Giáo án luật so sánh - Bài 3

Chia sẻ: Nguyễn Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

591
lượt xem 185
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

CÁC HỆ THỐNG PHÁP LUẬT CHÍNH TRÊN THẾ GIỚI Hệ thống pháp luật quốc gia Là tổng thể các qui phạm pháp luật có mối liên hệ nội tại thống nhất được thể hiện dưới dạng các văn bản do các cơ quan nhà nước ban hành theo những trình tự luật định Đối tượng chủ yếu của luật so sánh chủ yếu là pháp luật quốc gia Ý nghĩa • Nhằm để xác định các phương pháp pháp lý trong các hệ thống pháp luật • Pháp luật quốc gia là nguồn nghiên cứu của luật so sánh ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo án luật so sánh - Bài 3

III Cô sôû ñeå lyù giaûi nguoàn goác cuûa söï töông ñoàng vaø khaùc bieät Töï nghieân cöùu Trong coâng trình so saùnh, coù caàn phaûi luoân giaûi quyeát nguyeân nhaân cuûa caû söï töông ñoàng laãn nguyeân nhaân cuûa söï khaùc bieät Neáu nghieân cöùu caùc quoác gia trong cuøng nhoùm heä thoáng phaùp luaät cô baûn thì neân taäp trung khai thaùc vaøo ñieåm töông ñoàng hay ñieåm khaùc bieät Neáu nghieân cöùu caùc quoác gia khaùc nhoùm heä thoáng phaùp luaät cô baûn thì neân taäp trung khai thaùc vaøo ñieåm khaùc bieät hay ñieåm töông ñoàng Caàn phaûi döïa treân kieán thöùc cô baûn neàn taûng cuûa caùc heä thoáng phaùp luaät treân theá giôùi + keát hôïp caùc nguyeân taéc naøy ñeå xaùc ñònh phöông phaùp nghieân cöùu thích hôïp -------------------------------------------------------- BAØI 3 CAÙC HEÄ THOÁNG PHAÙP LUAÄT CHÍNH TREÂN THEÁ GIÔÙI I Heä thoáng phaùp luaät quoác gia Laø toång theå caùc qui phaïm phaùp luaät coù moái lieân heä noäi taïi thoáng nhaát ñöôïc theå hieän döôùi daïng caùc vaên baûn do caùc cô quan nhaø nöôùc ban haønh theo nhöõng trình töï luaät ñònh Ñoái töôïng chuû yeáu cuûa luaät so saùnh chuû yeáu laø phaùp luaät quoác gia YÙ nghóa • Nhaèm ñeå xaùc ñònh caùc phöông phaùp phaùp lyù trong caùc heä thoáng phaùp luaät • Phaùp luaät quoác gia laø nguoàn nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh • Nhaèm ñeå hoaøn thieän heä thoáng phaùp luaät quoác gia cuûa ngöôøi nghieân cöùu. Ví duï : cheá ñònh thöøa phaùt laïi cuûa Phaùp raát gioáng khi aùp duïng phaùp luaät taïi Vieät nam II Heä thoáng phaùp luaät theá giôùi Khaùi quaùt Laø taäp hôïp cuûa 2 hay nhieàu caùc heä thoáng phaùp luaät quoác gia khaùc coù nhöõng ñieåm chung töông ñoàng nhaát ñònh vaø coù nhöõng ñieåm khaùc vôùi caùc heä thoáng phaùp luaät coøn laïi treân theá giôùi Coù raát nhieàu keát quaû cuûa hoaït ñoäng phaân nhoùm khaùc. Ví duï : coù quan ñieåm cho raèng coù 42 heä thoáng theo Dezus. Nhöng coù 1 quan ñieåm ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi hôn caû laø quan ñieåm cuûa Rene David : theá giôùi chæ coù 4 heä thoáng phaùp luaät bao goàm chaâu AÂu luïc ñòa, Anh Myõ, Hoài giaùo, XHCN Gæai thích noäi haøm Heä thoáng phaùp luaät quoác gia : legal system, legal tradition, legal family Heä thoáng phaùp luaät quoác gia chæ laø teân goïi qui öôùc maø thoâi, khoâng phaûi laø teân goïi chính xaùc do thuaät ngöõ heä thoáng phaùp luaät phaûi thoûa maõn 2 ñieàu kieän : tính heä thoáng veà maët hình thöùc vaø tính heä thoáng veà maët noäi dung Truyeàn thoáng phaùp luaät, doøng hoï phaùp luaät laø thuaät ngöõ ñaëc thuø cuûa luaät so saùnh trong ñoù ñeàu nhaán maïnh ñeán yeáu toá nguoàn goác cuûa caùc heä thoáng phaùp luaät. Tuy nhieân so vôùi thuaät ngöõ doøng hoï phaùp luaät thì truyeàn thoáng phaùp luaät mang so saùnh tính cao hôn. Maët khaùc doøng hoï phaùp luaät laïi mang tính phaân loaïi cao hôn
III Muïc ñích phaân loaïi caùc heä thoáng phaùp luaät treân theá giôùi • Ñoái vôùi muïc ñích giaûng daïy : vieäc phaân nhoùm caùc heä thoáng phaùp luaät giuùp cho giaûng daïy caùc moân tö phaùp quoác teá, luaät thöông maïi quoác teá, nghieân cöùu phaùp luaät nöôùc ngoaøi ñöôïc deã daøng vaø thuaän tieän trong caùch tieáp caän. Ngoaøi ra coù theå giaûng daïy 1 moân phaùp luaät ñaïi cöông duy nhaát cho taát caû caùc heä thoáng phaùp luaät thuoäc cuøng 1 truyeàn thoáng phaùp luaät . Ví duï : Phaùp luaät Anh UÙc New Zealand trong cuøng khoùa hoïc • Ñoái vôùi muïc ñích nghieân cöùu : giuùp cho caùc nhaø nghieân cöùu nöôùc ngoaøi coù theå tieáp caän ñoái vôùi caùc heä thoáng phaùp luaät cuûa caùc quoác gia treân theá giôùi, tieát kieäm thôøi gian, coâng söùc nghieân cöùu IV Caùc tieâu chí phaân nhoùm 1 Caùc quan ñieåm veà tieâu chí phaân nhoùm Caên cöù vaøo 1 tieâu chí laø ñuû Ví duï caùc nhaø nghieân cöùu XHCN chæ caên cöù vaøo tieâu chí hình thaùi kinh teá xaõ hoäi laø coù theå phaân nhoùm. Töø ñoù seõ coù 2 heä thoáng phaùp luaät : TBCN vaø XHCN. Tuy vaäy quan ñieåm naøy khoâng ñöôïc caùc nhaø nghieân cöùu khaùc chaáp nhaän do caùc heä thoáng phaùp luaät quoác gia trong cuøng heä thoáng phaùp luaät TBCN thì vaãn raát khaùc nhau. Ví duï Heä thoáng phaùp luaät Phaùp Ñöùc YÙ Thuïy syõ raát khaùc vôùi heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ UÙc Caên cöù vaøo nhieàu tieâu chí Caàn coù töø 2 tieâu chí trôû leân thì môùi coù keát quaû phuø hôïp, coù giaù trò khoa hoïc cao. Ví duï : Giaoù sö Rene David caên cöù vaøo 2 tieâu chí : hình thaùi kinh teá xaõ hoäi vaø kyõ thuaät phaùp lyù thì coù 4 heä thoáng phaùp luaät : chaâu AÂu luïc ñòa, Anh Myõ, XHCN, toân giaùo Kyõ thuaät phaùp lyù x 0 x caên cöù sieâu töï nhieân Heä thoáng kinh teá xaõ hoäi x x 0 2 Caùc tieâu chí phaân nhoùm 2.1 Nguoàn goác phaùp luaät : Caên cöù vaøo tieâu chí nguoàn goác phaùp luaät, ta nhaän thaáy taát caû caùc heä thoáng phaùp luaät treân theá giôùi ñieàu baét nguoàn töø 2 nguoàn phaùp luaät : • luaät La maõ, • taäp quaùn coå cuûa Anh ( hình thaønh tröôùc 1066 ) coù nguoàn goác töï nhieân ( khaùc vôùi nguoàn luaät coù nguoàn goác sieâu töï nhieân nhö kinh thaùnh Coran ) Caên cöù vaøo nguoàn goác phaùp luaät coù theå phaân caùc heä thoáng phaùp luaät thaønh 2 nhoùn : • Heä thoáng phaùp luaät baét nguoàn töø La maõ laø heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa vaø XHCN. • Heä thoáng phaùp luaät baét nguoàn töø taäp quaùn Anh laø heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ Ngoaøi ra coøn heä thoáng phaùp luaät baét nguoàn töø toân giaùo ( nhaát laø ñaïo Hoài ) 2.2 Hình thöùc phaùp luaät : • Taäp quaùn phaùp, • Tieàn leä phaùp • Phaùp luaät thaønh vaên
Caên cöù vaøo hình thöùc phaùp luaät ñoàng nghóa vôùi vieäc seõ xem xeùt heä thoáng phaùp luaät cuûa 1 quoác gia söû duïng chuû yeáu laø loaïi hình phaùp luaät naøo ñeå töø ñoù phaân heä thoáng phaùp luaät quoác gia ñoù vaøo nhöõng nhoùm töông ñoàng Caên cöù vaøo tieâu chí naøy ta seõ coù ñöôïc 2 nhoùm heä thoáng phaùp luaät : • Heä thoáng phaùp luaät coù hình thöùc chuû yeáu laø tieàn leä phaùp ( Ví duï Anh Myõ UÙc ) • Heä thoáng phaùp luaät coù hình thöùc chuû yeáu laø luaät thaønh vaên ( Ví duï : chaâu AÂu luïc ñòa, XHCN ) Chuù yù Phaùp luaät Hoài giaùo coù theå laø baát thaønh vaên hay thaønh vaên ( nhöng caùc qui ñònh cuûa Thaùnh kinh coù giaù trò cao nhaát ) 2.3 Moái töông quan giöõa luaät toá tuïng vaø luaät thöïc ñònh Moät nhoùm caùc heä thoáng phaùp luaät quoác gia trong ñoù vai troø cuûa moãi ngaønh luaät toá tuïng hay luaät thöïc ñònh giöõ vai troø quan troïng hôn thì seõ ñöôïc phaân vaøo cuøng nhoùm heä thoáng phaùp luaät. Caên cöù vaøo tieâu chí naøy seõ coù 2 nhoùm heä thoáng phaùp luaät : • Nhöõng heä thoáng phaùp luaät maø trong ñoù luaät toá tuïng giöõ vai troø quan troïng hôn luaät thöïc ñònh : ñieån hình laø heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ ( Ví duï phaùp luaät Anh Myõ : quan nieäm phaùp luaät chæ tham gia can thieäp khi coù tranh chaáp : loã hoång ñi sau; aùn leä ; “ toá tuïng ñi tröôùc “ trình töï thuû tuïc hình thöùc ñôn kieän ñöôïc xem xeùt tröôùc ) • Nhöõng heä thoáng phaùp luaät maø trong ñoù luaät thöïc ñònh giöõ vai troø quan troïng hôn : ñieån hình laø heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa, XHCH ( chaâu AÂu luïc ñòa, XHCH do caùch nhìn nhaän veà vai troø cuûa phaùp luaät : phaùp luaät caàn qui ñònh khuoân khoå cho haønh vi trong xaõ hoäi : ñi tröôùc; ñeå ra quyeát ñònh thì caàn phaûi kieåm tra xem coù qui phaïm phaùp luaät ñieàu chænh chöa ) 2.4 Vai troø laøm luaät cuûa cô quan tö phaùp Caên cöù vaøo chöùc naêng laäp phaùp cuûa thaåm phaùn coù theå phaân ñònh ñöôïc 2 nhoùm heä thoáng phaùp luaät : • Caùc quoác gia maø thaåm phaùn chæ coù duy nhaát chöùc naêng xeùt xöû ( heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa, XHCH ), • Caùc quoác gia maø ôû ñoù thaåm phaùn beân caïnh chöùc naêng xeùt xöû coøn coù chöùc naêng thöù 2 laø laäp phaùp, saùng taïo ra phaùp luaät (heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ ) Ngoaïi leä cuûa chöùc naêng xeùt xöû ôû chaâu AÂu luïc ñòa : ÔÛ Ñöùc, thaåm phaùn cuûa toøa hieán phaùp vöøa coù chöùc naêng xeùt xöû vöøa coù chöùc naêng laøm luaät. Nhöõng baûn aùn coù lieân quan ñeán vaán ñeà hieán phaùp cuûa toøa hieán phaùp seõ laø 1 nguoàn luaät taïi coäng hoøa lieân bang Ñöùc ÔÛ Phaùp, nhöõng baûn aùn cuûa toøa phaù aùn nöôùc Phaùp trong 1 soá tröôøng hôïp seõ trôû thaønh aùn leä vaø seõ ñöôïc aùp duïng chung treân toaøn quoác Nhaän ñònh Vai troø laøm luaät cuûa caùc thaåm phaùn ôû caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa laø khaû thi trong 1 soá tröôøng hôïp Ñuùng Nguoàn luaät cuûa caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa khoâng bao goàm aùn leä Sai 5 Söï phaân chia giöõa luaät coâng vaø luaät tö Caên cöù vaøo söï phaân coâng luaät coâng vaø luaät tö coù 2 nhoùm
Nhoùm 1 ÔÛ caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa coù söï phaân chia giöõa luaät coâng vaø luaät tö trong khi caùc quoác gia coøn laïi treân theá giôùi khoâng toàn taïi söï phaân chia giöõa luaät coâng vaøluaät tö. Ví duï Baét nguoàn töø caùch maïng tö saûn Phaùp 1789, daãn ñeán heä thoáng phaùp luaät Phaùp phaân chia thaønh 2 ngaønh luaät coâng vaø luaät tö, trong ñoù luaät coâng lieân quan ñeán haønh chính, luaät tö lieân quan ñeán daân söï vaø hình söï. Nhoùm 2 Ñoái vôùi heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ vaø XHCN thì coù söï trieät tieâu cuûa luaät tö. ÔÛ caùc quoác gia naøy chæ toàn taïi duy nhaát luaät coâng. 6 Phaùp ñieån hoùa Khaùi nieäm phaùp ñieån hoùa : laø quùa trình taäp hôïp caùc vaên baûn phaùp luaät ñaõ coù, thay theá vaên baûn phaùp luaät khoâng coøn phuø hôïp … Nhöõng quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa hay XHCN ñeà cao vai troø phaùp ñieån hoùa. ÔÛ caùc heä thoáng phaùp luaät cuûa caùc quoác gia naøy luaät thaønh vaên laø nguoàn luaät voâ cuøng quan troïng vaø laø nguoàn luaät chuû yeáu Ñoái vôùi caùc quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ, vì lyù do nguoàn luaät chuû yeáu laø tieàn leä phaùp neân vai troø luaät thaønh vaên khoâng quan troïng baèng aùn leä. Ngoaøi ra möùc ñoä phaùp ñieån hoùa cuûa caùc quoác gia trong heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ cuõng khoâng gioáng nhau, trong ñoù heä thoáng phaùp luaät Myõ coù möùc ñoä phaùp ñieån hoùa cao hôn heä thoáng phaùp luaät Anh 7 Xu höôùng phaùt trieån cuûa caùc heä thoáng phaùp luaät Xu höôùng chung cuûa heä thoáng phaùp luaät caùc quoác gia treân theá giôùi tröôùc nhu caàu toaøn caàu hoùa veà thöông maïi laø caùc quoác gia xích laïi gaàn nhau vaø caøng coù nhieàu ñieåm töông ñoàng Trong ñoù, caùc quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa, XHCN daàn daàn chaáp nhaän taäp quaùn phaùp vaø ngöôïc laïi, caùc quoác gia heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ coù möùc ñoä phaùp ñieån hoùa ngaøy caøng cao Chaâu AÂu luïc Anh Myõ XHCN Hoài giaùo ñòa Nguoàn goác La maõ Taäp quaùn coå La maõ Kinh thaùnh phaùp luaät nöôùc Anh Hình thöùc Luaät thaønh Tieàn leä phaùp Luaät thaønh Luaät thaønh phaùp luaät vaên vaên vaên Moái quan heä Thöïc ñònh Toá tuïng Thöïc ñònh Thöïc ñònh giöõa luaät toá tuïng vaø luaät thöïc ñònh Luaät coâng tö Coù Khoâng Khoâng nghieân cöùu sau Vai troø laøm Khoâng Coù Khoâng Khoâng luaät cuûa thaåm phaùn Möùc ñoä phaùp Phaùt trieån Haïn cheá Phaùt trieån Phaùt trieån
ñieån hoùa trình ñoä cao V Caùc heä thoáng phaùp luaät Chaâu Aâu luïc ñòa Civil law – luaät thaønh vaên – La maõ – Ñöùc Anh Myõ Common law – baát thaønh vaên, baèng aùn leä Hoài giaùo XHCN 1 Heä thoáng phaùp luaät Hoài giaùo Lòch söû hình thaønh Ñaïo Hoài : trong ngoân ngöõ Islam coù nghóa laø söï tuaân meänh, phuïc tuøng. Khaùi quaùt tinh thaàn cuûa ñaïo Hoài coù theå tìm thaáy trong 2 caâu caàu kinh Khoâng coù chuùa trôøi naøo khaùc ngoaøi ñaáng Ala Mohamed laø tieân tri cuûa ngaøi ( theá kyû 7 ) Nguoàn luaät bao goàm Kinh thaùnh Coran : ghi nhaän lôøi daïy cuûa ñaáng Ala thoâng qua Mohamed, Sunna : caùch xöû söï cuûa Mohamed Idjma : giaûi thích cuûa caùc hoïc giaû coù uy tín, ñöa ra nhöõng qui phaïm môùi tuy nhieân coù nhieàu haïn cheá khoâng ñöôïc söû duïng ñaày ñuû Qiyas phöông phaùp suy xeùt theo söï vieäc töông töï : gioáng tieàn leä phaùp, taäp quaùn phaùp Phaùp luaät Hoài giaùo Phaùp luaät Hoài giaùo khoâng phaûi laø 1 boä phaän ñoäc laäp maø ñöôïc xem laø 1 phaàn cuûa ñaïo Hoài, ñöa ra quan nieäm veà “ nhöõng gì ñöôïc laøm vaø khoâng ñöôïc laøm” ñoái vôùi caùc tín ñoà Hoài giaùo. Ñaëc ñieåm cuûa phaùp luaät Hoài giaùo Khoâng phaûi laø 1 boä phaän ñoái laäp maø ñöôïc xem laø 1 phaàn cuûa ñaïo Hoài, ñöôïc quan nieäm laø nhöõng gì ñöôïc laøm vaø khoâng ñöôïc laøm ñoái vôùi caùc tín ñoà Hoài giaùo. Luaät Hoài giaùo coù caùc ñaëc ñieåm sau • Phaùp luaät Hoài giaùo mang tính beàn vöõng cao so vôùi caùc toân giaùo khaùc nhö Thieân chuùa giaùo, Do thaùi giaùo. Ñaïo Hoài ra ñôøi muoän hôn nhöng coù tính keát noái raát chaët cheõ vaø ñöôïc tuaân thuû 1 caùch tuyeät ñoái, nghieâm tuùc. Cho neân maëc duø ra ñôøi töø theá kyû 7 nhöng ñeán nay vaãn ñöôïc aùp duïng 1 caùch troïn veïn nhö luùc hình thaønh • Vai troø laäp phaùp cuûa nhaø nöôùc : nhaø nöôùc coù nghóa vuï phuïc tuøng vaø tuaân theo thaùnh kinh Coran. Nhaø nöôùc chæ coù vai troø laø theå cheá hoùa cuï theå nhöõng qui ñònh cuûa thaùnh kinh vaøo trong ñôøi soáng xaõ hoäi, ñaëc bieät taäp trung vaøo vai troø cöôõng cheá baét buoäc ngöôøi daân phaûi tuaân thuû nhöõng qui ñònh cuûa kinh Coran vaø nhöõng qui ñònh cuûa luaät Hoài giaùo Ví duï Coù caùc tröôøng hôïp quoác gia taäp hôïp nhieàu heä thoáng phaùp luaät nhö ñaïo Hoài –Haø lan ( Chaâu AÂu luïc ñòa ) vaø coøn chòu söï ñoâ hoä cuûa ngöôøi Anh hình thaønh heä thoáng phaùp luaät hoãn hôïp Ví duï Phaùp luaät Vieät nam laø heä thoáng phaùp luaät XHCN vaø laø phaùp luaät thaønh vaên nhöng vaãn coù giai ñoaïn chòu aûnh höôûng cuûa phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa Phaïm vi ñieàu chænh cuûa luaät Hoài giaùo
Raát roäng raõi, beân caïnh vieäc ñieàu chænh veà phaùp luaät, ñaïo Hoài coøn ñieàu chænh veà caùc maët ñaát ñai toân giaùo. Ñieàu naøy taïo ra nhöõng söï khaùc bieät giöõa ñaïo Hoài vaø phaùp luaät cuûa caùc nöôùc treân theá giôùii Caáu truùc cuûa qui phaïm phaùp luaät Hoài giaùo chæ bao goàm 2 phaàn : giaû ñònh vaø qui ñònh, khoâng bao goàm phaàn cheá taøi. Nhöng qui ñònh veà cheá taøi khoâng ñöôïc qui ñònh 1 caùch cuï theå trong kinh Coran maø thoâng qua nhöõng qui ñònh trong Sunna vaø caùc hình thöùc phaùp luaät khaùc Ví duï Ngöôøi theo ñaïo Hoài bò caám uoáng röôïu ( theo kinh Coran ) nhöng kinh Coran khoâng ñöa ra cheá taøi hay hình phaït ñoái vôùi haønh vi vi phaïm naøy maø noù seõ ñöôïc qui ñònh trong Sunna, ñoù laø hình phaït ñaùnh roi Nhöõng qui phaïm veà phaùp luaät daân söï thöông maïi cuûa ñaïo Hoài Mang tính phaùt trieån raát cao do laø söï tieáp thu veà phaùp luaät daân söï thöông maïi cuûa caùc nöôùc Anh Myõ vaø caùc nöôùc thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa Kinh Coran coù nhöõng qui phaïm baét buoäc caùc thöông nhaân phaûi thöïc hieän 1 caùch töï nguyeän vaø nghieâm tuùc caùc hôïp ñoàng, caùc giao dòch thöông maïi cho neân töø raát sôùm caùc thöông nhaân Hoài giaùo coù yù thöùc raát cao trong vieäc tuaân thuû caùc cam keát cuûa hôïp ñoàng Caùc caên cöù phaân ñònh 1 heä thoáng phaùp luaät quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät Hoài giaùo laø 2 ñieàu kieän sau Hoài giaùo phaûi laø toân giaùo chính thoáng hay laø quoác ñaïo cuûa 1 quoác gia Phaùp luaät phaûi ñöôïc xaây döïng treân cô sôû ñaïo Hoài vaø nhöõng qui ñònh cuûa noù Ví duï Indonesia, Thoã Nhó kyø khoâng laø quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät Hoài giaùo maø laø heä thoáng phaùp luaät theá tuïc Nhaän ñònh sai : Nhö Indonesia – Thoå nhó kyø ( ngoaïi leä ) 2 Phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa ( ngoaïi tröø Baéc Ailen – Vöông quoác Anh ) 2.1 Söï phoå caäp Caùc quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa coù theå ñöôïc phaân thaønh 4 tieåu heä thoáng • Nhoùm Phaùp nöôùc Phaùp ñoùng vai troø tieâu bieåu ñieån hình, bao goàm Phaùp, YÙ, Taây ban nha, Braxin … • Nhoùm Ñöùc bao goàm Ñöùc, Thuïy syõ, Thoå nhó kyø, Haøn quoác, Nhaät baûn • Nhoùm Slavo bao goàm Nga Balan, Ucraina • Nhoùm Scandinavi ( khu vöïc phía Baéc chaâu AÂu ) bao goàm Na uy, Thuïy ñieån, Phaàn lan, Ai len 2.2 Sô löôïc veà lòch söû hình thaønh Heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa ñöôïc hình thaønh töø theá kyû 12 treân cô sôû tieáp thu cuûa luaät La maõ Nhaän ñònh : Phaùp ñieån hoùa ñöôïc phaùt trieån töø theá kyû 18 vôùi söï ra ñôøi cuûa Napoleon Sô löôïc veà luaät La maõ Luaät 12 baûng ñöôïc xem laø nguoàn goác cho söï hình thaønh cuûa luaät La maõ. Tuy nhieân noù chæ toàn taïi ôû daïng sô khai. Ñeán ñaàu theá kyû 6, hoaøng ñeá Ñoâng La maõ Justinan I ñaõ cho ban haønh boä luaät Copus Jusis Civilics vaøo naêm 529. Boä luaät naøy taäp hôïp caùc cheá ñònh veà daân luaät
Töø 536, boä luaät naøy ñöôïc söûa ñoåi boå sung bôûi nhöõng quy ñònh môùi trong boä luaät Novels. Cuoái theá kyû 5 ñaàu theá kyû 6, ñeá cheá La maõ bò suïp ñoå nhöng phaùp luaät cuûa noù vaãn coøn ñöôïc aùp duïng cho ñeán theá kyû 11 vaø ñöôïc löu tröõ taïi caùc thö vieän cuûa caùc tröôøng ñaïi hoïc, caùc nhaø thôø. Vaøo theá kyû 11 dieãn ra quaù trình bieân soaïn, chuù giaûi, bình luaän ñoái vôùi luaät La maõ trong caùc tröôøng ñaïi hoïc ôû chaâu AÂu luïc ñòa Giai ñoaïn hình thaønh heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa : theá kyû 12 – 13 Söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá Tieàn-Haøng-Tieàn ñoøi hoûi phaûi coù 1 nguoàn luaät môùi phuø hôïp ñeå ñieàu chænh caùc quan heä xaõ hoäi môùi phaùt sinh trong khi caùc quoác gia chaâu AÂu chöa coù 1 heä thoáng phaùp luaät ñieån hình laøm maãu ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà môùi phaùt sinh ñoù. Hoï nhaän ra raèng luaät La maõ coù nhöõng qui ñònh cuï theå, chi tieát roõ raøng trong ngoân ngöõ phaùp lyù vaø nhöõng qui ñònh raát saùng taïo cho neân raát phuø hôïp ñeå söû duïng, laøm nguyeân lieäu ñeå ñieàu chænh nhöõng quan heä xaõ hoäi maø hoï ñang gaëp phaûi ÔÛ chaâu AÂu dieãn ra phong traøo vaên hoùa Phuïc höng ( khoâi phuïc laïi nhöõng giaù trò toát ñeïp tröôùc ñaây : kieán truùc, hoäi hoïa … ) Phaùp luaät caàn thieát phaûi ñöôïc trôû thaønh 1 boä phaän ñoäc laäp ñeå ñieàu chænh caùc vaán ñeà cuûa xaõ hoäi, ñoàng thôøi cuõng khoâng ñöôïc ñeå xaûy ra tình traïng laán quyeàn cuûa caùc theá löïc khaùc, ñöùng leân treân phaùp luaät Ñoàng thôøi ôû chaâu AÂu caùc tröôøng ñaïi hoïc laïi dieãn ra quaù trình giaûng daïy cho sinh vieân trong ngaønh luaät veà luaät La maõ. Nhöõng sinh vieân naøy sau khi trôû veà quoác gia cuûa hoï, hoï ñaõ truyeàn baù nhöõng kieán thöùc veà luaät La maõ nhaèm xaây döïng, hoaøn thieän cho heä thoáng phaùp luaät quoác gia cuûa mình Ñieàu naøy daãn ñeán keát quaû laø ôû chaâu AÂu ñaõ hình thaønh 1 neàn taûng cuûa 1 truyeàn thoáng phaùp luaät trong ñoù laáy luaät La maõ laøm nguoàn goác Giai ñoaïn hình thaønh tröôøng phaùi phaùp luaät töï nhieân ôû theá kyû 17 – 18 Ôû giai ñoaïn naøy caùc nhaø luaät hoïc cuõng baét chöôùc caùc ngaønh khoa hoïc khaùc, ñoù laø lyù giaûi caùc vaán ñeà phaùp luaät mang tính tö duy vaø logic moät caùch bieän chöùng , choái boû caùc phöông phaùp kinh vieän ( lyù giaûi caùc vaán ñeà, qui phaïm phaùp luaät baèng kinh thaùnh ) nhaèm xaây döïng phaùp luaät laáy con ngöôøi laøm trung taâm cuûa toaøn boä hoaït ñoäng ( vaøo theá kyû 12 – 13 söï phaùt trieån cuûa phaùp luaät chöa ñuû ñeå laät ñoå aûnh höôûng cuûa toân giaùo ) Tuy nhieân phaûi ñeán caùch maïng tö saûn Phaùp ôû theá kyû 18 thì nhaø thôø môùi chaám döùt söï aûnh höôûng ñoái vôùi nhaø nöôùc phaùp luaät Luaät La maõ trong giai ñoaïn naøy khaùc bieät saâu saéc so vôùi luaät La maõ nguyeân thuûy vaø söï khaùc bieät naøy ñöôïc theå hieän nhö sau Veà hình thöùc phaùp luaät, vaãn giöõ nguyeân nhöõng caáu truùc nhöõng quan ñieåm, nhöõng khaùi nieäm nhö tröôùc ñoù Veà luaät noäi dung, hình thaønh neân nhöõng cheá ñònh môùi khaùc xa so vôùi luaät La maõ ban ñaàu, ñaëc bieät laø trong lónh vöïc luaät coâng – haønh chính Nhöng trong lónh vöïc luaät tö thì luaät La maõ vaãn chieám öu theá, nhö vaây tröôøng phaùi phaùp luaät töï nhieân coù vai troø raát lôùn ñoái vôùi vieäc hình thaønh caùc cheá ñònh veà luaät coâng ôû caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa Vaøo naêm 1804 vôùi vieäc hình thaønh vaø ra ñôøi boä luaät daân söï Napoleon ñaõ baét ñaàu böôùc ngoaët veà tieán trình phaùp ñieån hoùa cuõng nhö söï ra ñôøi cuûa phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa
2.3 Ñaëc ñieåm cuûa phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa Veà nguoàn goác Phaùp luaät cuûa caùc nöôùc thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa ñeàu baét nguoàn töø luaät La maõ vaø luaät La maõ laø neân taûng cô baûn cho vieäc xaây döïng heä thoáng phaùp luaät naøy. Ngoaøi ra tröôùc 1907 khi heä thoáng phaùp luaät XHCN chöa ra ñôøi thì caùc nöôùc XHCN ôû chaâu AÂu cuõng ñeàu coù nguoàn goác töø luaät La maõ, ñieåu naøy lyù giaûi cho vieäc taïi sao khi caùc nöôùc XHCN suïp ñoå vaøo 1991 thì ñeàu quay trôû laïi vôùi truyeàn thoáng chaâu AÂu luïc ñòa Ñoàng thôøi söï aûnh höôûng cuûa luaät La maõ ôû caùc nöôùc chaâu AÂu cuõng khoâng gioáng nhau trong ñoù nhoùm phaùp luaät Ñöùc chòu aûnh höôûng cuûa luaät La maõ maïnh meõ hôn so vôùi nhoùm phaùp luaät Phaùp Veà hình thöùc phaùp luaät Luaät thaønh vaên laø hình thöùc phaùp luaät chuû yeáu cuûa caùc nöôùc thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa, sau khi boä luaät daân söï Nopoleon 1804 ra ñôøi caùc quoác gia chaâu AÂu khaùc cuõng xaây döïng phaùp luaät daân söï rieâng Ví duï : Ñöùc Thuïy syõ, YÙ vaø ñöôïc xem laø ?????????? trong lónh vöïc luaät tö vaø môû ñaàu cho quaù trình phaùp ñieån hoùa cuûa caùc nöôùc chaâu AÂu luïc ñòa Moái quan heä giöõa luaät thöïc ñònh vaø luaät toá tuïng Luaät thöïc ñònh giöõ vai troø quan troïng vaø chi phoái ñoái vôùi luaät toá tuïng, caùc toøa aùn cuûa caùc quoác gia chaâu AÂu khi xeùt xöû duø caên cöù treân nhöõng quy ñònh thaønh vaên ñöôïc ghi nhaän trong caùc phaùp luaät Söï phaân chia thaønh luaät coâng vaø luaät tö Heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa ñöôïc xem laø heä thoáng phaùp luaät duy nhaát maø trong ñoù coù söï phaân chia thaønh 2 maûng luaät coâng luaät tö nhaèm höôùng ñeán vieäc baûo veä nhöõng lôïi ích khaùc nhau maø caùc qui phaïm phaùp luaät taùc ñoäng ñeán. Ñieàu naøy daãn ñeán heä quaû laø heä thoáng toøa aùn cuûa Phaùp ñöôïc toå chöùc theo nguyeân taéc nhò nguyeân vôùi 2 nhaùnh toøa haønh chính vaø tö phaùp rieâng bieät vaø ñoäc laäp nhau. Ñoàng thôøi do vieäc xem troïng vai troø cuûa luaät thöïc ñònh, vieäc ñaøo taïo luaät vaø ngheà luaät cuûa caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa theo höôùng laø cung caáp cho sinh vieân nhöõng kieán thöùc cô baûn cuûa taát caû caùc lónh vöïc phaùp luaät. Trong khi ñoù ôû Anh vieäc ñaøo taïo luaät sö laïi chuù troïng ñeán kyõ naêng thöïc haønh ñaëc bieät laø khaû naêng tranh tuïng Toøa aùn cuûa caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa chæ coù vai troø xeùt xöû maø khoâng coù chöùc naêng saùng taïo ra phaùp luaät, lyù do ( seõ hoïc trong baøi Phaùp ) Möùc ñoä phaùp ñieån hoùa Phaùp ñieån hoùa ôû caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa ñöôïc xem laø nôi khôûi nguoàn cuûa traøo löu phaùp ñieån hoùa cuûa taát caû caùc nöôùc treân theá giôùi, ñöôïc hình thaønh töø giai ñoaïn xuaát hieän cuûa luaät 12 baûng. Tuy nhieân phaùp ñieån hoùa chæ ñaït ñeán ñænh cao thoâng qua vieäc ban haønh boä luaät daân söï Napoleon 1804 vaø chính phong traøo phaùp ñieån hoùa ñaõ giuùp hình thaønh phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa nhö laø 1 heä thoáng phaùp luaät ñoäc laäp vaø khaùc bieät ñoái vôùi caùc heä thoáng phaùp luaät coøn laïi treân theá giôùi Ngaøy nay, söï xuaát hieän cuûa lieân minh chaâu AÂu coù moái lieân heä voâ cuøng maät thieát ñoái vôùi vieäc hình thaønh heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa
Caâu hoûi Khuynh höôùng hieän ñaïi laø keát hôïp öu ñieåm cuûa caû aùn leä vaø thaønh vaên Taïi sao coù söï phaân chia luaät coâng luaät tö Phaùp ñieån hoùa ( tieâu chí phuï ) trình ñoä cao hay thaáp, caùch hieåu khaùi nieäm 6 tieâu chí phaân loaïi thì tieâu chí naøo quan troïng nhaát Heä thoáng phaùp luaät XHCN khaùc vôùi heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa ôû 3 ñieåm Chòu aûnh höôûng saâu saéc cuûa chuû nghóa Maùc Leânin Khoâng coù söï phaân chia luaät coâng vaø tö do quan nieäm quyeàn löïc nhaø nöôùc laø thoáng nhaát, khoâng theå taùch rôøi, chæ phaân coâng phaân nhieäm Khoâng coâng nhaän tö höõu neân hoaït ñoäng thöông maïi khoâng phaùt trieån ( laøm cho luaät tö khoâng phaùt trieån ) chaâu AÂu luïc ñòa phaân ñònh luaät tö ñeå nhaø nöôùc khoâng can thieäp saâu vaøo hoaït ñoäng thöông maïi. Trong khi ñoù nhaø nöôùc XHCN thoáng nhaát quaûn lyù toaøn boä caùc hoaït ñoäng Thaåm phaùn chaâu AÂu luïc ñòa haïn cheá laäp phaùp. Nhöng XHCN khoâng chaáp nhaän aùn leä neân thaåm phaùp khoâng coù khaû naêng laäp phaùp. Hieän nay, caùc cöïu quoác gia XHCN phaùt trieån theo höôùng naøo ? Ñieàu kieän naøo ñeå xeáp loaïi vaøo heä thoáng phaùp luaät Hoài giaùo Caùc ñaëc tröng : nguoàn luaät, vai troø cuûa nhaø nöôùc ( chæ ñeå thi haønh kinh Coran cuûa thaùnh Ala, vai troø laøm luaät raát haïn cheá ); haø khaéc, baát bình ñaúng cho phuï nöõ ( nhieàu vôï, ngoaïi tình ) ------------------------------------------------------------------------ BAØI 4 HEÄ THOÁNG PHAÙP LUAÄT NÖÔÙC PHAÙP I Lòch söû hình thaønh phaùp luaät nöôùc Phaùp Caùch maïng tö saûn Phaùp 1789 laø caùch maïng trieät ñeå, xoùa boû hoaøn toaøn söï thoáng trò cuûa giai caáp phong kieán ( khaùc vôùi caùch maïng tö saûn Anh khoâng trieät ñeå ) 1 Giai ñoaïn tröôùc 1789 1.1 Tình hình phaùp luaät Sau 475 ñeá cheá La maõ bò tan raõ vôùi söï xaâm löôïc cuûa nhöõng ngöôøi German töø mieàn Baéc, laõnh thoå bò phaân hoùa thaønh nhieàu vuøng khaùc nhau. Tuy nhieân luùc naøy ñaõ coù söï chuyeån tieáp töø vieäc aùp duïng luaät cuûa caù nhaân sang luaät cuûa vuøng. Ghi chuù Luaät caù nhaân caên cöù treân söï aùp duïng cuûa luaät La maõ. Ngöôøi cuûa boä toäc thò toäc naøo thì luaät cuûa boä toäc thò toäc ñoù seõ ñöôïc aùp duïng vôùi caù nhaân ñoù. Ví duï coâng daân La maõ seõ chòu söï ñieàu chænh cuûa luaät La maõ. Trong khi ñoù, luaät cuûa vuøng seõ ñöôïc aùp duïng cho ngöôøi sinh soáng hay thöïc hieän haønh vi phaùp lyù treân vuøng laõnh thoå ñoù Toaøn boä nöôùc Phaùp ñöôïc chia laøm 60 vuøng phaùp luaät khaùc nhau. Tuy nhieân khi caên cöù treân ranh giôùi cuûa soâng Loire, thì veà cô baûn phaùp luaät nöôùc Phaùp seõ ñöôïc phaân chia ra 2 vuøng : mieàn Nam laø vuøng phaùp luaät thaønh vaên, mieàn Baéc laø vuøng phaùp luaät taäp quaùn • Ñoái vôùi mieàn Nam, Luaät La maõ laø nguoàn luaät ñöôïc öu tieân aùp duïng vì neàn kinh teá thöông maïi raát phaùt trieån. Luaät La maõ vôùi baûn chaát chính xaùc, ñaày ñuû, phaïm vi ñieàu chænh roäng, ñaëc bieät trong lónh vöïc luaät daân söï cho neân raát ñöôïc thöôøng xuyeân aùp duïng taïi vuøng naøy. Ngoaøi