Giáo trình Bảo dưỡng, vận hành máy thu hoạch thông dụng 1 (Nghề: Cơ điện nông thôn - CĐ/TC) - Trường Cao đẳng nghề Hà Nam (năm 2017)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:77

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

(NB) Giáo trình Bảo dưỡng, vận hành máy thu hoạch thông dụng 1 (Nghề: Cơ điện nông thôn - CĐ/TC) được biên soạn gồm các nội dung chính sau: Bảo dưỡng, vận hành máy gặt lúa rải hàng; Bảo dưỡng, vận hành máy đập lúa; Bảo dưỡng, vận hành máy tẽ hạt. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Bảo dưỡng, vận hành máy thu hoạch thông dụng 1 (Nghề: Cơ điện nông thôn - CĐ/TC) - Trường Cao đẳng nghề Hà Nam (năm 2017)

SỞ LAO ĐỘNG THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI HÀ NAM TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ HÀ NAM GIÁO TRÌNH Mô đun: Bảo dưỡng, vận hành máy thu hoạch thông dụng I NGHỀ: CƠ ĐIỆN NÔNG THÔN TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG/ TRUNG CẤP (Ban hành kèm theo Quyết định số: 285/QĐ - CĐN ngày 21 tháng 7 năm 2017 của Trường Cao đẳng nghề Hà Nam) 1 Hà Nam, năm 2017
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN: Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo nghề và tham khảo. Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. 2
LỜI GIỚI THIỆU Hiện nay, việc dạy nghề cho học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở và trung học phổ thông đang rất phát triển và thu được những kết quả nhất định. Tuy nhiên việc đào tạo nghề cho học sinh hiện nay còn gặp rất nhiều khó khăn và hạn chế. Một trong những khó khăn đó là thiếu tài liệu, giáo trình để giảng dạy và học tập. Nhận thức được tầm quan trọng và những khó khăn trong công tác đào tạo nghề Cơ điện nông thôn, khoa Động lực tiếp tục biên soạn giáo trình mô đun:’Bảo dưỡng vận hành máy thu hoạch thông dụng I”. Với mục đích giúp cho giáo viên và học sinh có tài liệu để giảng dạy và học tập. Giáo trình được biên soạn theo nội dung của chương trình khung đào tạo nghề Cơ điện nông thôn đã ban hành. Nội dung của giáo trình trình bày ngắn gọn những kiến thức, kỹ năng cơ bản về sửa chữa các loại máy chăm sóc cây trồng thông dụng. Mỗi bài trong giáo trình được chia làm hai phần: Phần một là kiến thức cần thiết để thực hiện công việc, phần hai là các bước và cách thức thực hiện một công việc cụ thể. Trong mỗi phần đều có các chú ý về việc rèn luyện kỹ năng, hình ảnh minh họa và thực hành trên thiết bị cụ thể theo quy định Trong quá trình thực hiện biên soạn giáo trình không tránh khỏi những thiếu xót, rất mong được sự đóng góp ý kiến của các bạn đọc và đồng nghiệp. Hà Nam, ngày…..tháng…. năm 2017 Tham gia biên soạn 1 ThS. Nguyễn Đình Hoàng Chủ biên 2 ThS. Nguyễn Thanh Tùng Thành viên 3 KS. Phan Hưng Long Thành viên 4 ThS. Nguyễn Thị Thu Hằng Thành viên 5 KS. Nguyễn Quang Hiển Thành viên 3
MỤC LỤC ĐỀ MỤC TRANG Lời nói đầu 1 Mục lục 2 Các thuật ngữ chuyên môn các từ viết tắt trong mô đun 3 Tên mô đun: MĐ 27 BẢO DƯỠNG, VẬN HÀNH MÁY 4 CHĂM SÓC CÂY TRỒNG Bài 1: Bảo dưỡng, vận hành máy gặt lúa rải hàng 5 Bài 2: Bảo dưỡng, vận hành máy đập lúa 32 Bài 3: Bảo dưỡng, vận hành máy tẽ hạt 41 Tài liệu tham khảo. 74 4
MÔ ĐUN 23: BẢO DƯỠNG, VẬN HÀNH MÁY THU HOẠCH THÔNG DỤNG I Vị trí, ý nghĩa, vai trò của mô đun - Mô đun được thực hiện sau khi học xong các môn học, môđun sau: Chính trị. Pháp luật. Giáo dục thể chất. Giáo dục quốc phòng – An ninh. Tin học ,Ngoại ngữ, Điện kỹ thuậtCơ kỹ thuật. Vật liệu kỹ thuật Dung sai lắp ghép và đo lường kỹ thuật. Vẽ kỹ thuật. An toàn lao động và bảo vệ môi trường. Thực hành nguộicơ bản. Thực hành hàn cơ bảnAuto Cad. Tổ chức quản lý sản xuấtKinh doanh thiết bị nông nghiệp. Bảo dưỡng, sửa chữa động cơ đốt trong. Bảo dưỡng, sửa chữa hệ thống nhiên liệu. Bảo dưỡng, sửa chữa hệ thống điện máy kéo I. Bảo dưỡng, sửa chữa hệ thống truyền lực máy kéo. Bảo dưỡng, sửa chữa hệ thống di chuyển máy kéo. Bảo dưỡng, sửa chữa hệ thống điều khiển máy kéo, Bảo dưỡng, sửa chữa hệ thống nâng hạ thủy lực - Là mô đun có ý nghĩa rất quan trọng giúp học viên hoàn thiện, tổng hợp các khối kiến thức đã học. Qua đó vận dụng một số kiến thức đã học để kiểm tra, bảo dưỡng và sửa chữa các hiện tượng hư hỏng trên các loại máy chăm sóc cây trồng thông dụng. - Giúp cho học viên hình thành kỹ năng tháo lắp, kiểm ta, bảo dưỡng và sửa chữa các hư hỏng trên một số loại máy chăm sóc cây trồng. Mục tiêu của mô đun + Trình bày cấu tạo, nguyên lý làm việc các bộ phận, hệ thống trên các loại máy chăm sóc cây trồng. + Kiểm tra, bảo dưỡng, sửa chữa được các hư hỏng của các bộ phận, hệ thống trên máy chăm sóc cây trồng đúng trình tự đảm bảo yêu cầu kỹ thuật. + Thực hiện công việc đảm bảo an toàn và vệ sinh công nghiệp. Nội dung chính của mô đun Nội dung tổng quát và phân phối thời gian: Thời gian Số Tên các bài trong mô đun Tổng Lý Thực Kiểm TT số thuyết hành tra 1 Bài 1: Bảo dưỡng, vận hành 20 4 16 máy gặt lúa rải hàng 2 Bài 2: Bảo dưỡng, vận hành 20 3 16 1 máy đập lúa 3 Bài 3: Bảo dưỡng, vận hành 18 3 15 máy tẽ hạt Kiểm tra hết mô đun 2 2 Cộng 60 10 47 3 5
YÊU CẦU VỀ ĐÁNH GIÁ HOÀN THÀNH MÔ ĐUN - Kiến thức: Được đánh giá qua các bài kiểm tra tự luận và trắc nghiệm đạt được các yêu cầu sau: + Trình bày được nhiệm vụ, cấu tạo, hoạt động của hệ thống, các bộ phận và các cơ cấu. + Giải thích được những hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng và đề ra được những phương pháp kiểm tra, sửa chữa hệ thống. + Các bài kiểm tra viết và trắc nghiệm đều đạt yêu cầu. - Kỹ năng: Đạt được các yêu cầu sau: + Nhận dạng được các chi tiết và các bộ phận của hệ thống. + Tháo lắp, kiểm tra, bảo dưỡng và sửa chữa được hư hỏng của các chi tiết, bộ phận đúng yêu cầu kỹ thuật. + Sử dụng đúng và thành thạo các dụng cụ, thiết bị trong quá trình sửa chữa. + Chuẩn bị và sắp xếp nơi làm việc vệ sinh, an toàn và khoa học. + Các sản phẩm sau quá trình bảo dưỡng và sửa chữa đạt yêu cầu kỹ thuật và đảm bảo thời gian quy định. - Thái độ: + Chấp hành nghiêm túc các quy định về an toàn kỹ thuật và tiết kiệm trong bảo dưỡng, sửa chữa. + Có tinh thần trách nhiệm hoàn thành công việc đảm boả chất lượng và thời gian. + Cẩn thận, chu đáo trong công việc không để xảy ra sai sót. 6
Bài 1: Bảo dưỡng, vận hành máy gặt lúa rải hàng I. Mục tiêu: - Trình bày được cấu tạo, nguyên lý hoạt động và phương pháp điều chỉnh máy gặt lúa rải hàng - Vận hành được máy gặt lúa rải hàng đúng quy trình, đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật trong canh tác và thu hoạch; - Bảo dưỡng, sửa chữa được các bộ phận, chi tiết của máy gặt lúa rải hàng; - Rèn luyện tính cẩn thận, có trách nhiệm trong công việc. II. Nội dung 1. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại máy gặt lúa rải hàng Ph-¬ng ph¸p thu ho¹ch kh¸c nhau th× c«ng cô, m¸y mãc sö dông ®Ó thu ho¹ch vµ hiÖu qu¶ còng kh¸c nhau. NÕu c¨n cø vµo c«ng cô dïng trong thu ho¹ch th× ta cã thÓ ph©n thµnh: - Ph-¬ng ph¸p thu ho¹ch b»ng thñ c«ng. - Ph-¬ng ph¸p thu ho¹ch b»ng c¬ giíi. - NÕu c¨n cø vµo quy tr×nh thu ho¹ch th× ta cã thÓ chia ra: - Ph-¬ng ph¸p thu ho¹ch nhiÒu giai ®o¹n. - Ph-¬ng ph¸p thu ho¹ch hai giai ®o¹n. - Ph-¬ng ph¸p thu ho¹ch mét giai ®o¹n. - Ph-¬ng ph¸p thu ho¹ch hai giai ®o¹n lµ ph-¬ng ph¸p cã thÓ tiÕn hµnh gÆt sím khi lóa võa ®Õn thêi kú chÝn s¸p, ph¬i r¶i trªn ruéng tõ 5 – 7 ngµy lµm cho lóa tiÕp tôc chÝn ®Òu vµ gi¶m ®é Èm, sau ®ã dïng m¸y liªn hîp thu gom, ®Ëp t¸ch h¹t vµ lµm s¹ch. S¬ ®å vÒ m« h×nh ph-¬ng ph¸p thu ho¹ch lóa xem (h×nh 1.2) vµ c¸c c«ng cô m¸y mãc dïng vµo c¸c ph-¬ng ph¸p ®ã xem (b¶ng 1.1). 7
Ph-¬ng ph¸p nhiÒu giai ®o¹n Thñ c«ng C¬ giíi C¬ giíi LiÒm, h¸i, c¾t, gÆt M¸y gÆt r¶i hµng M¸y liªn hîp TH Thu gom vËn M¸y gÆt r¶i hµng chuyÓn §Ëp, t¸ch h¹t §Ëp liªn hoµn Giò r¬m Lµm s¹ch s¬ Ph¬i sÊy VËn chuyÓn thãc R¬m r¹ lµm nhiªn liÖu, ph©n bãn, thøc Lµm s¹ch tinh ¨n ch¨n nu«i NhËp kho H×nh 1.2. S¬ ®å vÒ ph-¬ng ph¸p thu ho¹ch Thãc lóa R¬m r¹ B¶ng 1.1. C¸c ph-¬ng ph¸p vµ c«ng cô m¸y mãc dïng trong thu ho¹ch lóa 8
TT C¸c c«ng ®o¹n NhiÒu giai ®o¹n Mét giai ®o¹n Thñ c«ng C¬ giíi C¬ giíi 1 C¾t, gÆt, xÐn lóa LiÒm, h¸i M¸y gÆt r¶i M¸y gÆt ®Ëp liªn hµng hîp 2 Thu gom, vËn chuyÓn Quang g¸nh, M¸y kÐo, «t« ¤t« t¶i, m¸y kÐo xe c¶i tiÕn 3 T¸ch h¹t khái b«ng §Ëp nÐo, trôc M¸y ®Ëp liªn l¨n hoµn 4 Giò r¬m Tay vµ cµo 5 Lµm s¹ch s¬ Qu¹t hßm 6 Ph¬i sÊy S©n ph¬i S©n ph¬i hoÆc S©n ph¬i hoÆc m¸y sÊy m¸y sÊy 7 Lµm s¹ch tinh Qu¹t hßm M¸y lµm s¹ch, M¸y lµm s¹ch, ph©n lo¹i ph©n lo¹i 2. Nh÷ng -u nh-îc ®iÓm cña c¸c ph-¬ng ph¸p thu ho¹ch 2.1. Ph-¬ng ph¸p thu ho¹ch nhiÒu giai ®o¹n Ph-¬ng ph¸p thu ho¹ch nhiÒu giai ®o¹n lµ ph-¬ng ph¸p chia kh©u thu ho¹ch thµnh nhiÒu c«ng ®o¹n riªng biÖt, mçi c«ng ®o¹n sö dông mét c«ng cô hoÆc m¸y mãc kh¸c nhau. a) Thu ho¹ch b»ng c«ng cô thñ c«ng: §©y lµ ph-¬ng ph¸p cæ truyÒn, chØ tån t¹i ë giai ®o¹n kinh tÕ ch-a ph¸t triÓn. Bëi v× ph-¬ng ph¸p nµy n¨ng suÊt lao ®éng rÊt thÊp, c-êng ®é lao ®éng cao, ®Æc biÖt tæng hao hôt kh¸ lín, trªn 10%. V× vËy, ë n-íc ta hiÖn nay, mét sè c«ng ®o¹n ®· sö dông m¸y thay c«ng cô thñ c«ng, trong ®ã kh©u ®Ëp t¸ch h¹t ®-îc øng dông t-¬ng ®èi réng r·i. H×nh 1.3. Thu ho¹ch b»ng c«ng cô thñ c«ng b) Thu ho¹ch b»ng c¬ giíi: 9
Dïng m¸y gÆt r¶i hµng, c¾t r¶i lóa xuèng ruéng, sau ®ã dïng m¸y kÐo hoÆc «t« t¶i cì nhá chuyÓn lóa vÒ s©n ®Ó ®Ëp, ph©n ly vµ lµm s¹ch b»ng m¸y. HiÖn nay, do m¸y ®Ëp liªn hoµn ph¸t triÓn, ®Ó gi¶m c«ng vËn chuyÓn, nhiÒu n¬i ®-a m¸y ra tËn ruéng, sau ®ã míi chuyÓn thãc vÒ s©n ph¬i. H×nh 1.4. Thu ho¹ch b»ng c¬ giíi - ¦u ®iÓm cña ph-¬ng ph¸p nµy lµ m¸y mãc dïng trong c¸c c«ng ®o¹n t-¬ng ®èi ®¬n gi¶n, gän nhÑ, gi¸ thµnh thÊp. + Gi÷a c¸c c«ng ®o¹n Ýt bÞ ¶nh h-ëng vµ phô thuéc lÉn nhau. Ngay trong nh÷ng ®iÒu kiÖn khã kh¨n phøc t¹p nhÊt th× mét sè c«ng ®o¹n vÉn cã thÓ thùc hiÖn b»ng m¸y ®-îc. + So víi ph-¬ng ph¸p thñ c«ng, c-êng ®é lao ®éng vµ tæng hao hôt gi¶m ®¸ng kÓ, n¨ng suÊt lao ®éng cã thÓ t¨ng lªn tõ 1 – 2 lÇn. §èi víi n-íc ta, ®©y lµ mét ph-¬ng ph¸p sÏ tån t¹i t-¬ng ®èi l©u dµi. §iÒu quan träng hiÖn nay cÇn cã nhiÒu lo¹i m¸y, kiÓu cì m¸y cã chÊt l-îng lµm viÖc tèt, n¨ng suÊt cao cho tõng c«ng ®o¹n, cã thÓ øng dông réng r·i trªn nhiÒu ®Þa bµn, nhiÒu vïng kh¸c nhau. - H¹n chÕ cña ph-¬ng ph¸p nµy lµ viÖc ®Çu t- mua s¾m sè l-îng m¸y, chñng lo¹i m¸y ph¶i nhiÒu, viÖc b¶o qu¶n, söa ch÷a sÏ cã nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh. 2.2. Ph-¬ng ph¸p thu ho¹ch mét giai ®o¹n Ph-¬ng ph¸p nµy hoµn toµn thùc hiÖn b»ng c¬ giíi, sö dông m¸y gÆt ®Ëp liªn hîp vµ gÆt tuèt liªn hîp ®Ó tiÕn hµnh c¸c c«ng ®o¹n tõ c¾t gÆt, thu gom, ®Ëp t¸ch h¹t, giò r¬m, lµm s¹ch liªn tôc trong cïng mét thêi ®iÓm, mét lÇn hoµn thµnh toµn bé c¸c c«ng ®o¹n thu ho¹ch trªn ®ång ruéng. Nh÷ng -u ®iÓm næi bËt nhÊt cña ph-¬ng ph¸p nµy lµ n¨ng suÊt lao ®éng rÊt cao, c-êng ®é lao ®éng thÊp, ®é hao hôt thÊp vµ gi¸ thµnh thu ho¹ch gi¶m. trong ®iÒu kiÖn ruéng kh«, lóa ®øng, ®é chÝn ®ång ®Òu, ®é Èm th©n c©y vµ h¹t thÊp, kÝch th-íc l« thöa thÝch hîp th× m¸y cã thÓ ho¹t ®éng liªn tôc, n¨ng suÊt vµ chÊt l-îng lµm viÖc cña m¸y ®Òu rÊt cao, tæng hao hôt do gÆt sãt, ®Ëp sãt, thãc theo r¬m vµ sµng qu¹t thæi ra cã thÓ nhá h¬n 3%, ®é s¹ch s¶n phÈm trªn 98%. 10
Do ®Æc ®iÓm cña ph-¬ng ph¸p nµy lµ hoµn thµnh nhiÒu c«ng ®o¹n trong mét lóc, chÞu ¶nh h-ëng cña nhiÒu yÕu tè nh- kÝch th-íc l« thöa, tÝnh chÊt c¬ lý cña ®Êt ®ai vµ c©y trång. MÆt kh¸c kÝch th-íc cña m¸y lín, c¸c c¬ cÊu lµm viÖc phøc t¹p, viÖc chÕ t¹o vµ sö dông ®ßi hái ph¶i cã tr×nh ®é nhÊt ®Þnh míi ®¶m b¶o cho m¸y ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Ph-¬ng ph¸p nµy cã nhiÒu -u ®iÓm nªn ®· tõ l©u, c¸c n-íc ¢u-Mü ®Òu øng dông ®Ó thu ho¹ch lóa mú. HiÖn nay, mét sè n-íc ch©u ¸ nh- NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µi Loan, Trung Quèc còng ®· øng dông ph-¬ng ph¸p nµy ®Ó thu ho¹ch lóa. N-íc ta thêi gian qua ch-a øng dông réng r·i ph-¬ng ph¸p thu ho¹ch lóa mét giai ®o¹n v× ch-a cã nh÷ng m¸y mãc hoµn chØnh thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. MÆt kh¸c, møc thu nhËp vµ tÝch lòy cña n«ng d©n cßn thÊp nªn kh¶ n¨ng ®Çu t- mua s¾m cßn h¹n chÕ. GÇn ®©y ®· cã nh÷ng c¬ së nghiªn cøu c¶i tiÕn, chÕ t¹o m¸y gÆt ®Ëp liªn hîp cã chÊt l-îng lµm viÖc t-¬ng ®èi tèt, phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, ®ång thêi ChÝnh phñ ®· cã nh÷ng quyÕt ®Þnh hç trî l·i suÊt vèn vay cho n«ng d©n ®Ó mua m¸y mãc phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nªn ë c¸c vïng trong c¶ n-íc m¸y gÆt ®Ëp lóa liªn hîp ®· t¨ng lªn nhiÒu. Tãm l¹i, thêi vô trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ rÊt quan träng. ViÖc rót ng¾n thêi gian thu ho¹ch, tøc lµ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng trong toµn kh©u kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt tËn thu mµ cßn cã ý nghÜa th©m canh. Ph-¬ng ph¸p thu ho¹ch vµ viÖc nghiªn cøu thiÕt kÕ chÕ t¹o còng nh- sö dông m¸y thu ho¹ch cã liªn quan mËt thiÕt víi nhau, bëi lÏ ®©y lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh hÖ thèng m¸y thu ho¹ch. ViÖc chän ph-¬ng ph¸p kh«ng nh÷ng ph¶i dùa vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña tõng vïng; chÕ ®é canh t¸c, c¬ lý tÝnh ®Êt ®ai, c©y trång vµ yªu cÇu kü thuËt n«ng häc cña vïng ®ã mµ ph¶i xem xÐt c¶ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi; tr×nh ®é kh¶ n¨ng chÕ t¹o, sö dông vµ nguån ®éng lùc s½n cã. Cã nh- vËy míi ®¶m b¶o viÖc triÓn khai øng dông m¸y thu ho¹ch vµo s¶n xuÊt mét c¸ch cã hiÖu qu¶. 3. Yªu cÇu vÒ m¸y gÆt lóa Trong qu¸ tr×nh thu ho¹ch, c¾t gÆt lµ c«ng ®o¹n ®Çu tiªn vµ còng lµ ®iÓm yÕu nhÊt trong hÖ thèng m¸y thu ho¹ch. Cho ®Õn nay, phÇn lín c¸c vïng n«ng th«n vÉn sö dông liÒm vµ h¸i lµ c«ng cô chÝnh. Thùc tÕ viÖc c¾t gÆt chuyÓn r¶i kh«ng ph¶i lµ khã kh¨n, nh-ng v× ph¶i thùc hiÖn ngay trªn ®ång ruéng nªn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh- thêi tiÕt, ruéng ®Êt, c©y trång, c¬ cÊu chuyÓn ®éng, nguån ®éng lùc… M¸y gÆt lóa ph¶i ®¹t c¸c yªu cÇu sau: - TÝnh n¨ng c¾t gÆt, chuyÓn r¶i tèt, líp lóa r¶i ra ruéng ngay th¼ng, ®Òu ®Æn. - §é hao hôt r¬i v·i thÊp, nhá h¬n 1%. 11
- N¨ng suÊt, hiÖu qu¶ cña m¸y cao. - TÝnh n¨ng di ®éng tèt, kh«ng bÞ lón tr-ît. Khi nghiªn cøu thiÕt kÕ m¸y gÆt lóa ph¶i xem xÐt tÝnh chÊt sinh häc vµ c¬ lý cña c©y lóa, lÊy ®ã lµm c¬ së ®Ó lùa chän nguyªn lý, kiÓu cì, kÝch th-íc vµ th«ng sè kü thuËt nh»m ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu n«ng häc vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cao. 4. Ph©n lo¹i vµ ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i m¸y gÆt Dùa vµo ph-¬ng thøc chuyÓn t¶i c©y lóa r¶i xuèng ruéng sau khi c¾t, cã thÓ chia m¸y gÆt lµm hai lo¹i chÝnh lµ: - M¸y gÆt chuyÓn c©y ngang. - M¸y gÆt chuyÓn c©y th¼ng ®øng. 4.1. M¸y gÆt chuyÓn c©y n»m ngang Ngoµi phÇn ®éng lùc, bé phËn di ®éng vµ c¬ cÊu ®iÒu khiÓn, m¸y gÆt chuyÓn c©y n»m ngang cã 3 bé phËn chÝnh lµ guång g¹t, bµn dao c¾t vµ b¨ng chuyÓn lóa. Guång g¹t cã nhiÖm vô g¹t c©y lóa vµo phÝa dao c¾t, ng-îc chiÒu víi chiÒu tiÕn cña m¸y, dao c¾t c©y ë s¸t gèc, lµm cho c©y lóa ®æ xuèng b¨ng chuyÒn, tõ ®ã b¨ng chuyÒn chuyÓn c©y lóa sang ngang vµ r¶i xuèng ruéng theo ph-¬ng v«ng gãc víi chiÒu tiÕn cña m¸y. Lo¹i m¸y nµy cång kÒnh, nÆng nÒ, chñ yÕu dïng ®Ó gÆt lóa mú trªn ruéng kh«, ®èi víi lóa n-íc kh«ng thÝch hîp, Ýt ®-îc sö dông. 4.2. M¸y gÆt chuyÓn c©y th¼ng ®øng Cã 3 kiÓu lµ: m¸y gÆt bã, m¸y gÆt r¶i thµnh l-îm vµ m¸y gÆt r¶i hµng. 4..2.1. M¸y gÆt bã Gåm c¸c bé phËn nh- hép xÝch l¾p tay v¬ lóa tõ gèc lªn, bµn dao c¾t, xÝch chuyÓn lóa sang mét bªn, c¬ cÊu thu gom lóa, bã lóa, c¾t d©y vµ ®Èy bã lóa ra ngoµi. M¸y ®-îc l¾p trªn mét khung di ®éng chuyªn dïng, liªn kÕt víi c¸c bé phËn c¾t gÆt thµnh mét khèi. Nguån ®éng lùc sö dông ®éng c¬ x¨ng 4 – 5 m· lùc. §©y lµ mét lo¹i m¸y gÆt cã kÕt cÊu kh¸ tinh x¶o, gän nhÑ. Thao t¸c kÐo d©y, th¾t buéc bã lóa kh¸ phøc t¹p. D©y bã lóa ph¶i s¶n xuÊt theo tiªu chuÈn c«ng nghiÖp ®óng quy c¸ch vµ ®ñ ®é bÒn míi sö dông ®-îc. §é hao hôt cña m¸y còng lín, cã thÓ lªn ®Õn 8%, n¨ng suÊt l¹i thÊp. V× lÏ ®ã m¸y nµy kh«ng ph¸t triÓn ®-îc. 4.2.2. M¸y gÆt r¶i l-îm Gåm c¸c bé phËn nh- cµng v¬ lóa, dao c¾t d¹ng ®Üa, vµnh ch¾n ®ì lóa, c¬ cÊu ®Èy lóa vµ hép sè truyÒn lùc. M¸y th-êng ®-îc liªn kÕt víi m¸y kÐo nhá hai b¸nh, c«ng suÊt 3 – 5 m· lùc. Nguån ®éng lùc cña m¸y gÆt nhËn tõ m¸y kÐo nhá truyÒn sang. 12
Sö dông lo¹i m¸y gÆt nµy, lóa sau khi c¾t ®-îc r¶i ra thµnh tõng l-îm gän gµng, ®é lín nhá cña l-îm cã thÓ ®iÒu chØnh, do ®ã thuËn lîi cho c«ng ®o¹n thu gom vµ xÐn lóa tiÕp theo. §é hao hôt cña m¸y d-íi 2%. Tuy nhiªn, lo¹i m¸y nµy kÕt cÊu t-¬ng ®èi phøc t¹p, n¨ng suÊt thÊp. M¸y cång kÒnh, c¶n trë viÖc liªn hîp víi m¸y kÐo hai b¸nh, di chuyÓn vµ sö dông kh«ng thuËn lîi. 4.2.3. M¸y gÆt r¶i hµng M¸y gåm cã ba bé phËn chÝnh lµ ®Üa g¹t h×nh sao, d©y ®ai dÑt hoÆc xÝch g¾n mÊu g¹t chuyÓn lóa sang ngang vµ bµn dao c¾t. S¸ng kiÕn dïng ®Üa g¹t h×nh sao bÞ ®éng thay guång g¹t vµ hai d¶i ®ai dÑt hoÆc xÝch l¾p th¼ng ®øng thay b¨ng chuyÒn n»m ngang ®· lµm cho m¸y gÆt cã kÕt cÊu ®¬n gi¶n, gän nhÑ, tÝnh c¬ ®éng cao. Tuy nhiªn khi tiÕn hµnh gÆt lóa n-íc n¨ng suÊt cao, ®é Èm th©n c©y lín th× ®ai dÑt chuyÓn lóa sang ngang th-êng qu¸ t¶i, bÞ tr-ît g©y t¾c kÑt trong qu¸ tr×nh c¾t gÆt. Thay ®ai dÑt b»ng xÝch tiªu chuÈn b-íc 12,7mm lµm cho m¸y gän nhÑ vµ bÒn v÷ng. Tiªu biÓu cho lo¹i m¸y nµy lµ m¸y AR-120 (h×nh 2.1) H×nh 2.1. M¸y gÆt r¶i hµng chuyÓn c©y th¼ng ®øng 5. CÊu t¹o vµ nguyªn lý ho¹t ®éng cña m¸y gÆt lóa r¶i hµng 5..1. CÊu t¹o 5..1.1. CÊu t¹o chung C¸c lo¹i m¸y gÆt lóa r¶i hµng hiÖn nay phæ biÕn lµ lo¹i m¸y tù hµnh hai b¸nh xe, l¸i ®iÒu khiÓn nh- m¸y kÐo tay, bÒ réng c¾t gÆt 0,9m, 1,2m vµ 1,54m. CÊu t¹o cña m¸y gÆt r¶i hµng cã hai phÇn chÝnh (h×nh 2.2). 13
H×nh 2.2. CÊu t¹o m¸y gÆt lóa r¶i hµng 1- Mòi rÏ lóa; 2- TÊm tùa lóa; 3- Cäc tiªu; 4- §éng c¬; 5- Tay l¸i; 6- Ly hîp c¾t gÆt; 7- CÇn gµi sè; 8- Ly hîp chÝnh; 9- B¸nh xe di ®éng; 10- XÝch chuyÓn lóa sang ngang; 11- Bµn dao c¾t; 12- §Üa g¹t h×nh sao - Bé phËn c¾t gÆt Gåm cäc tiªu (3), mòi rÏ lóa (1), ®Üa g¹t h×nh sao (12), xÝch chuyÓn lóa sang ngang (10), tÊm tùa lóa (2), bµn dao c¾t kiÓu t«ng ®¬ (11) vµ mét sè chi tiÕt phô trî kh¸c. TÊt c¶ ®-îc l¾p trªn mét khung riªng, t¹o thµnh mét khèi ®éc lËp, gäi lµ ®Çu m¸y gÆt. PhÇn ®Çu m¸y gÆt ë c¸c lo¹i m¸y ®Òu cã cÊu t¹o gièng nhau, riªng chuyÓn lóa sang ngang cã lo¹i m¸y dïng xÝch g¾n mÊu g¹t, cã lo¹i m¸y dïng ®ai dÑt g¾n mÊu g¹t. Lo¹i b»ng xÝch chÕ t¹o phøc t¹p nh-ng ®¶m b¶o ®é bÒn cao, chuyÓn t¶i lóa æn ®Þnh. Lo¹i b»ng ®ai tuy chÕ t¹o ®¬n gi¶n h¬n nh-ng ®é bÒn kh«ng cao, dÔ bÞ tr-ît khi ®ai trïng vµ lóa -ít do ®ã chuyÓn t¶i lóa kh«ng æn ®Þnh. - §éng lùc vµ bé phËn di ®éng Gåm ®éng c¬ x¨ng hoÆc ®iªzen (4), cÇn gµi sè (7), ly hîp chÝnh (8), tay l¸i (5), ly hîp c¾t gÆt (6), vµ b¸nh xe di ®éng (9). TÊt c¶ ®-îc l¾p trªn mét khung riªng t¹o thµnh mét khèi nh- m¸y kÐo tay. HiÖn nay cã hai lo¹i: mét lo¹i ®-îc thiÕt kÕ l¾p víi ®Çu gÆt chuyªn dïng, mét lo¹i sö dông hép sè vµ hÖ thèng ®iÒu khiÓn cña m¸y kÐo tay MK6 hoÆc K700..., -u ®iÓm cña kÕt cÊu nµy lµ tËn dông ®-îc nguån ®éng lùc vµ hép sè cã s½n, khi cÇn cã thÓ th¸o bé phËn gÆt ra ®Ó dïng vµo c¸c c«ng viÖc kh¸c nh- cµy, bõa, b¬m n-íc... gi¶m chi phÝ ®Çu t- ban ®Çu. Hai phÇn nµy liªn hîp víi nhau b»ng bu l«ng qua tÊm liªn kÕt sau khung phÇn c¾t gÆt, tÊm liªn kÕt nµy cã r·nh « van do ®ã cã thÓ ®iÒu chØnh ®-îc chiÒu cao c¾t gÆt. 3.1.2. CÊu t¹o mét sè bé phËn chÝnh cña phÇn c¾t gÆt a) Mòi rÏ lóa 14
Cã kÕt cÊu d¹ng h×nh nªm ph¼ng, th«ng th-êng ®-îc chÕ t¹o b»ng thÐp tÊm cã t¹o g©n ®Ó t¨ng cøng. Mòi rÏ cã c¸c th«ng sè kü thuËt sau: 1 vµ 2 – Gãc ë ®Ønh mòi rÏ; L - ChiÒu dµi mòi rÏ; R vµ r- b¸n kÝnh l-în c¹nh bªn mòi rÏ. H×nh 2.3. Mòi rÏ lóa b) §Üa g¹t h×nh sao - T¸c dông: §Üa g¹t h×nh sao thay thÕ guång g¹t, cã t¸c dông n©ng g¹t c©y lóa vÒ phÝa dao c¾t, gi÷ c©n b»ng lùc ®Ó c©y lóa chuyÓn sang ngang lu«n ë t- thÕ ®øng, cïng víi thanh lß so Ðp (2) ®¶m b¶o c©y lóa sau khi c¾t kh«ng bÞ ®æ rèi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho xÝch chuyÓn ngang (1) lµm viÖc æn ®Þnh. Tr-íc ®©y cßn cã d©y ®ai cã mÊu (4) trî gióp v¬ g¹t ë gèc, nh-ng sau nµy bá ®i do t¸c dông kh«ng râ rÖt. ChuyÓn ®éng quay cña ®Üa lµ bÞ ®éng do va ®Ëp cña vÊu g¹t xÝch (®ai dÑt g¾n vÊu g¹t) chuyÓn t¶i lªn c¸nh sao. - CÊu t¹o: C¸c th«ng sè cña ®Üa g¹t h×nh sao nh- ®-êng kÝnh ngoµi D, sè c¸nh Z, gãc mÆt cong c¸nh sao  ®Õn nay gÇn nh- ®· ®-îc chuÈn hãa víi c¸c th«ng sè tèi -u. MÆt cong c¸nh sao võa cã t¸c dông g¹t c©y lóa vµo (tr-íc khi c¾t) vµ t¹o cho c©y lóa tho¸t ra dÔ dµng (sau khi c¾t). §Ó tháa m·n ®iÒu kiÖn ®ã,  ≥ 1 , trong ®ã 1 lµ gãc ma s¸t gi÷a c©y lóa vµ vËt liÖu chÕ t¹o ®Üa h×nh sao (h×nh 2.4). §Üa th-êng ®-îc chÕ t¹o b»ng vËt liÖu nhÑ lµ nhùa PVC hoÆc b»ng nh«m. Mét sè c¬ së chÕ t¹o c¸nh sao b»ng thÐp trßn hµn ghÐp l¹i. Sè l-îng ®Üa g¹t h×nh sao mçi m¸y tïy thuéc vµo bÒ réng lµm viÖc cña tõng m¸y. Mçi ®Üa g¹t h×nh sao l¾p kÌm víi 1 mòi rÏ vµ l¾p nghiªng víi mÆt ph¼ng n»m ngang mét gãc β (h×nh 2.5). 15
H×nh 2.4. §Üa g¹t h×nh sao H×nh 2.5. C¬ cÊu ®Üa g¹t h×nh sao 1- XÝch chuyÓn ngang; 2- Thanh lß xo Ðp; 3- §Üa g¹t h×nh sao; 4- D©y ®ai cã mÊu Kho¶ng c¸ch trïng hîp gi÷a ®Çu c¸nh sao víi mÊu g¹t xÝch chuyÒn ngang ph¶i ®¶m b¶o ®Ó mÊu g¹t lu«n va ®Ëp ®-îc vµo c¸nh sao, lµm cho ®Üa c¸nh sao quay liªn tôc. c) Bé phËn dao c¾t - T¸c dông: C¾t ®øt c©y lóa ë phÝa d-íi b«ng, gÇn s¸t gèc vµ chiÒu cao c¾t cã thÓ ®iÒu chØnh. - CÊu t¹o: Bé phËn dao c¾t ®-îc sö dông trong c¸c m¸y gÆt phæ biÕn hiÖn nay lµ kiÓu t«ng ®¬, gåm thanh dao di ®éng (1), thanh dao cè ®Þnh (2) kÕt hîp víi nhau, tÊm ®Ì dao (4) gi÷ chÆt hai thanh dao, dïng c¸c tÊm ®Öm ®Ó ®iÒu chØnh khe hë gi÷a hai thanh dao ®¶m b¶o tõ 0,05  0,3mm, lµm cho dao chuyÓn ®éng nhÑ nhµng nh-ng l¹i c¾t s¾c, tèt. Khi biªn quay, t¸c ®éng vµo tÊm ®Èy dao (5), lµm cho thanh dao di ®éng chuyÓn ®éng qua l¹i víi kho¶ng c¸ch b»ng bÒ réng l-ìi dao di ®éng, t¹o thµnh d¹ng t«ng ®¬ ®Ó c¾t c©y. Thanh tùa dao (3) sÏ gi÷ cho thanh dao di ®éng kh«ng bÞ tr-ît ra ngoµi (h×nh 2.6). 16
H×nh 2.6. Bé phËn dao c¾t 1- Thanh dao di ®éng; 2- Thanh dao cè ®Þnh; 3- Thanh tùa dao; 4- TÊm ®Ì dao; 5- TÊm ®Èy dao Hai chi tiÕt quan träng nhÊt cña bé phËn c¾t lµ thanh dao di ®éng gåm cã nhiÒu l-ìi c¾t ®-îc g¾n trªn thanh dao vµ c¸c l-ìi dao cè ®Þnh (tÊm kª c¾t) g¾n trªn má qu¹. Sè l-îng l-íi dao di ®éng hay dao cè ®Þnh cña mét m¸y tïy theo bÒ réng lµm viÖc cña m¸y ®ã. C¸c m¸y gÆt lóa r¶i hµng hiÖn nay ®Òu dïng lo¹i dao nhá, b-íc dao t = 50mm, víi bÒ réng lµm viÖc 1,2m th× sè l-îng dao di ®éng lµ 24 chiÕc, sè l-îng dao cè ®Þnh ph¶i céng thªm mét chiÕc thµnh 25 chiÕc. H×nh 2.7. H×nh d¹ng vµ kÝch th-íc l-ìi dao di ®éng L-ìi dao ®-îc chÕ t¹o b»ng thÐp c¸c bon hoÆc thÐp hîp kim cã ®é dµy 2,53mm. L-ìi c¾t cã h×nh d¹ng nh- trªn h×nh 2.7, cã hai c¹nh bªn ®-îc mµi v¸t vµ c¾t trÊu ®Ó t¨ng kh¶ c¾t cña dao. Sau khi gia c«ng c¾t trÊu vµ t«i, hai bÒ mÆt trªn vµ d-íi cña l-ìi c¾t ph¶i ®-îc mµi ph¼ng vµ song song nhau b»ng m¸y mµi ph¼ng. C¸c l-ìi dao ph¶i cã cïng ®é dµy víi dung sai cho phÐp. Khi l-ìi c¾t bÞ mßn, c¹nh luìi c¾t cÇn ®-îc mµi l¹i ®Ó ®¶m b¶o ®é s¾c. Gãc nghiªng cña c¹nh s¾c víi h-íng chuyÓn ®éng cña nã cã t¸c dông lín. Gãc nghiªng nµy nhá lùc c¶n c¾t sÏ lín. T¨ng gãc nghiªng nµy, lùc c¶n c¾t sÏ gi¶m. Nh-ng t¨ng gãc nghiªng ®Õn mét gi¸ trÞ nµo ®ã c©y sÏ b¾t ®Çu tr-ît khái chç c¾t. NÕu c¹nh s¾c tr¬n th× c©y sÏ tr-ît víi gãc nghiªng lín h¬n 30°. NÕu 17
c¹nh s¾c cã c¾t trÊu kh¶ n¨ng gi÷ c©y tèt h¬n vµ sÏ tr-ît khi gãc nghiªng lín h¬n 50°. §Ó c©y khái tr-ît, ta cÇn cã ®iÒu kiÖn sau (h×nh 2.8): N 2 sin   F2 cos  F1  F1  0 Qua mét sè biÕn ®æi ta thu ®-îc: tg  tg (1   2 ) ;   1   2 ;        1   2   , trong ®ã 1, 2 lµ gãc ma s¸t gi÷a c©y víi l-ìi dao vµ tÊm kª. Gãc  cã gi¸ trÞ lµ 3°40 ®èi víi m¸y gÆt vµ  = 1°30 ®èi víi m¸y gÆt ®Ëp liªn hîp. H×nh 2.8. §iÒu kiÖn c¾t khái tr-ît Khi   50° th× cã hiÖn t-îng tr-ît c©y khi c¾t. §Ó tr¸nh hiÖn t-îng nµy nªn chän gãc 
L-ìi dao cè ®Þnh (tÊm kª c¾t) ®-îc chÕ t¹o b»ng thÐp c¸c bon hoÆc thÐp hîp kim cã chiÒu dµy 23 mm, cã d¹ng h×nh thang c©n (theo tiªu chuÈn cña NhËt, b-íc dao 50 mm), hai c¹nh bªn ®-îc mµi v¸t h×nh 2.9. §èi víi c¸c lo¹i m¸y gÆt do c¸c c¬ së t- nh©n chÕ t¹o, l-ìi cè ®Þnh th-êng cã d¹ng h×nh ch÷ nhËt, gÇn ®©y cã c¬ së chÕ t¹o cã d¹ng nh- h×nh 2.10, phÇn ®Çu cã t¸c dông rÏ lóa vµo vïng c¾t hai bªn. d) C¬ cÊu biªn tay quay C¬ cÊu biªn tay quay cña bé phËn c¾t h×nh 2.11 cã c¸c th«ng sè lµ tay quay r vµ tay biªn l, ®é lÖch h (kho¶ng c¸ch cña t©m tay quay ®Õn ®-êng ch¹y A r l h O B H×nh 2.10. C¬ cÊu biªn tay quay dao). §é lÖch h cµng lín phøc t¹p cµng nhiÒu; ë m¸y c¾t cá nã phøc t¹p nhiÒu h¬n ë m¸y gÆt; ë m¸y gÆt ®Ëp liªn hîp t-¬ng ®èi ®¬n gi¶n h¬n c¶. Ta cã: ë m¸y gÆt: h=(13)r; ®Ó gi¶m bít sù phøc t¹p, ng-êi ta lµm biªn dµi. ë m¸y gÆt, ®é dµi cña biªn lµ: l 10r §Æc ®iÓm trªn cña c¬ cÊu biªn tay quay ®-îc thÓ hiÖn ë c¸c chØ sè ®éng häc x¸c ®Þnh bëi ®-êng ch¹y, vËn tèc vµ gia tèc cña dao. ¶nh h-ëng cña ®é lÖch h thÓ hiÖn: Trong c¸c c¬ cÊu tay quay lo¹i th-êng, tøc lµ h= 0, cã ®-êng ch¹y S =2r. Nh-ng trong tr-êng hîp h > 0 th× S 2r VËn tèc dao ch¹y qua lín h¬n vËn tèc dao ch¹y l¹i. Do ®ã thêi gian ®Ó dao ch¹y qua ng¾n h¬n thêi gian ®Ó dao ch¹y l¹i. §èi víi m¸y gÆt ®Ëp vµ m¸y gÆt v× h t-¬ng ®èi nhá nªn sù kh¸c nhau vÒ vËn tèc còng nh- thêi gian ch¹y qua, ch¹y l¹i kh«ng ®¸ng kÓ, trong thùc tÕ ng-êi ta cã thÓ bá qua. 19
¶nh h-ëng cña ®é lÖch h ®èi víi chiÒu quay cña tay quay h×nh 2.11: H×nh 2.11. ChiÒu quay cña c¬ cÊu biªn- tay quay + Quay ng-îc chiÒu kim ®ång hå: lùc P1 Ðp dao xuèng vµ P1’ lµm n©ng dao lªn khái ®Õ tùa. Trong tr-êng hîp nµy P1> P1’ . Nh- vËy dao lµm viÖc sÏ tèt. + Quay cïng chiÒu kim ®ång hå: P1< P1’ . Nh- vËy dao sÏ lµm viÖc kh«ng tèt. Do ®ã, nÕu tay quay ë bªn ph¶i dao th× cÇn quay ng-îc chiÒu kim ®ång hå, tr¸i l¹i tay quay ë bªn tr¸i dao th× cÇn quay cïng chiÒu kim ®ång hå, nh- thÕ dao sÏ lµm viÖc tèt. C¬ cÊu truyÒn ®éng thanh dao trong c¸c m¸y gÆt r¶i hµng cã hai d¹ng: - C¬ cÊu biªn – tay quay (m¸y gÆt do t- nh©n chÕ t¹o, h×nh 2.12); - C¬ cÊu tay quay- r·nh tr-ît (m¸y gÆt do c¸c c«ng ty chÕ t¹o, h×nh 2.13). 20