Giáo trình Chăm sóc măng cụt - MĐ05: Trồng sầu riêng, măng cụt

Chia sẻ: Minh Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:56

Thêm vào BST

Báo xấu

233
lượt xem 67
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Chăm sóc măng cụt có thời gian học tập là 50 giờ, trong đó, có 8 giờ lý thuyết; 36 giờ thực hành; 06 giờ kiểm tra. Sau khi học xong mô đun này học viên tưới nước, bón phân, tỉa cành - tạo tán cho măng cụt đúng yêu cầu kỹ thuật; xử lý ra hoa cho măng cụt đạt yêu cầu; thực hiện được quy trình chăm sóc măng cụt từ khâu trồng đến khi thu hoạch.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Chăm sóc măng cụt - MĐ05: Trồng sầu riêng, măng cụt

1 BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN CHĂM SÓC MĂNG CỤT MÃ SỐ: MĐ 05 NGHỀ: TRỒNG SẦU RIÊNG, MĂNG CỤT Trình độ: Sơ cấp nghề
2 TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng nguyên bản hoặc trích dẫn dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. MÃ TÀI LIỆU: MĐ 05
3 LỜI GIỚI THIỆU Trong nghề trồng sầu riêng, măng cụt thì chăm sóc măng cụt là rất quan trọng. Nếu trồng xong mà chăm sóc không đúng kỹ thuật thì năng suất măng cụt không cao, hiệu quả kinh tế kém. Chính vì vậy, khâu Chăm sóc măng cụt là rất cần thiết đối với người trồng măng cụt nói chung và đặc biệt là đối với người học nghề trồng măng cụt nói riêng. Để đáp ứng nhu cầu học nghề của người trồng măng cụt, chúng tôi biên soạn giáo trình mô đun Chăm sóc măng cụt. Đây là mô đun giới thiệu về kỹ thuật chăm sóc măng cụt từ khi trồng đến khi thu hoạch. Nội dung của mô đun được phân bổ giảng dạy trong thời gian 50 giờ (Lý thuyết 8 giờ; thực hành 40 giờ; kiểm tra 2 giờ), bao gồm 4 bài: Bài 01. Tưới và tiêu nước cho măng cụt Bài 02. Bón phân cho măng cụt Bài 03. Tỉa cành, tạo tán cho măng cụt Bài 04. Xử lý ra hoa sớm, ra hoa đồng loạt. Để hoàn thiện cuốn giáo trình này chúng tôi đã nhận được sự chỉ đạo, hướng dẫn của Vụ Tổ chức cán bộ - Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn; Tổng cục dạy nghề - Bộ Lao động Thương binh và Xã hội; Sự hợp tác, giúp đỡ của các nhà khoa học, các cán bộ kỹ thuật tại các trung tâm khuyến nông, các cơ sở và nông dân sản xuất măng cụt giỏi, các thầy cô giáo đã tham gia đóng góp ý kiến và tạo điều kiện thuận lợi để chúng tôi xây dựng chương trình và biên soạn giáo trình. Giáo trình là cơ sở cho các giáo viên soạn bài giảng để giảng dạy, là tài liệu nghiên cứu và học tập của học viên học nghề “Trồng sầu riêng, măng cụt”. Các thông tin trong giáo trình có giá trị hướng dẫn giáo viên thiết kế và tổ chức giảng dạy mô đun Chăm sóc măng cụt một cách hợp lý. Giáo viên có thể vận dụng cho phù hợp với điều kiện và bối cảnh thực tế trong quá trình dạy học. Trong quá trình biên soạn giáo trình, dù đã rất cố gắng, song việc biên soạn khó tránh khỏi thiếu sót, chúng tôi rất mong nhận được nhiều ý kiến đóng góp từ các nhà giáo, các chuyên gia, người sử dụng lao động và người lao động trực tiếp trong lỉnh vực trồng sầu riêng, măng cụt để có thể bổ sung cho cuốn giáo trình ngày càng hoàn chỉnh hơn. Xin chân thành cảm ơn! Tham gia biên soạn: Bà Đinh Thị Đào Bà Kiều Thị Ngọc Bà Đoàn Thị Chăm Bà Nguyễn Hồng Thắm
4 MỤC LỤC ĐỀ MỤC TRANG Bài 1. Tưới và tiêu nước cho măng cụt .............................................. 8 A. Nội dung .......................................................................................... 8 1.1. Xác định nhu cầu nước của cây ............................................. 8 1.2. Tưới nước cho măng cụt......................................................... 9 1.3. Tiêu nước cho cây .................................................................. 14 B. Câu hỏi và bài tập thực hành .......................................................... 16 C. Ghi nhớ ........................................................................................... 16 Bài 02. Bón phân cho măng cụt ....................................................... 17 A. Nội dung .......................................................................................... 17 2.1. Xác định nhu cầu dinh dưỡng của cây măng cụt ..................... 17 2.2. Xác định loại phân bón ........................................................... 18 2.3. Chuẩn bị trước khi bón ........................................................... 22 2.4. Bón phân cho măng cụt .......................................................... 22 2.5. Bón phân cho măng cụt theo nguyên tắc 5 đúng ..................... 25 B. Câu hỏi và bài tập thực hành .......................................................... 26 C. Ghi nhớ ........................................................................................... 26 Bài 03. Tỉa cành, tạo tán cho măng cụt.............................................. 27 A. Nội dung ......................................................................................... 27 3.1. Định hình tán cây ................................................................... 27 3.2. Tỉa cành.................................................................................. 28 3.3. Tạo tán cho măng cụt ............................................................. 31 B. Câu hỏi và bài tập thực hành .......................................................... 32 C. Ghi nhớ ........................................................................................... 32 Bài 04. Xử lý măng cụt ra hoa sớm và đồng loạt ............................. 33 A. Nội dung .......................................................................................... 33 4.1. Xác định thời gian cắt cành và đầu cành để tạo đọt non.......... 33
5 4.2. Cắt cành và đầu cành để tạo đọt non ....................................... 33 4.3. Bón phân chuyên dụng để cây ra đọt sớm và đồng loạt .......... 34 4.4. Xiết nước (tạo khô hạn) .......................................................... 41 4.5. Tưới nước sau khi tạo khô hạn ............................................... 42 4.6. Xử lý sau khi tưới nước cây không ra hoa .............................. 44 4.7. Hiện tượng sượng và khắc phục ............................................. 44 B. Câu hỏi và bài tập thực hành ......................................................... 50 C. Ghi nhớ ........................................................................................... 51 Hướng dẫn giảng dạy mô đun ........................................................... 52 I. Vị trí, tính chất của mô đun ............................................................ 52 II. Mục tiêu ......................................................................................... 52 III. Nội dung chính của mô đun ........................................................ 52 IV. Hướng dẫn thực hiện bài tập, bài thực hành ............................. 53 V. Yêu cầu về đánh giá kết quả học .................................................. 53 Tài liệu tham khảo ............................................................................. 55 Danh sách Ban chủ nhiệm ................................................................. 56 Danh sách Hội đồng nghiệm thu ....................................................... 56
6 CÁC THUẬT NGỮ CHUYÊN MÔN, CHỮ VIẾT TẮT BVTV: Bảo vệ thực vật ĐBSCL: Đồng bằng sông Cửu Long KD: Kinh doanh KTCB: Kiến thiết cơ bản KT: Kiểm tra LT: Lý thuyết MĐ: Mô đun NPK: Tỷ lệ phân đạm, lân, kali. TH: Thực hành
7 MÔ ĐUN CHĂM SÓC MĂNG CỤT Mã mô đun: MĐ 05 Giới thiệu mô đun: Mô đun Chăm sóc măng cụt có thời gian học tập là 50 giờ, trong đó, có 8 giờ lý thuyết; 36 giờ thực hành; 06 giờ kiểm tra. Sau khi học xong mô đun này học viên tưới nước, bón phân, tỉa cành - tạo tán cho măng cụt đúng yêu cầu kỹ thuật; xử lý ra hoa cho măng cụt đạt yêu cầu; Thực hiện được quy trình chăm sóc măng cụt từ khâu trồng đến khi thu hoạch. Bên cạnh đó, học viên có trách nhiệm trong việc chăm sóc măng cụt, giữ gìn, bảo quản các loại dụng cụ và trang thiết bị sử dụng trong quá trình học tập. Kết quả học tập được đánh giá thông qua sự tích hợp kiến thức giữa lý thuyết và thực hành, nhưng trọng tâm là thực hành, thông qua hệ thống các bài thực hành kỹ năng trong từng bài dạy và bài thực hành khi kết thúc mô đun. Học viên phải hoàn thành tất cả các bài kiểm tra định kỳ trong quá trình học tập và bài kiểm tra kết thúc mô đun. Mô đun bao gồm 4 bài học, mỗi bài học được kết cấu theo trình tự giới thiệu kiến thức lý thuyết, các bước thực hiện công việc, phần câu hỏi bài tập và ghi nhớ. Ngoài ra giáo trình có phần hướng dẫn giảng dạy mô đun nêu chi tiết về nguồn lực cần thiết gồm trang thiết bị và vật tư thực hành, cách thức tiến hành, thời gian, tiêu chuẩn sản phẩm mà học viên phải đạt được qua mỗi bài tập.
8 Bài 1: TƯỚI VÀ TIÊU NƯỚC CHO MĂNG CỤT Mã bài: MĐ 05-01 Mục tiêu: - Trình bày được cách xác định độ ẩm đất, thời điểm tưới và tiêu nước cho cây măng cụt; - Tưới và tiêu nước phù hợp với yêu cầu nước của cây măng cụt. A. Nội dung 1. Xác định nhu cầu nước của cây Măng cụt là cây có nhu cầu nước rất lớn, đồng thời do hệ thống rễ cây không có lông hút và phát triển kém nên rễ măng cụt khi tiếp xúc với đất khó hút nước vì vậy cần tưới nước thường xuyên, nhất là trong giai đoạn cây con và cây đang mang quả. Cây măng cụt không thể sinh trưởng phát triển tốt ở vùng quá khô hay quá ẩm. Cây yêu cầu lượng mưa thấp nhất phải đạt 1.270 mm/năm, phân bố đều trong năm và không mưa ở giai đoạn cây mang quả. Tuy nhiên, mỗi giai đoạn phát triển nhu cầu nước cũng khác nhau: - Giai đoạn kiến thiết cơ bản: + Cần tưới đủ ẩm. + Thiếu nước cây có thể chết héo, lá cháy khô, còi cọc, ốm yếu (hình 5.1.1). + Thừa nước rễ không phát triển được hoặc có thể bị chết thối. Hình 5.1.1. Cây măng cụt bị thiếu nước ở giai đoạn cây con Vào giai đoạn này nhu cầu về ẩm độ của cây măng cụt là 65 - 80% độ ẩm tối đa. Ở giai đoạn mới trồng nếu tưới kịp thời và đầy đủ, cây con sẽ nhanh bén rễ, phát triển xanh tốt (hình 5.1.2). Hình 5.1.2. Măng cụt mới trồng
9 - Giai đoạn kinh doanh: + Trước khi ra hoa yêu cầu ẩm độ thấp. + Khi đã đậu quả, đặc biệt khi quả lớn nhanh yêu cầu ẩm độ cao nếu thiếu nước quả sẽ bị rụng, quả nhỏ, làm giảm chất lượng cũng như sản lượng. + Thừa nước: Ức chế hoạt động của rễ, rụng hoa, rụng quả. Hình 5.1.3. Măng cụt được tưới nước đầy đủ cho quả tốt Giai đoạn này độ ẩm đất mà cây yêu cầu là 70 – 90%. Khi quả sắp chín, yêu cầu về ẩm độ lại thấp (khoảng 50 – 60%). Nếu ẩm độ cao sẽ làm giảm chất lượng quả và quả chín muộn. Do đó, cần phải tưới nước cách ngày cho cây nhất là ở giai đoạn sau khi trổ hoa và giai đoạn mang quả. 2. Tưới nước cho măng cụt 2.1. Xác định thời điểm tưới nước cho cây a. Giai đoạn cây con: Phải tưới đầy đủ nước nhất là trong những tháng mùa khô để giúp cây mạnh khoẻ, nhanh phát triển. Tuy nhiên nếu cây con bị ngập úng sẽ chết nên cần chú ý thoát nước tốt cho vườn cây. b. Giai đoạn cây ra hoa và mang quả: - Cần tưới nước cách ngày cho cây nhất là lúc sau khi cây trổ hoa, đậu quả giúp hoa phát triển tốt, đậu quả nhiều và quả nhanh phát triển. - Trong giai đoạn cây mang quả nên chú ý tưới đều vừa đủ ẩm, tránh trường hợp vườn quá khô lại quá ướt bất thường sẽ đưa đến hiện tượng rụng quả non. - Khi quả măng cụt hết giai đọan phát triển quả thì ngưng tưới nước, giảm mực thủy cấp trong mương và kết hợp với việc đậy gốc khi có mưa nhiều sẽ giảm đi hiện tượng mủ quả và sượng quả măng cụt . 2.2. Tưới nước Bước 1. Xác định độ ẩm đất đối chiếu với nhu cầu của cây
10 Dùng máy đo độ ẩm (hình 5.1.4) hoặc dùng tay kiểm tra độ ẩm đất trong từng giai đoạn sinh trưởng phát triển của cây măng cụt để xác định lượng nước tưới cũng như phương pháp tưới phù hợp. Cách đo độ ẩm bằng máy: + Cắm đầu đo xuống đất sao cho 3 vòng kim loại của đầu đo ngập trong đất, nhấn nút trắng. + Đọc chỉ số đo độ ẩm theo kim chỉ trên màn hình (thang đo bên dưới tương ứng từ 10 - 80% độ ẩm) Hình 5.1.4. Máy đo ẩm độ đất Đơn giản nhất là quan sát tầng đất mặt và độ cương nước của cành lá, nhất là ở các bộ phận non. Dễ quan sát nhất là thời gian giữa trưa, khi cây thoát hơi nước nhiều nhất và nếu đất thiếu ẩm thì lá dễ héo. Nếu độ ẩm đất nhỏ hơn yêu cầu của cây thì phải tiến hành tưới nước. Ví dụ: Giai đoạn cây con mà độ ẩm đất là 50% thì phải tưới ngay để đưa độ ẩm lên 65 – 80%... Nhưng nếu giai đoạn chín mà độ ẩm đất là 80% thì phải tiêu nước ngay. Bước 2. Chọn phương pháp tưới nước Tưới nước là biện pháp kỹ thuật quan trọng ảnh hưởng lớn đến năng suất và chất lượng kinh doanh cây măng cụt. Tùy theo điều kiện cụ thể mà chọn phương pháp tưới phù hợp. Sau đây là một số phương pháp tưới nước cho cây măng cụt:
11 1, Tưới bằng thùng, xô (tưới thủ công): Dùng thùng, xô tưới nước ... cho từng gốc măng cụt (hình 5.1.5). Phương pháp này rất đơn giản, chỉ cần cho nước vào hệ thống mương trong vườn và dùng những dụng cụ đơn giản như xô, thùng tưới hay dụng cụ tự chế để tưới đủ ẩm cho măng cụt. Hình 5.1.5. Tưới nước cho măng cụt bằng phương pháp thủ công 2, Tưới bằng dây mềm (tưới bán thủ công): Dùng ống nhựa mềm có gắn bơm tưới để phun nước vào gốc cây (hình 5.1.6). Đối với phương pháp tưới bằng dây mềm thì cần chuẩn bị máy bơm, hệ thống điện, đường ống dẫn nước và dây tưới. Hình 5.1.6. Tưới nước cho măng cụt bằng dây mềm Cách lắp đặt: - Lắp đặt hệ thống điện; - Đặt máy bơm ở ngoài vườn trồng; - Đặt đường ống dẫn nước đến khu vực cần tưới; - Nối ống dây mềm với đường ống dẫn nước đến cây cần tưới. Nói chung, tưới thủ công và bán thủ công rất dễ thực hiện nhưng tốn nhiều công sức và khó có thể áp dụng trên diện tích lớn. 3, Tưới nhỏ giọt (chi tiết tham khảo ở mô đun Chăm sóc sầu riêng):
12 Tưới nhỏ giọt thấm từ từ vào trong đất, đi ngay vào hệ thống rễ, không phí nước vào những vùng không có sự sinh trưởng. Do nước chỉ tưới ngay vùng có rễ nên lượng nước ít hơn, nhưng lại luôn giữ được lượng nước ổn định, ít mất nước do gió và nắng. Dòng nước chảy rất chậm và sử dụng hiệu quả qua hệ thống tưới nhỏ giọt cho phép tưới trên diện tích rộng hơn so với phương pháp truyền thống từ cùng một nguồn nước. Bên cạnh đó, tưới nhỏ giọt không cần áp suất lớn để cung cấp nước, hạn chế cỏ dại. Thông qua hệ thống tưới nhỏ giọt phân bón có thể được cung cấp thường xuyên cho cây với lượng nhỏ nên hiệu suất sử dụng sẽ rất cao, từ đó cũng tiết kiệm được phân bón và công lao động. Nếu có điều kiện đầu tư thì với cây măng cụt tưới nước theo phương pháp này rất tốt. 4, Tưới rãnh: Là phương pháp tưới nước để nước chảy theo các rãnh được thiết kế giữa các hàng cây. Nước được thấm dần vào đất và cung cấp cho cây măng cụt. Cách tưới nước này tiết kiệm và chủ động được nước tưới cho vườn cây, lớp đất mặt vẫn tơi xốp, không bị dí chặt, kết cấu đất vẫn giữ vững, đất không bị bào mòn, chất dinh dưỡng không bị rửa trôi. Nhưng tưới theo kiểu này lãng phí một phần nước ở cuối rãnh tưới; gặp khó khăn trong việc vận chuyển công cụ sản xuất qua rãnh; phải chi phí khá lớn nhân công và thời gian cho việc cải tạo các rãnh nước. Bước 3. Chuẩn bị nguồn nước, trang thiết bị, dụng cụ và vật tư tưới nước - Nguồn nước tưới: Sông, hồ, kênh mương, đập hay nước giếng ... (hình 5.1.7). Đảm bảo nước không bị nhiễm mặn hay phèn. Lưu ý: Không tưới nước bị nhiễm độc từ các nhà máy, cơ sở sản xuất hoặc nước thải từ khu công nghiệp. Hình 5.1.7. Mương lấy nước vào vườn măng cụt
13 - Chuẩn bị trang thiết bị dụng cụ tưới nước: Cuốc (hoặc leng), thùng tưới, máy bơm nước (hình 5.1.8), giàn tưới phun, đường ống dẫn nước… - Vật tư: Dầu, xăng, mỡ... Hình 5.1.8. Máy bơm nước Bước 4. Tiến hành tưới nước cho măng cụt Tưới nước cho măng phù hợp với từng giai đoạn sinh trưởng, phát triển của cây măng cụt. * Tưới sau khi trồng: - Sau khi trồng phải tưới nước ngay để cây chóng hồi phục. Tùy chân đất thấp hay cao, loại đất mà ta có thể tưới để đảm bảo độ ẩm đất cho cây con phát triển. - Dùng thùng tưới có gắn vòi sen tưới nhẹ nhàng quanh gốc (hình 5.1.9). - Lượng nước tưới vừa đủ ẩm, không được tưới nước bằng ống nước Hình 5.1.9. Tưới nước bằng thùng tưới có dòng nước xối mạnh làm rửa trôi, có gắn vòi sen tróc gốc, đất bị váng, cây khó ra rễ. - Măng cụt mới trồng nên tưới ngày một lần trong khoảng 4 tháng (hình 5.1.10). Sau đó chỉ tưới khi gặp hạn. - Tủ gốc bằng rơm, rạ khô sẽ bớt được công tưới; nhưng mùa mưa nên bỏ rơm tủ đi vì dễ gây bệnh và cũng là ổ chứa mối hại cây măng cụt. Hình 5.1.10. Tưới măng cụt giai đoạn mới trồng
14 * Tưới nước giai đoạn kiến thiết cơ bản (hình 5.1.11): - Khi thấy cây có hiện tượng thiếu nước phải tiến hành tưới nước. - Lượng nước tưới tùy theo mức độ khô hạn và phương pháp tưới. Nếu số lần tưới càng nhiều thì lượng nước ít lại và đảm bảo đủ ẩm cho cây măng cụt phát triển. Hình 5.1.11: Tưới nước giai đoạn kiến thiết cơ bản * Tưới nước giai đoạn kinh doanh: - Tưới nước cách ngày cho cây măng cụt đặc biệt là sau khi cây ra hoa, đậu quả. Nhưng khi gần thu hoạch thì ngưng tưới nước. - Lượng nước tưới: Tùy thuộc vào phương pháp tưới nhưng đảm bảo tưới đủ ẩm cho cây măng cụt. Hình 5.1.12. Măng cụt đang ra quả rất cần nước 3. Tiêu nước cho măng cụt 3.1. Xác định tác hại của sự ngập úng Khi trồng măng cụt trên vùng đất thấp sẽ dễ bị rủi ro do ngập úng, do tần suất xuất hiện lũ ngày càng cao trong những năm gần đây, đặc biệt là vùng ĐBSCL. Lũ lụt ĐBSCL thường xảy ra trong ba tháng 9, 10, 11 hàng năm, với đỉnh lũ thường tập trung vào cuối tháng 9, 10. Hầu hết các vườn măng cụt đều bị ảnh hưởng và thiệt hại với mức độ khác nhau do nước dâng cao hoặc mưa kéo dài. Nếu vườn măng cụt bị ngập sẽ làm cho những lỗ nhỏ trong đất chứa đầy nước, kém thoáng khí, thiếu oxy cung cấp cho rễ cây hô hấp, đất trở nên bão hòa và rễ dễ bị hủy hoại.
15 Ngoài ra, trong quá trình bị ngập nước rễ cây còn sản sinh ra khí ethylene làm kích thích ra rễ mới; nhưng với hàm lượng lớn thì sẽ gây ngộ độc cho cây, làm cho lá bị vàng và rụng nhiều. Bên cạnh đó, khi cây bị ngập úng, dễ bị tổn thương đặc biệt là rễ, tính kháng kém nên cũng là cơ hội cho các loại nấm bệnh phát triển. Ở giai đoạn cây con nếu bị ngập úng cây sẽ chết. Ở giai đoạn trưởng thành nếu bị ngập nước nhẹ trong thời gian ngắn thì cây vẫn sống, nhưng phát triển chậm lại, cây bị suy kiệt, cằn cỗi, chất lượng và hiệu quả của hoa và quả kém. Còn bị ngập nặng, độ ẩm trong đất cao vượt quá nhu cầu của cây, thì rễ sẽ bị nghẹt, kém phát triển, thậm chí bị thối và chết, không có khả năng phục hồi trở lại. 3.2. Tiêu nước cho vườn măng cụt Tiêu nước hay thoát thủy là biện pháp kỹ thuật nhằm rút bớt nước ứ đọng trong đất vườn nhiều quá mức khiến sự sống, tăng trưởng và năng suất cây măng cụt có thể bị ảnh hưởng. * Tiêu nước ngay khi có dấu hiệu ngập úng Phương châm tiêu nước là sự tổng hợp của “Rải nước – Chôn nước – Tháo nước”. - Rải nước: Chia nhỏ các khu tiêu nước riêng biệt nhằm phân tán lượng nước cần tiêu theo yếu tố địa hình. Nghĩa là, nước ở tiểu vùng nào thì tiêu ngay ở chỗ đó. - Chôn nước: Cho nước lắng rút xuống tại chỗ ở những nơi trũng hoặc trữ tạm ở các ao, đìa, kênh tiêu để trữ tạm thời. - Tháo nước: Dùng biện pháp tiêu thoát nhanh tại những nơi có thể rút tháo nước thuận lợi. Đôi khi tháo nước cần có những biện pháp hỗ trợ như dùng bơm để bơm nước ra ngoài khu vườn. Tóm lại, khai rãnh ở mặt liếp, thoát nước trong mương (dựa vào triều kém hoặc bơm thoát nước) ngay để hạ nhanh mực thuỷ cấp trong liếp, giúp đất nhanh thông thoáng hơn và rễ nhanh hồi phục hơn. * Phục hồi vườn cây sau ngập úng Sau mùa lũ nếu chăm sóc không đúng quy trình kỹ thuật sẽ rất dễ ảnh hưởng đến năng suất của những vụ sau. Do đó cần áp dụng các biện pháp khắc phục: - Xới mặt đất (ở vùng tán cây) bằng cuốc răng (dài 8 - 10 cm) để phá váng, giúp đất được thông thoáng - Đào mương để nước rút nhanh ra khỏi vườn cây. - Nên sử dụng phân bón lá có chứa đầy đủ các dưỡng chất cần thiết cho cây trồng như: N, P, K, Ca, Mg, S, Fe... để phun trên lá, thân cây. Cắt tỉa cành non, lá non ra trong giai đoạn vườn cây bị ngập úng.
16 - Có thể sử dụng tổ hợp phân DAP (dạng công nghiệp) cộng với Cloruakali (phân muối ớt) với tỉ lệ: 2 phần DAP, 1 phần Cloruakali trộn đều, sau đó lấy từ 100 - 150 g hoà tan trong một bình 10 lít và phun đều lên trên lá. - Cần cung cấp thêm chất vôi cho vườn cây măng cụt trong giai đoạn này với liều lượng từ 0,5 - 1 kg cho mỗi gốc (khoảng 500 kg – 1.000 kg/ha) để vừa giải phóng các dinh dưỡng bị đất giữ chặt, hóa giải các độc tố trong đất, mà còn cung cấp Can-xi trực tiếp cho cây măng cụt để cây sinh trưởng khỏe hơn. Chú ý trị các loại bệnh do nấm tấn công ở vùng gốc và rễ cây bằng các loại thuốc thích hợp. Nói chung để bảo vệ và chăm sóc tốt vườn cây măng cụt trong mùa mưa lũ, nên quan tâm đến vấn đề xây dựng bờ bao bảo vệ vườn cây chắc chắn, việc này cần phải làm trước tiên, để giúp cây măng cụt không bị ngập úng. Ngoài ra còn phải thực hiện chăm sóc vườn măng cụt đúng qui trình kỹ thuật, nhằm giúp cho cây măng cụt phát triển khỏe, nâng cao sức chống chịu với điều kiện bất lợi. B. Câu hỏi và bài tập thực hành 1. Câu hỏi: Trình bày nhu cầu nước của cây măng cụt và các biện pháp tưới nước chủ yếu hiện nay. 2. Bài thực hành số 5.1.1: Tưới nước cho cây măng cụt. - Mục tiêu: Tưới nước cho cây măng cụt đạt yêu cầu. - Nguồn lực: Vườn măng cụt, các dụng cụ tưới sẳn có (thùng tưới, dây tưới...). - Cách thức tiến hành: Chia các nhóm nhỏ (3 - 5 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ tưới cho 5 gốc măng cụt. - Thời gian hoàn thành: 6 giờ/1 nhóm - Kết quả sản phẩm cần đạt được: Măng cụt được tưới đủ ẩm đều khắp cả tán. C. Ghi nhớ - Nhu cầu nước của cây măng cụt trong các giai đoạn sinh trưởng. - Kỹ thuật tưới và tiêu nước cho măng cụt.
17 Bài 02. BÓN PHÂN CHO CÂY MĂNG CỤT Mã bài: MĐ 05-02 Mục tiêu: - Trình bày được nhu cầu phân bón và cách bón phân cho cây măng cụt; - Xác định được loại phân bón thích hợp; - Tính được lượng phân bón và chuẩn bị đầy đủ phân trước khi bón; - Bón được phân cho măng cụt theo nguyên tắc 5 đúng. A. Nội dung 1. Xác định nhu cầu dinh dưỡng của cây măng cụt Các chất dinh dưỡng có vai trò hết sức quan trọng giúp ổn định và tăng năng suất cho cây. Cây măng cụt cần được cung cấp đầy đủ các nguyên tố đa, trung và vi lượng. Thiếu hoặc thừa một trong những yếu tố này đều ảnh hưởng tới sự sinh trưởng và phát triển không bình thường của cây. Sau đây là một số vai trò của các nguyên tố N, P và K đối với măng cụt: + Đạm (N): Đây là thành phần quan trọng cho tất cả bộ phận của cây và đặc biệt cần thiết cho sự sinh trưởng dinh dưỡng. Đạm cần thiết cho sự phát triển của lá, thân cành, hoa, quả, hạt. Do vậy, cần bón đạm đầy đủ cho cây măng cụt Cây đủ đạm lá xanh tốt, cây phát triển khỏe, quả phát triển đều (hình 5.2.1). Hình 5.2.1. Măng cụt được bón phân đầy đủ Thiếu đạm: Lá có màu xanh vàng hay xanh nõn chuối. Thiếu nặng lá rụng nhiều, năng suất giảm. Hiện tượng thiếu đạm thường xảy ra trên đất nghèo dinh dưỡng và bón không đủ lượng đạm cây cần (hình 5.2.2). Hình 5.2.2. Măng cụt thiếu đạm lá vàng
18 Thừa đạm: Phát triển thân lá mạnh, lá có màu xanh đậm, dễ bị sâu bệnh tấn công, đậu quả ít, rụng quả nhiều. + Lân (P): Măng cụt cần lân tương đương với đạm. Dạng lân dễ tiêu trong đất thường bị giới hạn bởi việc cố định do các phản ứng hóa học, đặc biệt là ở đất chua. Nên thường xuyên bón phân lân với lượng nhỏ. Cần bón lót phân lân trong hố trước khi trồng để giúp cây tăng trưởng trong giai đoạn ban đầu. Thiếu lân: Lá chuyển màu xỉn, mép lá non ửng đỏ, thiếu nặng lá rụng và cành chết. + Kali (K): Kali rất quan trọng khi cây ra quả, lượng kali trong quả rất lớn. Bón thường xuyên phân kali rất cần thiết để duy trì năng suất cao và phẩm chất ngon cho măng cụt. Bên cạnh đó, kali làm tăng khả năng chống chịu của cây đối với các tác động không lợi từ bên ngoài và chống chịu đối với một số loại bệnh. Kali tạo cho cây cứng chắc, ít đổ ngã, tăng khả năng chịu úng, chịu hạn… Thiếu K: Mép lá chuyển màu vàng cam sau tới màu xám nâu và khô, lá rụng nhiều (hình 5.2.3). Hình 5.2.3. Măng cụt thiếu kali 2. Xác định loại và lượng phân bón 2.1. Xác định các loại phân bón cho măng cụt a. Phân hữu cơ: Măng cụt là cây rất ưa phân hữu cơ. Các loại phân hữu cơ thông dụng như phân gia súc, than bùn, phân ủ các dư thừa thực vật, phân xanh, phân cá... * Ưu điểm - Tạo chất đệm, ổn định độ chua của đất tăng hiệu quả của việc bón phân vô cơ. - Làm đất tơi xốp, giữ ẩm tốt, tăng độ phì nhiêu. - Tạo môi trường thuận lợi để vi sinh vật phát triển và hoạt động làm tăng khả năng kháng bệnh đối với cây trồng. - Chi phí thấp.
19 * Hạn chế: - Hiệu quả chậm; - Cồng kềnh, tốn công vận chuyển; - Hàm lượng dưỡng chất thấp, không ổn định, khó kiểm soát. Để nâng cao hàm lượng dinh dưỡng phân chuồng, nên tận dụng các dư thừa thực vật có sẳn để độn vào phân chuồng và ủ phân trước khi sử dụng (xem chi tiết ở mô đun Chăm sóc sầu riêng). b. Phân vô cơ Đối với cây măng cụt cần bón các loại phân vô cơ chứa đạm, lân, kali và một số phân vi lượng. Tùy theo nhu cầu dinh dưỡng ở mỗi giai đoạn phát triển mà lựa chọn các loại phân vô cơ để bón cho phù hợp. * Ưu điểm của phân vô cơ: - Đáp ứng nhanh kịp thời nhu cầu của cây. - Hàm lượng dinh dưỡng ổn định, dễ kiểm soát. - Dễ vận chuyển, dễ sử dụng vì ít tốn công. * Hạn chế của phân vô cơ: - Sử dụng đơn độc lâu ngày đất bị chai cứng, chua, cây hấp thụ kém. - Hạn chế vi sinh vật phát triển. * Các loại phân chứa đạm: - Phân urê có tỷ lệ đạm cao nhất (44 - 48%); có khả năng thích nghi rộng, phát huy tác dụng trên nhiều loại đất. - Sunphat đạm (phân SA) chứa 20 - 21% nitơ (N) nguyên chất và 29% lưu huỳnh (S). - Phân DAP (phốt phát amôn) chứa 18% đạm và 46% lân. - Phân amoni nitrat: có 33 - 35% N nguyên chất. * Các loại phân chứa lân: Supe lân và Lân nung chảy, chứa từ 15,5% - 17% Ô-xít Phốt-pho (P2O5 hữu hiệu). * Các loại phân kali: - Phân sunphat kali (K2SO4): Hàm lượng kali nguyên chất trong sunphat kali là 45 – 50%. Ngoài ra trong phân còn chứa lưu huỳnh 18%. - Phân kali – magiê sunphat có dạng bột mịn màu xám. Phân có hàm lượng K2O: 20 – 30%; MgO: 5 – 7%; S: 16 – 22%. - Phân “Agripac” của Canada có hàm lượng K2O là 61%. - Kali còn có trong các loại phân hỗn hợp NPK, một số dạng phân bón lá, đặc biệt có nhiều trong phân bón lá đặc chủng kali.
20 * Vôi: Thông thường người ta bón vôi để nâng cao độ pH của đất, để cải tạo lý, hoá tính của đất, xúc tiến quá trình phân giải chất hữu cơ, tăng cường sự sinh trưởng phát triển của VSV trong đất, giải phóng lân bị cố định. Thông thường sử dụng vôi bột để bón cho đất trồng măng cụt nhưng nếu có điều kiện nên dùng Dolomit thay vôi để vừa cung cấp Canxi vừa cung cấp Magie cho măng cụt. Đất có độ pH ≤ 5,5 là phải bón vôi, nhưng phải bón nhiều năm liền để nâng độ pH lên chứ không nên bón nhiều 1 lần với số lượng lớn. * Phân vi lượng Phân vi lượng gồm những nguyên tố hóa học như Mg, S, Fe Zn, Mn, Cu, B, Mo… Chất vi lượng bón cho măng cụt thường được phối hợp dưới hình thức một loại phân bón hỗn hợp nào đấy, có thể ở dạng thô sử dụng bón lót hoặc bón thúc, cũng có thể ở dạng dung dịch sử dụng phun vào lá. Một số loại phân bón lá phổ biến hiện nay: Composition, Fetrilon-combi, Super vi lượng... 2.2. Tính lượng phân bón * Giai đoạn cây chưa cho quả Mỗi năm nên bón 5 - 10 kg phân chuồng hoai cho mỗi cây và phân vô cơ theo công thức N:P:K = 15:15:15 như sau: Bảng 5.2.1. Liều lượng phân vô cơ bón cho mỗi cây trong năm Tuổi cây (năm) 1- 2 2- 4 4- 6 6- 8 8- 10 10+ Liều lượng (kg/cây/năm) 0,25 0,50 1,00 2,00 4,00 7,00 Cách pha trộn để được 10 kg phân hỗn hợp NPK 15:15:15. + Urea (46% N): 3,2kg. + Super lân (16,5% P2O 5): 9kg. + Kali (50% K2O): 3kg. Và theo tỷ lệ này mà pha trộn đến khi đủ lượng cần thiết. Ví dụ: Cần pha trộn 200 kg phân NPK 15:15:15 cần mua phân đơn như sau: + Urea (46% N): 3,2 x 200/10 = 64kg + Super lân (16,5% P2O 5): 9 x 200/10 = 180kg. + Kali sunphat (50% K2O): 3 x 200/10 = 60kg. Như vậy, khi trộn 64 kg urea + 180 kg super lân + 60 kg kali sunphat sẽ được 200 kg NPK 15:15:15.