Giáo Trình Định Giá Sản Phẩm Xây Dựng Cơ Bản - Trần Thị Bạch Điệp phần 1

Chia sẻ: Danh Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

117
lượt xem 31
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình định giá sản phẩm xây dựng được biên soạn nhằm đáp ứng yêu cầu cung cấp tài liệu học tập và nghiên cứu cho sinh viên viên thuộc ngành Kinh tế xây dựng và quản trị dự án và cán bộ kỹ thuật thuộc các ngành Xây dựng Dân dụng - Công nghiệp, Xây dựng Cầu - Đường, Xây dựng Thủy lợi - Thủy điện sử dụng vào thực tế sản xuất- kinh doanh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo Trình Định Giá Sản Phẩm Xây Dựng Cơ Bản - Trần Thị Bạch Điệp phần 1

®¹i häc ®µ n½ng tr−êng ®¹i häc b¸ch khoa Gi¸o tr×nh ®Þnh gi¸ s¶n phÈm x©y dùng c¬ b¶n biªn so¹n: TrÇn thÞ b¹ch ®iÖp Bé m«n kinh tÕ kü thuËt ®µ n½ng 2006 1
Lêi nãi ®Çu Ngµnh kinh tÕ x©y dùng vµ qu¶n trÞ dù ¸n, thuéc Khoa X©y dùng Thñy lîi - Thñy ®iÖn, Tr−êng §¹i häc B¸ch khoa §µ N½ng b¾t ®Çu tuyÓn sinh vµ ®µo t¹o tõ n¨m häc 2001 - 2002. Lµ mét ngµnh non trÎ cña tr−ëng nªn tµi liÖu phôc vô gi¶ng d¹y vµ häc tËp ch−a ®Çy ®ñ. Nh»m cung cÊp tµi liÖu häc tËp vµ nghiªn cøu cho sinh viªn viªn thuéc ngµnh Kinh tÕ x©y dùng vµ qu¶n trÞ dù ¸n vµ c¸n bé kü thuËt thuéc c¸c ngµnh X©y dùng D©n dông - C«ng nghiÖp, X©y dùng CÇu - §−êng, X©y dùng Thñy lîi - Thñy ®iÖn sö dông vµo thùc tÕ s¶n xuÊt- kinh doanh. Gi¸o tr×nh ®Þnh gi¸ s¶n phÈm x©y dùng ®−îc biªn so¹n nh»m ®¸p øng yªu cÇu trªn. Gi¸o tr×nh ®−îc biªn so¹n trªn c¬ së tham kh¶o c¸c gi¸o tr×nh: Ph−¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ s¶n phÈm x©y dùng, Kinh tÕ häc cho kü s− kinh tÕ, Tµi chÝnh doanh nghiÖp, Lý thuyÕt kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp x©y dùng dµnh cho c¸c tr−êng §¹i häc vµ Cao ®¼ng ngµnh Kinh tÕ x©y dùng trong c¶ n−íc. Gi¸o tr×nh bao gåm c¸c néi dung ®−îc ph©n bæ nh− sau: Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò chung vµ c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ gi¸ x©y dùng trong c¬ chÕ thÞ tr−êng. Ch−¬ng 2: Ph−¬ng ph¸p x©y dùng ®¬n gi¸ x©y dùng c¬ b¶n. Ch−¬ng 3: Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tæng møc ®Çu t−, tæng dù to¸n c«ng tr×nh, dù to¸n x©y dùng c«ng tr×nh nh»m qu¶n lý vèn ®Çu t−. Ch−¬ng 4: Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ mêi thÇu, gi¸ dù thÇu, gi¸ hîp ®ång ®èi víi c¸c c«ng tr×nh ®−îc x©y dùng b»ng ngån vèn trong n−íc. Ch−¬ng 5: Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ dù thÇu quèc tÕ ®èi víi c¸c dù ¸n x©y dùng dïng vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Ch−¬ng6: T¹m øng, thanh quyÕt to¸n vèn ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n c«ng tr×nh hoµn thµnh. Gi¸o tr×nh nµy nh»m trang bÞ kiÕn thøc cho sinh viªn viªn thuéc ngµnh Kinh tÕ x©y dùng vµ qu¶n trÞ dù ¸n mét sè kiÕn thøc vÒ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu, x©y dùng vµ sö dông ®¬n gi¸, dù to¸n cho ngµnh x©y dùng c¬ b¶n. §ång thêi cã thÓ lµm tµi liÖu cho cho gi¶ng viªn, cho c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ trong x©y dùng c¸c cÊp vµ c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp x©y dùng. Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n, mÆc dï rÊt cè g¾ng nh−ng do tr×nh ®é cßn h¹n chÕ vµ thêi gian biªn so¹n ng¾n, nªn gi¸o tr×nh cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn hoµn chØnh, bæ sung. T¸c gi¶ rÊt mong ®−îc sù ®ãng gãp ý kiÕn x©y dùng cña c¸c ®ång nghiÖp ®Ó t¸c gi¶ cã thÓ bæ sung hoµn chØnh khi xuÊt b¶n. T¸c gi¶ 2
Tµi liÖu tham kh¶o [1] §Þnh møc dù to¸n trong x©y dùng c¬ b¶n . QuyÕt ®Þnh sè 56-BXD/VKT ngµy 30- 3-94 cña Bé tr−ëng bé x©y dùng. NXB tp Hå ChÝ Minh 1995. [3] §¬n gi¸ x©y dùng c¬ b¶n thµnh phè Hå chÝ Minh. QuyÕt ®Þnh sè 1957/Q§/UB- QL§T ngµy 23-6-1994 cña UBND TP ban hµnh. NXB tp Hå ChÝ Minh 1995. [4] §i Òu lÖ qu¶n lý ®Çu t− vµ x©y dùng - Quy chÕ ®Êu thÇu. NXB X©y dùng - Hµ Néi 1996. [5] §¬n gi¸ x©y dùng c¬ b¶n thµnh phè Hµ néi. Sè 1736/Q§UB - ngµy 23/8/96. [6] HÖ thèng c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thùc hiÖn Quy chÕ qu¶n lý ®Çu t− vµ x©y dùng. Tµi liÖu sö dông néi bé - Viªn nghiªn cøu vµ ®µo t¹o vÒ qu¶n lý. Hµ Néi 2003. [7] Quy chÕ ®Êu thÇu. Tµi liÖu sö dông néi bé – Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t− – vô qu¶n lý ®Êu thÇu. Hµ Néi 2003. [8] Th«ng t− h−íng dÉn viÖc lËp vµ qu¶n lý chi phÝ dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh cña Bé x©y dùng, sè 04/2005/TT-BXD. [9] Th«ng t− h−íng dÉn ®iÒu chØnh dù to¸n chÝ phÝ x©y dùng c«ng tr×nh cña Bé x©y dung, sè 16/2005/TT-BXD. [10] §Þnh møc trong x©y dùng – NguyÔn v¨n chän, Bïi v¨n yªm (chñ biªn). Tr−êng §¹i häc x©y dùng - Hµ Néi 1991. [11] Gi¸o tr×nh §Þnh møc - §¬n gi¸ - Dù to¸n x©y dùng c¬ b¶n – NguyÔm v¨n C¸c, TrÇn hång Mai. NXB X©y dùng 2000. [12] Lý thuyÕt kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp x©y dùng - Patrica M. Hillbrandt. NXB X©y dùng - Hµ Néi 2000. [13] §Þnh gi¸ s¶n phÈm x©y dùng - Bïi v¨n yªm. NXB X©y dùng - Hµ Néi 1997. [14] Kinh tÕ häc cho kü s− kinh tÕ - §inh ®¨ng Quang. NXB X©y dùng - Hµ Néi 2001. Tµi chÝnh doanh nghiÖp - NguyÔn §¨ng h¹c chñ biªn. NXB X©y dùng - Hµ Néi [15] 2001. 86
Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu .................................................................................................................................... 2 Ch−¬ng1: Nh÷ng vÊn ®Ò chung vµ c¸c kh¸i niÖm vÒ gi¸ trong x©y dùng............ 3 1.1. §èi t−¬ng nghiªn cøu vµ nguyªn t¾c qu¶n lý vèn ................................................. 3 1.1.1. §èi t−îng nghiªn cøu cña m«n häc ph−¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ SPXD ................... 3 1.1.2. Nguyªn t¾c chung vÒ qu¶n lý gi¸ x©y dùng............................................................... 3 1.2. Gi¸ x©y dùng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ............................................................ 3 1.2.1. C¸c kh¸i niÖm vÒ c¬ chÕ thÞ tr−êng ......................................................................... 3 1.2.2. Gi¸ x©y dùng trong c¬ chÕ thÞ tr−êng ë ViÖt Nam ............................................... 7 1.2.3. Mét sè §Æc ®iÓm cña ®Þnh gi¸ s¶n phÈm x©y dùng ............................................... 13 Ch−¬ng2: Nh÷ng vÊn x©y dùng ®¬n gi¸ x©y dùng c¬ b¶n ........................................ 15 2.1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i néi dung ®¬n gi¸ x©y dùng c¬ b¶n .................................. 15 2.1.1. Kh¸i niÖm ......................................................................................................................... 15 2.1.2. Ph©n lo¹i ®¬n gi¸ x©y dùng c¬ b¶n ............................................................................ 15 2.1.3. Néi dung chi phÝ trong §GXDCB .......................................................................... 17 2.2. Ph−¬ng ph¸p lËp ®¬n gi¸x©y dùng c¬ b¶n ............................................................... 18 2.2.1. Nguyªn t¾c lËp ®¬n gi¸ x©y dùng c¬ b¶n ................................................................. 18 2.2.2. Cë së lËp ®¬n gi¸ dù to¸n x©y dùng c¬ b¶n ............................................................. 19 2.2.3. C¸c b−íc lËp ®¬n gi¸ dù to¸n x©y dùng c¬ b¶n ..................................................... 20 2.2.4. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh c¸c thµnh phÇn chi phÝ trong ®¬n gi¸ dù to¸n xdcb....... 20 2.2.5. Tæng hîp kÕt qu¶ tÝnh to¸n , tr×nh duyÖt vµ ban hµnh.............................................. 24 2.3. Ph−¬ng ph¸p lËp ®¬n gi¸ dù thÇu .......................................................... ...................... 24 Ch−¬ng 3: Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tæng møc ®Çu t−, tæng dù to¸n c«ng tr×nh, dù to¸n x©y dùng c«ng tr×nh nh»m qu¶n lý vèn ®Çu t− ........................................ 26 3.1. Tæng møc ®Çu t− dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh ........................................... 26 3.1.1. Kh¸i niÖm tæng møc ®Çu t− ........................................................................................... 26 3.1.2. Néi dung tæng møc ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh ..................................................... 26 3.1.3. Ph−¬ng ph¸p lËp tæng møc ®Çu t− ............................................................................. 28 3.1.4. Ph−¬ng ph¸p quy ®æi chi phÝ dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh t¹i thêi ®iÓm bµn giao ®−a vµo sö dông................................................................................................ 29 3.2. Tæng dù to¸n c«ng tr×nh ................................................................................................. 32 87
3.2.1. Kh¸i niÖm tæng dù to¸n ................................................................................................. 32 3.2.2. Néi dung néi cña tæng dù to¸n ................................................................................... 32 3.2.3. C¸c thµnh phÇn chi phÝ cña tæng dù to¸n .................................................................. 33 3.3. Dù to¸n x©y dùng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh ............................................... 36 3.3.1. Kh¸i niÖm ......................................................................................................................... 36 3.3.2. Néi dung cña dù to¸n c«ng tr×nh ................................................................................ 36 3.3.3. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh dù to¸n x©y dùng c«ng tr×nh ............................................. 39 3.4. Dù to¸n chi phÝ x©y dùng ....................................................................................... ........ 41 3.5. ThÈm ®Þnh, phª duyÖt hå s¬ dù to¸n .................................................................. ........ 43 Ch−¬ng 4: Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ mêi thÇu, gi¸ dù thÇu, gi¸ hîp ®ång ®èi víi c¸c c«ng tr×nh ®−îc x©y dùng b»ng nguån vèn trong n−íc............................ 44 4.1. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ mêi thÇu x©y l¾p c«ng tr×nh 44 .......................................... 4.1.1. §Æt vÊn ®Ò ............................................................................................................................ 44 4.1.2. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ mêi thÇu vµ chän gi¸ tróng thÇu ...................................... 45 4.2. Gi¸ dù thÇu vµ c¸c chi phÝ t¹o thµnh gi¸ dù thÇu 46 .................................................... 4.2.1. Kh¸i niÖm .......................................................................................................................... 46 4.2.2. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ dù thÇu ®èi víi h¹ng môc c«ng tr×nh ........................ 46 4.2.3. C¸c thµnh phÇn chi phÝ t¹o thµnh gi¸ dù thÇu .......................................................... 47 4.2.4. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tõng kho¶n môc chi phÝ trong ®¬n gi¸ dù thÇu ......... 48 4.3. Gi¸ ký hîp ®ång nhËn thÇu x©y dùng c«ng tr×nh ........................................................ 60 4.3.1. Kh¸i niÖm ........................................................................................................................... 60 4.3.2. Nh÷ng h−íng dÉn chung ................................................................................................... 60 4.3.3. X¸c ®Þnh vµ thâa thuËn gi¸ hîp ®ång x©y dùng ........................................................ 61 4.3.4. §iÒu chØnh gi¸ hîp ®ång x©y dùng vµ th−ëng ph¹t .................................................. 62 Ch−¬ng 5: Ph−¬ng ph¸p lËp gi¸ dù thÇu quèc tÕ ®èi víi c¸c dù ¸n x©y dùng dïng vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam...................................................... 63 5.1. Mét sè kh¸i niÖm ................................................................................................................. 63 5.1.1. Quy chuÈn x©y dùng ....................................................................................................... 63 5.1.2. Tiªu chuÈn x©y dùng ....................................................................................................... 63 5.1.3. Gãi c«ng viÖc ....................................................................................................................... 64 5.1.4. Gãi thÇu................................................................................................................................... 64 5.1.5. Gãi thÇu quy m« nhá ......................................................................................................... 64 5.2. Ph−¬ng ph¸p lËp gi¸ dù thÇu theo th«ng lÖ quèc tÕ: ................................................... 64 5.2.1. X¸c ®Þnh gi¸ dù thÇu dùa vµo ®¬n gi¸ .......................................................................... 65 88
5.2.2. X¸c ®Þnh gi¸ dù thÇu theo ph−¬ng ph¸p thèng kª nguån lùc ................................. 70 5.2.3. Ph−¬ng ph¸p lËp gi¸ dù thÇu cho c«ng viÖc trän gãi (gãi c«ng viÖc) .................... 72 Ch−¬ng 6: T¹m øng, thanh to¸n, quyÕt to¸n vèn ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh ... 76 6.1. T¹m øng Vèn ®Çu t− cho khèi l−îng x©y dùng c«ng tr×nh .................................. 76 6.2. Thanh to¸n khèi l−îng thùc hiÖn hay c«ng tr×nh hoµn thµnh ............................... 76 6.2.1. Nguyªn t¾c chung .................................................................................... ....................... 76 6.2.2. Tiªu chuÈn, ®iÒu kiÖn ®Ó khèi l−îng XDCB thùc hiÖn ®−îc cÊp vèn thanh to¸n 77 6.2.3. C¨n cø ®Ó thanh to¸n.......................................................................................................... 78 6.2.4. Ph−¬ng thøc thanh to¸n .................................................................................................... 78 6.2.5. Ph−¬ng ph¸p tÝnh ............................................................................................................... 79 6.3. QuyÕt to¸n khèi l−îng thùc hiÖn hay c«ng tr×nh hoµn thµnh .................................. 79 6.3.1. C¸c quy ®Þnh chung .......................................................................................................... 79 6.3.2. Ph¹m vi ®èi t−îng .............................................................................................................. 80 6.3.3. C¸c c¨n cø ®Ó lËp quyÕt to¸n c«ng tr×nh ....................................................................... 81 Néi dung quyÕt to¸n c«ng tr×nh ....................................................................................... 81 6.3.4. 6.3.5. Hå s¬ quyÕt to¸n c«ng tr×nh................................................................................................ 82 ThÈm tra - phª duyÖt quyÕt to¸n ..................................................................................... 83 6.3.6. 6.4. B¶o hµnh , b¶o tr× c«ng tr×nh x©y dùng: ....................................................................... 83 6.4.1. B¶o hµnh c«ng tr×nh x©y dùng........................................................................................... 83 6.4.2. B¶o tr× c«ng tr×nh x©y dùng .............................................................................................. 84 89
Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò chung vµ c¸c kh¸I niÖm vÒ gi¸ trong x©y dùng 1.1. §èi t−îng nghiªn cøu,vµ nguyªn t¾c qu¶n lý vèn X©y dùng: 1.1.1. §èi t−îng nghiªn cøu cña m«n häc ph−¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ SPXD: lµ gi¸ x©y dùng qua c¸c giai ®o¹n cña mét dù ¸n ®Çu t− x©y dùng. Giai ®o¹n chuÈn bÞ ®Çu t−: Tæng møc ®Çu t−. - Giai ®o¹n thùc hiÖn ®Çu t−: Tæng dù to¸n c«ng tr×nh, dù to¸n c«ng tr×nh x©y dùng, - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh thùc tÕ (chi phÝ s¶n xuÊt theo kÕ ho¹ch vµ theo thùc tÕ cña nhµ thÇu x©y dùng). Giai ®o¹n kÕt thóc x©y dùng ®−a c«ng tr×nh vµo khai th¸c sö dông: Gi¸ quyÕt to¸n - c«ng tr×nh. 1.1.2. Nguyªn t¾c chung vÒ qu¶n lý gi¸ x©y dùng: a. Chi phÝ dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh lµ toµn bé chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó x©y dùng míi hoÆc s÷a ch÷a, c¶i t¹o, më réng hay trang bÞ l¹i kü thuËt c«ng tr×nh. Do ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm x©y dùng nªn mçi dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh cã chi phÝ riªng ®−îc x¸c ®Þnh theo ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt kü thuËt vµ yªu cÇu c«ng nghÖ cña qu¸ tr×nh x©y dùng. Chi phÝ dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh ®−îc biÓu thÞ qua chØ tiªu tæng møc ®Çu t−, tæng dù to¸n, dù to¸n c«ng tr×nh, gi¸ thanh to¸n vµ quyÕt to¸n vèn ®Çu t− khi kÕt thóc x©y dùng ®−a c«ng tr×nh vµo khai th¸c sö dông. b. ViÖc lËp vµ qu¶n lý chi phÝ dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh ph¶i ®¶m b¶o môc tiªu vµ hiÖu qu¶ cña dù ¸n ®Çu t− x©y dùng, ®ång thêi ph¶i ®¬n gi¶n, râ rµng, dÔ thùc hiÖn, phï hîp víi yªu cÇu cña thùc tÕ thÞ tr−êng. §èi víi dù ¸n cã sö dông ngo¹i tÖ th× phÇn ngoai tÖ ph¶i ghi ®óng nguyªn tÖ trong tæng møc ®Çu t−, tæng dù to¸n, dù to¸n vµ quyÕt to¸n c«ng tr×nh lµm c¬ së cho viÖc quy ®æi vèn ®Çu t− vµ lµ cë së ®Ó tÝnh tæng møc ®Çu t−, tæng dù to¸n, dù to¸n x©y dùng c«ng tr×nh theo néi tÖ. c. Chi phÝ dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së khèi l−îng c«ng viÖc, hÖ thèng ®Þnh møc, chØ tiªu kinh tÕ - kü thuËt c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc, ®ång thêi ph¶i phï hîp víi nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan cña thÞ tr−êng trong tõng thêi kú vµ ®−îc qu¶n lý theo NghÞ ®Þnh sè 16/2005/N§-CP ngµy 7/2/2005 cña ChÝnh Phñ vÒ Qu¶n lý dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh. 1.2. Gi¸ x©y dùng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng: 1.2.1. C¸c kh¸i niÖm vÒ c¬ chÕ thÞ tr−êng: a. Ba yÕu tè cña thÞ tr−êng: ThÞ tr−êng ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn khi héi ®ñ 3 yÕu tè sau: 3
- Ph¶i cã kh¸ch hµng tøc lµ nh÷ng ng−êi cã nhu cÇu vÒ mét lo¹i hµng hãa hoÆc dÞch vô nµo ®ã mµ ch−a ®−îc ®¸p øng. §ã lµ yÕu tè CÇu. - Ph¶i cã s¶n phÈm hµng hãa hoÆc dÞch vô ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña kh¸ch hµng. ChØ cã nh÷ng s¶n phÈm hµng hãa hoÆc dÞch vô cã nhu cÇu trong x· héi míi ®−îc cung øng. §ã lµ yÕu tè Cung. - ViÖc cung cÊp s¶n phÈm hµng hãa hoÆc dÞch vô theo nhu cÇu ph¶i ®−îc kh¸ch hµng chÊp nhËn tr¶ gi¸ (båi hoµn c¸c chi phÝ). Gi¸ c¶ hµng hãa hoÆc dÞch vô biÕn ®éng tïy theo sù thay ®æi cña cung vµ cÇu (h×nh I-1). H×nh I-1: M« t¶ quy luËt cung - cÇu vµ gi¸ c¶ G §−êng cung g2 B g1 A §−êng cÇu 0 Q 1 Q2 Q Cung vµ cÇu vèn cã quy luËt riªng cña nã, nh−ng biÓu diÔn ®−êng tæng cung vµ tæng cÇu trªn cïng mét hÖ trôc (trôc hoµnh biÓu diÔn sè l−îng s¶n phÈm hµng hãa, trôc tung biÓu diÔn gi¸ 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm) th× n¶y sinh nh÷ng yÕu tè míi. §−êng cung vµ cÇu c¾t nhau t¹i ®iÓm A (®iÓm c©n b»ng cung cÇu trªn thÞ tr−êng), hoµnh ®é cña ®iÓm A biÓu diÔn sè l−îng s¶n phÈm ®−îc tiªu thô trªn thÞ tr−êng (Q1) víi gi¸ c¶ 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm hµng hãa t−¬ng øng trªn trôc tung lµ g1. Khi møc sèng cña ng−êi d©n ®−îc n©ng lªn, khi ®ã ®−êng cÇu sÏ tÞnh tiÕn vÒ bªn ph¶i, gi¶ sö quy luËt cung cÇu vÉn nh− cò th× sÏ lµm cho 1 lo¹i hµng hãa nµo ®ã b¸n ®−îc nhiÒu h¬n Q2 (Q2>Q1) víi gi¸ cao h¬n g2 (g2 >g1). §iÒu ®ã kÝch thÝch thÞ tr−êng ph¸t triÓn - [11]. b. Kh¸i niÖm vÒ c¬ chÕ thÞ tr−êng: “NÒn kinh tÕ thÞ tr−êng lµ mét c¬ chÕ tinh vi ®Ó phèi hîp mét c¸ch kh«ng tù gi¸c gi÷a ng−êi tiªu dïng vµ doanh nghiÖp th«ng qua hÖ thèng gi¸ c¶ vµ thÞ tr−êng” (Kinh tÕ häc tËp I, trang 53 cña Paul A. Samuelson vµ Wilam D.Nordhaus - B¶n dÞch tiÕng ViÖt cña ViÖn quan hÖ quèc tÕ -Hµ Néi) - [11]. Ho¹t ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr−êng: Quan niÖm c¬ b¶n lµ c¸c quyÕt ®Þnh lín vÒ gi¸ c¶ vµ ph©n phèi ®−îc t¹o ra t¹i thÞ tr−êng. Trong hÖ thèng thÞ tr−êng, c¸i g× còng cã gi¸ cña nã. NÕu hµng hãa hoÆc dÞch vô nµo cã nhiÒu kh¸ch hµng ®ßi hái th× ng−êi b¸n sÏ t¨ng gi¸ ®Ó ph©n phèi mét l−îng cung h¹n chÕ . Ng−îc l¹i, nÕu hµng hãa hoÆc dÞch vô nµo ®ã ®−îc cung cÊp víi sè l−îng lín th× v× h¹n chÕ tiÒn vèn vµ kho tµng nªn ng−êi b¸n sÏ h¹ gi¸ b¸n, ng−êi mua sÏ t¨ng lªn. V× vËy ng−êi s¶n xuÊt vµ c¬ së dÞch vô sÏ thu hÑp bít sè l−îng cung cÊp cña m×nh. Nhu c©u t¨ng hµng hãa sÏ khan hiÕm h¬n, ng−êi b¸n sÏ l¹i t¨ng gi¸ … Cø nh− thÕ, mét sù c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu trªn thÞ tr−êng ®−îc thùc hiÖn theo mét c¬ chÕ tù ®éng. 4
c. C¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ N−íc: Nh− ë môc trªn ®· tr×nh bµy, c¬ chÕ thÞ tr−êng thùc hiÖn c©n b»ng cung- cÇu mét c¸ch tù ®éng theo sù ®iÒu tiÕt cña “bµn tay v« h×nh” lµ gi¸ c¶. LÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®· cho thÊy, bµn tay v« h×nh ®«i khi cã thÓ dÉn nÒn kinh tÕ ®i lÇm ®−êng l¹c lèi. BiÓu hiÖn nghiªm träng nhÊt lµ khñng ho¶ng thõa, møc gi¸ trÞ bÞ sôt thÊp; “dÔ bÞ nh÷ng ®ît l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp t¸i diÔn, vµ cuèi cïng lµ sù ph©n phèi thu nhËp kh«ng thÓ chÊp nhËn ®−îc…” §Ó h¹n chÕ nh÷ng vÊn ®Ò trªn cña c¬ chÕ “bµn tay v« h×nh”, c¸c nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i ®· ¸p dông m« h×nh hçn hîp gi÷a kinh tÕ thÞ tr−êng vµ sù can thiÖp cña ChÝnh phñ th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch thuÕ, chi tiªu ng©n s¸ch vµ c¸c luËt lÖ. Mét sè m« h×nh kinh tÕ hèn hîp ®−îc ¸p dông ë c¸c n−íc: 1. M« h×nh kinh tÕ thÞ tr−êng tù do (®−îc ¸p dông ë Mü): Ngµy nay trªn thùc tÕ kh«ng cã thÞ tr−êng tù do c¹nh tranh mµ “toµn bé c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ lµ sù kÕt hîp gi÷a c¸c nh©n tè ®éc quyÒn vµ c¹nh tranh” [11]. Do ®ã, ë ®©y c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o, tøc lµ mét ng−êi mµ ho¹t ®éng kinh doanh cña nã cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn gi¸ c¶ cña hµng hãa nµo ®ã, nh−ng kh«ng cã nghÜa lµ “®éc tµi”. V× r»ng trªn thÞ tr−êng cßn cã c¸c s¶n phÈm cã thÓ thay thÕ cña c¸c nhµ kinh doanh kh¸c víi gi¸ chÊp nhËn ®−îc. MÆt kh¸c cßn cã sù can thiÖp cña Nhµ N−íc b»ng c¸c chÝnh s¸ch thuÕ vµ −u ®·i vÒ kinh tÕ nh»m h−íng nÒn kinh tÕ ®Õn ®Ých nhÊt ®Þnh. 2. M« h×nh kinh tÕ thÞ tr−êng - x· héi (¸p dông ë CHLB §øc): Kinh tÕ thÞ tr−êng tù do cã mÆt h¹n chÕ lµ phóc lîi x· héi kh«ng ®−îc b¶o ®¶m. Ng−êi lao ®éng ®−îc lÜnh hÕt tiÒn c«ng vµ tù do sö dông. Do ®ã khi thÊt nghiÖp hoÆc gÆp ho¹n n¹n th× sÏ rÊt khã kh¨n, sù ph©n hãa giµu nghÌo rÊt m¹nh. Khi nÒn c«ng nghÖ ph¸t triÓn th× tiÒn c«ng bÞ gi¶m, nhiÒu ng−êi bÞ thÊt nghiÖp thu nhËp rÊt thÊp lµm søc mua trong n−íc bÞ gi¶m sót. Ng−êi ta s¶n xuÊt kh«ng ph¶i chØ cho néi ®Þa mµ cßn nh»m ®Ó xuÊt khÈu. Víi sù ph©n tÝch trªn, ng−êi §øc chän m« h×nh “kinh tÕ thÞ tr−êng - x· héi”. M« h×nh nµy cã 3 trô cét chÝnh [12] lµ: + B¶o ®¶m së h÷u: Së h÷u vµ quyÒn thõa kÕ së h÷u ®−îc b¶o vÖ, nh−ng së h÷u kÌm theo nghÜa vô lµ ph¶i quan t©m vµ phôc vô lîi Ých x· héi. + QuyÒn tù do c¸ nh©n: Tù do hµnh nghÒ, tù do ph¸t triÓn nh©n c¸ch, nh−ng kh«ng lµm ph−¬ng h¹i ®Õn ng−êi kh¸c, kh«ng lµm h¹i trËt tù chÝnh trÞ - x· héi ®· ®−îc ghi trong hiÕn ph¸p. + B¶o ®¶m phóc lîi x· héi: . B¶o ®¶m viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng. Ph¸p luËt quy ®Þnh, doanh nghiÖp kh«ng ®−îc tïy tiÖn sa th¶i thî. C«ng nh©n ®−îc quyÒn tham gia kiÓm so¸t doanh nghiÖp. . Nhµ N−íc quy ®Þnh tiÒn l−¬ng tè thiÓu nh»m ®¶m b¶o møc sèng cña ng−êi lao ®éng. . Nhµ N−íc khuyÕn kÝch viÖc tiÕt kiÖm, c«ng nh©n trÝch thu nhËp ®Ó göi tiÕt kiÖm th× ®−îc Nhµ N−íc th−ëng vµ gép vµo tiÒn göi ®Ó h−ëng l·i. 5