Giáo trình Dung sai lắp ghép và đo lường kỹ thuật (Nghề: Công nghệ ô tô - Trình độ: Cao đẳng) - Trường CĐ Cơ điện-Xây dựng và Nông lâm Trung bộ

Chia sẻ: Dangnhuy08 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:61

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Dung sai lắp ghép và đo lường kỹ thuật được biên soạn với mục tiêu nhằm giúp sinh viên nêu và giải thích được hệ thống dung sai lắp ghép của TCVN; trình bày đầy đủ các khái niệm, đặc điểm, ký hiệu của các mối lắp; trình bày đầy đủ công dụng, cấu tạo, nguyên lý, phương pháp sử dụng và bảo quản các loại dụng cụ đo thường dụng. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Dung sai lắp ghép và đo lường kỹ thuật (Nghề: Công nghệ ô tô - Trình độ: Cao đẳng) - Trường CĐ Cơ điện-Xây dựng và Nông lâm Trung bộ

CHƢƠNG TRÌNH MÔN HỌC Tên môn học: Dung sai lắp ghép và đo lƣờng kỹ thuật Mã môn học: MH 10 Thời gian thực hiện môn học: 30 giờ; (Lý thuyết: 20 giờ; Thực hành, thí nghiệm, thảo luận, bài tập: 8 giờ; Kiểm tra: 2giờ) I. Vị trí, tính chất của môn học: - Vị trí: Môn học đƣợc bố trí giảng dạy song song với các môn học/ mô đun sau: MH 08, MH 09, MH 12, MĐ13, MĐ 14. - Tính chất: Là môn học kỹ thuật cơ sở bắt buộc. II. Mục tiêu môn học: -Về kiến thức + Nêu và giải thích đƣợc hệ thống dung sai lắp ghép của TCVN + Trình bày đầy đủ các khái niệm, đặc điểm, ký hiệu của các mối lắp + Trình bày đầy đủ công dụng, cấu tạo, nguyên lý, phƣơng pháp s dụng và bảo quản các loại dụng cụ đo thƣờng d ng -Về kỹ năng + Đo, đọc chính ác kích thƣớc và kiểm tra đƣợc độ không song song, không vuông g c, không đ ng trục, không tr n, độ nhám đảm bảo chất lƣợng sản ph m b ng các dụng cụ đo kiểm thƣờng d ng trong ngành cơ khí chế tạo + Chuyển hoá đƣợc các ký hiệu dung sai thành các trị số gia công tƣơng ứng + Thao tác s dụng các loại dụng cụ đo đúng yêu cầu kỹ thuật + S dụng đúng các dụng cụ, thiết bị đo đảm bảo đúng chính ác và an toàn -Về năng lực tự chủ và tự chịu trách nhiệm + Tuân thủ đúng quy định, quy phạm về dung sai và kỹ thuật đo + Rèn luyện tác phong làm việc nghiêm túc, c n thận. III. Nội dung môn học: 1. Nội dung tổng quát và phân phối thời gian: Thời gian (giờ) Số Thực Kiểm tra Tên chƣơng mục Tổng Lý TT hành/ số thuyết Bài tập Chƣơng 1: Các khái niệm về hệ thống dung sai lắp ghép 8 8 0 0 1.Các khái niệm cơ bản về dung sai lắp 1 ghép 3 3 0 0 2.Hệ thống dung sai lắp ghép bề mặt trơn 3 3 0 0 3.Dung sai hình dạng, vị trí và độ nhám bề mặt 2 2 0 0 2 Chƣơng 2: Hệ thống dung sai lắp ghép 7 6 0 1 1.Dung sai kích thƣớc và lắp ghép các mối 2 2 0 0 1
ghép thông dụng 2.Dung sai kích thƣớc và lắp ghép các mối ghép ren 2 2 0 0 3.Dung sai truyền động bánh răng 3 2 0 1 Chƣơng 3: Dụng cụ đo thông dụng trong cơ khí 15 6 8 1 1.Cơ sở đo lƣờng kỹ thuật 1 1 0 0 3 2.Căn mẫu 2 1 1 0 3.Thƣớc cặp 3 1 2 0 4.Pan me 3 1 2 0 5.Đ ng h so 3 1 2 0 6.Dụng cụ đo g c 3 1 1 1 Tổng cộng 30 20 8 2 2. Nội dung chi tiết: Chƣơng 1: Các khái niệm về hệ thống dung sai lắp ghép Thời gian : 8 giờ Mục tiêu: - Trình bày đầy đủ kích thƣớc danh ngh a, kích thƣớc thực, kích thƣớc giới hạn, dung sai chi tiết, dung sai lắp ghép - Trình bày r đặc điểm của các kiểu lắp ghép: Lắp l ng - Lắp chặt - lắp trung gian - Trình bày đầy đủ các quy định về lắp ghép theo hệ thống l và hệ thống trục, hai dãy sai lệch cơ bản của l và trục các lắp ghép tiêu chu n - V đúng sơ đ phân bố miền dung sai theo hệ thống l và hệ thống trục và ác định đƣợc các đặc tính của lắp ghép khi cho một lắp ghép - ác định đựợc phạm vi phân tán kích thƣớc của trục và l để điều ch nh dụng cụ cắt và kiểm tra kích thƣớc gia công - Giải thích đúng các dạng sai lệch về hình dạng, sai lệch vị trí bề mặt đƣợc ghi trên bản v gia công - Biểu di n và giải thích đúng các ký hiệu độ nhám trên bản v gia công - Tuân thủ đúng quy định, quy phạm về dung sai và kỹ thuật đo. Nội dung: 1. Các khái niệm cơ bản về dung sai lắp ghép 1.1. Tính đổi lẫn chức năng trong ngành cơ khí chế tạo 1.2. Kích thƣớc, sai lệch giới hạn, dung sai 1.3. Lắp ghép và các loại lắp ghép 1.4. Dung sai lắp ghép. 2. Hệ thống dung sai lắp ghép bề mặt trơn 2.1. Hệ thống dung sai 2.2. Hệ thống lắp ghép 2.3. Các lắp ghép tiêu chu n 3. Dung sai hình dạng, vị trí và độ nhám bề mặt 2
3.1. Dung sai hình dạng và vị trí bề mặt 3.2. Nhám bề mặt. Chƣơng 2: Hệ thống dung sai lắp ghép Thời gian : 7 giờ Mục tiêu: - Giải thích đúng ký hiệu ghi trên ổ lăn và ký hiệu dung sai ghi trên bản v gia công, trình bày đƣợc các phƣơng pháp chọn kiểu lắp tiêu chu n cho lắp ghép ổ lăn ph hợp với điều kiện làm việc với chi tiết máy - Giải thích đúng ký hiệu then và then hoa trên bản v gia công và trình bày đƣợc các miền dung sai tiêu chu n quy định đối với kích thƣớc của then và then hoa - Giải thích các cách biểu thị dung sai lắp ghép côn trơn trên bản v gia công - Trình bày khoảng cách chu n và dung sai trong lắp ghép côn - Giải thích đƣợc ký hiệu ren hệ mét, ren thang trên bản v - Trình bày đƣợc nh ng tiêu chu n quy định dung sai cho nh ng yếu tố kích thƣớc ren vít và đai ốc - Trình bày đựơc đầy đủ các yếu tố, các yêu cầu kỹ thuật của lắp ghép bánh răng và giải thích đƣợc các ký hiệu dung sai trên các bản v gia công bánh răng - Trình bày r khái niệm, thành phần của chu i kích thƣớc và giải bài toán thuận thành thạo - ác định đƣợc trình tự các bƣớc gia công, chu n đo kích thƣớc theo chu i kích thƣớc ghi trên bản v gia công - Tuân thủ đúng quy định, quy phạm về dung sai và kỹ thuật đo. Nội dung: 1. Dung sai kích thƣớc và lắp ghép các mối ghép thông dụng 1.1. Dung sai láp ghép ổ lăn 1.1.1. Khái niệm 1.1.2. Dung sai lắp ghép ổ lăn 1.1.3. Ký hiệu ổ lăn trên bản v 1.2. Dung sai lắp ghép then và then hoa 1.2.1. Dung sai lắp ghép then 1.2.2. Dung sai lắp ghép then hoa 1.3. Dung sai lắp ghép côn 2. Dung sai kích thƣớc và lắp ghép các mối ghép ren 2.1. Dung sai lắp ghép ren tam giác hệ mét 2.1.1. Các yếu tố cơ bản của ren tam giác 2.1.2. Dung sai lắp ghép ren 2.2. Dung sai lắp ghép ren hình thang 2.2.1. Các yếu tố cơ bản của ren thang 2.2.2. Dung sai lắp ghép ren 3. Dung sai truyền động bánh răng 3.1. Dung sai lắp ghép bánh răng 3
3.2. Các sai số để kiểm tra bánh răng Chƣơng 3: Dụng cụ đo thông dụng trong cơ khí Thời gian : 15 giờ Mục tiêu: - Mô tả đƣợc đầy đủ về cấu tạo, công dụng, nguyên lý làm việc và phân loại thƣớc cặp, panme, đ ng h so - Đo và đọc kích thuớc đo chính ác, s dụng và bảo quản đúng quy cách - Kiểm tra chính ác các độ sai lệch về hình dạng hình học và vị trí tƣơng quan gi a các bề mặt - Nhận biết và trình bày đầy đủ công dụng các loại dụng cụ đo g c, cấu tạo và nguyên lý của thƣớc sin - Tuân thủ đúng quy định, quy phạm về dung sai và kỹ thuật đo. Nội dung: 1. Cơ sở đo lƣờng kỹ thuật 1.1. Khái niệm về đo lƣờng kỹ thuật 1.2. Dụng cụ đo và các phƣơng pháp đo 2. Căn mẫu 2.1. Cấu tạo, công dụng và các bộ căn mẫu 2.2. Cách bảo quản 3. Thƣớc cặp 3.1. Thƣớc cặp 3.2. Thƣớc đo sâu, đo cao 3.3. Cách bảo quản 4. Pan me 4.1. Nguyên lý làm việc của pan me 4.2. Cách s dụng 4.3. Bảo quản 5. Đ ng h so 5.1. Công dụng, cấu tạo và nguyên lý làm việc của đ ng h so 5.2. S dụng và bảo quản 6. Dụng cụ đo g c 6.1. Công dụng và cấu tạo của g c mẫu, êke, thƣớc đo g c vạn năng 6.2. Đo g c b ng g c mẫu, êke, thƣớc đo g c vạn năng 4
Chöông I: NHÖÕNGKHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ DUNG SAI VAØ LAÉP GHEÙP Thời gian:8h (LT: 8; TH: 0) Mục tiêu: - Hiểu đƣợc nh ng kiến thức cơ bản về dung sai lắp ghép, nh ng kiến thức về dung sai kích thƣớc trong gia công cơ khí. - Nhận thức đƣợc tầm quan trọng của kích thƣớc trên bản v . I. KHAÙI NIEÄM VEÀ KÍCH THÖÔÙC, SAI LEÄCH GIÔÙI HAÏN VAØ DUNG SAI 1. 1. Kích thƣớc. 1.1. 1. Kích thöôùc danh nghóa • Laø kích thöôùc maø döïa vaøo chöùc naêng vaø ñieàu kieän laøm vieäc cuûa chi tieát ñeå tính toaùn xaùc ñònh vaø choïn theo trò soá kích thöôùc tieâu chuaån. • Kyù hieäu : D, d • D ( Ñoái vôùi truïc ) • d ( Ñoái vôùi loã ) 1.1.2. Kích thöôùc thöïc • Kích thöôùc thöïc laø kích thöôùc ño ñöôïc tröïc tieáp treân chi tieát. • Kyù hieäu: Dt , dt 1.1.3 Kích thöôùc giôùi haïn • Kích thöôùc giôùi haïn laø kích thöôùc lôùn nhaát vaø nhoû nhaát giôùi haïn phaïm vi cho pheùp cuûa kích thöôùc chi tieát. • Coù hai kích thöôùc giôùi haïn: • + Kích thöôùc giôùi haïn lôùn nhaát (Dmax , dmax ) • + Kích thöôùc giôùi haïn nhoû nhaát (Dmin , dmin ) 1.2 . Sai leäch giôùi haïn Sai leäch giôùi haïn laø hieäu ñaïi soá giöõa kích thöôùc giôùi haïn vaø kích thöôùc danh nghóa 1.2.1. Sai leäch giôùi haïn treân • Laø hieäu ñaïi soá giöõa kích thöôùc giôùi haïn lôùn nhaát vaø kích thöôùc danh nghóa. • Kyù hieäu: ES, es • Ñoái vôùi loã : • ES = Dmax  D • Ñoái vôùi truïc : • es = dmax  d 1.2..2. Sai leäch giôùi haïn döôùi • Laø hieäu ñaïi soá giöõa kích thöôùc giôùi haïn nhoû nhaát vaø kích thöôùc danh nghóa. • Kyù hieäu: EI , ei • Ñoái vôùi loã: EI = Dmin  D • Ñoái vôùi truïc: ei = dmin  d 5
• * Ghi chuù : •  Sai leäch giôùi haïn coù theå döông, aâm hoaëc baèng 0. •  Sai leäch giôùi haïn treân luoân luoân lôùn hôn sai leäch giôùi haïn döôùi.  Ñôn vò cuûa sai leäch giôùi haïn coù theå laø mm hoaëc m. 1.3. Dung sai • Dung sai laø hieäu giöõa kích thöôùc giôùi haïn lôùn nhaát vaø kích thöôùc giôùi haïn nhoû nhaát. 1.3.1. Dung sai của lỗ • TD = Dmax  Dmin = ES  EI 1.3.2. Dung sai của trục • Td = dmax  dmin = es  ei • * Ghi chuù :  Dung sai luoân luoân döông (T > 0).  Ñôn vò cuûa dung sai coù theå laø mm hoaëc m. • * Treân baûn veõ, kích thöôùc seõ ñöôïc ghi goàm caùc yeáu toá sau:  Kích thöôùc danh nghóa.  Sai leäch giôùi haïn (treân vaø döôùi). Taát caû ñeàu phaûi cuøng moät ñôn vò laø mm. II. KHAÙI NIEÄM VEÀ LAÉP GHEÙP CÁC BỀ MẶT TRƠN • Laép gheùp laø söï phoái hôïp giöõa hai hay nhieàu chi tieát vôùi nhau ñeå thaønh moät boä phaän maùy hay moät maùy coù ích. 2..1. Caùc khaùi nieäm laép gheùp: • - Beà maët laép gheùp : • Beà maët tieáp xuùc giöõa hai chi tieát laép gheùp vôùi nhau. • - Kích thöôùc laép gheùp: • Kích thöôùc cuûa beà maët laép gheùp. • - Ñaëc tính cuûa laép gheùp: • Theå hieän tính chaát cuûa laép gheùp. * Beà maët laép gheùp 6
* Ñaëc tính cuûa laép gheùp • Ñöôïc xaùc ñònh bôûi hieäu soá giöõa kích thöôùc bao vaø kích thöôùc bò bao. • Döïa vaøo ñaëc tính naøy, laép gheùp ñöôïc phaân laøm 3 nhoùm nhö sau: • 2.2. Các loại lắp ghép 2.2.1. Laép gheùp coù ñoä hôû Laø laép gheùp trong ñoù kích thöôùc bao luoân luoân lôùn hôn kích thöôùc bò bao ñeå taïo thaønh ñoä hôû trong laép gheùp. Kyù hieäu: S  Ñaëc tröng cuûa laép gheùp: + Độ hở lớn nhất: S max  Dmax  d min  ES  ei + Độ hở nh nhất: S min  Dmin  d max  EI  es S max  S min Stb  + Độ hở trung bình: 2 T S S  T T + Dung sai độ hở: s max min D d 2.2.2. Laép gheùp coù ñoä doâi • Laø laép gheùp trong ñoù kích thöôùc bao luoân luoân nhoû hôn kích thöôùc bò bao ñeå taïo thaønh ñoä doâi trong laép gheùp. • Kyù hieäu: N.  Ñaëc tröng cuûa laép gheùp: N max  d max  Dmin  es  EI + Độ dôi lớn nhất: N min  d min  Dmax  ei  ES 7
+ Độ dôi nh nhất: N max  N min N tb  + Độ dôi trung bình: 2 + Dung sai độ dôi: TN  N max  N min  TD  Td 2..2.3. Laép gheùp trung gian Laø laép gheùp trong ñoù coù theå coù ñoä hôû hoaëc ñoä doâi tuøy theo kích thöôùc thöïc cuûa caëp chi tieát laép gheùp vôùi nhau.  Ñaëc tröng cuûa laép gheùp: + Độ hở lớn nhất: S max  Dmax  d min  ES  ei + Độ dôi lớn nhất: N max  d max  Dmin  es  EI + Dung sai lắp ghép: TS , N  N max  Smax  TD  Td 2..3. Bieåu dieån sô ñoà phaân boá dung sai cuûa laép gheùp * Ñaëc tính cuûa laép gheùp m m m TD Td TD TD ñöôøng Ñöôøng 0 Ñöôøng 0 00 0o 0 Td Td Laép gheùp coù ñoä hôû Laép gheùp coù ñoä doâi Laép gheùp trung gian Chöông II CÁC LOẠI LẮP GHÉP Mục tiêu: 8
- Nắm v ng kiến thức cơ bản về dung sai lắp ghép bề mặt trụ trơn, Dung sai về truyền động bánh răng và dung sai mối ghép ren. I. HỆ THỐNG DUNG SAI LẮP GHÉP CÁC BỀ MẶT TRƠN DUNG SAI 1.1. Trò soá dung sai Trò soá dung sai ñöôïc tính theo coâng thöùc sau. • T = a. i (m) • a - heä soá chính xaùc, phuï thuoäc vaøo caáp chính xaùc. 1.2. Caáp chính xaùc TCVN 2244-91 qui ñònh chia möùc ñoä chính xaùc cuûa kích thöôùc chi tieát ra laøm 20 caáp theo thöù töï ñoä chính xaùc giaûm daàn : 01 ; 0 ; 1 ; 2 ; 3 ; … ; 18. • * Caáp chính xaùc 01 ; 0 ;1 ; 2 ; 3 ; 4 : duøng cho caùc kích thöôùc laép gheùp trong duïng cuï ño, duïng cuï kieåm tra. • * Caáp chính xaùc töø 5 ñeán 11 : duøng cho caùc kích thöôùc laép gheùp trong caùc maùy moùc thoâng duïng. • * Caáp chính xaùc töø 12 ñeán 18 : duøng cho caùc kích thöôùc khoâng laép gheùp hoaëc caùc kích thöôùc cuûa caùc moái gheùp thoâ. • Trò soá dung sai ñöôïc tính theo coâng thöùc dung sai nhö sau: • + Ñoái vôùi caáp chính xaùc töø 5 ñeán 18 • T = a. i (m) • a - heä soá chính xaùc, phuï thuoäc vaøo caáp chính xaùc. i : ñôn vò dung sai, phuï thuoäc vaøo kích thöôùc danh nghóa D. + Ñoái vôùi caáp chính xaùc 01 , 0 , 1 • + Caùc trò soá dung sai ñoái caùc caáp chính xaùc 2, 3, 4 laø caùc soá haïng gaàn ñuùng. • • Sô ñoà boá trí sai leäch cô baûn cuûa loã 9
• Sô ñoà boá trí sai leäch cô baûn cuûa truïc • * Sai leäch cô baûn cuûa loã H coù EI = 0, sai leäch cô baûn cuûa truïc h coù es = 0. • * Sai leäch khoâng cô baûn ñöôïc xaùc ñònh nhö sau: • Vôùi loã : EI = ES - TD hoaëc ES = EI + TD • Vôùi truïc : ei = es - Td hoaëc es = ei + Td • Tieâu chuaån chæ qui ñònh: • * 81 mieàn dung sai tieâu chuaån cuûa truïc ( baûng 3 ) • * 72 mieàn dung sai tieâu chuaån cuûa loã ( baûng 4 ) • * 16 mieàn dung sai öu tieân cuûa truïc • *10 mieàn dung sai öu tieân cuûa loã • * Sai leäch giôùi haïn cuûa loã ñoái vôùi kích thöôùc töø 1 ñeán 500mm cho trong baûng 7 vaø cuûa truïc cho trong baûng 8. II. QUY ÑÒNH LAÉP GHEÙP 2.1. Laép gheùp tieâu chuaån - Nhoùm laép gheùp loûng goàm caùc kieåu laép + Trong heä thoáng loã cô baûn: H/a, H/b, ... , H/h +Trong heä thoáng truïc cô baûn: A/h, B/h, ... , H/h Ñoä hôû cuûa laép gheùp giaûm daàn töø H/a ñeán H/h - Nhoùm laép gheùp trung gian: + Trong heä thoáng loã cô baûn +Trong heä thoáng truïc cô baûn - Nhoùm laép gheùp chaët: + Trong heä thoáng loã cô baûn +Trong heä thoáng truïc cô baûn 10
Heä thoáng loã • Heä thoáng loã laø taäp hôïp caùc kieåu laép maø trong ñoù ñoä hôû hoaëc ñoä doâi cuûa kieåu laép ñöôïc hình thaønh baèng caùch gheùp caùc truïc khaùc nhau vôùi loã cô baûn Heä thoáng truïc • Heä thoáng truïc laø taäp hôïp caùc kieåu laép maø trong ñoù ñoä hôû hoaëc ñoä doâi cuûa kieåu laép ñöôïc hình thaønh baèng caùch gheùp caùc loã khaùc nhau vôùi truïc cô baûn III. GHI KYÙ HIEÄU DUNG SAI VAØ LAÉP GHEÙP TREÂN BAÛN a. Ghi kyù hieäu dung sai: •* Neáu ñeå kieåm tra baèng calíp giôùi haïn: •* Neáu ñeå gia coâng vaø ño baèng duïng cuï ño coù maët soá: •* Cho pheùp ghi keát hôïp caû 2 caùch treân: b. Ghi kyù hieäu laép gheùp Ñöôïc ghi treân baûn veõ laép, goàm coù: 11
2.3. Choïn kieåu laép tieâu chuaån cho moái gheùp khi thieát keá Trong quaù trình thieát keá caùc moái gheùp, tuyø thuoäc vaøo chöùc naêng söû duïng moái gheùp maø ngöôøi thieát keá xaùc ñònh yeâu caàu veà ñoä hôû hoaëc ñoä doâi giôùi haïn cuûa laép gheùp. Xuaát phaùt töø giaù trò ñoä hôû hoaëc ñoä doâi giôùi haïn yeâu caàu ñoù maø choïn moät kieåu laép tieâu chuaån coù ñoä hôû hoaëc ñoä doâi giôùi haïn phuø hôïp. Ñoä hôû, ñoä doâi giôùi haïn cuûa caùc laép gheùp tieâu chuaån cho trong caùc baûng 3,4 vaø 5, phuï luïc 1. III. PHAÏM VI ÖÙNG DUÏNG CUÛA LAÉP GHEÙP TIEÂU CHUAÅN 3.1. Choïn kieåu laép coù ñoä hôû a) Traïng thaùi laøm vieäc cuûa moái gheùp coù ñoä hôû • b) Tính ñoä hôû vaø choïn kieåu laép • Böôùc 1 : Tính ñoä hôû ñeå moái gheùp laøm vieäc vôùi hieäu suaát toát nhaát. • Vôùi  : ñoä nhôùt tuyeät ñoái cuûa daàu boâi trôn (Ns/m2), (baûng phuï luïc 9). • n: toác ñoä quay töông ñoái giöõa truïc vaø baïc (voøng/phuùt). • d: ñöôøng kính danh nghóa cuûa moái gheùp (mm). • l: chieàu daøi beà maët laép gheùp (mm). • p: aùp suaát trung bình treân beà maët laép gheùp • P: phuï taûi taùc duïng leân oå (N). • Moái gheùp laøm vieäc vôùi hieäu suaát toát nhaát khi h = 1/4S • Khi chaïy do caùc nhaáp nhoä cuûa loã vaø truïc ñoä hôû taêng leân: 12
•  Choïn kieåu laép coù ñoä hôû ban ñaàu: • Döïa vaøo ñoä hôû ban ñaàu tra baûng laép gheùp theo heä thoáng loã tìm ñoä hôû trung bình gaàn vôùi ñoä hôû ban ñaàu. • Böôùc 2 : Kieåm tra laïi yeâu caàu laøm vieäc vôùi cheá ñoä ma saùt öôùt. • Chieàu daøy nhoû nhaát cuûa cheâm daàu hmin phaûi thoûa maõn: • k: laø heä soá an toaøn, tính ñeán sai soá hình daùng cuûa chi tieát laép, thöôøng choïn k = 2 3 3.2. Choïn kieåu laép trung gian • Kieåu laép trung gian thöôøng ñöôïc choïn theo kinh nghieäm: • * Phuï taûi caøng lôùn thì moái gheùp phaûi caøng chaët, nghóa laø phaûi choïn kieåu laép coù ñoä doâi caøng lôùn. • * Kích thöôùc laép gheùp caøng lôùn thì ñoä doâi caøng phaûi giaûm ñeå deã daøng laép raùp. • Moät soá kieåu laép trung gian coù theå choïn: • : 99% laø laép coù ñoä doâi, duøng khi chòu taûi lôùn, coù va ñaäp, chæ thaùo khi ñaïi tu vaø phaûi duøng maùy eùp. • : Nhö treân nhöng khi kích thöôùc lôùn (80% laø ñoä doâi), laép gheùp oå laên trong cheá taïo maùy naëng. • : Coù ñoä hôû, duøng thay theá khi coù thaùo laép thöôøng xuyeân. • : Thoâng duïng nhaát, ñoä doâi trung bình Ntb = 1 ÷ 5 m, ñoä ñoàng taâm toát, duøng cho moái gheùp coá ñònh nhö baùnh raêng, baùnh ñai, baùnh ñaø, baïc loùt vôùi oå tröôït … • : Duøng cho laép gheùp coù ñoä chính xaùc cao hôn nhö laép gheùp oå bi truïc chính maùy tieän trong loã hoäp truïc chính. 3.3 Choïn kieåu laép coù ñoä doâi • a) Ñaëc ñieåm: • Duøng cho laép gheùp coá ñònh giöõa hai chi tieát vôùi nhau vaø khoâng thaùo laép trong quaù trình söû duïng. •  Töø ñaëc ñieåm naøy, yeâu caàu cuûa moái gheùp coù ñoä doâi laø: • - Ñoä doâi phaûi ñuû lôùn ñeå giöõ chaët hai chi tieát döôùi taùc duïng cuûa taûi troïng trong quaù trình laøm vieäc. • - Ñoä doâi khoâng quaù lôùn, ñaûm baûo beà maët chi tieát khoâng bò phaù hoûng sau khi laép. 13
• b) Tính vaø choïn kieåu laép • Böôùc 1 : Tính ñoä doâi nhoû nhaát cho pheùp Nmin. • * Ñoä doâi sau khi laép gheùp: • * Quan heä giöõa aùp suaát vaø ñoä doâi tuaân theo qui luaät : • b) Tính vaø choïn kieåu laép • p : aùp suaát treân beà maët laép gheùp coù ñoä doâi (N/m2). • N: ñoä doâi cuûa laép gheùp (m). • d : kích thöôùc ñöôøng kính cuûa laép gheùp (mm). • E1, E2 : moñuyn ñaøn hoài cuûa vaät lieäu chi tieát bò bao (truïc) vaø chi tieát bao (loã). • C1 , C2 : caùc heä soá tính toaùn, ñöôïc xaùc ñònh nhö sau: • Chi tieát bò bao: • Chi tieát bao:  1 , μ2: heä soá poisson cuûa vaät lieäu • Tuøy theo ñieàu kieän laøm vieäc cuûa moái gheùp, tính ñoä doâi nhoû nhaát cho pheùp Nmin trong caùc tröôøng hôïp sau: • * Tröôøng hôïp moái gheùp chòu löïc doïc truïc P • Thay coâng thöùc tính aùp suaát vaøo ta coù: • f : heä soá ma saùt. d, l : ñöôøng kính vaø chieàu daøi moái gheùp (mm) • * Tröôøng hôïp moái gheùp chòu moment xoaén Mx. 14
• Thay coâng thöùc tính aùp suaát vaøo ta coù: • * Tröôøng hôïp moái gheùp chòu caû löïc doïc truïc P vaø moment xoaén Mx • Thay coâng thöùc tính aùp suaát vaøo ta coù: • Böôùc 2 : Tính ñoä doâi lôùn nhaát cho pheùp ñeå chi tieát khoâng bò phaù vôõ. • * Ñieàu kieän öùng suaát sinh ra trong chi tieát  vôùi öùng suaát giôùi haïn chaûy cho pheùp [б] cuûa chi tieát • Vôùi chi tieát bò bao : • Vôùi chi tieát bao : • Thay coâng thöùc tính aùp suaát vaøo ta coù: • Kieåu laép choïn phaûi thoaû ñieàu kieän: Chöông III: DUNG SAI HÌNH DAÏNG , VÒ TRÍ VAØ NHAÙM BEÀ MAËT Thời gian:5h (LT: 3 + TH: 2) Mục tiêu: - Nắm v ng các khái niệm cơ bản về dung sai hình dạng hình học, nhám bề mặt và cách ghi kích thƣớc cho bản v chi tiết. I. DUNG SAI HÌNH DAÏNG VAØ VÒ TRÍ BEÀ MAËT 1.1. Sai leäch hình daïng: 1.1.1. Sai leäch hình daïng beà maët: -Sai leäch froâfin theo phöông ngang ( maët caét ngang ) bao goàm caùc daïng • + Ñoä troøn : • Kyù hieäu O • Laø khoaûng caùch lôùn nhaát töø caùc ñieåm cuûa proâfin thöïc ñeán voøng troøn aùp. 15
• Ñoä truï: • Kyù hieäu: • Laø khoaûng caùch lôùn nhaát  töø caùc ñieåm cuûa beà maët thöïc ñeán maët truï aùp trong giôùi haïn cuûa phaàn chuaån: 16
Ñoái vôùi maët truï Ñoä coân Ñoä phìn Ñoä thaét 1.1.2. Sai leäch vò trí töông quan giöõa caùc beà maët • - Ñoä song song • Kí hieäu: // • + Giöõa caùc maët phaúng: • + Giöõa ñöôøng taâm (hoaëc ñöôøng thaúng) vaø maët phaúng: 17
+ Giöõa caùc ñöôøng taâm (hoaëc ñöôøng thaúng) trong maët phaúng: + Giöõa caùc ñöôøng taâm (hoaëc ñöôøng thaúng) trong khoâng gian: - Ñoä vuoâng goùc • Kí hieäu:  • + Giöõa caùc maët phaúng: • + Giöõa caùc ñöôøng taâm (ñöôøng thaúng): • + Giöõa ñöôøng taâm (ñöôøng thaúng) vôùi maët phaúng: 18
• - Ñoä ñoàng taâm • Kyù hieäu: • • - Ñoä ñoái xöùng • Kyù hieäu: • - Ñoä giao nhau giöõa caùc ñöôøng taâm • • Kyù hieäu: X • • 19
-Ñoä ñaûo + Ñoä ñaûo höôùng taâm toaøn phaàn • Kyù hieäu : • + Ñoä ñaûo maët ñaàu toaøn phaàn • Kyù hieäu : • -Sai leäch hình daïng cuûa proâfin cho tröôùc • Kyù hieäu: • -Sai leäch hình daïng cuûa beà maët cho tröôùc • Kyù hieäu: 1.1.3. Caùch ghi kyù hieäu sai leäch hình daïng vaø vò trí • OÂ 1: Ghi daáu hieäu cuûa loaïi sai leäch hình daïng hoaëc vò trí. • OÂ 2: Ghi trò soá sai leäch cho pheùp (mm). Coù theå ghi giaù trò tuyeät ñoái, giaù trò töông ñoái hoaëc caû hai. • OÂ 3: Ghi chöõ caùi kyù hieäu chuaån hoaëc yeáu toá lieân quan ñeán sai leäch vò trí (coù theå coù hoaëc khoâng coù oâ naøy). II. NHAÙM BEÀ MAËT 20