Giáo trình Điều trị học nội khoa: Phần 1

Chia sẻ: Minh Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:385

Thêm vào BST

Báo xấu

214
lượt xem 103
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Điều trị học nội khoa: Phần 1 gồm nội dung từ chương 1 đến hết chương 4, trình bày đại cương về y học lâm sàng, điều trị bệnh tim mạch, điều trị bệnh thận tiết niệu, điều trị bệnh khớp, rối loạn chuyển hóa và bệnh tổ chức liên kết. Mời bạn đọc cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Điều trị học nội khoa: Phần 1

Häc viÖn qu©n y ĐIỀU TRỊ HỌC NỘI KHOA Toàn TËp Gi¸o tr×nh gi¶ng d¹y ®¹i häc Nhµ xuÊt b¶n qu©n ®éi nh©n d©n Hµ Néi-2006
Ch¬ng 1 §¹i c¬ng vÒ y häc l©m sµng ( Introduction to clinical medicine)
TiÕp xóc víi ngêi bÖnh vµ ®¹o ®øc trong y häc l©m sµng (Approach to the patient and ethic in clinical medicine) Ph¬ng ph¸p tiÕp xóc víi ngêi bÖnh vµ ®¹o ®øc trong y häc l©m sµng lµ chñ ®Ò më ®Çu tríc khi thùc hiÖn nh÷ng hµnh vi kh¸c cña ngêi thÇy thuèc. §· lµ “më ®Çu " bao giê còng khã kh¨n (v¹n sù khëi ®Çu nan) nhng nhê cã nh÷ng nguyªn lý y häc ®îc ®óc kÕt gióp thÇy thuèc vît qua. Chóng t«i sÏ lÇn lît giíi thiÖu nh÷ng nguyªn lý trong ch¬ng ®¹i c¬ng ®iÒu trÞ häc. 1. TiÕp xóc víi ngêi bÖnh. - Quan hÖ gi÷a ngêi bÖnh vµ thÇy thuèc lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi. V× vËy cã giao tiÕp, b×nh ®¼ng, kh¸ch quan, t«n träng, tr¸ch nhiÖm, gióp ®ì ®Ó ®¹t môc tiªu cuèi cïng lµ chÈn ®o¸n, ®iÒu trÞ, phßng bÖnh ®óng vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. - Quan hÖ giao tiÕp ë c¸c khoa l©m sµng cã nhiÒu ®èi tîng kh¸c nhau : gia ®×nh cña ngêi bÖnh, ®ång nghiÖp, häc sinh… nhng quan träng nhÊt lµ víi ngêi bÖnh chµo hái th©n t×nh, ®óng mùc vµ lÔ ®é lµ sù khëi ®Çu kh«ng thÓ thiÕu ; ë c¸c níc ph¸t triÓn ngêi bÖnh lµ ngêi lín bÊt kÓ ë tuæi nµo thÇy thuèc ®Òu xng h« lµ «ng-bµ ; cßn ë níc ta cã ph©n biÖt cô, «ng, bµ, chó, b¸c, anh, chÞ… - Quan hÖ b×nh ®¼ng kh¸ch quan ®¸ng chó ý khi ngêi bÖnh trÎ tuæi, lµ chiÕn sü, c«ng nh©n, n«ng d©n…quan träng nhÊt lµ tr¸nh sù ¸p ®Æt bÖnh tËt, thiÕu kiªn nhÉn khi thÊy ngêi bÖnh cã nhiÒu bÖnh, khã tÝnh, nãng n¶y, ®a ra nhiÒu yªu cÇu qu¸ møc - T«n träng ngêi bÖnh : do bÖnh tËt nªn ngêi bÖnh bÞ gi¶m sót søc khoÎ, thay ®æi t©m sinh lý, nªn cã nh÷ng viÖc b×nh thêng dï cè g¾ng vÉn kh«ng thùc hiÖn ®îc, kh«ng v× thÕ mµ thiÕu t«n träng víi ngêi bÖnh. - Tr¸ch nhiÖm cao nhÊt cña ngêi thÇy thuèc lµ b¶o ®¶m søc khoÎ cho ngêi bÖnh c¶ thÓ chÊt lÉn tinh thÇn. - Gióp ®ì : ngêi bÖnh cÇn ®îc gióp ®ì nh÷ng viÖc ë bÖnh viÖn, gióp ®ì thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p ®iÒu trÞ…chó ý ®Õn giêng n»m, d©y dÉn khÝ thë, ¸nh s¸ng, èng th«ng, d©y dÉn kim lo¹i Nh÷ng ngêi phôc vô : y t¸ ®iÒu dìng, y t¸ cÊp cøu, trî viÖc cho b¸c sü khi tiÕn hµnh kü thuËt, nh©n viªn x· héi, kü thuËt viªn, b¸c sü ®iÒu trÞ vËt lý, ngêi vËn chuyÓn, xÐt nghiÖm viªn, buång tèi X quang, tÝn hiÖu ©m thanh… tÊt c¶ ®Òu t¸c ®éng ®Õn ngêi bÖnh.
HiÖn nay x· héi ®ßi hái y tÕ ph¸t triÓn theo xu híng sau : 1. Gi¶m chi phÝ y tÕ. 2. Ph¸t triÓn tù ®éng hãa trong chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ. 3. N©ng cao tû lÖ sèng tïy thuéc ®i¹ ph¬ng (vïng ®Þa lý). 4. Ph¸t triÓn c¸c c¬ së theo dâi duy tr× søc khoÎ (HMOs: health- maintenance organizations). 5. T¨ng sè lîng b¸c sü b¶o vÖ søc khoÎ riªng. 6. T¨ng cêng c¸c biÖn ph¸p vËn chuyÓn, cÊp cøu nhanh kÞp thêi (express). Khi tiÕp xóc víi ngêi bÖnh, ngêi thÇy thuèc ph¶i lµm vµ ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh: + Khai th¸c bÖnh sö. + Kh¸m l©m sµng. + Ph¬ng ph¸p cËn l©m sµng. - XÐt nghiÖm m¸u. - XÐt nghiÖm níc tiÓu. - XÐt nghiÖm ph©n. - XÐt nghiÖm dÞch, tæ chøc vµ chÊt th¶i tiÕt kh¸c. - §iÖn tim ®å, theo dâi monitoring, Holter. - C¸c ph¬ng ph¸p chÈn ®o¸n h×nh ¶nh: X quang, siªu ©m, CT-scanner, MRI, x¹ h×nh, m« bÖnh. + ChÈn ®o¸n bÖnh. + Nh÷ng vÊn ®Ò ®iÒu dìng cÇn chó ý: - §a ra c¸c biÖn ph¸p ®iÒu trÞ. - Lùa chän thuèc ®iÒu trÞ. - §iÒu trÞ bÖnh ë ngêi giµ. - BÖnh ë phô n÷. - Lêi khuyªn ®èi víi ngêi bÖnh. - §iÒu trÞ trong thêi gian n»m viÖn. - Híng dÇn ngêi bÖnh vËn ®éng. - §iÒu tra nh÷ng bÖnh kh¸c kÕt hîp. - Chi phÝ ®iÒu trÞ ®óng møc. - Nh÷ng vÊn ®Ò phôc vô nghiªn cøu vµ gi¶ng d¹y. - BÖnh kh«ng ch÷a ®îc. - ChÕt n·o, chÕt l©m sµng, chÕt sinh vËt. - §a ra mÖnh lÖnh ngõng cÊp cøu ®iÒu trÞ.
2. §¹o ®øc trong y häc l©m sµng. + T«n träng quyÒn tù chñ cña ngêi bÖnh, trao ®æi nh÷ng th«ng tin mµ ng- êi bÖnh quan t©m nh: chÈn ®o¸n, tiªn lîng, hy väng trong ®iÒu trÞ bÖnh, nhÊt lµ trong t×nh tr¹ng cÊp cøu hä kh«ng muèn sù ®iÒu trÞ chËm trÔ cña thÇy thuèc v× ngêi bÖnh ph¶i chÞu ®ùng ®au ®ín kÐo dµi, kÐo dµi t×nh tr¹ng nguy hiÓm ®Õn tÝnh m¹ng, khi ngêi bÖnh ®a ra nh÷ng yªu cÇu th× thÇy thuèc kh«ng ®îc tõ chèi, ngêi thÇy thuèc khi ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu cña ngêi bÖnh nhng kh«ng ®îc qu¸ møc nhÊt lµ khi liªn quan ®Õn m¸y tim phæi ngoµi c¬ thÓ, nh÷ng kü thuËt can thiÖp. + Kh¶ n¨ng vît qua nh÷ng ph¬ng ph¸p cøu ch÷a: - ThÇy thuèc ph¶i hái ngêi bÖnh cã nguyÖn väng g×? NÕu t×nh tr¹ng ngêi bÖnh bÞ suy gi¶m trÝ tuÖ, rèi lo¹n ý thøc th× ph¶i hái nh÷ng ngêi cã thÓ tr¶ lêi thay,thêng lµ nh÷ng ngêi th©n trong gia ®×nh ®îc ngêi bÖnh tin cËy nh bè, mÑ, vî, con cña hä. - Th«ng b¸o cho ngêi bÖnh biÕt ai lµ ngêi thay thÕ hä, ai lµ ngêi thùc hiÖn can thiÖp y häc, ®èi tho¹i miÖng tríc khi can thiÖp. HÇu hÕt nh÷ng ngêi bÖnh ®îc cøu ch÷a trë vÒ víi cuéc sèng, tiÕp tôc c«ng viÖc cña m×nh, ®ã lµ niÒm h¹nh phóc cao quý ®èi víi ngêi bÖnh vµ thÇy thuèc. + QuyÕt ®Þnh can thiÖp hç trî sèng: mÆc dï y häc ®· cã nhiÒu tiÕn bé kÓ c¶ tr×nh ®é thÇy thuèc vµ trang bÞ, nhng khi ngêi bÖnh ë tr¹ng th¸i nÆng, mÊt n·o th× kh¶ n¨ng cøu sèng ngêi bÖnh lµ rÊt khã kh¨n. Tríc t×nh h×nh ®ã ngêi thÇy thuèc quyÕt ®Þnh sö dông c¸c biÖn ph¸p can thiÖp: m¸y thë, kÝch thÝch t¹o nhÞp tim, tim phæi nh©n t¹o, bãp tim ngoµi lång ngùc hay trùc tiÕp cho ®Õn khi chÕt sinh vËt míi ngõng håi søc cÊp cøu. Sau ®ã trao ®æi víi ®ång nghiÖp trong nhãm tham gia cÊp cøu, trao ®æi víi ngêi trong gia ®×nh, trao ®æi víi ®¹i diÖn t«n gi¸o (nÕu cã), ®¹i diÖn c¬ quan ph¸p luËt (nÕu cã), gi¶i ®¸p nh÷ng khóc m¾c, chØ khi mäi viÖc “æn tho¶” míi ®îc tiÕn hµnh c«ng t¸c tö thi. §©y lµ ®iÒu bÊt h¹nh kh«ng thÓ tr¸nh ®îc ®èi víi ngêi bÖnh vµ thÇy thuèc. Nhng ngêi thÇy thuèc vÉn ph¶i thÓ hiÖn ®¹o ®øc trong y häc l©m sµng ®Õn cïng. Dù phßng bÖnh tËt (Prevention of disease) Môc ®Ých cña phßng bÖnh lµ kÐo dµi tuæi thä, gi¶m tØ lÖ tö vong, n©ng cao chÊt lîng cuéc sèng. CÇn sù hiÓu biÕt cña ngêi bÖnh, nhng thÇy thuèc ®ãng vai trß quan träng: gi¸o dôc, ®iÒu trÞ. kh¸m sµng läc...
Phßng bÖnh ®îc chia ra dù phßng tiªn ph¸t (cÊp 1) ®Ó tr¸nh c¸c nguyªn nh©n vµ nguy c¬ g©y bÖnh, dù phßng thø ph¸t (cÊp 2): khi ®· cã bÖnh tr¸nh t¸i ph¸t vµ biÕn chøng cña bÖnh. 1. Dù phßng tiªn ph¸t (dù phßng cÊp 1). 1.1. C¸c yÕu tè nguy c¬: + Thuèc l¸: mçi n¨m 400.000 tö vong do hót thuèc, tiªu tèn 50 tû ®« la nhÊt lµ bÖnh phæi phÕ qu¶n, ung th. Mét sè bÖnh liªn quan ®Õn thuèc l¸ khi ngõng hót 70 - 90% khái bÖnh. Nguyªn nh©n tö vong ®îc tæng kÕt nh sau: Sè íc lîng tö Tû lÖ % tö vong Nguyªn nh©n vong trong n¨m chung Thuèc l¸ 400.000 19 ChÕ ®é ¨n 300.000 14 Uèng rîu 100.000 5 NhiÔm trïng 90.000 4 NhiÔm ®éc 60.000 3 Báng 35.000 2 BÖnh l©y theo t×nh 30.000 1 dôc Tai n¹n giao th«ng 25.000 1 Do dïng thuèc 20.000
c¬ bÖnh tim vµnh, ®¸i th¸o ®êng, rèi lo¹n lipÝt m¸u, t¨ng huyÕt ¸p, kho¶ng 20 - 30% ngêi Mü thõa c©n (khi vît qu¸ 20% so víi chØ sè BMI ®îc phÐp), v× vËy ph¶i khèng chÕ chÕ ®é ¨n nh lipit vµ muèi (¨n mÆn), t¨ng rau, qu¶, bæ sung vitamin E, C. + Rîu vµ thuèc: Tö vong do rîu ë Mü kho¶ng 100.000 ngêi/n¨m, nh÷ng thuèc cã ®éc tÝnh, t¸c dông ngo¹i ý, nhÊt lµ thuèc g©y nghiÖn methadone, heroin... + Ho¹t ®éng thÓ lùc: §îc tÝnh ®i bé 30 phót mçi tuÇn 3 - 5 lÇn ®· gi¶m ®îc 35% bÖnh m¹ch vµnh, u viÖt h¬n lµ ch¬ng tr×nh lao ®éng vµ tËp hîp lý, tr¸nh qu¸ t¶i (g¾ng søc l¹i lµ nguy c¬ kh«ng cã lîi). + T×nh dôc: g©y nhiÔm khuÈn, thai nghÐn, uèng thuèc ngõa thai lµ nh÷ng nguy c¬ ®¸ng chó ý. + M«i trêng: nhiÒu yÕu tè t¸c déng ®Õn søc kháe: ho¹t ®éng thÓ lùc, sinh lý, x· héi, nghÒ nghiÖp, m«i trêng, thãi quen ¨n uèng, nhiÔm trïng, chÊt ®éc c«ng nghiÖp. Ung th da t¸c ®éng chñ yÕu lµ do ¸nh n¾ng mÆt trêi, ung th phæi díi t¸c ®éng hót thuèc l¸, khÝ CO, khÝ gas... tai n¹n ®éng c¬ (xe m¸y, « t«...) chiÕm tíi 30 - 40% tö vong chung. + Gi¶m miÔn dÞch: 70.000 ngêi tö vong/n¨m do nhiÔm trïng phæi, viªm gan B. + Phßng bÖnh b»ng thuèc: dïng c¸c thuèc phßng bÖnh tim m¹ch, ung th, lo·ng x¬ng sau phßng l¹i bÞ bÖnh loÐt d¹ dµy vµ tö vong do loÐt, phô n÷ dïng hormon thay thÕ g©y t¨ng tû lÖ ung th vó, tö cung. 2. Dù phßng cÊp 2 (thø ph¸t). - Sµng läc: thùc hiÖn kh¸m, xÐt nghiÖm sµng läc trong céng ®ång, x¸c ®Þnh sím c¸c bÖnh ®Ó ®iÒu trÞ - Tuyªn truyÒn søc kháe céng ®ång Tæ chøc nh÷ng buæi nãi chuyÖn vÒ dù phßng trong céng ®ång gióp n©ng cao ý thøc phßng bÖnh cÊp 1, cÊp 2.
¶nh hëng cña m«i trêng vµ ®Þa d M«i trêng ®Õn bÖnh néi khoa (The influence of environment and geographical environment on internal disease) Qu¸ tr×nh sèng t¹i gia ®×nh, ®Þa ®iÓm lµm viÖc khi cã ¶nh hëng ®Õn bÖnh tËt, ngêi thÇy thuèc ph¶i biÕt míi n©ng cao ®îc hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ. §©y lµ vÊn ®Ò lín cña søc khoÎ céng ®ång. 1. Ngêi bÖnh cã nguyªn nh©n g©y bÖnh do ho¸ chÊt vµ m«i trêng t¸c ®éng. NhiÖt ®é, ¸p suÊt, ion, tia x¹... lµ nh÷ng chÊt ®éc (toxine) vµ nhiÔm ®éc (toxic) nguy h¹i nh: hót thuèc l¸, uèng rîu, kÐm dinh dìng, nhiÔm khuÈn... * BÖnh sö vÒ yÕu tè m«i trêng vµ ®Þa d: §iÒu tra th«ng qua: + Nh÷ng c©u hái sµng läc: - Héi chøng chñ yÕu lµ bÖnh sö: . C¶m thÊy g× khi lµm viÖc? . Søc khoÎ liªn quan nh thÕ nµo ®Õn c«ng viÖc vµ khi ë nhµ? . Khi nµo triÖu chøng t¸i diÔn khi lµm viÖc ë nhµ? - KiÓm tra sù hiÓu biÕt: hiÓu biÕt nh thÕ nµo? ¶nh hëng tíi søc khoÎ khi: hót thuèc, ho¸ chÊt, tia x¹, tiÕng ån... + Nh÷ng c©u hái t×m hiÓu yÕu tè t¸c ®éng: - NghÒ nghiÖp: tªn, d¹ng c«ng nghiÖp, thêi gian lµm viÖc. - T¸c ®éng lªn c¬ thÓ: hÝt khãi thuèc, ho¸ chÊt... - Trong gia ®×nh cã ai ë t×nh tr¹ng søc khoÎ t¬ng tù. - Nh÷ng biÓu hiÖn kh¸c ngoµi triÖu chøng bÖnh chñ yÕu. - KÕt luËn l©m sµng. Nh÷ng vÊn ®Ò trªn ph¶i ®îc héi ®ång bÖnh nghÒ nghiÖp thÈm ®Þnh. * §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng t¸c ®éng nguy h¹i cña ho¸ chÊt vµ m«i trêng: Nh÷ng c¬ quan, tæ chøc y häc, x· héi, m«i trêng... dùa vµo l©m sµng, xÐt
nghiÖm... ®¸nh gi¸ kÕt luËn vÒ nguy h¹i cña ho¸ chÊt vµ m«i trêng. * Nh÷ng bÖnh chÞu t¸c ®éng cao cña ho¸ chÊt vµ m«i trêng: + BÖnh c¬ quan h« hÊp: hót thuèc l¸, ngêi giµ dÔ bÞ hen phÕ qu¶n, viªm phÕ qu¶n, COPD, nhiÔm khuÈn. + Ung th: da, phæi, mòi, xoang, gan, x¬ng, bµng quang. + BÖnh ®éng m¹ch vµnh: do t¸c ®éng CO vµ ph¸t triÓn m¶ng v÷a x¬ ®éng m¹ch khi hót thuèc. + Viªm gan m¹n tÝnh: hËu qu¶ cña viªm gan virus; rîu; nhiÔm ®éc g©y tæn th¬ng gan do tetrachlorid, methylene, kepone, kim lo¹i nÆng (As)... + BÖnh thËn: viªm thËn m¹n, suy thËn... + ThÇn kinh ngo¹i vi: nh÷ng kim lo¹i nÆng vµ yÕu tè m«i trêng g©y tæn th¬ng thÇn kinh ngo¹i vi nhÊt lµ chi trªn g©y c¸c héi chøng nh ®êng hÇm cæ tay... + Héi chøng thÇn kinh t©m thÇn: mÖt mái kÐo dµi, gi¶m trÝ nhí, thiÕu tËp trung, rèi lo¹n c¶m xóc, sa sót trÝ tuÖ... do Hg, As, Mg++, CO... + MiÔn dÞch, tù miÔn, t¨ng c¶m miÔn dÞch: t¨ng nguy c¬ bÞ u, nhiÔm khuÈn... * Nh÷ng dÊu Ên sinh häc. 2. §iÒu trÞ nh÷ng ngêi bÖnh cã liªn quan ®Õn yÕu tè nguy h¹i. CÇn cè g¾ng lo¹i trõ vµ cè g¾ng h¹n chÕ nh÷ng yÕu tè nguy h¹i, ®Ò nghÞ c¸c Héi NghÒ nghiÖp vµ ChÝnh phñ can thiÖp. 3. Gi¶m thiÓu t¸c ®éng. Nh÷ng biÖn ph¸p h¹n chÕ t¸c ®éng cña ho¸ chÊt, m«i trêng lªn t×nh tr¹ng søc khoÎ con ngêi cÇn ®îc triÓn khai tÝch cùc, chñ ®éng tõ ngêi bÖnh ®Õn c¸c tæ chøc c¬ quan, x· héi, chÝnh quyÒn... míi hy väng h¹n chÕ t¸c h¹i do ho¸ chÊt m«i trêng. Mét sè bÖnh liªn quan ®Õn ho¸ chÊt vµ ®Þa ph¬ng.
BÖnh Hay gÆp ë c¸c ®Þa ph¬ng BÖnh giun chØ Nam §Þnh, Th¸i B×nh BÖnh tuyÕn gi¸p thiÕu iod T©y B¾c, ViÖt B¾c, ®¶o xa BÖnh bôi phæi C«ng nh©n khai th¸c ®¸, than. Qu¶ng Ninh vµ mét sè ®Þa ph¬ng kh¸c cã nghÒ nµy. BÖnh rung sãc, tiÕng ån C«ng nh©n khoan, lµm ®êng, nhµ m¸y c¬ khÝ... NhiÔm ch× (Pb) C«ng nh©n s¶n xuÊt Acqui Gi¶m b¹ch cÇu vµ thiÕu m¸u C«ng nh©n khai th¸c ®Êt hiÕm (®Êt cã do chiÕu x¹ chøa chÊt phãng x¹) BÖnh do sãng siªu cao tÇn Tªn löa, ra®a... Suy gi¶m trÝ tuÖ C«ng t¸c biÖt lËp thêi gian dµi BÖnh ¸p suÊt cao Thî lÆn BÖnh gi¶m ¸p suÊt Ngêi ë ®é cao, kh«ng qu©n Søc khoÎ phô n÷ (Women’s health) Nh÷ng n¨m gÇn ®©y vÊn ®Ò søc khoÎ phô n÷ ®îc chó ý nhiÒu h¬n, cã sù kh¸c biÖt vÒ bÖnh tËt, tû lÖ sèng, tû lÖ tö vong gi÷a nam vµ n÷. 1. Tû lÖ sèng, tû lÖ tö vong ë n÷ giíi. + Tû lÖ sèng: ë phô n÷ cao h¬n 20-40% so víi nam giíi cïng bÞ bÖnh t¬ng tù. + Tû lÖ tö vong: tuæi thä cña n÷ cao h¬n nam giíi. T¹i Mü ®iÒu tra 1995 tuæi thä trung b×nh cña n÷ lµ 79,7 n¨m; nam giíi trung b×nh lµ 72,8 n¨m. Mét sè bÖnh ë tuæi trëng thµnh phô n÷ còng cã tû lÖ bÖnh thÊp h¬n nam giíi. §Õn tuæi 65-74 phô n÷ cã tû lÖ tö vong cao do thiÕu m¸u c¬ tim côc bé, ung th phæi, ung th vó, tai biÕn m¹ch m¸u n·o... cao 5-6 lÇn so víi nam giíi. + YÕu tè x· héi: kinh tÕ vµ x· héi thÊp kÐm ngêi bÞ ¶nh hëng nhiÒu nhÊt lµ phô n÷, trong gia ®×nh phô n÷ lu«n chÞu nh÷ng g¸nh nÆng ®èi víi søc khoÎ:
®Î, nu«i con, viÖc néi trî, vÉn ph¶i lµm viÖc...nhÊt lµ nh÷ng chÕ ®é x· héi cha ®îc b×nh ®¼ng vÒ giíi, kh«ng ®îc u tiªn trong mét sè chÕ ®é sèng nh nghØ viÖc khi sinh ®Î, b¶o hiÓm... + YÕu tè sinh häc: tõ 40 tuæi trë lªn, estrogen ë hÇu hÕt phô n÷ b¾t ®Çu gi¶m, kh«ng cßn b¶o vÖ tríc bÖnh thiÕu m¸u c¬ tim. 2. Dù phßng. CÇn ®Þnh kú kh¸m sµng läc cho phô n÷ ®Ó cã biÖn ph¸p dù phßng thÝch hîp. Lo¹i trõ thuèc l¸, rîu, bæ sung hormon, vitamin... Sµng läc bÖnh thiªn ®Çu thèng ë n÷ > 40-50 tuæi ®Õn 70 tuæi. Sµng läc c¸c bÖnh lång ngùc, cæ. KiÓm so¸t t×nh dôc tõ 18-65 tuæi. KiÓm so¸t ung th ®¹i trµng. KiÓm so¸t: thuèc l¸, ®au ngùc, nhåi m¸u c¬ tim, rèi lo¹n lipid m¸u. Sau m¹n kinh: bæ sung hormon sÏ gi¶m 40-50% bÖnh thiÕu m¸u c¬ tim, bæ sung canxi tr¸nh g·y x¬ng, xÑp ®èt sèng do lo·ng x¬ng, bæ sung vitamin... + BÖnh tim thiÕu m¸u côc bé. Phô n÷ trÎ Ýt bÞ bªnh nµy h¬n so víi nam giíi, nhng tuæi 35-85 ë Mü cã 250.000 phô n÷ bÞ bÖnh thiÕu m¸u côc bé c¬ tim; tû lÖ n÷ bÞ rèi lo¹n lipid, bÐo thÊp h¬n nam; n÷ giíi Ýt cã nh÷ng nguy c¬ nh: t¨ng huyÕt ¸p, ®¸i th¸o ®êng, l¹i cã nh÷ng yÕu tè b¶o vÖ nh esttrogen, nång ®é HDL cao h¬n nam; khi cã héi chøng ®au ngùc ë n÷ mµ khi tiÕn hµnh nghiÖm ph¸p g¾ng søc tû lÖ (+) còng thÊp h¬n ë nam giíi. Khi ®iÒu tra c¸c biÖn ph¸p chèng ®«ng ë n÷ cã tû lÖ ch¶y m¸u cao h¬n nam giíi. Khi nong ®éng m¹ch vµnh vµ phÉu thuËt b¾c cÇu nèi thêi gian t¸i hÑp dµi h¬n ë nam giíi. + T¨ng huyÕt ¸p: ë phô n÷ hay gÆp t¨ng huyÕt ¸p (THA) do hÑp x¬ ho¸ ®éng m¹ch thËn h¬n ë nam,THA thø ph¸t ë n÷ còng hay gÆp h¬n ë nam, ®iÒu trÞ THA ë n÷ Ýt kh¸ng trÞ, khi bÞ nhåi m¸u c¬ tim ë n÷ giíi cã tû lÖ sèc cao h¬n nam, n÷ cao tuæi hay bÞ THA ®¬n ®éc t©m thu h¬n nam, nh÷ng phô n÷ dïng thuèc chèng thai cã tû lÖ THA cao h¬n. + BÖnh trung gian miÔn dÞch nh viªm khíp d¹ng thÊp, lupus, x¬ cøng b×, Basedow, viªm tuyÕn gi¸p hay gÆp ë n÷ h¬n ë nam. + Lo·ng x¬ng: sau m¹n kinh tû lÖ lo·ng x¬ng ë n÷ còng cao. + Rèi lo¹n t©m thÇn: mÖt mái, biÕng ¨n, suy gi¶m trÝ tuÖ tû lÖ cao h¬n nam. + L¹m dông rîu: kho¶ng 1/3 phô n÷ Mü uèng rîu, nång ®é rîu trong m¸u lu«n cao h¬n ë nam, tû lÖ tö vong do rîu ë n÷ cao h¬n nam, nh÷ng phô n÷ cã thai l¹m dông rîu g©y ®éc thai nghÐn. + NhiÔm virus suy gi¶m miÔn dÞch ë ngêi: ë Mü 20.000 phô n÷ bÞ AIDS,
80.000-140.000 phô n÷ nhiÔm HIV, thêng bÞ bÖnh nÊm vµ Kaposi sarcoma. + B¹o lùc chèng phô n÷: §©y lµ vÊn ®Ò ®¹o ®øc x· héi phô n÷ ph¶i g¸nh chÞu b¹o lùc vÒ: t×nh dôc c- ìng bøc, ®¸nh ®Ëp, h·m h¹i, h×nh sù... lµm ¶nh hëng tíi trÝ tuÖ, ®Çu ®éc. 3. Nghiªn cøu søc khoÎ phô n÷. + Nghiªn cøu dù phßng: Cã nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®îc nghiªn cøu ®Ó phßng bÖnh cho phô n÷ nh ung th ngùc, thiÕu m¸u côc bé c¬ tim, ®ét qôy, ®¸i th¸o ®êng, g·y x¬ng, hót thuèc, lao ®éng thÓ lùc, chÕ ®é ¨n... bæ sung estrogen sau m¹n kinh. + Thuèc ®iÒu trÞ: Nghiªn cøu c¸c lo¹i thuèc ®Æc thï ®Ó ®iÒu trÞ c¸c bÖnh ë phô n÷. Hµng n¨m ë Hoa Kú ®· chi tíi 30 tû ®« la cho nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt thuèc cho phô n÷. + Thµnh lËp c¸c hiÖp héi phô n÷ gióp ®ì lÉn nhau. §Èy m¹nh c«ng t¸c tËp thÓ, x· héi ®èi víi ch¨m sãc søc khoÎ phô n÷. Y häc vµ løa tuæi (Medicine and age) 1. Nh÷ng vÊn ®Ò søc khoÎ tuæi trëng thµnh (Adolescent health problems). 1.1. Tuæi trëng thµnh (Adolescent): lµ thêi kú gi÷a trÎ em vµ ngêi lín (10 tuæi-21 tuæi), ®©y lµ thêi kú ph¸t triÓn nhanh cña c¬ thÓ, thÓ lùc, trÝ tuÖ, t©m lý... chÞu nhiÒu t¸c ®éng cña kinh tÕ, x· héi, m«i trêng. + DËy th× (puberty): díi sù ®iÒu khiÓn cña hÖ thÇn kinh trung ¬ng th«ng qua trôc díi ®åi thÞ-tuyÕn yªn-tuyÕn sinh dôc, ph¸t triÓn c¬ thÓ, hÖ c¬ x¬ng, giíi tÝnh, c¸c hormon sinh dôc ph¸t triÓn m¹nh th«ng qua t¨ng ho¹t ®éng tuyÕn thîng thËn vµ sinh dôc (buèng trøng, tinh hoµn). ë n÷ ph¸t triÓn ngùc vµ l«ng sinh dôc. N÷ dËy th× ë tuæi 11,2  1,6 n¨m; nam b¾t ®Çu dËy th× ë tuæi 11,6  1,1 n¨m. + Ph¸t triÓn chiÒu cao: trung b×nh n÷ 9,0  1,03cm/n¨m tõ 12 ®Õn 16 tuæi cao trung b×nh lµ 163 cm; ë nam 10,3  1,54cm/n¨m, tõ 14-18 tuæi cao trung b×nh chiÒu cao 177cm (cßn phô thuéc gièng nßi, chñng téc, c¸ thÓ...). + T¨ng träng lîng c¬ thÓ: giai ®o¹n n©ng träng lîng c¬ thÓ t¨ng 40%
träng lîng ë cuèi thêi kú dËy th×. + Tim-phæi: t¨ng h×nh th¸i vµ chøc n¨ng ®Ó ®¸p øng ph¸t triÓn c¬ thÓ vµ ho¹t ®éng. + Ph¸t triÓn tinh thÇn: phô thuéc gia ®×nh, x· héi, giíi tÝnh, qu¸ tr×nh gi¸o dôc... ë c¶ 3 giai ®o¹n cña tuæi trëng thµnh: Giai ®o¹n ®Çu 10-13 tuæi: h×nh thµnh c¸c kh¸i niÖm nhËn thøc . Giai ®o¹n gi÷a 14-16 tuæi: kiÓm ®Þnh thùc tÕ vÒ nhËn thøc. Giai ®o¹n cuèi 17-21 tuæi: h×nh thµnh chÝ híng cuéc sèng. + BiÕn ®æi tinh thÇn phèi hîp víi hormon sinh dôc c¶ nam giíi vµ n÷ giíi ®· cã xu híng t duy ®éc lËp; kÐm g¾n bã víi cha-mÑ lµ do t¨ng hormon androgen ë thîng thËn. + Nh÷ng biÕn ®æi cña m«i trêng, x· héi ¶nh hëng ®Õn t×nh tr¹ng søc khoÎ, nh÷ng yÕu tè quan träng lµ muèn tù do, tù chñ trong gia ®×nh, nhng l¹i cã nh÷ng g¸nh nÆng míi: c¸c bËc häc phæ th«ng, ®¹i häc, b¹n bÌ ®ång nghiÖp míi... + LuËt ph¸p cña hÇu hÕt c¸c níc yªu cÇu bè mÑ nu«i d¹y con ®Õn 18 tuæi, v× vËy gia ®×nh ®· lµ mét rµo ng¨n c¶n tõ do nhiÒu mÆt cña tuæi trëng thµnh (ch¬i bêi, häc hµnh, t×nh dôc, héi häp, ®ua tranh...) ®ã lµ nhiÖm vô cña tuæi trëng thµnh, nhng ë tuæi trëng thµnh cha ®ñ nhËn thøc ®Ó tiÕp nhËn ®óng ®¾n, v× vËy gia ®×nh vµ trêng häc vÉn ®ãng vai trß chñ yÕu trong nu«i d¹y ë tuæi trëng thµnh. 1.2. Tö vong vµ sèng sãt: + Tö vong: tû lÖ tö vong thÊp ë tuæi trëng thµnh, nhng tõ 1985 ®Õn nay tû lÖ nµy ®ang t¨ng lªn ë Mü: 10-14 tuæi: 26/100.000. 15-19 tuæi: 88/100.000. 20-24 tuæi: 110/100.000. Nguyªn nh©n tö vong hay gÆp lµ tai n¹n motor vµ nghiÖm rîu, tö vong ë nam cao h¬n n÷, da ®en cao h¬n da tr¾ng, tö vong do nguyªn nh©n tim m¹ch 1,4-4,1%, bÖnh ¸c tÝnh 3,1-5,5 ngêi/100.000 d©n tuæi 10-24. + Sèng sãt sau mét sè t×nh tr¹ng cã thÓ ë tuæi trëng thµnh. - C¬ thÓ ph¸t triÓn nhanh bÐo, lao, u x¬ng sôn, g·y x¬ng... thêng gÆp ë tuæi trëng thµnh. - Phô n÷ trÎ tuæi: . Kinh nguyÖt: ch¶y m¸u tö cung kÐo dµi do t¨ng estrogen, phô n÷ trÎ cã
thai, c¨ng th¼ng t©m lý, t¨ng träng nhanh, bÖnh m¹n tÝnh, nghiÖn, rèi lo¹n ®«ng m¸u, bÖnh tö cung, buång trøng, ©m ®¹o, chu kú kinh nguyÖt cã thÓ kÐo dµi tíi 5 n¨m. . Rong kinh: Tiªn ph¸t: do prostaglandin kÝch thÝch c¬ tö cung co bãp trong chu kú kinh nguyÖt. Thø ph¸t: do nhiÔm khuÈn c¬ quan trong khung chËu, chÊn th¬ng kÝn. ch÷a ngoµi tö cung... . BÖnh l©y theo ®êng t×nh dôc: g©y nhiÒu biÕn chøng viªm, xÈy thai, thai l¹c chç, ung th... nguyªn nh©n chñ yÕu do AIDS. - Nam giíi: viªm tinh hoµn, d·n tÜnh m¹ch mµo tinh hoµn, ung th, teo tinh hoµn, tinh hoµn l¹c chç - nhiÒu trêng hîp cÇn phÉu thuËt. 1.3. YÕu tè nguy c¬: Hay gÆp nhÊt ë tuæi trëng thµnh lµ: - L¹m dông chÊt g©y nghiÖn. - Lèi sèng: hót thuèc, uèng rîu, cê b¹c, ®ua xe vµ nhiÒu tÖ n¹n x· héi kh¸c. 1.4. Nh÷ng vÊn ®Ò trÝ lùc: Kho¶ng 10% tuæi trëng thµnh cã nh÷ng rèi lo¹n t©m lý, t©m thÇn, trÇm c¶m, t©m thÇn ph©n liÖt. + Khñng ho¶ng trÝ lùc: Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ kh«ng lµm chñ ®îc b¶n th©n do: thuèc l¸, rîu, luËt ph¸p, sèng ®¬n ®éc, ch¬ng tr×nh häc ë trêng qu¸ nÆng, c¶nh sèng trong gia ®×nh, lo vî chång, cã thai, thÊp bÐ do thiÓu s¶n sôn, lo kinh tÕ... BiÓu hiÖn chñ yÕu b»ng c¸c tr¹ng th¸i trÇm c¶m, gi¶m hy väng, gi¶m ý chÝ, phµn nµn cuéc sèng, kh«ng yªn t©m víi c«ng viÖc, rèi lo¹n t×nh dôc...nh÷ng tr- êng hîp nµy cÇn ®Õn b¸c sÜ t©m lý, t©m thÇn kh¸m vµ ®Æt ch¬ng tr×nh ®iÒu trÞ thÝch hîp hoÆc t vÊn qua ®iÖn tho¹i. + Rèi lo¹n ¨n uèng: Cã 2 tr¹ng th¸i ngîc: ¨n nhiÒu g©y bÐo ph×, qu¸ kiªng khem, ch¸n ¨n g©y thiÕu c©n ph¸t bÞ c¸c bÖnh m¹n tÝnh. 1.5. Th¨m kh¸m l©m sµng ë ngêi trëng thµnh: - BÖnh sö: tuæi trëng thµnh thêng gi÷ bÝ mËt, Ýt cëi më v× vËy t©m lý tiÕp xóc lµ rÊt quan träng, còng nh løa tuæi kh¸c cÇn hái toµn diÖn, nhng ë tuæi trëng thµnh tËp trung vµo 3 chñ ®Ò chÝnh: . Sö dông c¸c chÊt g©y nghiÖn.
. T×nh dôc. . TrÇm c¶m. - TiÒn sö: Khai th¸c c¸c bÖnh: sëi, th¬ng hµn, b¹ch cÇu, rubella, viªm gan A-B. - Kh¸m bÖnh: c¨n cø vµo t×nh tr¹ng cô thÓ mµ tËp trung kh¸m thùc thÓ vµ ®a ra c¸c xÐt nghiÖm cÇn thiÕt. 2. Y häc tuæi giµ. 2.1. Sinh häc cña løa tuæi: hiÖn nay hÇu hÕt tuæi sèng vît qu¸ 65. - Tuæi giµ t¨ng sù cÊu tróc bÊt thêng cña chromosome, ADN, ty l¹p thÓ tÕ bµo vµ nhiÒu thµnh phÇn kh¸c, nªn nhiÒu protein ®îc tæng hîp còng biÕn ®æi cÊu tróc. - Tuæi giµ gi¶m kh¶ n¨ng thÝch øng víi m«i trêng vµ c¸c yÕu tè nguy c¬. Gi¶m kh¶ n¨ng t¹o c¸c tÕ bµo cã thÈm quyÒn miÔn dÞch vµ kh¸ng thÓ ®Æc hiÖu. - Gi¶m nhu cÇu n¨ng lîng cung cÊp, cÇn bæ sung thªm vitamin, chèng chÊt thõa «xy ho¸ (anti oxydance). 2.2. Nguyªn lý cña y häc tuæi giµ. Qu¸ tr×nh bÖnh lý ë tuæi giµ cã nh÷ng nguyªn lý riªng: - TÝnh riªng biÖt cña tõng ngêi kh¸c nhau: . BiÓu hiÖn bÖnh nÆng v× h×nh th¸i vµ chøc n¨ng cña c¸c c¬ quan ®· suy gi¶m do tuæi. . Løa tuæi giµ ®· chÞu t¸c ®éng kÐo dµi cña nhiÒu nguy c¬: t¨ng huyÕt ¸p, hót thuèc, chÊt g©y nghiÖn. . BÖnh nÆng v× rèi lo¹n cÇm-®«ng m¸u. Thêi gian kÐo dµi cuéc sèng cña ngêi giµ còng phô thuéc vµo løa tuæi: 65 tuæi cã thÓ sèng kÐo dµi thªm  17 n¨m. 75 tuæi cã thÓ sèng kÐo dµi thªm  11 n¨m. 85 tuæi cã thÓ sèng kÐo dµi thªm  6 n¨m. 90 tuæi cã thÓ sèng kÐo dµi thªm  4 n¨m. 100 tuæi cã thÓ sèng kÐo dµi thªm  2 n¨m. Nh÷ng ngêi 80 tuæi cã 35% kh«ng tù lµm ®îc nh÷ng viÖc phôc vô m×nh hµng ngµy, 20% cÇn ch¨m sãc y tÕ t¹i nhµ, cÇn ngêi phôc vô. - BiÓu hiÖn bÖnh ë ngêi giµ còng kh¸c ngêi trÎ, vÝ dô khi ngêi giµ cã héi chøng cêng chøc n¨ng tuyÕn gi¸p triÖu chøng sau ®©y nÆng h¬n ngêi trÎ: run ®Çu chi, rung nhÜ, trÇm c¶m, ngÊt, yÕu c¬... - BiÕn chøng cña bÖnh còng nÆng h¬n v× ®· bÞ héi chøng t¾c niÖu do ph× ®¹i
tiÒn liÖt tuyÕn, h«n mª t¨ng ¸p lùc thÈm thÊu xÈy ra sím vµ nÆng khi glucose m¸u cha qu¸ cao, t¸c dông ngo¹i ý xÈy ra sím khi míi ®iÒu trÞ lîi tiÓu liÒu thÊp. - Rèi lo¹n ®«ng cÇm m¸u nÆng. - Hay gÆp c¸c bÖnh: nhiÔm khuÈn, ngo¹i t©m thu thÊt, g·y x¬ng, gi¶m dung n¹p glucose, rèi lo¹n co bãp bµng quang. - Mçi héi chøng bÖnh ë ngêi giµ do nhiÒu nguyªn nh©n nh: sèt, thiÕu m¸u, t¾c ®éng m¹ch ®¸y m¾t, tiÕng thæi ë tim, gi¶m ph¶n x¹, t¾c mì, x¬ v«i ho¸ van ®éng m¹ch chñ, nhiÔm virus... - T¸c dông ngo¹i ý hay gÆp khi dïng c¸c thuèc ®iÒu trÞ: t¨ng huyÕt ¸p, thiÕu m¸u côc bé c¬ tim, lo·ng x¬ng... 2.3. §iÒu trÞ bÖnh ngêi giµ: TËp trung ®iÒu trÞ nh÷ng bÖnh ngêi giµ hay m¾c nh: - Suy gi¶m trÝ tuÖ. - TrÇm c¶m. - T¾c ®êng niÖu. - BiÕn chøng cña bÊt ®éng. 2.4. Dù phßng: - Dù phßng ®ét qôy ë ngêi cã t¨ng huyÕt ¸p. - Rèi lo¹n chøc n¨ng tim. - Suy thËn. - G·y x¬ng do lo·ng x¬ng, xÑp ®èt sèng. - NhiÔm khuÈn. Tãm l¹i: Khi c¬ thÓ vît qua ®îc tuæi thiÕu niªn, tuæi trëng thµnh th× tuæi giµ l¹i ®Õn. Tuæi giµ thuéc giai ®o¹n 3 cña cuéc sèng, c¸c tÕ bµo c¬ thÓ sÏ chÕt theo ch- ¬ng tr×nh, lµm cho søc khoÎ suy gi¶m dÇn cho ®Õn tö vong. NÕu ë tuæi giµ l¹i bÞ bÖnh nµo ®ã sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh trªn "Sinh-L·o-BÖnh- Tö". V× vËy y häc cÇn cã nh÷ng biªn ph¸p dù phßng, chÈn ®o¸n, ®iÒu trÞ sím. KÕt hîp víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi míi hy väng n©ng cao søc khoÎ, cã nghÜa lµ n©ng cao tuæi thä cña con ngêi.
®iÒu trÞ vµ Ch¨m sãc ngêi bÖnh néi khoa (Patient care in internal medicine) BÖnh néi khoa cã yªu cÇu ch¨m sãc riªng, phô thuéc tõng ngêi bÖnh, chñ ®Ò nµy chØ nªu nh÷ng biÖn ph¸p chung øng dông trong thùc hµnh. 1. Môc ®Ých ®iÒu trÞ t¹i bÖnh viÖn. * Môc ®Ých vµo viÖn: do ngêi bÖnh vµ thÇy thuèc quyÕt ®Þnh tríc t×nh tr¹ng bÖnh tËt * Néi dung vµ tæ chøc ngêi bÖnh vµo viÖn: - §ãn tiÕp vµo viÖn . - ChÈn ®o¸n vµ ®iÒu dìng bÖnh. - §iÒu kiÖn cña ngêi bÖnh. - Nh÷ng biÓu hiÖn sèng (nhiÖt ®é, nhÞp tim, nhÞp thë, huyÕt ¸p) cÇn hÕt søc chó ý khi bÖnh nÆng cã: . HA t©m thu < 90 mmHg . NhÞp thë < 10 ck/phót . NhÞp tim < 60 ck/phót . NhiÖt ®é  38,50 C - H¹n chÕ ho¹t ®éng do bÖnh nh liÖt nöa ngêi. - DÞ øng, nh¹y c¶m víi nh÷ng lo¹i thuèc tríc ®©y ®· dïng. - Dông cô ®iÒu dìng (vÝ dô èng th«ng Foley, dÉn lu, vÕt th¬ng...). - ChÕ ®é ¨n theo t×nh tr¹ng bÖnh. - DÞch truyÒn tÜnh m¹ch. - Thuèc g©y nghiÖn, gi¶m ®au. - Thuèc, liÒu, c¸ch dïng. - XÐt nghiÖm cËn l©m sµng vµ X quang. * Thêng xuyªn ®¸nh gi¸ l¹i t×nh tr¹ng ngêi bÖnh (th¨m kh¸m hµng ngµy).
* Dù phßng nghÏn t¾c tÜnh m¹ch: ë nh÷ng ngêi bÖnh tuæi cao, chÊn th- ¬ng, bÊt ®éng kÐo dµi (sau phÉu thuËt, ®ét quþ, liÖt nöa ngêi), bÐo, suy tim, bÖnh ¸c tÝnh, cã thai, thiÕu hôt yÕu tè ®«ng m¸u. CÇn lùa chän: Thuèc dù phßng dïng heparin träng lîng ph©n tö thÊp, uèng thuèc chèng ®«ng, tõng ®ît dù phßng viªm phæi. * Lùa chän thuèc ®iÒu trÞ theo tõng bÖnh kh¸c nhau. * Nh÷ng nguyªn nh©n do thuèc g©y ra tríc ®©y cÇn tr¸nh: co giËt, suy gi¶m trÝ tuÖ, ngÊt, h¹ huyÕt ¸p t thÕ... * Thay ®æi kÕ ho¹ch ®iÒu trÞ sau mét liÖu tr×nh kh«ng ®¹t kÕt qu¶. * Lùa chän thuèc ®iÒu trÞ: tríc khi kª ®¬n cÇn chän thuèc sao cho h¹n chÕ t¸c dông ngo¹i ý: - Khai th¸c kü bÖnh sö. - Sè thuèc dïng ®iÒu trÞ: cÇn h¹n chÕ tèi thiÓu - Quan t©m t¬ng t¸c thuèc. - ChuyÓn hãa cña thuèc (®éc gan, thËn). - Theo dâi thêng xuyªn ph¶n øng thuèc ®Ó kÞp thêi xö trÝ sím... Kª ®¬n thuèc: u tiªn c¸c thuèc ®iÒu trÞ ®Æc hiÖu, kh«ng kª ®¬n "bao v©y" bÖnh. * LoÐt: Nh÷ng ngêi bÖnh bÊt ®éng l©u ngµy. - Dù phßng: ch¨m sãc da vµ can thiÖp sím ngay tõ khi cã bÇm tÝm da. - §iÒu trÞ loÐt: nhÊt lµ loÐt ®· cã nhiÔm khuÈn. 2. Ch¨m sãc ®iÒu trÞ t¹i bÖnh viÖn nh÷ng bÖnh cÊp tÝnh. * §au ngùc nÆng: do nhåi m¸u c¬ tim, bãc t¸ch ®éng m¹ch chñ, t¾c ®éng m¹ch phæi... Hái bÖnh sö vµ kh¸m kü lìng sau ®ã thë 02 chôp X quang ngùc, ®iÖn tim. NÕu cã thiÕu m¸u côc bé c¬ tim th× cho thuèc gi¶m ®au kÕt hîp thuèc d·n ®éng m¹ch vµnh tim. NÕu do viªm x¬ng sôn sên th× dïng thuèc gi¶m ®au chèng viªm nhãm nonsteroide...
* Khã thë: thêng do bÖnh tim, phæi, nhiÔm khuÈn... thë 0 2 chôp X quang lång ngùc. §iÒu trÞ theo nguyªn nh©n g©y khã thë kÕt hîp víi thuèc d·n phÕ qu¶n. * C¬n t¨ng huyÕt ¸p kÞch ph¸t: dïng thuèc ®a huyÕt ¸p vÒ b×nh thêng. * Sèt: cã nhiÒu nguyªn nh©n, cÆp nhiÖt ®é lìi, trùc trµng ®Ó x¸c ®Þnh sau ®ã: . Dïng thuèc h¹ sèt (aspirin). . H¹ nhiÖt b»ng ñ níc l¹nh, chêm ®¸. . Cho kh¸ng sinh nÕu lµ nhiÔm trïng. * §au: X¸c ®Þnh ®au cÊp, m¹n, ®au thÇn kinh; sau ®ã chän ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ. - Acetaminophen: cã t¸c dông gi¶m ®au h¹ sèt, nhng kh«ng cã t¸c dông chèng viªm vµ øc chÕ ngng tËp tiÓu cÇu liÒu 0,325-1,00 cho c¸ch 4-6 giê (tèi ®a kh«ng qu¸ 4g/ngµy). T¸c dông ngo¹i ý: ®éc d¹ dµy, gan (g©y ho¹i tö gan vµ tö vong). - Aspirin: chèng ®au, h¹ sèt, chèng viªm. - Nhãm kh«ng steroid: chèng ®au, h¹ sèt, chèng viªm: ketorolac. - øc chÕ COX 2 (cyclo oxygenase - 2): celecoxib, rofecoxib. - Opiloid gi¶m ®au. Nh÷ng thuèc trªn ®©y cÇn ph¶i chän thuèc, lùa chän liÒu, t¬ng t¸c thuèc, nÕu dïng kÐo dµi g©y phô thuéc thuèc, tai biÕn ch¶y m¸u tiªu hãa... mét sè thuèc dïng trong l©m sµng: . Codeine phèi hîp víi aspirin hoÆc acetaminophen 10 -15 mg uèng c¸ch 4- 6 giê. . Oxycodone vµ propoxyphene phèi hîp aspirin hoÆc acetaminophen (50mg/325mg uèng). . Morphine sulfate. . Meperidine. . Methadone. . Hydromorphine.
. Fentanyl . Hçn hîp thuèc: kÕt hîp c¸c thuèc trªn * Suy gi¶m trÝ tuÖ: c¨n cø møc ®é ®Ó lùa chän thuèc nh: . Haloperidol 1 - 5 mg/uèng (cã c¶ d¹ng tiªm b¾p c¬, tÜnh m¹ch). . Lorazepam. *MÖt mái kÐm ¨n kÐo dµi: . Benzodiazepines. . Trazodone. . Zolpidem. . Zaleplon. * TrÇm c¶m (xem c¸c chuyªn môc). * N«n, buån n«n, ®i láng, t¸o bãn. * Ban da. 3. §iÒu trÞ néi khoa tríc phÉu thuËt. 3.1. §¸nh gi¸ t×nh tr¹ng tim m¹ch: qua 7 bíc sau ®©y: . Bíc 1: PhÉu thuËt cÊp cøu bÖnh g×? . Bíc 2: BÖnh nh©n ®· can thiÖp vµnh qu¸ 5 n¨m cha. . Bíc 3: BÖnh nh©n ®· can thiÖp vµnh trong vßng 2 n¨m gÇn ®©y. . Bíc 4: BÖnh nh©n cã héi chøng ®au ngùc kh«ng æn ®Þnh hay kh«ng? . Bíc 5: BÖnh nh©n cã nh÷ng nguy c¬ g×? . Bíc 6: Nguy c¬ nµo ¶nh hëng chøc n¨ng c¬ quan? . Bíc 7: NÕu kh«ng phÉu thuËt th× nguy c¬ tíi cuéc sèng nh thÕ nµo? * Kh¸m thùc thÓ. * XÐt nghiÖm chung. * C¸c thö nghiÖm chøc n¨ng tim m¹ch. * Nh÷ng bÖnh tim tríc phÉu thuËt: