Giải pháp loại bỏ hiện tượng đọng sương trên mặt kính camera trong hệ thống quang điện tử

Kỹ thuật điện tử<br /> <br /> GIẢI PHÁP LOẠI BỎ HIỆN TƯỢNG ĐỌNG SƯƠNG TRÊN<br /> MẶT KÍNH CAMERA TRONG HỆ THỐNG QUANG ĐIỆN TỬ<br /> Đỗ Doanh Điện1*, Nguyễn Phú Giang1, Vũ Ba Đình1<br /> <br /> Tóm tắt: Hiện nay việc sử dụng các hệ quang điện tử phục vụ cảnh giới,<br /> giám sát, quan sát trở lên phổ biến. Trong điều kiện môi trường đặc biệt có độ<br /> ẩm cao, nhiệt độ khắc nghiệt như môi trường biển đảo, trên mặt kính của hệ<br /> quang điện tử thường xảy ra hiện tượng đọng sương. Bài báo trình bày một giải<br /> pháp hữu ích loại bỏ hiện tượng này bằng việc điều khiển các tham số nhiệt độ và<br /> độ ẩm trong một buồng camera được thiết kế có cơ cấu bẫy hơi nước với tham số<br /> điều khiển phù hợp.<br /> <br /> Từ khóa: Điểm đọng sương, độ ẩm tương đối, Quang điện tử, Mặt kính camera.<br /> <br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Ở áp suất khí quyển nhất định, nhiệt độ điểm sương của một khối không khí là<br /> nhiệt độ mà ở đó thành phần hơi nước sẽ bắt đầu ngưng tụ thành dạng lỏng. Điểm<br /> sương có liên quan với độ ẩm tương đối, độ ẩm tương đối cao chỉ ra rằng điểm<br /> sương gần với nhiệt độ không khí hiện thời. Độ ẩm tương đối đạt 100% chỉ ra<br /> nhiệt độ điểm sương bằng với nhiệt độ hiện tại và không khí gọi là bão hòa[2].<br /> Việc nghiên cứu điểm sương và tác động của hiện tượng đọng sương đối với con<br /> người, vật nuôi, các trang bị kỹ thuật đã được nhiều ngành, lĩnh vực quan tâm<br /> nghiên cứu. Đối với lĩnh vực quân sự, việc bảo quản, niêm cất cũng như duy trì<br /> hoạt động của các máy móc, dụng cụ điện tử, cơ khí, khí tài quân sự cũng yêu cầu<br /> rất cao về điều kiện môi trường đặc biệt là điểm sương, nhiệt độ và độ ẩm...<br /> Trong hệ thống quang điện tử trong đó có các loại camera lại càng bị ảnh hưởng<br /> bởi độ ẩm không khí và hiện tượng đọng sương trên mặt kính của chúng. Độ ẩm<br /> cao dẫn đến ẩm mốc làm các linh kiện hư hại, sinh ra hiện tượng phóng điện, chạm<br /> chập. Ngược lại, độ ẩm quá thấp dễ dẫn đến cong vênh cho các bảng mạch. Trong<br /> điều kiện khí hậu nóng ẩm ở vùng nhiệt đới, đặc biệt ở nước ta, độ ẩm không khí<br /> luôn cao. Về đêm và sáng trên cả hai bề mặt kính camera thường xảy ra hiện tượng<br /> đọng sương, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng quan sát của thiết bị.<br /> Bài báo này trình bày một giải pháp loại bỏ hiện tượng đọng sương trên mặt<br /> kính camera trong hệ quang điện tử hỗ trợ cảnh giới cho bộ đội sử dụng ở điều<br /> kiện biển đảo. Trên cơ sở thiết kế phần cơ khí với cơ cấu bẫy hơi nước, cơ cấu sấy<br /> mặt kính và mô đun điều khiển nhiệt độ, độ ẩm để triệt điểm đọng sương, giúp cho<br /> mặt kính của hệ quan sát luôn đảm bảo độ trong suốt.<br /> 2. HIỆN TƯỢNG ĐỌNG SƯƠNG Ở ĐIỀU KIỆN BIỂN ĐẢO<br /> – ĐẶC ĐIỂM VÀ KHẢ NĂNG KHẮC PHỤC<br /> 2.1. Đặc điểm khí hậu biển đảo<br /> <br /> <br /> 36 Đ.D. Điện, N.P. Giang, V.B. Đình, “Giải pháp loại bỏ … hệ thống quang điện tử.”<br /> Nghiên cứu khoa học công nghệ<br /> <br /> Khí hậu biển đảo mang nét chung của khí hậu các vùng duyên hải lân cận trên<br /> đất liền và của vùng khí hậu hải dương. Các đặc điểm của khí hậu bao gồm: chế độ<br /> nhiệt, chế độ mưa, ẩm, chế độ gió, bốc hơi, nắng…Hệ thống quang điện tử của đề<br /> tài áp dụng cụ thể cho quần đảo Trường Sa. Qua nghiên cứu các tài liệu về khí hậu<br /> biển Đông[4] thì khí hậu quần đảo Trường Sa rất khắc nghiệt. Chế độ nhiệt vùng<br /> biển quần đảo Trường Sa mang đặc điểm của chế độ nhiệt vùng biển nhiệt đới xích<br /> đạo, có nền nhiệt độ cao và ít biến đổi qua các mùa trong năm. Giá trị nhiệt độ<br /> trung bình năm vào khoảng 27,0 - 28,00C. Tháng nóng nhất là tháng năm với nhiệt<br /> độ trung bình tháng là 29,20C, tháng có nhiệt độ thấp nhất là tháng một với nhiệt<br /> độ trung bình tháng khoảng 26,00C. Lượng mưa ở vùng biển quần đảo Trường Sa<br /> lớn và có sự phân chia rõ rệt theo mùa, mùa mưa và mùa ít mưa. Lượng mưa trung<br /> bình năm khoảng 2300 - 2500mm với hơn 16 ngày mưa/tháng. Mùa mưa bắt đầu<br /> từ tháng năm cùng với sự bắt đầu của hoạt động gió mùa mùa hè và kết thúc vào<br /> tháng mười hai. Độ ẩm tương đối trung bình năm ở vùng biển quần đảo Trường Sa<br /> rất cao. Độ ẩm chỉ xuống dưới 80% vào tháng tư và tháng năm. Chế độ gió vùng<br /> biển Trường Sa ổn định theo mùa, tốc độ gió lớn. Tổng lượng bốc hơi năm ở vùng<br /> biển quần đảo Trường Sa đạt giá trị lớn nhất so với các vùng biển khác. Lượng bốc<br /> hơi trung bình năm phổ biến trên khu vực biển Đông dao động trong khoảng 700 -<br /> 1300 mm trong khi tại vùng biển quần đảo Trường Sa đạt khoảng 1500mm.<br /> 2.2. Các phương pháp khắc phục<br /> Việc khắc phục hiện tượng đọng sương cũng như các tác động của điều kiện<br /> môi trường khác cơ bản được thực hiện bằng các phương pháp như sử dụng máy<br /> hút ẩm, máy sấy, tủ bảo quản vi khí hậu. Trong các thiết bị quang điện tử trong<br /> quân đội, phương pháp phổ biến để khắc phục hiện tượng nấm mốc trên các ống<br /> kính, mặt kính chủ yếu là sử dụng chất hút ẩm silicagel trong quá trình bảo quản.<br /> Sau một thời gian, có thể sấy các túi silicagel hoặc thay mới. Phương pháp này đơn<br /> giản, rẻ tiền nhưng không mang tính tự động hóa, chỉ thông qua lịch kiểm tra mới<br /> kiểm tra các túi hút ẩm này. Nhiều khi độ ẩm của hạt silicagel bão hòa, nên không<br /> còn có tác dụng hút ẩm, ngoài ra còn làm hư hại cho thiết bị. Phương pháp này<br /> không áp dụng được ở điều kiện thiết bị đang vận hành hoặc nếu có cũng không<br /> làm khô mặt kính phía ngoài của hệ quang.<br /> Ngoài ra để khắc phục tức thời, hiện nay người ta sử dụng cần gạt, khi có mưa,<br /> bụi, sương trên mặt kính, chỉ cần dùng cần gạt làm sạch mặt kính. Phương pháp<br /> này rẻ tiền, tiện lợi và hiệu quả. Trong một số hệ quang điện tử của nước ngoài<br /> cũng đã tích hợp sẵn cơ cấu cần gạt. Nhược điểm của phương pháp này là không<br /> có tính tự động hóa, tức là khi không có con người thì không biết khi nào sử dụng,<br /> khi nào không sử dụng cần gạt.<br /> Các giải pháp nêu ra trên đây khó áp dụng cho các hệ quang điện tử ở điều kiện<br /> làm việc liên tục. Các thiết bị có khả năng điều khiển các tham số môi trường<br /> thường có kích thước lớn, khó lắp đặt, tiêu thụ nguồn nhiều, gây nhiễu nguồn cấp<br /> <br /> <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san Viện Điện tử, 10 - 2015 37<br />  Kỹ thuật điện tử<br /> <br /> cũng như tín hiệu, không áp dụng được đối với hệ bán kín, không khắc phục hiện<br /> tượng đọng sương ngoài của kính…<br /> 3. GIẢI PHÁP THIẾT KẾ HỆ THỐNG<br /> LOẠI BỎ ĐIỀU KIỆN ĐỌNG SƯƠNG<br /> Giải pháp đưa ra là thiết kế một buồng camera bán kín có cơ cấu bẫy hơi nước<br /> và một hệ tự động đo, điều chỉnh nhiệt độ, độ ẩm theo đường điều khiển hợp lý.<br /> Giải pháp đã được áp dụng thử nghiệm cho một hệ camera làm việc ở điều kiện<br /> biển đảo.<br /> 3.1. Giải pháp thiết kế hệ thống loại bỏ điều kiện đọng sương<br /> Thiết kế một buồng chứa camera có cơ cấu bẫy hơi nước và sấy mặt kính<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> a. Hình chiếu ngang của buồng camera b. Bẫy hơi nước<br /> Hình 1. Hình chiếu ngang của buồng camera và cơ cấu bẫy hơi nước.<br /> Nguyên lý làm việc của bẫy:<br /> Buồng camera được coi là một buồng bán kín. Mặt trước của buồng là mặt kính,<br /> trong buồng có vị trí để gá lắp camera cũng như cơ cấu bẫy hơi nước. Các điều<br /> kiện ảnh hưởng chính là nhiệt độ, độ ẩm tương đối và áp suất trong buồng. Bằng<br /> việc sử dụng bo mạch vi xử lý điều khiển dòng qua một tấm pin nhiệt điện bán dẫn<br /> (pin Peltier) ta có thể điều khiển nhiệt độ trong buồng camera. Mặt lạnh và mặt<br /> nóng của pin nhiệt điện [8] được gắn với các tấm tản nhiệt. Khi mặt lạnh được làm<br /> lạnh sẽ ngưng tụ hơi nước trên bề mặt. Do bề mặt đặt dốc nên hơi nước dạng lỏng<br /> được dồn về và thấm vào xốp hút ẩm. Một mặt của xốp hút ẩm tiếp xúc với bên<br /> ngoài và lượng hơi ẩm này được thoát tự nhiên ra ngoài. Tại mặt nóng, luồng<br /> không khí sẽ đi từ dưới lên trên theo hiệu ứng đối lưu, sấy ấm cho mặt kính<br /> camera. Điều này làm phá điểm sương trên mặt ngoài của kính. Hệ thống sử dụng<br /> hiệu ứng đối lưu nên không cần dùng quạt tản nhiệt mặt nóng, tránh được việc hơi<br /> muối làm hỏng quạt. Đồng thời, khối không khí bên trong buồng camera được làm<br /> mát, độ ẩm tương đối trong buồng giảm, tránh được ẩm và nóng cho thiết bị điện<br /> tử vốn tỏa nhiệt khi làm việc.<br /> 3.2. Xác định miền điều khiển và phương pháp điều khiển<br /> 3.2.1. Cơ sở toán học xây dựng vùng điều khiển<br /> <br /> <br /> <br /> 38 Đ.D. Điện, N.P. Giang, V.B. Đình, “Giải pháp loại bỏ … hệ thống quang điện tử.”<br /> Nghiên cứu khoa học công nghệ<br /> <br /> Độ ẩm tuyệt đối được định nghĩa bằng tỷ số giữa khối lượng hơi nước (thường<br /> được tính bằng gam) trên thể tích của một hỗn hợp không khí nào đó (thường được<br /> tính bằng m³) chứa nó. Để tiện cho các tính toán hóa, kỹ thuật người ta định nghĩa<br /> độ ẩm tuyệt đối theo khối lượng hơi nước trên mỗi đơn vị khối lượng của không<br /> khí khô (còn được biết đến với tên gọi khác là tỷ số trộn khối). Điều này giúp việc<br /> tính toán cân bằng nhiệt độ theo khối lượng rõ ràng hơn [5].<br /> m<br />  v (1)<br /> ma<br /> Trong đó mv là khối lượng hơi nước có trong một thể tích nhất định, ma là khối<br /> lượng không khí khô có trong thể tích đó. Theo định luật áp suất riêng phần<br /> Dalton, chúng ta có áp suất tổng P của hỗn hợp hơi nước và không khí khô:<br /> P  Pv  Pa<br /> (2)<br /> trong đó Pv - áp suất do hơi nước và Pa - áp suất của không khí khô.<br /> Khai triển từ phường trình Clapeyron –Mendeleev: P  V  n  R  T<br /> Ta có:<br /> mv  Pv  V ( Rv  T )   Pv 0.4615kJ kg.K   (3)<br />    <br /> ma  Pa  V ( Ra  T )   Pa 0.0287kJ kg.K  <br /> Từ phương trình (1), (2), (3) ta có:<br /> mv P   P <br />   0.622   v   0.622   v  (4)<br /> ma  Pa   P  Pv <br /> Độ ẩm tương đối là tỷ số giữa khối lượng nước trên một thể tích hiện tại so với<br /> khối lượng nước trên cùng thể tích đó khi hơi nước bão hòa. Khi hơi nước bão hoà,<br /> hỗn hợp khí và hơi nước đã đạt đến điểm sương [2].<br /> mv  Pv  V ( Rv  Tg )   Pv <br /> <br />   <br /> mg  Pg  V ( Rv  Tg )   Pg <br /> <br /> (5)<br /> tại nhiệt độ mà hơi nước bão hòa Tg , áp suất hơi nước bão hòa Pg .<br /> Từ đây ta có mối quan hệ giữa độ ẩm tương đối và độ ẩm tuyệt đối:<br />    Pg     Pg <br />   0.622     0.622   <br />  P   P <br />  Pa   g <br /> (6)<br /> 3.2.2. Xây dựng vùng điều khiển và chọn giải pháp điều khiển<br /> Giả sử nhiệt độ bên trong buồng là TH , độ ẩm tuyệt đối trong buồng là H , thể<br /> tích buồng là V , áp suất trong buồng là PH . Nhiệt độ do hệ thống điện tử sinh ra<br /> trong buồng là T1 , do truyền nhiệt từ bên ngoài vào là T2 , do hệ thống điều khiển<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san Viện Điện tử, 10 - 2015 39<br />  Kỹ thuật điện tử<br /> <br /> tạo ra là T3 . Ta thấy giá trị T1 là dương, các giá trị T2 , T3 có thể âm và có thể<br /> dương do độ chênh nhiệt giữa bên ngoài và bên trong buồng hoặc điều khiển đảo<br /> chiều máy nhiệt. Theo phương trình cân bằng nhiệt ta có:<br /> TH  T1  T2  T3<br /> Độ ẩm tuyệt đối của hệ thống bao gồm độ ẩm do môi trường thẩm thấu vào 1 ,<br /> độ ẩm lấy ra thông qua cơ cấu bẫy hơi nước 2 . Ta có độ ẩm tuyệt đối của hệ:<br /> H  1  2<br /> Với thể tích buồng VH không thay đổi, ta có mối quan hệ giữa nhiệt độ bên<br /> trong buồng TH và áp suất trong buồng PH theo bảng thực nghiệm được NIST<br /> Chemistry đưa ra [1], [6], [7], tức là có thể biểu diễn PH  f TH  . Áp dụng công<br /> thức (6) với các tham số môi trường trong buồng camera<br />    PH     f TH  <br /> H  0.622     0.622    (7)<br />  P  PH   P    f  T <br /> H <br /> <br /> Tại mỗi một giá trị độ ẩm tương đối  , bằng Matlab ta có thể biểu diễn mối<br /> quan hệ giữa độ ẩm tuyệt đối theo nhiệt độ bên trong buồng. Trong đó P là áp suất<br /> xét tại điều kiện tiêu chuẩn P  101.325 kPa .<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2. Biểu đồ nhiệt độ và độ ẩm tuyệt đối.<br /> Tập hợp các đường cong biểu diễn độ ẩm tương đối được thể hiện trên biểu đồ<br /> Hình 2, trong đó trục đứng là biến thiên độ ẩm tuyệt đối H có đơn vị là gam hơi<br /> nước/kg không khí khô g v kg air  . Trục ngang là biến thiên nhiệt độ TH từ 00C<br /> đến 500C. Các đường cong biểu diễn các đường độ ẩm tương đối từ 10% đến độ<br /> <br /> <br /> <br /> 40 Đ.D. Điện, N.P. Giang, V.B. Đình, “Giải pháp loại bỏ … hệ thống quang điện tử.”<br /> Nghiên cứu khoa học công nghệ<br /> <br /> ẩm bão hòa 100%. Các đường chéo là đường biến thiên enthalpy ứng với nhiệt độ<br /> từ 50C đến 300C.<br /> Để không xảy ra hiện tượng đọng sương, ta phải điều khiển hệ thống sao cho<br /> các tham số môi trường bên trong buồng: có độ ẩm càng xa đường độ ẩm bão hòa,<br /> đồng thời nhiệt độ nằm trong giới hạn chịu đựng của thiết bị. Giải pháp điều khiển<br /> là đưa trạng thái nhiệt độ, độ ẩm của buồng camera về vùng điều khiển thông qua<br /> điều khiển nhiệt độ, hút ẩm bằng cơ cấu bẫy hơi nước. Đồng thời dùng hơi nóng<br /> sinh ra từ máy nhiệt để sấy mặt kính phía ngoài.<br /> Với mục tiêu không để xảy ra hiện tượng đọng sương và duy trì nhiệt độ hợp lý<br /> cho hệ thống quang điện tử, miền điều khiển được chọn như mô tả trên Hình 2, tức<br /> là vùng này có biên là đường độ ẩm tương đối và nhiệt độ giới hạn phạm vi độ ẩm<br /> và nhiệt độ cho phép đảm bảo hệ thống làm việc bình thường:<br /> 3.3. Kết quả thử nghiệm<br /> Khi thử nghiệm, vùng điều khiển được chọn là miền được giới hạn với độ ẩm<br /> tương đối nhỏ hơn 70% và lớn hơn 40%, nhiệt độ cao nhất là 390C, nhiệt độ thấp<br /> nhất là 250C. Thử nghiệm thực tế ở các điều kiện môi trường khác nhau cho thấy<br /> hiện tượng đọng sương không còn trên mặt kính của hệ thống quang điện tử. Kết<br /> quả tương tự cũng nhận được qua mô phỏng trên phần mềm Matlab các số liệu thu<br /> được, cho thấy hệ thống điều khiển làm việc ổn định, đưa các tham số trong buồng<br /> camera về vùng cần điều khiển.<br /> Bieu do do amva nhiet do<br /> <br /> 18<br /> Do am tuyet doi (gm vap/kg dry air)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 17<br /> Duong dieu khien nhiet do do am<br /> <br /> 70%<br /> 16<br /> <br /> <br /> <br /> 15<br /> <br /> 60%<br /> <br /> 14<br /> <br /> <br /> <br /> 13<br /> <br /> <br /> <br /> 12<br /> 40%<br /> <br /> <br /> 22 24 26 28 30 32<br /> Nhiet do (deg C)<br /> <br /> Hình 3. Quá trình điều khiển các tham số môi trường trong buồng camera.<br /> 4. KẾT LUẬN<br /> Hiện tượng đọng sương tác động trực tiếp đến các hệ quan sát quang điện tử.<br /> Đặc biệt trong điều kiện biển đảo khắc nghiệt, độ ẩm cao, tốc độ bốc hơi nước lớn,<br /> <br /> <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san Viện Điện tử, 10 - 2015 41<br />  Kỹ thuật điện tử<br /> <br /> độ mặn cao, những tác động của môi trường đến hệ quan sát là rất lớn. Thiết kế<br /> mạch điều khiển bằng các linh kiện và thiết bị có sẵn trên thị trường như vi xử lý,<br /> cảm biến nhiệt độ, độ ẩm, pin nhiệt điện; cơ cấu bẫy hơi nước và áp dụng hiện<br /> tượng đối lưu của không khí đã khắc phục hiện tượng đọng sương bên trong và bên<br /> ngoài trên mặt kính camera của hệ quang điện tử. Với miền điều khiển và phương<br /> pháp điều khiển phù hợp, hệ quan sát loại bỏ điều kiện đọng sương và có thể làm<br /> việc trong điều kiện môi trường khắc nghiệt.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> [1]. Maged. El-Shaarawi, "On the Psychrometric Chart", ASHRAE Transactions,<br /> Vol 100, part 1 (1994), pp. 3736.<br /> [2]. M. G. Lawrence, "The relationship between relative humidity and the dew<br /> point temperature in moist air: A simple conversion and applications", Bull.<br /> Am. Meteorol. Soc (2005), pp.225–233.<br /> [3]. Judith G. Mackintosh, “ASHRAE Handbook: 1985 Fundamentals”, American<br /> Society of Heating, Refrigeration and Air-Conditoning Engineers, Inc.,<br /> Atlanta (1985).<br /> [4]. Mai Văn Khiêm, Trần Thục, Lã Thị Tuyết, Hoàng Đức Cường, “Một số nhận<br /> định về đặc điểm khí hậu Biển Đông” Tuyển tập báo cáo hội thảo khoa học<br /> quốc gia về khí tượng, thủy văn, môi trường và biến đổi khí hậu lần thứ 17,<br /> NXB Tài nguyên-môi trường và bản đồ Việt Nam (2014)<br /> [5]. Horstmeyer. Steve, "Relative Humidity....Relative to What? The Dew Point<br /> Temperature...a better approach", Meteorologist, WKRC TV, Cincinnati,<br /> Ohio University, (2009).<br /> [6]. Israel. Urieli, “MATLAB program for plotting a Simplified Psychrometric<br /> Chart”, Lecture of Mechanical Engineering Department, Ohio University<br /> (2010).<br /> [7]. “NIST Chemistry WebBook”, Feb 2008, National Institute of Standards and<br /> Technology, USA (2008).<br /> [8]. "Thermoelectric Coolers Basics", TEC Microsystems, March 2013.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 42 Đ.D. Điện, N.P. Giang, V.B. Đình, “Giải pháp loại bỏ … hệ thống quang điện tử.”<br /> Nghiên cứu khoa học công nghệ<br /> <br /> <br /> <br /> ABSTRACT<br /> <br /> A SOLUTION TO AVOID CONDENSATION ON THE GLASS SUFACE<br /> OF CAMERA LENS IN OPTO-ELECTRONIC SYSTEMS<br /> <br /> Nowadays, the use of opto-electronic systems in guarding, monitoring, and<br /> observing becomes more commonly. In particular environmental conditions<br /> of high humidity, extreme temperatures, such as the island and marine<br /> environment, water vapor often condense on the glass surface of opto-<br /> electronic systems. This paper present a useful solution to avoid this<br /> phenomenon by controlling the parameters of temperature and humidity in a<br /> camera housing consists of water vapor trap structures with appropriate<br /> control parameters.<br /> Keywords: Dew point , Relative humidity, Optoelectronics, Camera glass.<br /> <br /> <br /> Nhận bài ngày 21 tháng 07 năm 2015<br /> Hoàn thiện ngày 10 tháng 08 năm 2015<br /> Chấp nhận đăng ngày 07 tháng 09 năm 2015<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Địa chỉ: 1Viện Điện tử -Viện KH-CNQS;<br /> *<br /> Email: evn.vdt@gmail.com<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san Viện Điện tử, 10 - 2015 43<br />