Giáo trình điện - Chương 12: Các loại M.B.A khác và máy biến áp đặc biệt

Chia sẻ: Nguyenvan Do | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

243
lượt xem 89
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'giáo trình điện - chương 12: các loại m.b.a khác và máy biến áp đặc biệt', kỹ thuật - công nghệ, điện - điện tử phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình điện - Chương 12: Các loại M.B.A khác và máy biến áp đặc biệt

ch−¬ng 12 c¸c lo¹i m.b.a kh¸c vµ m¸y biÕn ¸p ®Æc biÖt 12-1. m¸y biÕn ¸p ba d©y quÊn Trong hÖ thèng ®iÖn lùc, nh÷ng m.b.a cã mét d©y quÊn s¬ cÊp vµ hai d©y quÊn thø cÊp gäi lµ m.b.a ba d©y quÊn dïng ®Ó cung cÊp ®iÖn cho c¸c l−íi ®iÖn cã nh÷ng ®iÖn ¸p kh¸c nhau, øng víi c¸c tØ sè biÕn ®æi ®iÖn ¸p lµ: w1 U 2 w1 U 1 k12 = ≈ ; k13 = ≈ (12-1) w2 U 1 w3 U 3 M.b.a ba d©y quÊn cã −u ®iÓm lµ n©ng cao ®−îc tiªu chuÈn kinh tÕ vµ kü thuËt cña tr¹m biÕn ¸p v× sè m.b.a cÇn thiÕt cña tr¹m sÏ Ýt h¬n vµ tæn hao vËn hµnh còng nhá h¬n. ~ 213 312 M.b.a ba d©y quÊn còng ®−îc chÕ t¹o theo kiÓu tæ m.b.a ba pha hoÆc m.b.a ba pha ba trô, ë mçi pha cã ®Æt ba d©y quÊn nh− h×nh 12-1. C¸c tæ nèi d©y tiªu chuÈn nh− sau: Y0/Y0/∆-12-11 vµ Y0/∆/∆ -11-11. H×nh 12-1. M.b.a ba d©y quÊn Theo quy ®Þnh, c«ng suÊt cña c¸c d©y quÊn ®−îc chÕ t¹o theo tØ lÖ sau: 1) 100% , 100% , 100%. 2) 100% , 100% , 67%. 3) 100% , 67% , 67%. 4) 100% , 67% , 100%. C«ng suÊt ®Þnh møc cña m.b.a ba d©y quÊn lÊy theo c«ng suÊt cña d©y quÊn s¬ cÊp (cã c«ng suÊt lín nhÊt). 12.1.1. Ph−¬ng tr×nh c¬ b¶n, m¹ch ®iÖn thay thÕ vµ ®å thÞ vÐc t¬ cña m.b.a ba d©y quÊn Còng nh− m.b.a hai d©y quÊn, dßng ®iÖn tõ ho¸ cña m.b.a ba d©y quÊn rÊt nhá nªn cã thÓ bá qua. Sau khi quy ®æi c¸c d©y quÊn 2 vµ 3 vÒ d©y quÊn 1 ta cã c¸c ph−¬ng tr×nh c¬ b¶n sau: && & & I 1 + I 2/ + I 3/ = I 0 ≈ 0 (12-2) & ′ &′ ′ & & & ′ &′ ′ U 1 − I 1 Z 1 = −(U 2 + I 2 Z 2 ) = −(U 3 + I 3 Z 3 ) (12-3) trong ®ã: Z1 = r1 + jx1 ; Z 2 = r2′ + jx′ ; Z 3 = r3′ + jx3 lµ tæng trë cña d©y quÊn s¬ cÊp vµ ′ ′ ′ 2 c¸c d©y quÊn thø cÊp sau khi quy ®æi. CÇn chó ý r»ng c¸c ®iÖn kh¸ng t¶n ë ®©y kh«ng ph¶i chØ quyÕt ®Þnh bëi tõ th«ng t¶n riªng biÖt cña tõng d©y quÊn nh− trong m.b.a hai d©y quÊn mµ quyÕt ®Þnh do sù ngÉu hîp tõ th«ng t¶n cña ba d©y quÊn. 138
M¹ch ®iÖn thay thÕ vµ ®å thÞ vÐc t¬ øng víi c¸c ph−¬ng tr×nh (12-2) vµ (12-3) ®−îc tr×nh bµy nh− trªn c¸c h×nh 12-2a vµ h×nh 12-2b. & jI 1 x 1 & U1 & I 1 r1 &′ ′ − jI 3 x 3 &′ ′ − jI 2 x 2 Z/3 & − I 2 r2 & − U2/ Z1 & − I 3 r3 & − I 3/ & Z/2 − U 3/ & I1 & & U1 − U3/ &′ − I2 & I 1′ & − I 2/ & − U2/ ′ − I&3 b) a) H×nh 12-2. M¹ch ®iÖn thay thÕ (a) vµ ®å thÞ vÐc t¬ (b) cña m.b.a ba d©y quÊn C¸c tham sè cña m¹ch ®iÖn thay thÕ m.b.a ba d©y quÊn ®−îc x¸c ®Þnh tõ ba thÝ nghiÖm ng¾n m¹ch theo h×nh 12-3. Theo c¸c sè liÖu cña nh÷ng thÝ nghiÖm ®ã ta ®−îc: Zn12 = rn12 + jxn12 = (r1 + r,2) + j(x1 + x,2) Zn13 = rn13 + jxn13 = (r1 + r,3) + j(x1 + x,3) (12-4) Zn23 = rn23 + jxn23 = (r,2 + r,3) + j(x,2 + x,3) C¸c l−îng trong c¸c biÓu thøc trªn ®Òu ®−îc tÝnh ®æi vÒ d©y quÊn 1. Tõ c¸c biÓu thøc ®ã suy ra: rn12 + rn13 + rn 23 r1 = 2 rn12 + rn 23 + rn13 r2, = (12-5) 2 rn13 + rn 23 + rn12 r3, = 2 1 1 3 3 3 1 ~ ~ 2 2 2 ~ Z/3 Z/3 Z/3 Z1 Z1 Z1 Z/2 Z/2 Z/2 ~ ~ ~ H×nh 12-3. S¬ ®å vµ m¹ch ®iÖn thay thÕ øng víi thÝ nghiÖm ng¾n m¹ch cña m.b.a ba d©y quÊn 139
C¸c biÓu thøc cña x1, x,2 vµ x,3 còng cã d¹ng t−¬ng tù. C¸c thÝ nghiÖm ng¾n m¹ch còng cho phÐp x¸c ®Þnh ®−îc c¸c ®iÖn ¸p ng¾n m¹ch un12, un13,un23 t−¬ng øng víi c¸c tæng trë ng¾n m¹ch zn12, zn13 vµ zn23. 12.1.2 §é thay ®æi ®iÖn ¸p cña m.b.a ba d©y quÊn Còng nh− ë m.b.a hai d©y quÊn, c¸c ®iÖn ¸p ®Çu ra U2, U3 cña m.b.a ba d©y quÊn thay ®æi theo trÞ sè vµ tÝnh chÊt cña c¸c dßng ®iÖn t¶i I2 vµ I3. CÇn chó ý r»ng, khi t¶i cña mét d©y quÊn thø cÊp thay ®æi th× sÏ ¶nh h−ëng ®Õn ®iÖn ¸p cña d©y quÊn thø cÊp kia do cã ®iÖn ¸p r¬i trong d©y quÊn s¬ cÊp z1I1, ... §é thay ®æi ®iÖn ¸p ë c¸c t¶i I2, I3 víi c¸c hÖ sè c«ng suÊt cosφ2, cosφ3 nh− sau: U 1dm − U 2 , = u nr12* cos ϕ 2 + u nx12* sin ϕ 2 + u nr ( 3)* cos ϕ 3 + u nx ( 3)* sin ϕ 3 (12-6) ∆U 12* = U 1dm trong ®ã: , x I, r I, x I, rn12 I 2 u nr12* = ; u nx12* = n12 2 ; u nr (3)* = 1 3 ; u nx ( 3)* = 1 3 U 1dm U 1dm U 1dm U 1dm BiÓu thøc cña ∆U13* còng cã d¹ng t−¬ng tù: U 1dm − U 3 , = u nr13* cos ϕ 3 + u nx13* sin ϕ 3 + u nr ( 2 )* cos ϕ 2 + u nx ( 2 )* sin ϕ 2 (12-7) ∆U 13* = U 1dm trong ®ã: , x I, r I, x I, rn13 I 3 u nr13* = ; u nx13* = n13 3 ; u nr ( 2)* = 1 2 ; u nx ( 2)* = 1 2 U 1dm U 1dm U 1dm U 1dm 12-2. m¸y biÕn ¸p tù ngÉu Khi ®iÖn ¸p cña l−íi ®iÖn s¬ cÊp vµ thø cÊp kh¸c nhau kh«ng nhiÒu, tøc lµ tØ sè biÕn ®æi ®iÖn ¸p nhá, ®Ó kinh tÕ h¬n vÒ chÕ t¹o vµ vËn hµnh ng−êi ta dïng m.b.a tù ngÉu thay cho m.b.a hai d©y quÊn. M.b.a tù ngÉu lµ m.b.a trong ®ã mét bé phËn cña d©y quÊn ®ång thêi thuéc c¶ hai d©y quÊn s¬ cÊp vµ thø cÊp. V× vËy, gi÷a c¸c d©y quÊn s¬ cÊp vµ thø cÊp cña m.b.a tù ngÉu ngoµi sù liªn hÖ víi nhau vÒ tõ cßn cã sù liªn hÖ trùc tiÕp víi nhau vÒ ®iÖn. Còng nh− c¸c m.b.a th«ng th−êng kh¸c, m.b.a tù ngÉu còng cã lo¹i t¨ng ¸p, gi¶m ¸p, cã lo¹i mét pha, ba pha. H×nh 12-4 tr×nh bµy hai kiÓu nèi d©y cña m.b.a tù ngÉu trong ®ã: a) øng víi c¸c s.®.®. E1 vµ E2 thuËn nhau; b) øng víi chiÒu c¸c s.®.®. ng−îc nhau. Víi c¸ch nèi d©y nh− vËy, c«ng suÊt truyÒn t¶i qua m.b.a tù ngÉu gåm hai phÇn, mét phÇn qua tõ tr−êng cña lâi thÐp vµ mét phÇn truyÒn dÉn trùc tiÕp. Ta h·y so s¸nh dung l−îng thiÕt kÕ Stk víi dung l−îng truyÒn t¶i Stt cña m.b.a tù ngÉu. Gièng nh− ®èi víi m.b.a hai d©y quÊn, dung l−îng thiÕt kÕ cña m.b.a tù ngÉu lµ dung l−îng truyÒn qua tõ tr−êng vµ b»ng: Stk = E1I1 = E2I2 (12-8) 140
TØ sè biÕn ®æi cña m.b.a tù ngÉu: U 1 E1 I 2 k= ≈ = U 2 E2 I1 Trªn thùc tÕ, lóc vËn hµnh dung l−îng truyÒn t¶i cña m.b.a tù ngÉu b»ng: Stt = UCAICA = UHAIHA (12-9) vµ tØ sè biÕn ®æi ®iÖn ¸p cña l−íi ®iÖn: U CA I HA k, = = U HA I CA Nh− vËy, theo h×nh 12-4a ta cã: (U − U HA ) I CA S tk EI 1 = 2 2 = CA = 1− , (12-10) S tt U CA I CA U CA I CA k Víi h×nh 12-4b ta cã: (U − U HA ) I HA S tk EI = 2 2 = CA = k , −1 (12-11) S tt U CA I CA U CA I CA Ta thÊy r»ng kiÓu nèi d©y theo h×nh 12-4a −u viÖt h¬n v× víi cïng trÞ sè k, th× tØ sè Stk/Stt nhá h¬n, do ®ã trªn thùc tÕ ®−îc dïng nhiÒu. NÕu k, cµng gÇn 1 th× cµng cã lîi. Th«ng th−êng th× m.b.a tù ngÉu cã k, ≤ 2,5 vµ dïng ®Ó nèi liªn l¹c c¸c l−íi ®iÖn cã ®iÖn ¸p kh¸c nhau: 110, 154, 220, 330, 500 kV. U2 U2 E2I2 E2I2 x x a a IHA ICA ICA IHA E1I1 E1I1 UHA UCA UHA UCA X A A X U1 U1 ICA ICA U2 U2 E2, I2 E2, I2 UCA UCA IHA IHA E1, I1 UHA U1 UHA E1, I1 U1 a) b) H×nh 12-4. S¬ ®å cña m.b.a tù ngÉu mét pha: a) nèi thuËn; b) nèi ng−îc Nh− vËy lµ m.b.a tù ngÉu kinh tÕ h¬n so víi m.b.a hai d©y quÊn th«ng th−êng vÒ mÆt chÕ t¹o. Tæn hao trong m.b.a tù ngÉu còng nhá h¬n, v× nÕu lÊy tØ sè gi÷a tæn hao ∑p víi dung l−îng truyÒn t¶i Stt, ta cã: 141
Σp Σp 1 = (1 − , ) S tt S tk k 1 nghÜa lµ gi¶m cßn (1 − ) lÇn so víi tæn hao tÝnh theo dung l−îng thiÕt kÕ Stk hay lµ tæn k, hao cña m.b.a hai d©y quÊn cã cïng dung l−îng. 1 Còng t−¬ng tù nh− vËy, ®iÖn ¸p ng¾n m¹ch cña m.b.a tù ngÉu gi¶m cßn (1 − ) so k, víi ®iÖn ¸p ng¾n m¹ch cña m.b.a hai d©y quÊn, do ®ã ®é thay ®æi ®iÖn ¸p ∆U hay ®iÖn ¸p r¬i trong m.b.a tù ngÉu còng nhá h¬n. CÇn chó ý r»ng do ®iÖn ¸p ng¾n m¹ch cña m.b.a tù ngÉu nhá nªn dßng ®iÖn ng¾n m¹ch cña nã sÏ t¨ng lªn t−¬ng øng. Ngoµi øng dông trong hÖ thèng ®iÖn lùc ®Ó truyÒn t¶i ®iÖn n¨ng, m.b.a tù ngÉu cßn ®−îc dïng ®Ó më m¸y ®éng c¬ ®iÖn kh«ng ®ång bé. M.b.a tù ngÉu cßn ®−îc dïng réng r·i trong c¸c phßng thÝ nghiÖm ®Ó thay ®æi liªn tôc ®iÖn ¸p. Trong tr−êng hîp nµy ®iÖn ¸p ®−îc thay ®æi b»ng c¸ch dïng chæi than tiÕp xóc tr−ît víi d©y quÊn. 12-3. c¸c m¸y biÕn ¸p ®Æc biÖt 12.3.1. M¸y biÕn ¸p hµn M.b.a hµn ®−îc chia thµnh nhiÒu lo¹i cã cÊu t¹o vµ ®Æc tÝnh kh¸c nhau tuú theo ph−¬ng ph¸p hµn (hµn hå quang, hµn ®iÖn...). ë ®©y ta chØ xÐt ®Õn lo¹i m.b.a hµn hå quang (h×nh 12-5a). C¸c m.b.a hµn hå quang ®−îc chÕ t¹o sao cho ®Æc tÝnh ngoµi U2 = f(I2) rÊt dèc (h×nh 12-5b) ®Ó h¹n chÕ dßng ®iÖn ng¾n m¹ch vµ b¶o ®¶m cho hå quang ®−îc æn ®Þnh. Muèn ®iÒu chØnh dßng ®iÖn hµn cÇn ph¶i cã thªm mét cuén c¶m phô cã ®iÖn kh¸ng thay ®æi ®−îc b»ng c¸ch thay ®æi khe hë δ cña lâi thÐp cuén c¶m. M.b.a hµn hå quang th−êng cã ®iÖn ¸p kh«ng t¶i b»ng 60 ÷ 75 V vµ ®iÖn ¸p ë t¶i ®Þnh møc b»ng 30 V. C«ng suÊt cña m.b.a hµn th«ng th−êng vµo kho¶ng 20 kVA vµ nÕu dïng cho hµn tù ®éng th× cã thÓ tíi hµng 100 kVA. δ U2 U1 I2 a) b) H×nh 12-5. S¬ ®å nguyªn lý m.b.a hµn cã cuén kh¸ng (a) vµ ®Æc tÝnh ngoµi (b) ChÕ ®é lµm viÖc cña m.b.a hµn lµ chÕ ®é lµm viÖc ng¾n m¹ch ng¾n h¹n thø cÊp. Cuén d©y s¬ cÊp nèi víi nguån ®iÖn, cuén d©y thø cÊp mét ®Çu nèi víi cuén ®iÖn kh¸ng vµ que hµn cßn ®Çu kia nèi víi kim lo¹i hµn. Khi ®−a que hµn vµo tÊm kim lo¹i, 142
sÏ cã dßng ®iÖn lín ch¹y qua vµ lµm nãng chç tiÕp xóc. Khi nhÊc que hµn c¸ch tÊm kim lo¹i hµn mét kho¶ng nhá, v× c−êng ®é ®iÖn tr−êng lín lµm ion ho¸ chÊt khÝ sÏ sinh ra hå quang cã nhiÖt l−îng lín lµm nãng ch¶y chç hµn. 12.3.2. M¸y biÕn ¸p ®o l−êng M.b.a ®o l−êng gåm hai lo¹i: m¸y biÕn ®iÖn ¸p vµ m¸y biÕn dßng ®iÖn, chóng dïng ®Ó biÕn ®æi ®iÖn ¸p cao hoÆc dßng ®iÖn lín thµnh nh÷ng l−îng nhá ®o ®−îc b»ng nh÷ng dông cô ®o tiªu chuÈn (1 ÷ 100 V hoÆc 1 ÷ 5 A) hoÆc dïng trong m¹ch b¶o vÖ. M¸y biÕn ®iÖn ¸p ®−îc chÕ t¹o víi c«ng suÊt 25 ÷ 1000 VA vµ m¸y biÕn dßng ®iÖn víi c«ng suÊt 5 ÷ 100 VA. M¸y biÕn ®iÖn ¸p cã d©y quÊn s¬ cÊp nèi song song víi l−íi ®iÖn, cßn d©y quÊn thø cÊp nèi víi v«nmet, hoÆc cuén ®iÖn ¸p cña o¸tmet, hoÆc víi cuén d©y cña r¬le b¶o vÖ (h×nh 12-6). Tæng trë z cña nh÷ng dông cô nµy rÊt lín nªn m¸y biÕn ®iÖn ¸p lµm viÖc ë tr¹ng th¸i gÇn nh− kh«ng t¶i, ®iÖn ¸p r¬i trong m¸y nhá, do ®ã sai sè vÒ trÞ sè vµ sai sè vÒ gãc pha gi÷a U1 vµ U2 ®Òu nhá. &, −U2 Sai sè vÒ trÞ sè gi÷a U1 vµ U2 ®−îc tÝnh: & U1 V W w1 U 2 − U1 w2 ∆U % = (12-12) U1 & U1 δu vµ sai sè vÒ gãc δu nh− ë h×nh 12-6. &, U2 Tuú theo møc ®é sai sè, m¸y biÕn ®iÖn ¸p cã c¸c cÊp chÝnh x¸c 0,5; 1; 3, nghÜa lµ ∆U% t−¬ng øng b»ng ± 0,5 %; ± 1 %; ± 3 % vµ δu t−¬ng øng H×nh 12- 6. b»ng ± 20, ; ± 40, (®èi víi cÊp 3 kh«ng cã qui ®Þnh S¬ ®å nèi d©y vµ ®å thÞ tiªu chuÈn vÒ δu). Khi sö dông m¸y biÕn ®iÖn ¸p vect¬ cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p cÇn chó ý kh«ng ®−îc nèi t¾t m¹ch thø cÊp v× nh− vËy sÏ t−¬ng ®−¬ng víi nèi t¾t m¹ch s¬ cÊp, nghÜa lµ g©y sù cè ng¾n m¹ch ë l−íi ®iÖn. M¸y biÕn dßng ®iÖn cã d©y quÊn s¬ cÊp gåm Ýt vßng d©y vµ nèi nèi tiÕp víi m¹ch cÇn ®o dßng ®iÖn, d©y quÊn thø cÊp gåm nhiÒu vßng d©y ®−îc nèi víi ampemet hoÆc nèi víi cuén dßng ®iÖn cña o¸tmet hay r¬le b¶o vÖ (h×nh 12-7). Tæng trë z cña nh÷ng dông cô nµy rÊt nhá nªn tr¹ng th¸i lµm viÖc cña & I1 m¸y biÕn dßng ®iÖn lµ tr¹ng th¸i ng¾n m¹ch, lâi thÐp kh«ng b·o hoµ (Φ = 0,8 ÷ 1 Wb) vµ I0 ≈ 0, do ®ã c¸c sai sè ®o l−êng vÒ trÞ sè: & − I2 , w2 , I 2 − I1 A W w1 ∆i % = (12-13) 100 I1 δi & vµ sai sè vÒ gãc δi còng sÏ nhá. Tuú theo møc ®é I1 sai sè, m¸y biÕn dßng ®iÖn cã c¸c cÊp chÝnh x¸c 0,2; 0,5; 1; 3; 10, nghÜa lµ ∆i% t−¬ng øng b»ng H×nh 12-7. S¬ ®å nèi d©y vµ ®å ±0,2 %; ± 0,5 %; ... ± 10 % vµ δi t−¬ng øng b»ng thÞ vect¬ cña m¸y biÕn dßng ±10,; ± 40,; ± 80, (®èi víi hai cÊp 3 vµ 10 kh«ng cã 143
qui ®Þnh tiªu chuÈn vÒ δi). KhØ dông cÇn chó ý kh«ng ®−îc ®Ó d©y quÊn thø cÊp hë m¹ch v× nh− vËy dßng ®iÖn tõ ho¸ rÊt lín (I0 = I1), lâi thÐp b·o hoµ nghiªm träng (Φ = 1,4 ÷ 1,8 Wb) sÏ nãng lªn vµ lµm ch¸y d©y quÊn. H¬n n÷a, khi m¹ch tõ b·o hoµ, tõ th«ng b»ng ®Çu sÏ sinh ra s.®.®. nhän ®Çu, do ®ã ë d©y quÊn thø cÊp cã thÓ xuÊt hiÖn ®iÖn ¸p cao hµng ngµn v«n, kh«ng an toµn cho ng−êi sö dông. 12.3.3. M¸y biÕn ¸p chØnh l−u M.b.a chØnh l−u cã ®Æc ®iÓm lµ t¶i cña c¸c pha kh«ng ®ång thêi mµ lu©n phiªn nhau theo sù lµm viÖc cña c¸c d−¬ng cùc cña c¸c bé chØnh l−u thuû ng©n hoÆc b¸n dÉn ®Æt ë m¹ch thø cÊp cña m.b.a nh− trªn h×nh 12-8. Nh− vËy, m.b.a lu«n lu«n lµm viÖc trong t×nh tr¹ng kh«ng ®èi xøng, do ®ã ph¶i chän s¬ ®å nèi d©y sao cho ®¶m b¶o ®−îc ®iÒu kiÖn tõ ho¸ b×nh th−êng cña c¸c trô thÐp vµ gi¶m nhá ®−îc sù ®Ëp m¹ch cña ®iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn chØnh l−u. Muèn vËy ph¶i t¨ng sè pha cña d©y quÊn thø cÊp (th−êng chän sè pha b»ng 6) vµ ë phÝa thø cÊp cã ®Æt thªm cuén c¶m c©n b»ng K gi÷a c¸c ®iÓm trung tÝnh cña ba pha thuËn (a,b,c,) vµ ba pha ng−îc a, (a,,b,,c,,). T¸c dông cña cuén c¶m c©n b»ng K lµ lµm c©n A b»ng ®iÖn ¸p trong m¹ch cña 0 hai pha cã gãc lÖch 60 lµm b, c, viÖc song song, vÝ dô nh− cña pha a, vµ c,, trªn h×nh 12-8. K ,, b Khi hai d©y quÊn thø cÊp C c,, B lµm viÖc song song víi nhau, bé chØnh l−u s¸u pha lµm viÖc t−¬ng tù nh− bé chØnh l−u ba pha vµ mçi mçi d−¬ng cùc _ + a,, lµm viÖc kh«ng ph¶i trong thêi gian mét phÇn s¸u chu kú H×nh 12-8. S¬ ®å m¸y biÕn ¸p chØnh mµ trong mét phÇn ba chu kú. C©u hái 1. CÊu t¹o, nguyªn lý lµm viÖc vµ ®Æc ®iÓm cña m.b.a ba d©y quÊn? 2. Nguyªn lý lµm viÖc vµ ®Æc ®iÓm cña m.b.a tù ngÉu. So s¸nh m.b.a tù ngÉu víi m.b.a hai d©y quÊn? 3. CÊu t¹o, nguyªn lý lµm viÖc vµ øng dông cña m.b.a ®o l−êng. Nh÷ng ®iÓm cÇn chó ý khi sö dông? 144
Tµi liÖu tham kh¶o 1. Vò gia hanh - TrÇn kh¸nh hµ - Phan tö thô - NguyÔn v¨n s¸u M¸y ®iÖn 1, 2 - Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ kü thuËt - 2001. 2. TrÇn Kh¸nh hµ M¸y ®iÖn 1, 2 - Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ kü thuËt - 1997. 3. Ch©u ngäc th¹ch H−íng dÉn sö dông vµ söa ch÷a m¸y biÕn ¸p, ®éng c¬ ®iÖn vµ m¸y ph¸t ®iÖn c«ng suÊt nhá - Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc - 1994. 4. NguyÔn ®øc sü Söa ch÷a m¸y ®iÖn vµ m¸y biÕn ¸p - Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc - 2001. 5. NguyÔn V¨n S¸u M¸y ®iÖn 1, 2 - Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ kü thuËt - 2003. 6. NguyÔn Hång Thanh-NguyÔn Phóc H¶i M¸y ®iÖn trong thiÕt bÞ tù ®éng- Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc - 1999 145
Môc lôc 3 Lêi nãi ®Çu PhÇn thø nhÊt M¸y ®iÖn mét chiÒu Ch−¬ng 1 §¹i c−¬ng vÒ m¸y ®iÖn mét chiÒu 1-1. Nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y ®iÖn mét chiÒu 5 1-2. KÕt cÊu cña m¸y ®iÖn mét chiÒu 7 1-3. C¸c ®¹i l−îng ®Þnh møc 10 Ch−¬ng 2 D©y quÊn phÇn øng m¸y ®iÖn mét chiÒu 2-1. §¹i c−¬ng 12 2-2. D©y quÊn xÕp ®¬n 14 2-3. D©y quÊn sãng ®¬n 19 2-4. Søc ®iÖn ®éng c¶m øng trong d©y quÊn m¸y ®iÖn mét chiÒu 21 Ch−¬ng 3 Tõ tr−êng trong m¸y ®iÖn mét chiÒu 3-1. Tõ tr−êng cùc tõ 23 3-2. Tõ tr−êng phÇn øng 25 3-3. Tõ tr−êng cùc tõ phô 29 3-4. Tõ tr−êng d©y quÊn bï 30 Ch−¬ng 4 §æi chiÒu dßng ®iÖn 4-1. §¹i c−¬ng 32 4-2. Qu¸ tr×nh ®æi chiÒu 34 4-3. Nguyªn nh©n ph¸t sinh ra tia löa vµ c¸c biÖn ph¸p c¶i thiÖn ®æi chiÒu 38 Ch−¬ng 5 Qu¸ tr×nh ®iÖn tõ trong m¸y ®iÖn mét chiÒu 5-1. M«men ®iÖn tõ vµ c«ng suÊt ®iÖn tõ 42 5-2. Qu¸ tr×nh n¨ng l−îng vµ c¸c ph−¬ng tr×nh c©n b»ng 43 5-3. TÝnh chÊt thuËn nghÞch trong m¸y ®iÖn mét chiÒu 46 Ch−¬ng 6 M¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu 6-1. §¹i c−¬ng 49 6-2. C¸c ®Æc tÝnh cña m¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu kÝch thÝch ®éc lËp 50 6-3. §Æc tÝnh cña m¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu kÝch thÝch song song 54 6-4. §Æc tÝnh cña m¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu kÝch thÝch nèi tiÕp 58 6-5. M¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu kÝch thÝch hçn hîp 58 146
6-6. M¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu lµm viÖc song song 60 Ch−¬ng 7 §éng c¬ ®iÖn mét chiÒu 7-1. §¹i c−¬ng 65 7-2. Më m¸y ®éng c¬ ®iÖn mét chiÒu 65 7-3. §iÒu chØnh tèc ®é ®éng c¬ ®iÖn mét chiÒu 67 7-4. §Æc tÝnh lµm viÖc cña ®éng c¬ ®iÖn mét chiÒu 73 PhÇn thø hai M¸y biÕn ¸p Ch−¬ng 8 Kh¸i niÖm chung vÒ m¸y biÕn ¸p 8-1. §¹i c−¬ng 77 8-2. Nguyªn lý lµm viÖc c¬ b¶n cña m¸y biÕn ¸p 78 8-3. Ph©n lo¹i vµ kÕt cÊu cña m¸y biÕn ¸p 79 8-4. C¸c ®¹i l−îng ®Þnh møc cña m¸y biÕn ¸p 84 Ch−¬ng 9 Tæ nèi d©y vµ m¹ch tõ cña m¸y biÕn ¸p 9-1. Tæ nèi d©y cña m¸y biÕn ¸p 86 9-2.. M¹ch tõ cña m¸y biÕn ¸p 89 Ch−¬ng 10 C¸c ®Æc tÝnh lµm viÖc ë t¶i ®èi xøng cña m.b.a 10-1. C¸c ph−¬ng tr×nh c¬ b¶n cña m¸y biÕn ¸p 98 10-2. M¹ch ®iÖn thay thÕ vµ ®å thÞ vÐc t¬ cña m¸y biÕn ¸p 101 10-3. X¸c ®Þnh c¸c tham sè cña m¸y biÕn ¸p 106 10-4. Gi¶n ®å n¨ng l−îng cña m¸y biÕn ¸p 113 10-5. §é thay ®æi ®iÖn ¸p cña m¸y biÕn ¸p vµ c¸ch ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p 114 10-6. HiÖu suÊt cña m¸y biÕn ¸p 117 10-7. M¸y biÕn ¸p lµm viÖc song song 119 Ch−¬ng 11 M.b.a lµm viÖc víi t¶i kh«ng ®èi xøng vµ qu¸ tr×nh qu¸ ®é trong m.b.a 11-1. §¹i c−¬ng 125 11-2. M¹ch ®iÖn thay thÕ vµ tæng trë cña m.b.a ®èi víi c¸c thµnh phÇn ®èi xøng 126 11-3. T¶i kh«ng ®èi xøng cña m¸y biÕn ¸p 127 11-4. Ng¾n m¹ch kh«ng ®èi xøng cña m¸y biÕn ¸p 129 11-5. Qu¸ dßng ®iÖn trong m¸y biÕn ¸p 130 11-6. Qu¸ ®iÖn ¸p trong m¸y biÕn ¸p 133 Ch−¬ng 12 C¸c lo¹i m.b.a kh¸c vµ m.b.a ®Æc biÖt 147
12-1. M¸y biÕn ¸p ba d©y quÊn 138 12-2. M¸y biÕn ¸p tù ngÉu 140 12-3. C¸c m¸y biÕn ¸p ®Æc biÖt 142 Tµi liÖu tham kh¶o 145 148