Sôn mang neùt ñaëc tröng cuûa khí haäu vuøng Ñoâng Baéc Vieät Nam, muøa 1. Ñoàng Khaùnh ñòa dö chí, Nxb. Theá giôùi, Haø Noäi, 2003, tr.799. 12
Lòch söû Ñaûng boä xaõ Quang Sôn (1946 - 2016) ñoâng laïnh, ít möa, muøa heø naéng aåm, möa nhieàu, thuoäc khí haäu nhieät ñôùi aåm gioù muøa, nhieät ñoä trung bình 23,80C. Gioù chuû ñaïo treân ñòa baøn xaõ laø gioù Ñoâng Nam vaøo muøa heø vaø gioù Ñoâng Baéc vaøo muøa ñoâng. Löôïng möa trung bình toaøn xaõ töø 1.600 - 1.800mm. Möa lôùn theo muøa töø thaùng 6 ñeán thaùng 9, tuy nhieân phaân boá löôïng möa khoâng ñeàu trong thaùng. Coù ñôït möa keùo daøi 2 - 3 ngaøy trong thaùng chieám tôùi 70% löôïng möa cuûa caû muøa. Muøa khoâ töø thaùng 11 keùo daøi ñeán thaùng 3 naêm sau. Vaøo thaùng 1, thaùng 2, möa phuøn keøm theo giaù reùt keùo daøi do aûnh höôûng cuûa khoâng khí laïnh. Löôïng möa muøa khoâ chæ ñaït 17 - 24mm. Ñoä aåm trung bình töø 80 - 90%, cao nhaát 90%, thaáp nhaát 60%. Soá giôø naéng trung bình laø 1.600 - 1.800 giôø, muøa heø khoaûng töø 6 - 7 giôø, muøa ñoâng töø 3 - 4 giôø1. Veà thoå nhöôõng, xaõ coù 4 loaïi ñaát chính. Ñaát phuø sa phaân boá taäp trung chuû yeáu doïc ven con suoái lôùn vaø moät phaàn dieän tích giaùp vôùi thò traán Soâng Caàu. Ñaát phuø sa coù thaønh phaàn cô giôùi trung bình, ñaát ít chua, haøm löôïng dinh döôõng khaù, raát thích hôïp cho phaùt trieån caùc loaïi caây troàng noâng nghieäp, ñaëc bieät laø caây troàng ngaén ngaøy (luùa, ngoâ, ñaäu, rau maøu). Ñaát doác tuï ñöôïc hình thaønh do röûa troâi vaø laéng ñoïng cuûa taát caû caùc loaïi ñaát ôû caùc chaân söôøn thoaûi hoaëc khe doác, neân thöôøng coù ñoä phì khaùc nhau. 1. Thuyeát minh Quy hoaïch chung xaây döïng noâng thoân môùi xaõ Quang Sôn - huyeän Ñoàng Hyû - tænh Thaùi Nguyeân giai ñoaïn 2011 - 2020, Haø Noäi, 2012, tr.6. 13
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ XAÕ QUANG SÔN Ñaây laø loaïi ñaát raát thích hôïp vôùi troàng ngoâ, ñaäu vaø caùc loaïi caây coâng nghieäp ngaén ngaøy. Ñaát ñoû vaøng treân phieán thaïch seùt laø loaïi ñaát coù dieän tích lôùn nhaát, phaân boá taäp trung thaønh caùc vuøng lôùn. Ñaát coù thaønh phaàn cô giôùi töø thòt trung bình ñeán thòt naëng, caáu truùc daïng cuïc, ngaäp nöôùc laâu ngaøy seõ coù quaù trình gley hoùa maïnh, loaïi ñaát naøy coù ñoä doác töø 8 ñeán 250, raát thích hôïp vôùi phaùt trieån caây cheø, caây aên quaû. Ñaát ñoû vaøng bò bieán ñoåi do troàng luùa, phaân boá phaân taùn ôû caùc thoân, xoùm trong xaõ, phuïc vuï troàng luùa cuõng nhö moät soá loaïi caây hoa maøu khaùc. Quang Sôn ñöôïc xaùc ñònh laø moät vuøng ñaát coå. Theo nhöõng tö lieäu khaûo coå hoïc cuõng nhö thoâng qua caùc truyeàn thuyeát daân gian vaø caùc tö lieäu thaønh vaên, vuøng ñaát Quang Sôn noùi rieâng vaø huyeän Ñoàng Hyû noùi chung coù lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån töø haøng nghìn naêm1. Naêm 1990, taïi xoùm Ñoàng Thu 2 ñaõ phaùt hieän 1 chieác troáng ñoàng ôû ñoä saâu 1m. Troáng coù kích thöôùc cao 18cm, ñöôøng kính maët 30,1cm, ñöôøng kính chaân 43,7cm, troïng löôïng 4,8kg. Maët troáng ñöôïc trang trí baèng 7 hình troøn ñoàng taâm, gaàn taâm troáng laø ñöôøng troøn trang trí hình ngöôøi caùch ñieäu, trang söùc loâng chim. Tieáp theo laø vaønh hoa vaên trang trí 6 con chim laïc caùch ñieäu bay cuøng chieàu thuaän kim ñoàng 1. Naêm 1990, anh Hoaøng Vaên Chieán (con oâng Baûy) thuoäc xoùm Ñoàng Thu 2 ñaõ phaùt hieän ñöôïc 1 chieác troáng ñoàng, nay ñöôïc löu giöõ trong Baûo taøng tænh Thaùi Nguyeân, ñöôïc tænh Thaùi Nguyeân coâng nhaän laø di tích khaûo coå hoïc. 14
Lòch söû Ñaûng boä xaõ Quang Sôn (1946 - 2016) hoà. Giöõa maët troáng laø ngoâi sao 8 caùnh maûnh noåi1. Vieäc phaùt hieän troáng ñoàng ôû Quang Sôn chöùng toû trong lòch söû, vuøng ñaát naøy ñaõ sôùm coù con ngöôøi ñeán cö truù. Thôøi Traàn, vuøng ñaát Quang Sôn thuoäc huyeän Ñoàng Hyû, sau ñoåi thaønh huyeän Ñoàng Gia, roài laïi ñoåi thaønh huyeän Ñoàng Hyû, moät trong 7 chaâu, huyeän thuoäc phuû Phuù Bình. Ñeán thôøi nhaø Nguyeãn, huyeän Ñoàng Hyû goàm 8 toång laø: Nieäm Quang, Huoáng Thöôïng, Hoùa Thöôïng, Tuùc Duyeân, Ñoàng Na, Vaân Laêng, Lòch Sôn, Thöôïng Nuøng (nay laø Thöôïng Nung). Ñòa baøn Quang Sôn thuoäc toång Vaân Laêng. Naêm 1901, thöïc daân Phaùp caét 3 toång Vaân Laêng, Thöôïng Nung, Lòch Sôn veà chaâu Vuõ Nhai (Voõ Nhai). Theo saùch Ñòa danh vaø taøi lieäu löu tröõ veà laøng xaõ Baéc Kyø, ñaàu theá kyû XX, ñòa baøn Quang Sôn bao goàm laøng Xuaân Quang vaø moät phaàn xaõ Lòch Sôn thuoäc toång Vaân Laêng, chaâu Vuõ Nhai2 cuøng vôùi xoùm Ñoàng Thu thuoäc xaõ Hoùa Trung, toång Hoùa Thöôïng, huyeän Ñoàng Hyû. Trong ñoù, xaõ Lòch Sôn goàm 4 thoân: Lòch Sôn, Ñoàng Dong, Khuoân Vaïc, Khuoân Nguïc3. 1. Tænh uûy Thaùi Nguyeân, Töø ñieån Thaùi Nguyeân, Nxb. Vaên hoïc, Haø Noäi, tr.301-302. 2. Vuõ Thò Minh Höông, Nguyeãn Vaên Nguyeân, Philippe Papin, Ñòa danh vaø taøi lieäu löu tröõ veà laøng xaõ Baéc Kyø, Nxb. Vaên hoùa - Thoâng tin, Haø Noäi, 1999, tr.827. 3. Vieän Thoâng tin Khoa hoïc xaõ hoäi, Höông öôùc xaõ Lòch Sôn, toång Vaân Laêng, chaâu Vuõ Nhai, tænh Thaùi Nguyeân, Haø Noäi, 1996, tr.2. 15
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ XAÕ QUANG SÔN Caùch maïng thaùng Taùm naêm 1945 thaønh coâng, xoùm Ñoàng Thu saùp nhaäp vaøo Xuaân Quang. Naêm 1946, Xuaân Quang vaø Lòch Sôn saùp nhaäp vaøo xaõ La Hieân. Thaùng 11/1953, xaõ La Hieân ñöôïc chia taùch thaønh xaõ La Hieân vaø xaõ Quang Sôn thuoäc huyeän Voõ Nhai1. Xaõ Quang Sôn thaønh laäp treân phaàn ñaát cuûa Xuaân Quang vaø Lòch Sôn. Töø ñaây, teân goïi xaõ Quang Sôn chính thöùc ra ñôøi vaø toàn taïi cho ñeán nay. Khi môùi thaønh laäp, xaõ coù 8 xoùm goàm: Laøng Giai, Caây Thò, Ñoàng Dong, Khuoân Vaïc, Ñoàng Chuoãng, Xuaân Quang, Ñoàng Thu, La Giang. Trong thôøi kyø mieàn Baéc tieán haønh caûi taïo xaõ hoäi chuû nghóa (töø naêm 1958), caùc xoùm daân cö thuoäc xaõ Quang Sôn ñöôïc taäp hôïp, toå chöùc laïi theo hình thöùc caùc ñoäi saûn xuaát, caû xaõ coù 2 hôïp taùc xaõ lôùn laø hôïp taùc xaõ Ñoàng Thu vaø hôïp taùc xaõ Xuaân Quang. Hôïp taùc xaõ Ñoàng Thu goàm 4 ñoäi saûn xuaát: Vieán Vaùn, La Giang, Ñoàng Thu, Laân Taây; Hôïp taùc xaõ Xuaân Quang goàm 5 ñoäi saûn xuaát: Ñoàng Chuoãng, Na Lay, Xuaân Quang, Na Oai, Baõi Coï. Naêm 1965, ñoäi Ñoàng Thu taùch thaønh 2 ñoäi laø: Ñoàng Thu vaø Km15. Ñeán naêm 1983, ñoäi saûn xuaát Xuaân Quang ñöôïc taùch thaønh 2 ñoäi: Xuaân Quang 1 vaø Xuaân Quang 2. Xuaân Quang 2 goàm caùc hoä daân ôû Cao Baèng chuyeån xuoáng töø sau naêm 1975. 1. Ban Chaáp haønh Ñaûng boä xaõ La Hieân, Lòch söû Ñaûng boä xaõ La Hieân (1946 - 2012), Thaùi Nguyeân, 2014, tr.10. 16
Lòch söû Ñaûng boä xaõ Quang Sôn (1946 - 2016) Thöïc hieän Quyeát ñònh soá 102-QÑ/HÑBT ngaøy 2/4/1985 cuûa Chuû tòch Hoäi ñoàng Boä tröôûng veà vieäc ñieàu chænh ñòa giôùi moät soá huyeän vaø thaønh phoá thuoäc tænh Baéc Thaùi, xaõ Quang Sôn (tröø 4 xoùm Ñoàng Dong, Caây Thò, Laøng Giai vaø Khuoân Vaïc) chuyeån veà huyeän Ñoàng Hyû. Töø Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù VI (thaùng 12/1986), chuû tröông ñoåi môùi toaøn dieän ñaát nöôùc chính thöùc ñöôïc thoâng qua, moâ hình kinh teá taäp trung quan lieâu bao caáp, laøm aên taäp theå bò xoùa boû. Treân cô sôû ñoù, caùc ñoäi saûn xuaát cuõng khoâng coøn. Do ñoù, caùc khu daân cö laïi ñöôïc toå chöùc theo moâ hình caùc xoùm. Vaøo ñaàu nhöõng naêm 90 cuûa theá kyû XX, xoùm Ñoàng Thu ñöôïc taùch thaønh 2 xoùm môùi laø xoùm Ñoàng Thu 1 vaø Ñoàng Thu 2. Töø ñoù, xaõ Quang Sôn bao goàm caùc xoùm: La Giang, Laân Taây, Ñoàng Thu 1, Ñoàng Thu 2, Vieán Vaùn, Ñoàng Chuoãng, Na Lay, Xuaân Quang 1, Xuaân Quang 2, Na Oai, Baõi Coï, xoùm Km17 (xoùm Km17 ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1990, laø xoùm cuûa ngöôøi Moâng di cö ñeán töø cuoái nhöõng naêm 70 cuûa theá kyû XX). Ñeán thaùng 4/1994, xoùm Km17 ñöôïc taùch thaønh 2 xoùm: Trung Sôn vaø Laân Ñaêm (xoùm xung quanh nuùi ñaù). Ñeán naêm 1998, xoùm La Giang ñöôïc taùch thaønh 2 xoùm: La Giang 1 vaø La Giang 2. Cuõng trong naêm 1998, khi thò traán Noâng tröôøng Soâng Caàu giaûi theå, 60 hoä gia ñình ôû ñaây1 chuyeån veà xaõ Quang Sôn vaø thaønh laäp xoùm môùi goïi laø xoùm La Taân. 1. Trong ñoù: xoùm 8 coù 39 hoä, ñoäi Tieàn Phong coù 21 hoä. 17
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ XAÕ QUANG SÔN Töø naêm 2006 ñeán nay, xaõ Quang Sôn coù 15 xoùm: Baõi Coï, Na Oai, Xuaân Quang 1, Xuaân Quang 2, Na Lay, Ñoàng Chuoãng, Vieán Vaùn, Ñoàng Thu 1, Ñoàng Thu 2, La Giang 1, La Giang 2, La Taân, Laân Taây, Trung Sôn, Laân Ñaêm. II. Con ngöôøi vaø truyeàn thoáng Quang Sôn laø vuøng ñaát coù lòch söû laâu ñôøi, laø nôi sinh soáng cuûa nhieàu daân toäc nhö: Kinh, Nuøng, Moâng, Taøy...1. Cö daân ôû Quang Sôn chuû yeáu laø ngöôøi caùc nôi khaùc ñeán khai hoang, laäp nghieäp. Luùc ñaàu, daân cö coøn thöa thôùt, taïo thaønh nhöõng choøm xoùm nhoû, chuû yeáu ôû nhöõng nôi thuaän lôïi veà giao thoâng vaø canh taùc: khu vöïc Ñoàng Thu 1, Ñoàng Thu 2, Xuaân Quang 1, Xuaân Quang 2, Vieán Vaùn2... Daàn daàn, qua caùc ñôït di cö, vaän ñoäng ñoàng baøo vuøng cao haï sôn, ñònh cö, laøm luùa nöôùc vaø caùc cuoäc vaän ñoäng ñoàng baøo mieàn xuoâi ñi xaây döïng kinh teá môùi, daân cö ôû xaõ Quang Sôn trôû neân ñoâng ñuùc daàn. Naêm 1927, daân soá xaõ Lòch Sôn coù 126 ngöôøi, xaõ Xuaân Quang coù 61 ngöôøi3. Trong khaùng chieán choáng Phaùp, vuøng ñaát Quang Sôn (bao goàm ñòa baøn xaõ La Hieân, huyeän Voõ Nhai ngaøy nay) coù daân soá laø 192 hoä, vôùi 1.021 nhaân khaåu; trong ñoù, ñoâng nhaát laø daân toäc Nuøng vôùi 426 nhaân khaåu, tieáp theo laø caùc daân toäc Kinh 1. Ngoaøi caùc daân toäc keå treân, ôû Quang Sôn coøn coù caùc daân toäc nhö: Saùn Dìu, Dao, Cao Lan, Möôøng. 2. Vieán Vaùn tröôùc ñaây coøn ñöôïc goïi teân laø Beán Vaùn. 3. Ngoâ Vi Lieãn, Teân laøng xaõ vaø ñòa dö caùc tænh Baéc Kyø, Nxb. Vaên hoùa - Thoâng tin, Haø Noäi, 1999, tr.531. 18
Lòch söû Ñaûng boä xaõ Quang Sôn (1946 - 2016) (394 nhaân khaåu), Saùn Dìu (148 nhaân khaåu), Taøy (53 nhaân khaåu)1. Naêm 1953, xaõ Quang Sôn coù 465 nhaân khaåu. Sau thôøi kyø giaûm toâ (naêm 1955), xaõ Quang Sôn coù 123 hoä, 508 nhaân khaåu (trong ñoù coù 159 ngöôøi Kinh, 148 ngöôøi Nuøng, 148 ngöôøi Saùn Chay (nhoùm Cao Lan) vaø 53 ngöôøi Taøy)2. Naêm 1964, xaõ Quang Sôn coù 960 ngöôøi3. Sau ngaøy ñaát nöôùc thoáng nhaát, naêm 1976, xaõ Quang Sôn coù 235 hoä, 1.578 nhaân khaåu4. Ñeán naêm 2016, xaõ Quang Sôn coù 802 hoä vôùi 3.157 nhaân khaåu (trong ñoù daân toäc Kinh coù 1.386 ngöôøi, daân toäc Nuøng coù 1.202 ngöôøi, daân toäc Moâng coù 254 ngöôøi, daân toäc Taøy coù 159 ngöôøi, daân toäc Saùn Dìu coù 53 ngöôøi, daân toäc Dao coù 44 ngöôøi, daân toäc Cao Lan coù 43 ngöôøi, daân toäc Möôøng coù 16 ngöôøi)5. Daân toäc Kinh ôû Quang Sôn goàm caùc doøng hoï: Trieäu, Nguyeãn, Döông... Ñaây laø nhöõng doøng hoï ñaàu tieân ñeán khai phaù vuøng ñaát naøy6. Luùc ñaàu, hoï chuû yeáu soáng ôû ven suoái, nôi coù ñaát ñai phì nhieâu, thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån kinh teá noâng nghieäp troàng luùa nöôùc. Tieáp ñoù, vaøo nhöõng naêm 1. Ban Chaáp haønh Ñaûng boä xaõ La Hieân, Lòch söû Ñaûng boä xaõ La Hieân (1946 - 2012), Thaùi Nguyeân, 2014, tr.14. 2. Taøi lieäu do ñoàng chí Nguyeãn Ngoïc Laâm - Phoù Chuû tòch Hoäi Cöïu chieán binh huyeän Ñoàng Hyû cung caáp. 3. Theo Baùo caùo soá 07-NC/VN ngaøy 4/4/1963 cuûa Ban Chaáp haønh Ñaûng boä huyeän Voõ Nhai veà 3 thaùng 1, 2, 3 naêm 1963. 4. Thoáng keâ danh saùch caùc huyeän, xaõ trong tænh Baéc Thaùi naêm 1976. 5. Soá lieäu do Coâng an xaõ Quang Sôn cung caáp. 6. Do taøi lieäu thaønh vaên löu tröõ khoâng ñaày ñuû neân Ban Söu taàm khoâng xaùc minh ñöôïc thôøi gian ngöôøi Kinh ñeán Quang Sôn ñaàu tieân. 19
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ XAÕ QUANG SÔN 50, 60 cuûa theá kyû XX, thöïc hieän chuû tröông vaän ñoäng ñoàng baøo mieàn xuoâi ñi xaây döïng kinh teá môùi, moät soá hoä gia ñình ngöôøi Kinh ñaõ leân Quang Sôn an cö laïc nghieäp. Hoï soáng raûi raùc ôû haàu heát caùc xoùm. Ñeán nay, daân toäc Kinh laø toäc ngöôøi coù soá löôïng daân cö ñoâng nhaát ôû Quang Sôn. Ngöôøi Nuøng ôû Quang Sôn coù nguoàn goác chuû yeáu ôû huyeän Bình Gia, tænh Laïng Sôn. Trong nhöõng naêm 1931 - 1935, cuøng vôùi caùc ñôït di cö cuûa ngöôøi Nuøng töø Laïng Sôn xuoáng Thaùi Nguyeân, moät boä phaän ngöôøi Nuøng ñaõ ñeán vuøng ñaát naøy khai hoang, laäp nghieäp. Ngöôøi Nuøng ôû Quang Sôn thuoäc caùc doøng hoï: Löu, Lyù, Laâm vaø Trieäu. Ñeán nay, ngöôøi Nuøng coù soá daân ñoâng thöù hai ôû Quang Sôn (sau daân toäc Kinh). Ngöôøi Nuøng soáng ôû caùc xoùm trong xaõ, trong ñoù xoùm Vieán Vaùn laø xoùm chæ coù ngöôøi Nuøng sinh soáng. Ngoaøi daân toäc Kinh vaø daân toäc Nuøng, ôû Quang Sôn coøn coù caùc thaønh phaàn daân toäc khaùc nhö: Moâng1, Möôøng, Dao, Taøy, Cao Lan, Saùn Dìu. Trong ñoù daân toäc Moâng chuû yeáu soáng ôû 2 xoùm Trung Sôn vaø Laân Ñaêm, coøn caùc daân toäc khaùc soáng raûi raùc ôû caùc xoùm. Treân ñòa baøn xaõ Quang Sôn coøn löu laïi nhieàu di tích lòch söû, vaên hoùa. Tröôùc ñaây, ôû Quang Sôn coù nhieàu ñình2, 1. Ngöôøi Moâng ôû Quang Sôn coù nguoàn goác töø Cao Baèng. Hoï chuyeån ñeán Quang Sôn töø nhöõng naêm 1977 ñeán naêm 1979, trong ñoù ñoâng nhaát laø vaøo naêm 1979. 2. Theo Höông öôùc xaõ Lòch Sôn thì ôû Lòch Sôn coù 4 thoân, moãi thoân coù moät cöûa ñình. 20