intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Giáo trình Khái lược lịch sử văn học phương Tây thế kỷ XVII - XIX: Phần 1

Chia sẻ: Lê Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:30

Thêm vào BST
Báo xấu
257
lượt xem 50
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 Giáo trình Khái lược lịch sử văn học phương Tây thế kỷ XVII - XIX gồm nội dung chương 1 - Văn học cổ điển Pháp, chương 2 - Vài nét khái quát về văn học Anh thế kỷ XVII. Tham khảo nội dung giáo trình để nắm bắt nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Khái lược lịch sử văn học phương Tây thế kỷ XVII - XIX: Phần 1

  1. TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT F7G GIAÙO TRÌNH KHAÙI LÖÔÏC LÒCH SÖÛ VAÊN HOÏC PHÖÔNG TAÂY THẾ KỶ XVII - XIX TRAÀN THÒ BAÛO GIANG - NGUYEÃN HÖÕU HIEÁU
  2. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX -2- Phaàn I. VAÊN HOÏC PHÖÔNG TAÂY THEÁ KYÛ XVII Böôùc sang theá kyû XVII, söï xuaát hieän cuûa giai caáp tö saûn trong loøng xaõ hoäi phong kieán ôû caùc nöôùc Taây AÂu ñaõ keùo theo nhöõng chuyeån bieán ñaùng keå trong ñôøi soáng vaên hoïc. Treân vaên ñaøn caùc nöôùc Taây Aâu ñaõ hình thaønh nhieàu khuynh höôùng: khuynh höôùng vaên hoïc baroque vôùi loái vaên phong mang ñaäm daáu aán caù nhaân cuûa ngöôøi ngheä syõ, vôùi chuû tröông choáng laïi moïi quy taéc goø boù, ñoøi hoûi söï töï do, phoùng tuùng trong caùch bieåu ñaït; khuynh höôùng vaên hoïc salon hay coøn goïi laø vaên hoïc ñaøi caùc chuû tröông xaây döïng moät thöù vaên hoïc trang troïng, tao nhaõ nhöng ñoâi khi laïi rôi vaøo caàu kyø, kieåu caùch vaø giaû taïo…Ñaëc bieät, theá kyû XVII coøn ñöôïc coi laø theá kyû cuûa vaên hoïc coå ñieån. Khuynh höôùng vaên hoïc coå ñieån tieáp thu vaø keá thöøa nhöõng yeáu toá tích cöïc, loaïi boû nhöõng maët tieâu cöïc cuûa vaên hoïc baroque laãn vaên hoïc salon ñeå trôû thaønh moät thöù vaên hoïc chöùa ñöïng nhöõng gì haøi hoøa, mang giaù trò maãu möïc, öu tuù cuûa thôøi ñaïi. Nhöõng tinh thaàn cô baûn cuûa vaên hoïc theá kyû XVI nhö tö töôûng nhaân vaên chuû nghóa, söï toân troïng phaåm giaù con ngöôøi, ñeà cao vò trí, vai troø vaø giaù trò cuûa con ngöôøi ñöôïc vaên hoïc coå ñieån keá thöøa vaø phaùt huy. Beân caïnh ñoù, vaên hoïc coå ñieån coøn tieáp thu vaø chòu aûnh höôûng nhöõng luoàng tö töôûng môùi nhö trieát hoïc duy lyù cuûa Reneù Descartes, trieát hoïc duy caûm cuûa Pierre Gassendi… Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  3. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX -3- Chöông 1. VAÊN HOÏC COÅ ÑIEÅN PHAÙP Vaên hoïc coå ñieån naûy sinh ôû Phaùp vaø ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu röïc rôõ nhaát vaøo nhöõng naêm töø 1660 ñeán 1685, gaén lieàn vôùi caùc teân tuoåi nhö Pierre Corneille, Molieøre, Boileau, Racine, La Fontaine… I. Khaùi löôïc veà chuû nghóa coå ñieån vaø vaên hoïc coå ñieån chuû nghóa 1. Thuaät ngöõ “chuû nghóa coå ñieån” Chuû nghóa coå ñieån (classicism) laø moät hieän töôïng vaên hoïc tieâu bieåu ôû Phaùp theá kyû XVII. Chuû nghóa coå ñieån ñöôïc ñònh nghóa laø moät khuynh höôùng vaên hoïc “chuù troïng phuïc hoài tinh thaàn vaø hình thöùc ngheä thuaät coå ñaïi Hy Laïp – La Maõ, ñeà cao lyù tính, ñoøi hoûi quy taéc chaët cheõ veà hình thöùc, phong caùch haøi hoøa, trong saùng. Traøo löu naøy ôû chaâu AÂu baét ñaàu vaøo theá kyû XVI, thònh haønh vaøo nhöõng theá kyû XVII, XVIII”(1) Theo nghóa roäng, chuû nghóa coå ñieån duøng ñeå chæ nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät xuaát saéc, ñöôïc coi laø maãu möïc öu tuù cuûa moät thôøi ñaïi, moät daân toäc. Theo nghóa heïp, chuû nghóa coå ñieån laø moät hieän töôïng, moät traøo löu, moät phöông phaùp saùng taùc vaên hoïc mang tính lòch söû- cuï theå. 2. Cô sôû xaõ hoäi vaø tö töôûng chi phoái quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa chuû nghóa coå ñieån ôû Phaùp - Cô sôû xaõ hoäi: Cuoái theá kyû XVI ñaàu theá kyû XVII, söï ra ñôøi cuûa nhaø nöôùc quaân chuû chuyeân cheá Phaùp cuøng nhöõng maâu thuaãn giöõa giai caáp tö saûn vôùi giai caáp phong kieán taäp quyeàn trung öông vaø taäp ñoaøn phong kieán caùt cöù ñaõ chi phoái maïnh meõ ñeán quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa chuû nghóa coå ñieån. Chuû nghóa coå ñieån ñöôïc xem nhö moät saûn phaåm ñaëc thuø cuûa nhaø nöôùc quaân chuû chuyeân cheá Phaùp. Quaù trình sinh thaønh vaø phaùt trieån cuûa chuû nghóa coå ñieån gaén lieàn vôùi quaù trình sinh thaønh vaø phaùt trieån cuûa nhaø nöôùc quaân chuû chuyeân cheá Phaùp. Nhöõng vaán ñeà chính trò lôùn cuûa thôøi ñaïi vaø tö töôûng thoáng nhaát quoác gia luoân ñöôïc vaên hoïc coå ñieån chuù troïng, ñeà cao, ñaëc bieät, tính trang nhaõ, sang troïng, hay coøn goïi laø tính quyù toäc trong vaên hoïc coå ñieån ñöôïc coi troïng. Phaàn lôùn caùc vaên ngheä só ñeàu taäp trung ôû cung ñình, caùc phoøng khaùch vaên hoïc quoác gia ñöôïc thaønh laäp, caùc hoaït ñoäng saùng taùc, dieãn xuaát cuûa hoï chuû yeáu nhaèm phuïc vuï ñôøi soáng leã hoäi, phuïc vuï nhaø nöôùc phong kieán tröøu töôïng vaø ñaùp öùng nhu caàu giaûi trí trong cung ñình. - Cô sôû tö töôûng: hai luoàng tö töôûng trieát hoïc lôùn aûnh höôûng maïnh meõ ñeán vaên hoïc coå ñieån Phaùp laø chuû nghóa duy lyù ñöùng ñaàu laø Descartes vaø chuû nghóa duy caûm vôùi ñaïi dieän tieâu bieåu laø Gassendi. Neáu nhö trieát hoïc (1) Höõu Ngoïc (chuû bieân), Töø ñieån trieát hoïc giaûn yeáu, Nxb Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp, H., 1987. Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  4. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX -4- Descartes chuû tröông coi tö duy laø taát caû giaù trò con ngöôøi, nhôø coù lyù trí, con ngöôøi seõ trôû thaønh chuû nhaân vaø seõ ñieàu khieån ñöôïc theá giôùi töï nhieân, chieán thaéng caùi aùc, caùi xaáu vaø nhöõng baát coâng, taøn baïo trong theá giôùi, lyù trí höôùng daãn caùc haønh ñoäng trong cuoäc soáng con ngöôøi thì trieát hoïc cuûa Gassendi laïi ca ngôïi cuoäc soáng thoaûi maùi, khoâng raøng buoäc, khoâng goø boù, tuaân theo nhöõng quy luaät cuûa töï nhieân, ñaëc bieät laø khoâng bò troùi buoäc bôûi giaùo lyù nhaø thôø vaø quyeàn löïc cuûa giai caáp thoáng trò. Maâu thuaãn giöõa tö töôûng trieát hoïc duy lyù cuûa Descartes vôùi tö töôûng trieát hoïc duy caûm cuûa Gassendi taïo neân ñoäng löïc giuùp caù tính con ngöôøi phaùt trieån. Tö töôûng trieát hoïc duy lyù cuûa Descartes ñöôïc theå hieän trong phaàn lôùn caùc taùc phaåm cuûa Corneille vaø Racine coøn Molieøre vaø La Fontaine laø hai nhaø vaên coå ñieån tieâu bieåu chòu nhieàu aûnh höôûng töø trieát hoïc Gassendi. 3. Moät soá ñaëc ñieåm myõ hoïc cuûa vaên hoïc coå ñieån chuû nghóa - Ñeà cao lyù trí: Do chòu aûnh höôûng saâu saéc trieát hoïc duy lyù cuûa Descartes vôùi quan nieïâm lyù trí laø yeáu toá duy nhaát ñeå daãn daét con ngöôøi, laøm neân söùc maïnh giuùp con ngöôøi vöôït qua moïi hoaøn caûnh khoù khaên, khoâng coù lyù trí, coi nhö khoâng coù söï hieän höõu cuûa con ngöôøi : “Toâi tö duy, vaäy toâi toàn taïi”(Descartes), caùc taùc phaåm vaên hoïc coå ñieån thöôøng taäp trung khai thaùc nhöõng maâu thuaãn giöõa lyù trí vaø duïc voïng, giöõa tình caûm caù nhaân vaø nghóa vuï chung…vaø keát thuùc taùc phaåm laø söï thaéng lôïi cuûa lyù trí, cuûa nhöõng nghóa vuï chung tröôùc duïc voïng nhoû beù hay tình caûm caù nhaân rieâng tö (“Andromaque”- Racine, “Le Cid”- Corneille…). Caùi ñeïp toàn taïi trong caùc taùc phaåm vaên hoïc coå ñieån cuõng phaûi thoûa maõn nhöõng yeâu caàu, nhöõng tieâu chuaån cuûa lyù trí, cuûa chaân lyù tuyeät ñoái. Boileau töøng keâu goïi: “Haõy yeâu laáy lyù trí, taùc phaåm cuûa caùc baïn phaûi tìm ôû ñaáy nguoàn duy nhaát cuûa söï trong saùng vaø giaù trò cuûa noù”. Quan nieäm ñeà cao lyù trí ñaõ giuùp vaên hoïc coå ñieån loaïi boû ñöôïc yeáu toá hoang ñöôøng, caùc taùc phaåm ñeàu höôùng veà nhöõng gì phuø hôïp vôùi lyù trí, phuø hôïp vôùi ñôøi soáng con ngöôøi. Cuõng nhôø ñeà cao lyù trí maø caùc taùc giaû cuûa vaên hoïc coå ñieån ñaõ thöïc hieän ñöôïc tính caân ñoái trong caáu truùc, trong boá cuïc cuûa taùc phaåm, khieán cho caùc taùc phaåm ñeàu ñöôïc quy cheá hoùa. - Hoïc taäp coå ñaïi: Vôùi quan nieäm nhöõng taùc phaåm vaên hoïc coå ñaïi (Hy Laïp- La Maõ) chöùa ñöïng nhöõng gì tinh tuyù, maãu möïc, öu tuù nhaát, nhieàu taùc phaåm vaên hoïc coå ñieån ñaõ ñöôïc saùng taùc döïa treân tinh thaàn moâ phoûng vaên hoïc coå ñaïi, hoïc taäp hình thöùc haøi hoøa, caùch dieãn ñaït chaët cheõ, trong saùng, boá cuïc caân ñoái, laáy ñeà taøi hay keá thöøa quan nieäm ngheä thuaät cuûa vaên hoïc coå ñaïi, ñaëc bieät laø nhöõng quan nieäm veà ngöôøi anh huøng, veà caùi ñeïp (theo vaên hoïc coå ñaïi, ñeïp laø söï trong saùng, haøi hoøa, caân ñoái trong bieåu hieän). -Luaät “tam nhaát” (duy nhaát veà khoâng gian: caâu chuyeän chæ xaûy ra ôû moät ñòa ñieåm nhaát ñònh, duy nhaát veà thôøi gian: noäi dung caâu chuyeän chæ dieãn ra trong voøng 24 giôø ñoàng hoà, duy nhaát veà haønh ñoäng: kòch coå ñieån thöôøng chæ xoay Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  5. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX -5- quanh vieäc giaûi quyeát moät xung ñoät duy nhaát vaø xung ñoät aáy daãn daét toaøn boä haønh ñoäng cuûa nhaân vaät, boäc loä tö töôûng chuû ñeà cuûa vôû kòch) cuûa vaên hoïc coå ñaïi ñöôïc tieáp thu vaø trôû thaønh moät nguyeân taéc saùng taùc cho caùc taùc phaåm vaên hoïc coå ñieån. Tuy nhieân, veà sau luaät “tam nhaát” khoâng coøn laø nguyeân taéc saùng taùc haøng ñaàu cuûa vaên hoïc coå ñieån nöõa bôûi noù chính laø yeáu toá haïn cheá ñaùng keå khaû naêng saùng taïo cuûa ngöôøi ngheä syõ, khieán taùc phaåm coù xu höôùng ñi vaøo phi caù theå. - Moâ phoûng töï nhieân: Vaên hoïc coå ñieån keá thöøa ñaëc ñieåm cuûa vaên hoïc Phuïc höng, ñoù laø chuù troïng vieäc phaûn aùnh nhöõng vaán ñeà coù thöïc hoaëc gioáng nhö thöïc. Boileau keâu goïi caùc nhaø vaên: “töï nhieân phaûi laø ñoái töôïng duy nhaát cuûa caùc baïn”. Moâ phoûng töï nhieân theo quan nieäm cuûa myõ hoïc coå ñieån laø ñi tìm nhöõng gì phoå quaùt, baát bieán, nhöõng yeáu toá coù tính chaát quy luaät trong ñôøi soáng taâm lyù cuûa con ngöôøi, hay noùi caùch khaùc, moâ phoûng töï nhieân theo nghóa heïp chính laø quan taâm ñeán theá giôùi taâm hoàn cuûa nhöõng baäc “maõ thöôïng phong löu” nôi ñoâ thò. II. Caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa vaên hoïc coå ñieån Phaùp Vaên hoïc coå ñieån Phaùp traûi qua ba giai ñoaïn phaùt trieån gaén lieàn vôùi ba giai ñoaïn thònh suy khaùc nhau cuûa nhaø nöôùc quaân chuû chuyeân cheá Phaùp. -1598-1660: giai ñoaïn caùc nhaø vaên coå ñieån khaúng ñònh vai troø cuûa hoï treân vaên ñaøn. Veà maët xaõ hoäi: ñaây laø giai ñoaïn nhaø nöôùc quaân chuû chuyeân cheá taäp trung cuûng coá söï thoáng nhaát quoác gia. Vì vaäy, nhaân vaät chính trong caùc taùc phaåm coå ñieån thöôøng laø nhöõng con ngöôøi anh huøng, saün saøng hy sinh nhöõng tình caûm, duïc voïng caù nhaân ñeå ñi theo tieáng goïi cuûa lyù trí, ñeå hoaøn thaønh nghóa vuï ñoái vôùi ñaát nöôùc. Veà theå loaïi: bi kòch, ñaëc bieät laø bi kòch anh huøng phaùt trieån maïnh. Xung ñoät chuû yeáu trong bi kòch laø xung ñoät giöõa duïc voïng vaø lyù trí, giöõa tình caûm caù nhaân vaø traùch nhieäm ñoái vôùi coäng ñoàng (tieâu bieåu laø caùc vôû bi kòch cuûa Pierre Corneille). Treân vaên ñaøn luùc naøy hình thaønh hai doøng vaên hoïc ñoái laäp, ñoù laø vaên hoïc caàu kyø cuûa moät boä phaän ngöôøi thuoäc taàng lôùp quyù toäc vaø vaên hoïc dung tuïc cuûa moät soá ngöôøi thuoäc giai caáp tö saûn. Vaên hoïc caàu kyø ra ñôøi töø nhöõng “salon”cuûa nhöõng phuï nöõ quyù toäc giaøu coù trong ñoù “salon” ñaàu tieân ñöôïc thaønh laäp laø cuûa nöõ haàu töôùc de Ramouillet. Tình yeâu laø ñeà taøi chính cuûa nhöõng buoåi sinh hoaït trong caùc “salon”. Giöõa caùc “salon” thôøi kyø naøy noåi leân hai khuynh höôùng, ñoù laø “salon ñoan trang” vôùi vieäc toân thôø moät thöù tình yeâu tinh khieát, chæ coù taâm hoàn, traùi tim laø cao quyù coøn chuyeän hoân nhaân bò coi laø oâ ueá; “salon duyeân daùng”chuû tröông ñi theo thöù tình yeâu say meâ, côûi môû, vôùi loái aên maëc, trang ñieåm nhaèm quyeán ruõ caùc coâng töû. Sinh hoaït cuûa Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  6. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX -6- caùc “salon”daãn ñeán loái aên noùi kieåu caùch, ñoù laø nguoàn goác chuû yeáu daãn ñeán söï ra ñôøi cuûa thöù vaên chöông caàu kyø vôùi hai taùc giaû tieâu bieåu laø Scudeùry cuøng taùc phaåm “Cleùlie” vaø D’urfeù vôùi “L’Asheùe”. Nguyeân taéc saùng taùc luoân ñöôïc caùc nhaø vaên thuoäc doøng vaên hoïc naøy aùp duïng laø khi löïa choïn töø ngöõ thì laáy boán, xoùa ba, chæ choïn moät. Nguyeân taéc naøy goùp phaàn taêng cöôøng söï trau doài ngoân ngöõ nhöng ñoâi khi tính kieåu caùch, caàu kyø aáy ñaõ phaù vôõ söï trong saùng, ñaåy ngoân ngöõ vaøo laäp dò, kyø quaëc…(Ví duï: nöôùc thì goïi laø “yeáu toá loûng”, baùnh mì : “truï coät cuûa cuoäc soáng”, choåi: “coâng cuï cuûa söï saïch seõ”, gheá baønh: “söï tieän lôïi cuûa caâu chuyeän”…). Ñoái laäp vôùi doøng vaên hoïc caàu kyø laø doøng vaên hoïc dung tuïc-doøng vaên hoïc luoân laáy ñeà taøi töø cuoäc soáng hieän thöïc, ñöa vaøo taùc phaåm vaên hoïc nhöõng töø ngöõ bình daân nhöng ñoâi khi noù laïi sa vaøo dung tuïc, khoâi haøi (“Virgile giaû trang” (1648-1652) cuûa Scarron , “Chuyeän khoâi haøi veà nhöõng quoác gia vaø nhöõng vöông quoác cuûa maët traêng”, “Quoác gia vaø vöông quoác cuûa maët trôøi” cuûa de Bergerac…) Vaên hoïc coå ñieån taäp trung choáng laïi söï caàu kyø, kieåu caùch hay dung tuïc, khoâi haøi cuûa hai doøng vaên hoïc treân ñoàng thôøi cuõng keá thöøa nhöõng neùt ñaëc saéc, ñoäc ñaùo vaø tieán boä cuûa hai doøng vaên hoïc aáy ñeå trôû thaønh moät neàn vaên hoïc thoáng nhaát, taäp trung ca ngôïi söï cöôøng thònh cuûa nhaø nöôùc quaân chuû chuyeân cheá, ñeà cao traùch nhieäm coâng daân tröôùc nhöõng yeâu caàu lôùn lao cuûa thôøi ñaïi. -1661-1685: Ñaây laø giai ñoaïn vaên hoïc coå ñieån ñaït ñeán ñænh cao (cuõng laø giai ñoaïn cöôøng thònh cuûa nhaø nöôùc quaân chuû chuyeân cheá Phaùp). Veà theå loaïi: nhieàu theå loaïi tröôùc kia bò coi laø haï ñaúng, ñeán giai ñoaïn naøy ñaõ phaùt trieån maïnh meõ vaø ñöôïc coâng chuùng hoan ngheânh nhö: truyeän nguï ngoân cuûa La Fontaine, haøi kòch cuûa Molieøre…Theå loaïi bi kòch vaãn phaùt trieån nhöng neáu nhö ôû giai ñoaïn ñaàu, bi kòch anh huøng chieám öu theá thì giôø ñaây, bi kòch taâm lyù ñöôïc chuù troïng hôn caû, tieâu bieåu laø taùc phaåm “Andromaque” cuûa Racine. Veà noäi dung: beân caïnh vieäc khai thaùc nhöõng xung ñoät giöõa lyù trí vaø duïc voïng vaên hoïc coå ñieån giai ñoaïn naøy coøn taäp trung vaøo pheâ phaùn söï loá laêng, sa ñoaï cuûa taàng lôùp quyù toäc, pheâ phaùn nhöõng nhaân vaät tö saûn vôùi tö caùch laø chuû nhaân nhöng ñoàng thôøi cuõng laø noâ leä cuûa ñoàng tieàn. Ñaëc bieät, trong caùc taùc phaåm vaên hoïc, taàng lôùp nhöõng ngöôøi thuoäc ñaúng caáp thöù ba ñaõ xuaát hieän khaù nhieàu vaø tìm ñöôïc choã ñöùng cuûa mình, nhaát laø trong haøi kòch Molieøre. Phaïm vi phaûn aùnh cuûa taùc phaåm cuõng ñöôïc môû roäng hôn tröôùc, khoâng chæ laø nhöõng caâu chuyeän boù heïp trong cung ñình maø giôø ñaây, nhöõng khoâng gian sinh hoaït ngoaøi cuoäc soáng ñôøi thöôøng ñaõ ñöôïc chuù troïng hôn. Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  7. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX -7- -1686-1715: Cuøng vôùi söï suy vong cuûa nhaø nöôùc quaân chuû chuyeân cheá, chuû nghóa coå ñieån cuõng böôùc vaøo giai ñoaïn suy taøn. Luùc naøy, treân vaên ñaøn xaûy ra cuoäc ñaáu tranh khaù gay gaét giöõa hai phaùi: “Cöïu phaùi” vaø “Taân phaùi”. +Cöïu phaùi (ñöùng ñaàu laø La Fontaine vaø Boileau) chuû tröông tuaân theo vaø hoïc taäp coå ñaïi moät caùch nghieâm ngaët, coi coå ñaïi laø nhöõng gì maãu möïc nhaát, öu tuù nhaát vaø ngheä thuaät chæ coù theå phaùt trieån, coù giaù trò khi tuaân theo nhöõng nguyeân taéc, nhöõng phong caùch coå ñieån. +Taân phaùi (ñaïi dieän laø Perrault, Fontenelle…) chuû tröông moät thöù ngheä thuaät phoùng khoaùng, toân vinh tinh thaàn phuïc coå nhöng phaûi môû roäng phaïm vi, ñoái töôïng phaûn aùnh vaø vaên hoïc phaûi höôùng veà ñôøi soáng cuûa nhaân daân. Nhöõng chuû tröông treân cuûa Taân phaùi raát gaàn vôùi tö töôûng cuûa traøo löu vaên hoïc theá kyû XVIII: vaên hoïc Aùnh saùng. III. Caùc taùc gia tieâu bieåu 1. Pierre Corneille (1606-1684) - Vaøi neùt sô löôïc veà cuoäc ñôøi Pierre Corneille sinh ngaøy 06 thaùng 06 naêm 1606 taïi Rouen trong moät gia ñình quyù toäc phong löu. Ngay töø luùc coøn ñi hoïc, Corneille ñaõ toû ra thoâng minh vaø raát ham thích thô vaên. Lôùn leân, noái nghieäp cha, oâng theo hoïc luaät vaø ñoã luaät sö naêm 1624, nhöng sau ñoù oâng ñaõ töø boû ngheà luaät sö, chuyeån sang laøm bieän lyù hoaøng gia ôû ngaønh noâng laâm vaø ngaønh haûi quan roài giöõ chöùc vuï naøy ñeán naêm 1650. Söï nghieäp saùng taùc cuûa Corneille ñöôïc baét ñaàu baèng nhöõng vôû kòch nhö: “Meùlite”(1629), “Clitandre”(1632) vaø moät soá haøi kòch nhö “Baø goaù”(1633), “Haønh lang cung ñieän”, “Coâ naøng haàu”(1634)… Tuy nhieân, ñeán cuoái naêm 1636, ñaàu naêm 1637, vôùi söï ra ñôøi vaø trình dieãn haàu nhö treân khaép caùc saân khaáu Paris cuûa “LeCid”, Corneille môùi ñöôïc bieát ñeán nhö moät nhaø soaïn kòch lôùn. Theá nhöng, beân caïnh bao thaønh coâng vang doäi maø “Le Cid”ñem laïi cho Corneille laø nhöõng cuoäc tranh caõi vaø coâng kích oâng veà vieäc vi phaïm nhöõng quy taéc kòch coå ñieån, veà moät soá quan ñieåm ngheä thuaät cuûa caù nhaân oâng maø ngöôøi ñöông thôøi khoù chaáp nhaän. Ngöôøi ñöùng ñaàu chieán dòch coâng kích Corneille laø Hoàng y Giaùo chuû-teå töôùng Richelieu. Tröôùc tình theá ñoù, Corneille buoäc phaûi taïm ngöng coâng vieäc saùng taùc. Boán naêm sau, oâng khaúng ñònh laïi vò trí cuûa mình baèng söï ra ñôøi cuûa haøng loaït caùc vaên phaåm coù giaù trò nhö: “Horace”,“Cinna”(1640),“Polyeucte”(1643), “Rodogune”(1644), “Nicomeøde”(1651). Naêm 1647, Pierre Corneille ñöôïc baàu vaøo vieän Haøn laâm vaên hoïc Phaùp. Vôû “Pertharite”(1652) thaát baïi khieán Corneille khoâng coøn höùng thuù saùng taùc. Maõi cho ñeán naêm 1659, Corneille môùi quay veà vôùi saân khaáu. Vôû “Oedipe”ñöôïc nhieàu ngöôøi hoan ngheânh. Naêm 1674, oâng cho ra maét vôû “Sureùna”nhöng vôû kòch naøy hoaøn toaøn khoâng gaây ñöôïc tieáng vang. Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  8. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX -8- Luùc naøy Corneille ôû ôû tuoåi 68 vaø oâng thoâi khoâng saùng taùc nöõa. Nhöõng naêm cuoái cuûa cuoäc ñôøi, Corneille phaûi soáng trong söï thieáu thoán veà kinh teá vaø söï queân laõng cuûa coâng chuùng. Ngaøy 30 thaùng 09 naêm 1684, Pierre Corneille qua ñôøi, ñeå laïi cho haäu theá moät löôïng taùc phaåm ngheä thuaät khaù ñoà soä goàm thô chaâm bieám, thô tröõ tình, caùc taùc phaåm dòch, tieåu luaän vaø ñaëc bieät laø treân döôùi 30 vôû bi kòch, haøi kòch trong ñoù raát nhieàu vôû coù giaù trò. -Bi kòch anh huøng vaø nhöõng xung ñoät kieåu Corneille. Noùi ñeán Corneille, ngöôøi ta thöôøng nghó ñeán bi kòch “Le Cid”. “Le Cid”ñöôïc xem nhö moät kieät taùc baát huû trong söï nghieäp saùng taùc cuûa oâng . Vôû bi kòch naøy ñöôïc trình dieãn laàn ñaàu tieân treân saân khaáu Phaùp vaøo naêm 1636 vaø ñaõ ñem laïi nhöõng thaønh coâng vang doäi. “Le Cid”ñöôïc ca ngôïi baèng nhöõng caâu :“ñeïp nhö Le Cid”, “maët trôøi ñaõ moïc, haõy laën ñi, caùc vì sao”, “Caû Paris nhìn Chimeøne baèng ñoâi maét cuûa Rodrigue”, ““Le Cid”khoâng phaûi laø söï khôûi ñaàu cuûa moät con ngöôøi, ñoù laø söï khôûi ñaàu cuûa moät neàn thi ca vaø buoåi bình minh cuûa Ñaïi theá kyû”... Saùng taùc “Le Cid”, Corneille döïa theo nhöõng tình tieát chính cuûa vôû kòch Taây Ban Nha: “Thieáu thôøi cuûa Cid”(1618) (hay “Nhöõng chieán coâng thôøi treû cuûa Ñöùc oâng”) cuûa Guihhen de Castro nhöng ôû “Le Cid”, nhöõng chieán coâng hieån haùch cuûa ngöôøi anh huøng khoâng phaûi laø vaán ñeà quan taâm chính cuûa taùc giaû maø cuoäc ñaáu tranh tinh thaàn trong ñôøi soáng noäi taâm cuûa caùc nhaân vaät laïi laø yeáu toá noåi baät vaø ñöôïc taùc giaû taäp trung khai thaùc nhieàu hôn caû. “Le Cid”coøn ñöôïc goïi laø bi kòch cuûa “loøng ngöôøi”chính vì leõ ñoù. Bi kòch “Le Cid”ñöôïc xaây döïng cô baûn döïa treân xung ñoät giöõa yeáu toá tình caûm caù nhaân vaø vaán ñeà boån phaän. Ñeå baûo veä danh döï gia ñình, röûa nhuïc cho cha, Rodrigue ñaõ gieát cheát Don Gormas, cha cuûa Chimeøne, ngöôøi chaøng yeâu tha thieát. Veà phaàn mình, Chimeøne tuy raát khaâm phuïc haønh ñoäng cuûa Rodrigue vaø caøng yeâu chaøng gaáp boäi nhöng ñeå laøm troøn boån phaän, naøng vaãn kieân quyeát yeâu caàu vua phaûi xöû töû chaøng-keû ñaõ gieát cha mình. “Le Cid” theå hieän ngheä thuaät khai thaùc, moâ taû theá giôùi noäi taâm nhaân vaät heát söùc saâu saéc vaø ñoäc ñaùo cuûa Corneille. Vôû bi kòch chöùa ñaày nhöõng dieãn bieán noäi taâm phöùc taïp, nhöõng cuoäc ñaáu tranh noäi taâm raát gay gaét, khai thaùc maâu thuaãn ôû hai caáp ñoä khaùc nhau: maâu thuaãn ngay trong moät caù nhaân, maâu thuaãn giöõa caù nhaân naøy vôùi caù nhaân khaùc vaø maâu thuaãn giöõa caù nhaân vôùi danh döï quoác gia. Vôû bi kòch laø cuoäc ñoái thoaïi giöõa khaùt voïng tình yeâu vaø yù thöùc veà danh döï, veà boån phaän ñoái vôùi gia toäc. Nhöõng giaèng xeù trong noäi taâm nhaân vaät ñeå coù moät quyeát ñònh cuoái cuøng laø ñi theo con ñöôøng cuûa lyù trí caøng gay gaét, caøng döõ doäi bao nhieâu thì cuõng coù nghóa laø phaåm chaát cuûa nhaân vaät caøng ñöôïc ñeà cao vaø toân vinh baáy nhieâu. Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  9. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX -9- Xung ñoät chính trong “Le Cid”laø xung ñoät giöõa danh döï vaø tình yeâu hay noùi caùch khaùc, laø xung ñoät giöõa lyù trí vaø tình caûm vôùi keát thuùc laø söï thaéng lôïi veû vang cuûa lyù trí, ñöôïc theå hieän chuû yeáu qua nhöõng maøn ñoäc thoaïi noäi taâm (ñoái thoaïi vôùi chính mình) cuûa nhaân vaät. Ñaây cuõng laø kieåu xung ñoät maø ta baét gaëp trong haàu heát caùc vôû kòch giaù trò cuûa Corneille (“Horace”, “Cinna”…). Noåi leân trong bi kòch Corneille laø kieåu nhaân vaät anh huøng vôùi nhöõng veû ñeïp lyù töôûng cuûa thôøi ñaïi. Ñoù laø nhöõng con ngöôøi luoân ñaët vaán ñeà danh döï, boån phaän vôùi gia ñình, vôùi Toå quoác leân haøng ñaàu. Hoï saün saøng hy sinh moïi tình caûm caù nhaân rieâng tö ñeå höôùng ñeán lyù töôûng chung, höôùng ñeán muïc tieâu cao caû. Xaây döïng nhöõng nhaân vaät anh huøng, Corneille nhaèm muïc ñích ñeà cao nghóa vuï cuûa con ngöôøi ñoái vôùi gia ñình, doøng hoï, ñoái vôùi trieàu ñình, toå quoác, ñeà cao yù thöùc veà danh döï, ñoàng thôøi, oâng cuõng theå hieän mô öôùc veà moät neàn quaân chuû chuyeân cheá môùi ñöôïc xaây döïng döïa treân söï coâng baèng, saùng suoát, döïa treân loøng nhaân ñaïo vaø khoan dung. Vì vaäy, kòch cuûa Corneille coøn ñöôïc xem nhö moät loaïi “tröôøng hoïc cuûa nhöõng taâm hoàn cao caû” vaø taùc giaû laø “ngöôøi taïo ra moät theá giôùi anh huøng” hay cuõng laø “ngöôøi anh huøng cuûa nhöõng bi kòch anh huøng”. 2. Jean Baptiste Racine vaø bi kòch “Andromaque” -Söï nghieäp saùng taùc: Jean Baptiste Racine sinh ngaøy 22 thaùng 12 naêm 1636, taïi Champagne. Cha meï maát sôùm, Racine soáng vôùi baø vaø sau ñoù ñöôïc göûi vaøo hoïc taïi caùc tröôøng doøng. Racine sôùm daønh nhieàu thôøi gian ñeå tìm hieåu neàn vaên hoïc Hy Laïp, nghieân cöùu thaàn hoïc. Naêm 1660, taùc phaåm ñaàu tieân cuûa Racine ñöôïc coâng boá, ñoù laø baøi ñoaûn ca “Nöõ thaàn soâng Seine”ñöôïc saùng taùc ñeå chaøo möøng vaø ca tuïng hoân leã cuûa nhaø vua. Sau ñoù, naêm 1663, Racine saùng taùc moät soá baøi ñoaûn ca ca ngôïi ñöùc vua neân daàn daàn oâng ñöôïc nhaø vua suûng aùi. Vôû bi kòch ñaàu tieân cuûa Racine “Nhöõng ngöôøi anh em thuø nghòch” hoaøn thaønh vaø ñöôïc ñoaøn kòch cuûa Molieøre cho ra maét treân saân khaáu taïi Palais Royal vaøo ngaøy 20 thaùng 6 naêm 1664. Ngaøy 4 thaùng 12 naêm 1665, vôû bi kòch tieáp theo cuûa oâng “Alexandre ñaïi ñeá” trình dieãn vaø ñöôïc ñoâng ñaûo coâng chuùng hoan ngheânh. Tuy nhieân, ôû hai vôû kòch naøy, Racine coøn chòu nhieàu aûnh höôûng cuûa Corneille nhö caùch choïn ñeà taøi lòch söû, caùch xaây döïng nhaân vaät… Phaûi ñeán naêm 1667, khi vôû “Andromaque”ra ñôøi, taøi naêng vaø vò trí cuûa Racine trong kòch tröôøng Phaùp theá kyû XVII môùi ñöôïc khaúng ñònh. Tieáp ñoù trong voøng 10 naêm, töø naêm 1667 ñeán 1677, baûy vôû kòch cuûa Racine laàn löôït ñöôïc trình dieãn taïi ñieän Bourgogne. Naêm 1673, Racine trôû thaønh ngöôøi cheùp söû cho nhaø vua. Cuõng trong thôøi gian naøy, oâng keát hoân vôùi tieåu thö Catherine de Romanet-moät ngöôøi giaûn dò, ñöùc haïnh, coù hoïc thöùc nhöng laïi khoâng ñam meâ vaên chöông. Vaøo nhöõng naêm cuoái ñôøi, Racine laïi muoán Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  10. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX - 10 - quay laïi vôùi phaùi Janseùniste maø tröôùc kia ñaõ coù luùc oâng xa rôøi vì hoï luoân pheâ phaùn, choáng ñoái theå loaïi bi kòch. Racine qua ñôøi ngaøy 21 thaùng 4 naêm 1699. OÂng ñöôïc an taùng taïi nghóa trang Port-Royal des Champs theo ñuùng yù nguyeän tröôùc khi maát. Khi tu vieän bò phaù huûy (1711), di haøi oâng ñöôïc ñöa veà giaùo ñöôøng Saint-Etienne de Mont. Trong söï nghieäp saùng taùc cuûa mình, Racine ñaõ ñeå laïi 11 vôû kòch trong ñoù chæ coù duy nhaát moät vôû haøi kòch nhöng ñaõ gaây ñöôïc tieáng vang raát lôùn, ñoù laø vôû “Nhöõng ngöôøi sính kieän caùo”(1668). - Bi kòch Andromaque: “Andromaque”ñöôïc coi laø taùc phaåm tieâu bieåu nhaát trong söï nghieäp saùng taùc cuûa Racine. Saùng taùc vôû kòch naøy, Racine laáy ñeà taøi vaø nguoàn caûm höùng töø vaên hoïc coå ñaïi Hy Laïp-La Maõ. Vôû bi kòch ñöôïc xaây döïng döïa treân nhöõng maâu thuaãn-maâu thuaãn trong noäi taâm nhaân vaät vaø maâu thuaãn giöõa caùc nhaân vaät. Caùc nhaân vaät trong vôû kòch ñöôïc ñaët trong nhöõng tình huoáng löôõng nan: Andromaque muoán cöùu con thì phaûi chung soáng vôùi con trai keû ñaõ gieát choàng mình, Pyrrhus tuy ñaõ höùa hoân vôùi Hermione nhöng laïi say ñaém Andromaque-moät keû tuø binh, Hermione vöøa yeâu vöøa caêm haän Pyrrhus vì bò phuï baïc…Caùch gôõ nuùt cuûa Racine khi nhöõng maâu thuaãn leân ñeán ñænh ñieåm raát ñoäc ñaùo: Pyrrhus-moät keû ích kyû, ñaët duïc voïng caù nhaân leân treân danh döï, loøng chung thuûy -ñaõ phaûi nhaän laáy caùi cheát, Andromaque giöõ ñöôïc phaåm giaù veïn troøn vaø ñöôïc höôûng moät cuoäc soáng xöùng ñaùng. Neáu nhö cho raèng bi kòch Corneille laø “tröôøng hoïc cuûa taâm hoàn cao caû”thì bi kòch cuûa Racine laø “phoøng giaûi phaãu cuûa nhöõng ñam meâ”: ñam meâ aùi tình vaø ñam meâ quyeàn löïc. Bi kòch cuûa Corneille ñöôïc xaây döïng nhö moät lôøi ca ca ngôïi chuû nghóa anh huøng vôùi bao taâm hoàn cao thöôïng coøn bi kòch cuûa Racine laïi laáy nhöõng duïc voïng ñôøi thöôøng, nhöõng giaèng xeù quyeát lieät trong noäi taâm con ngöôøi khi hoï baát löïc tröôùc ñònh meänh laøm ñoäng cô chính ñeå saùng taùc. La Bruye ñaõ nhaän xeùt “Corneille mieâu taû con ngöôøi caàn phaûi nhö theá, Racine mieâu taû nhöõng con ngöôøi voán laø nhö vaäy!”. “Andromaque”laø cuoäc ñaáu tranh tuy aâm thaàm nhöng khoâng keùm phaàn quyeát lieät giöõa moät beân laø theá löïc thoáng trò: Pyrrhus- ñaïi dieän tieâu bieåu cuûa giai caáp quyù toäc Phaùp theá kyû XVII vôùi nhöõng tính caùch nhö: ích kyû, chaïy theo duïc voïng ñôøi thöôøng, toân thôø nhöõng thuù vui traàn theá-vôùi moät beân laø ngöôøi phuï nöõ yeáu ñuoái nhöng phaåm chaát trong saïch: Andromaque, cuoái cuøng phaàn thaéng ñaõ thuoäc veà Andromaque-nhaân vaät töôïng tröng cho nhöõng giaù trò cao quyù cuûa con ngöôøi. Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  11. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX - 11 - “Andromaque”chöùa ñöïng kòch tính cao vôùi nhöõng dieãn bieán noäi taâm saâu saéc, ña daïng vaø phöùc taïp, ñoàng thôøi chaát tröõ tình, söï trong saùng, giaûn dò, giaøu hình aûnh, giaøu aâm ñieäu trong ngoân ngöõ khieán taùc phaåm coù söùc loâi cuoán, haáp daãn maïnh meõ ñoái vôùi coâng chuùng. 3. Molieøre (1622-1673) -Con ñöôøng daãn ñeán taøi naêng Molieøre teân thaät laø Jean Baptiste Poquelin. (teân Molieøre ñöôïc oâng laáy laøm buùt danh töø naêm 1644). OÂng sinh ngaøy 15 thaùng 01 naêm 1622 taïi Paris. Cha laø Jean Poquelin, laøm haàu caän cho nhaø vua. Luùc ñaàu, Molieøre theo hoïc luaät nhöng ñeán naêm 20 tuoåi, oâng ñaõ töø boû ngheà luaät sö ñeå theo ñuoåi ngheä thuaät saân khaáu. Thôøi gian naøy, Molieøre gia nhaäp ñoaøn kòch L’illustre Theùaâtre cuûa gia ñình Beùjart. Veà sau, ñoaøn kòch maéc nhieàu moùn nôï choàng chaát ñeán möùc Molieøre phaûi ngoài tuø trong moät thôøi gian ngaén. Naêm 1643, Molieøre laøm quen vaø yeâu Madeleine Beùjart-moät ngheä syõ saân khaáu taøi naêng nhöng ñeán naêm 1662, oâng laïi laøm ñaùm cöôùi vôùi Armandre Beùjart-em gaùi cuûa Madeleine, treû hôn oâng 20 tuoåi. Ñeán 1645, Molieøre-luùc naøy ñaõ thaønh ngöôøi quaûn lyù- cuøng ñoaøn kòch cuûa mình rôøi Paris, ñi coâng dieãn ôû moät soá tænh leû. Thôøi gian naøy, Molieøre coù ñieàu kieän tieáp xuùc vôùi ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân lao ñoäng, gaàn guõi vôùi lôøi aên tieáng noùi haøng ngaøy, hieåu ñöôïc caùch suy nghó vaø nhöõng mô öôùc giaûn dò cuûa hoï. Coù leõ chính vì vaäy maø trong phaàn lôùn caùc vôû haøi kòch cuûa oâng, taàng lôùp bình daân (nhöõng ngöôøi haàu, ñaày tôù…) luoân luoân coù maët vaø goùp moät phaàn khoâng nhoû vaøo vieäc laøm baät leân nhöõng tieáng cöôøi ñaày thuù vò. Naêm 1658, ñoaøn kòch trôû laïi Paris vaø lieân tieáp thu ñöôïc thaønh coâng töø nhöõng vôû haøi kòch ngaén cuûa Molieøre sau haøng loaït laàn trình dieãn caùc vôû bi kòch lôùn nhöng khoâng gaây ñöôïc söùc thuyeát phuïc laém ñoái vôùi coâng chuùng. Thaùng 11 naêm 1659, vôû “Nhöõng baø ñaøi caùc rôûm”cuûa Molieøre ñöôïc coâng dieãn. Thaøng coâng vang doäi cuûa vôû kòch ñaõ khieán ñoaøn kòch trôû neân noåi tieáng, vaø danh tieáng cuûa Molieøre caøng ngaøy caøng löøng laãy, daàn daàn ñöôïc nhaø vua tin caäy vaø suûng aùi, giao cho ñaûm nhieäm caùc cuoäc vui chôi cuûa trieàu ñình. Nhöõng vôû haøi kòch tieáp theo: “Tröôøng hoïc laøm choàng”(1661) “Tröôøng hoïc laøm vôï”(1662) ñöôïc coâng chuùng ñoùn nhaän vaø hoan ngheânh noàng nhieät, nhöng beân caïnh nhöõng vinh quang do vôû kòch ñem laïi, Molieøre ñaõ gaëp phaûi khoâng ít söï coâng kích töø nhöõng keû ghen gheùt. Ñeán khi “Tartuffe”(1664), “Dom Juan”(1665), “Ngöôøi gheùt ñôøi”(1666) ra ñôøi, coâng chuùng caøng ngaøy caøng uûng hoä Molieøre nhöng laøn soùng choáng ñoái oâng cuõng caøng luùc caøng gay gaét, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi thuoäc giaùo hoäi bôûi moãi vôû haøi kòch ñeàu laø nhöõng böùc tranh phaûn aùnh chaân thöïc vaø sinh ñoäng xaõ hoäi luùc baáy giôø, ñaëc bieät laø cuoäc soáng toân giaùo, nhaø thôø vaø tín ngöôõng vôùi taát caû nhöõng gì giaû doái, baát coâng, ñoäc ñoaùn vaø taøn baïo cuûa noù. Naêm 1668, vôû “Laõo haø tieän”ra maét Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  12. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX - 12 - coâng chuùng vaø tieáp tuïc nhaän ñöôïc söï uûng hoä nhieät lieät. Naêm 1673, Molieøre tieáp tuïc cho ra maét vôû “Ngöôøi beänh töôûng”-ñaây cuõng laø vôû kòch cuoái cuøng trong cuoäc ñôøi saùng taùc cuûa oâng . Ngaøy 17 thaùng 02 naêm 1673, Molieøre töø giaõ coõi ñôøi sau khi coá gaéng hoaøn thaønh vai dieãn cuoái cuøng cuûa mình, ñeå laïi cho nhaân loaïi khoâng chæ moät kho taøng haøi kòch voâ giaù maø coøn ñeå laïi moät nhaân caùch lôùn cuûa moät dieãn vieân taøi naêng, moät ngheä syõ chaân chính. Cuoäc ñôøi Molieøre luoân laø söï ñan xen giöõa nhöõng vinh quang, danh tieáng vaø khoù khaên, baát traéc. Sôùm ñöôïc laøm quen vaø gaén boù vôùi nhöõng ngheä syõ lôùn, nhöõng nhaø tö töôûng tieán boä nhö Boileau, La Fontaine, Chapelle…, Molieøre coù ñieàu kieän hoïc hoûi, thaám nhuaàn tö töôûng cuûa hoï vaø chính hoï laø nguoàn ñoäng löïc lôùn giuùp oâng vöôït qua nhöõng khoù khaên ñeå tìm ñeán vaø thöïc hieän lyù töôûng cuûa mình. Cuoäc soáng tuy ngheøo naøn, thieáu thoán, coù luùc rôi vaøo caûnh tuø toäi, laïi luoân bò nhöõng keû ghen gheùt tìm caùch vu khoáng, haõm haïi, thaäm chí ñaõ töøng bò ñe doïa ñöa leân giaøn löûa, nhöng taát caû nhöõng ñieàu ñoù khoâng laøm ngöôøi ngheä syõ Molieøre chuøn böôùc, traùi laïi, oâng luoân vöõng vaøng treân con ñöôøng cuûa mình. Saùng taùc cuûa oâng ñeàu höôùng veà con ngöôøi, leân aùn nhöõng theá löïc ñen toái chaø ñaïp leân cuoäc soáng con ngöôøi, vaïch traàn caùi giaû doái, pheâ phaùn söï baïo taøn, leân tieáng baûo veä quyeàn lôïi ngöôøi phuï nöõ…vì vaäy ñaõ goùp phaàn laøm thöùc tænh con ngöôøi, giuùp hoï nhaän thöùc roõ chaân-giaû, thieän-aùc, thaáy ñöôïc moïi söï baát coâng, ñaëc bieät laø giuùp hoï nhaän ra nhöõng chính saùch ngu daân taøn baïo cuûa nhaø thôø vaø tu vieän duø chuùng ñöôïc bao boïc bôûi caùi voû toân nghieâm, thaàn thaùnh. - Tieáng cöôøi-moät vuõ khí saéc beùn-vôùi nhöõng cung baäc khaùc nhau trong haøi kòch Molieøre: Ba ñoái töôïng chuû yeáu cuûa tieáng cöôøi noåi leân trong haøi kòch Molieøre laø quyù toäc, taêng löõ vaø tö saûn. Giai ñoaïn ñaàu, caùc saùng taùc cuûa Molieøre thöôøng xoay quanh ñoái töôïng thöù nhaát: quyù toäc. Tieáng cöôøi khoâi haøi, saûng khoaùi xuaát phaùt töø nhöõng tình huoáng khi nhaân vaät trôû neân khoâng töông hôïp vôùi vò theá cuûa chính mình (“Nhöõng aû caàu kyø rôûm”-1658, “Tröôûng giaû hoïc laøm sang” (hay “OÂng Jourdain hoïc ñoøi quyù toäc”) -1670) ÔÛ“Tröôøng hoïc laøm vôï”(1662), tieáng cöôøi haøi höôùc, cheá gieãu ñöôïc xaây döïng döïa treân nhöõng maâu thuaãn trong tính caùch cuûa nhaân vaät. Arnolphe nuoâi moät coâ beù (Agnes) môùi boán tuoåi ñeå sau naøy laáy laøm vôï vaø haén ñaõ nhoài nheùt cho coâ beù ñuû moïi ñieàu raên daïy heát söùc voâ lyù cuûa nhaø thôø (chæ ñöôïc laøm vui loøng choàng, khoâng ñöôïc trang ñieåm, khoâng ñöôïc ñi chôi, khoâng ñöôïc coù giaáy buùt…) nhaèm taùch coâ ra khoûi cuoäc soáng soâi ñoäng beân ngoaøi, ñeå coâ “caøng ngu daïi caøng toát”. Taát caû nhöõng ñieàu ñoù khieán Agnes trôû neân ngôø ngheäch, u muoäi, trôû thaønh noâ leä cuûa choàng. Chæ ñeán khi coù ñöôïc tình yeâu Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  13. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX - 13 - chaân thaønh cuûa Horace, nhöõng baûn tính töï nhieân thöùc daäy, Agnes môùi ñöôïc trôû veà vôùi cuoäc soáng bình thöôøng, hôïp vôùi quy luaät töï nhieân. Keát thuùc vôû kòch laø söï thaéng lôïi cuûa caùi coù lyù, caùi töï nhieân trong cuoäc xung ñoät vôùi caùi voâ lyù, caùi phaûn töï nhieân. Thoâng qua vôû kòch cuûa mình, Molieøre phaàn naøo khaúng ñònh chuû nghóa khoå haïnh, khaéc kyû khoâng nhöõng khoâng cöùu vôùt ñöôïc con ngöôøi maø coøn ñaåy hoï vaøo tình traïng u meâ, moâng muoäi. Ñoàng thôøi, oâng cuõng leân tieáng baûo veä ngöôøi phuï nöõ, giuùp hoï thoaùt khoûi thaân phaän laøm keû noâ leä cho choàng, giuùp hoï tìm ñöôïc cho mình moät tình yeâu trong saùng, thoaùt khoûi bao söï caám ñoaùn haø khaéc cuûa Nhaø thôø vaø giaùo hoäi. ÔÛ “Tatuffe”vaø “Dom Juan”, ñoái töôïng chính ñeå Molieøre höôùng tieáng cöôøi traøo loäng cuûa mình vaøo laø Nhaø thôø vaø taàng lôùp taêng löõ. Tieáng cöôøi trong haøi kòch Molieøre baät ra khi taùc giaû theå hieän nhöõng xung ñoät giöõa caùi giaû doái vaø caùi trung thöïc, giöõa taâm ñòa ñoäc aùc, xaáu xa vôùi veû beà ngoaøi toát ñeïp, thaùnh thieän, khi taùc giaû xoaùy saâu vaøo khai thaùc nhöõng traùi ngöôïc giöõa baûn chaát beân trong vaø bieåu hieän beân ngoaøi, vaøo söï traät khaác giöõa noäi dung vaø hình thöùc. Trong caùi xaõ hoäi maø “giaû ñaïo ñöùc laø moät thoùi xaáu hôïp thôøi thöôïng…Thoùi ñaïo ñöùc giaû laø moät thoùi xaáu ñöôïc höôûng ñaëc quyeàn, noù coù tay ñeå bòt mieäng thieân haï vaø noù ñöôïc yeân oån khoâng lo gì bò tröøng phaït…Boïn giaû daïng duøng aùo khoaùc toân giaùo ñeå laøm moät taám khieân, vaø döôùi boä y phuïc ñaùng kính neå ñoù, chuùng ñöôïc pheùp trôû thaønh nhöõng keû taøn aùc nhaát ñôøi” (“Dom Juan”) bôûi “coù caùch chöõa nhöõng haønh ñoäng xaáu xa baèng yù ñònh trong saïch…Phaïm toäi maø khoâng ai bieát thì ñaâu coù phaûi laø phaïm toäi” (“Tartuffe”), ñoái töôïng chính cuûa tieáng cöôøi Molieøre luùc naøy laø boïn ñoäi loát thaày tu. Chaát haøi cuûa vôû kòch leân ñeán ñænh ñieåm khi keû ñoäi loát chaân tu aáy bò boùc traàn chieác maët naï, loä nguyeân hình moät teân ñaïi bòp, giaû doái, haùm danh, haùm cuûa, meâ saéc duïc. Tính haøi höôùc trong vôû kòch coøn toaùt leân töø hình aûnh nhöõng con ngöôøi suøng ñaïo ñeán muø quaùng, meâ muoäi, ñeán möùc ñaùnh maát caû lyù trí, caû löông tri (Orgon-“Tartuffe”), trôû thaønh moät thöù saûn phaåm tieâu bieåu cuûa chính saùch noâ dòch veà tinh thaàn do giaùo hoäi thieát laäp luùc baáy giôø, hoï vöøa laø naïn nhaân nhöng cuõng vöøa voâ tình tieáp tay cho nhöõng haønh vi giaû doái, voâ ñaïo ñöùc cuûa boïn ñoäi loát thaày tu. Höôùng tieáng cöôøi pheâ phaùn vaøo taàng lôùp taêng löõ cuøng tính caùch ñaïo ñöùc giaû cuûa chuùng, Molieøre chóa muõi nhoïn taán coâng vaøo nhaø thôø, toân giaùo, ñoàng thôøi, oâng cuõng nhaèm ñaû kích nhaø nöôùc quaân chuû chuyeân cheá Phaùp vôùi nhöõng chính saùch cai trò haø khaéc, kìm haõm tö töôûng töï do cuûa con ngöôøi. Phía sau tieáng cöôøi traøo loäng, saûng khoaùi baät ra töø nhöõng lôøi noùi, cöû chæ, nhöõng suy nghó cuûa nhaân vaät laø thaáp thoaùng söï cay ñaéng, chua xoùt tröôùc soá phaän bao caûnh ñôøi, bao con ngöôøi- nhöõng naïn nhaân cuûa chính saùch ngu daân, noâ dòch cuûa nhaø thôø vaø giaùo hoäi trong xaõ hoäi Phaùp theá kyû XVII. Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  14. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX - 14 - Caùi bi trong haøi kòch Molieøre ñaäm neùt hôn trong taùc phaåm vieát veà nhaân vaät tö saûn: “Laõo haø tieän” Chaân dung cuûa nhaân vaät tö saûn ñöôïc Molieøre phaùc hoïa laø moät keû keo kieät, haùm tieàn, haùm danh lôïi vaø luoân hoïc ñoøi ñeå len loûi vaøo haøng nguõ quyù toäc (Harpagon). Tính haø tieän, ích kyû, haùm tieàn cuûa Harpagon chính laø nguyeân nhaân daãn ñeán moïi bi kòch trong gia ñình laõo. Vì tieàn, Harpagon ñaõ töï tay gieát cheát tình caûm thieâng lieâng cuûa con ngöôøi: tình cha con. Laõo nhaát quyeát gaû con gaùi cho moät oâng giaø 50 tuoåi chæ vì oâng ta khoâng ñoøi cuûa hoài moân, roài cöôùi cho con trai moät baø goùa ngoaøi 50 tuoåi nhöng raát giaøu coù. Caùc con khoâng nghe lôøi thì laõo doïa töø boû con trai (Cleùante) vaø nhoát con gaùi (EÙlise) vaøo nhaø tu. Ñoàng tieàn ñaõ bieán laõo thaønh keû noâ leä, ñaõ laøm ñaûo loän moïi quan heä trong gia ñình khieán cha con trôû thaønh tình ñòch cuûa nhau, thaønh chuû nôï vaø keû ñi vay nôï, roài con mong cho cha cheát…Baûn tính keo kieät cuõng aên moøn caû nhaân tính cuûa laõo: laõo baét ñaày tôù pha nöôùc laõ vaøo röôïu ñeå tieáp khaùch, naáu nhöõng moùn aên maø “ngöôøi ta chöa aên ñaõ thaáy no”, thaäm chí laõo coøn leûn vaøo chuoàng ngöïa aên caép caû thoùc cuûa ngöïa… Khai thaùc caùi haøi döïa vaøo chính baûn chaát cuûa ñoái töôïng: laõo haø tieän Harpagon hay roäng hôn, chính laø giai caáp tö saûn, tieáng cöôøi trong taùc phaåm cuûa Molieøre khoâng chæ nhaèm pheâ phaùn, phuû nhaän ñoái töôïng maø aån chöùa phía sau tieáng cöôøi saâu saéc, thaâm thuyù nhöng cuõng khoâng keùm phaàn chua chaùt aáy laø taán bi kòch veà tình traïng ñoàng tieàn laøm suy ñoài phong hoùa, huyû hoaïi tình caûm con ngöôøi, khi maø“giai caáp tö saûn ñaõ xeù toang caùi maøn tình caûm che ñaäy caùc moái quan heä gia ñình vaø ñaõ bieán caùc moái quan heä aáy thaønh quan heä tieàn taøi”(Marx). -YÙ nghóa xaõ hoäi cuûa haøi kòch Molieøre: Haøi kòch Molieøre laø böùc tranh sinh ñoäng vaø chaân thöïc veà xaõ hoäi Phaùp thôøi vua Louis XIV. Thoâng qua caùc vôû haøi kòch cuûa mình, Molieøre ñaõ taùi hieän laïi chaân dung cuoäc soáng vaø nhöõng con ngöôøi ôû cung ñình, thaønh thò, noâng thoân…Trong haøi kòch cuûa Molieøre, chuùng ta coù theå baét gaëp gaàn nhö taát caû caùc haïng ngöôøi cuûa xaõ hoäi Phaùp thôøi baáy giôø, töø nhöõng teân tröôûng giaû hoïc ñoøi quyù toäc ñeán nhöõng laõo tö saûn keo kieät, baàn tieän; töø nhöõng keû xaáu xa, ñoäc aùc nhöng laïi ñoäi loát moät thaày tu chaân chính ñeán nhöõng oâng choàng gia tröôûng, ñoäc ñoaùn; töø nhöõng thaày trieát hoïc doát naùt nhöng laïi hay hueânh hoang ñeán nhöõng ngöôøi ñaày tôù thoâng minh, trong saùng; töø ngöôøi thôï may, baø moái ñeán nhöõng chaøng trai, coâ gaùi treû trung, chaân thaät…Taát caû nhöõng con ngöôøi aáy laøm neân böùc tranh xaõ hoäi Phaùp theá kyû XVII vôùi ñaày ñuû nhöõng vaán ñeà noùng boûng nhö söï ñaøn aùp, chính saùch ngu daân taøn baïo cuûa nhöõng keû naém quyeàn löïc vaø toân giaùo; söï ñoäc ñoaùn, gia tröôûng trong quan heä gia ñình; vaán ñeà beânh vöïc quyeàn lôïi vaø giaûi phoùng ngöôøi phuï nöõ; nhöõng quan heä taøn nhaãn, Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  15. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX - 15 - maát heát tình ngöôøi cuûa nhöõng keû giaøu coù; thoùi haùo danh, hôïm cuûa; tình yeâu chaân chính vaø söï töï do cuûa con ngöôøi … Nhöõng xung ñoät daãn ñeán tieáng cöôøi trong haøi kòch Molieøre laø xung ñoät giöõa caùi giaû doái vaø caùi chaân thaät, xung ñoät giöõa tình caûm con ngöôøi vaø söùc huùt gheâ gôùm cuûa ñoàng tieàn… Vaø söï suïp ñoå cuûa caùi cuõ, caùi laïc haäu hay roäng hôn laø cuûa neàn vaên minh phong kieán laø ñieàu khoâng traùnh khoûi cuõng nhö thaéng lôïi cuûa caùi chaân thaät, caùi toát ñeïp tröôùc caùi giaû doái, xaáu xa hay söï leân ngoâi cuûa moät xaõ hoäi môùi coâng baèng, baùc aùi laø taát yeáu. Tieáng cöôøi trong haøi kòch Molieøre khoâng chæ ñôn thuaàn mang tính giaûi trí maø coøn laøm nhieäm vuï giuùp con ngöôøi “thanh loïc taâm hoàn” (catharsis). Molieøre - baèng haøi kòch cuûa mình- ñaõ leân tieáng beânh vöïc ngöôøi phuï nöõ, ñaáu tranh cho quyeàn ñöôïc töï do trong cuoäc soáng cuõng nhö trong tình yeâu cuûa hoï. OÂng pheâ phaùn nhöõng theá löïc aùp böùc, ñeø neùn leân thaân phaân ngöôøi phuï nöõ, ñaëc bieät laø chuû nghóa khaéc kyû, khoå haïnh cuûa Nhaø thôø vaø Hoäi thaùnh theå ñaõ troùi buoäc hoï, bieán hoï thaønh noâ leä cho nhöõng oâng choàng quyeàn löïc. -Nhöõng ñoùng goùp cuûa Molieøre cho theå loaïi haøi kòch Tröôùc tieân phaûi keå ñeán nhöõng ñoùng goùp to lôùn cuûa Molieøre trong vieäc xaùc ñònh vò trí cuûa haøi kòch. Molieøre ñöôïc coi laø ngöôøi saùng laäp ra haøi kòch coå ñieån Phaùp, ñem laïi cho haøi kòch-voán bò coi laø theå loaïi khoâng chính thöùc- moät choã ñöùng xöùng ñaùng trong neàn vaên hoïc coå ñieån. Caùc taùc phaåm bi kòch thôøi baáy giôø thöôøng phaûn aùnh nhöõng vaán ñeà mang taàm voùc roäng lôùn, coù tính chaát phi thöôøng, taäp trung theå hieän caùi anh huøng, caùi lyù töôûng…coøn haøi kòch cuûa Molieøre laïi chuû yeáu laáy chaát lieäu töø nhöõng vaán ñeà heát söùc bình thöôøng trong xaõ hoäi. Molieøre raát chuù troïng ñeán tính hieän thöïc trong caùc saùng taùc cuûa mình. Lev Tolstoi ñaõ nhaän xeùt: “Molieøre laø nhaø hoïa syõ gioûi nhaát thôøi ñaïi”. Thaät vaäy, khi xaây döïng tình huoáng, xung ñoät cuõng nhö tính caùch, cöû chæ, haønh ñoäng hay lôøi aên tieáng noùi cuûa nhaân vaät, phaàn lôùn Molieøre ñeàu laáy chaát lieäu töø nhöõng gì oâng ñaõ quan saùt ñöôïc trong cuoäc soáng thöïc haøng ngaøy.Trong “Pheâ bình tröôøng hoïc laøm vôï”, Molieøre ñaõ khaúng ñònh: “Khi anh veõ ngöôøi, anh phaûi veõ theo töï nhieân…Neáu khoâng laøm cho ngöôøi xem nhaän ra ñöôïc nhöõng con ngöôøi cuûa thôøi ñaïi mình, thì anh chaúng laøm ñöôïc caùi gì heát”. Moãi taùc phaåm cuûa oâng laø moät böùc tranh toaøn caûnh veà xaõ hoäi Phaùp luùc baáy giôø. Khi saùng taùc cuõng nhö khi trình dieãn caùc taùc phaåm cuûa mình, Molieøre thöôøng keát hôïp caùc hình thöùc ngheä thuaät nhö kòch, muùa, aâm nhaïc. Caùch keát hôïp ñoäc ñaùo vaø nhuaàn nhuyeãn aáy khoâng chæ coù taùc duïng laøm taêng theâm tính haáp daãn cho haøi kòch cuûa oâng maø coøn thuùc ñaåy quaù trình phaùt trieån theå loaïi haøi kòch Phaùp theo con ñöôøng töø haøi kòch ñeán haøi kòch ballet, töø haøi kòch ballet ñeán haøi kòch opeùra. Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  16. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX - 16 - Vôùi nhöõng ñoùng goùp ñaùng keå cho haøi kòch, Molieøre xöùng ñaùng vôùi danh hieäu “ngöôøi heà soá moät cuûa nöôùc Phaùp”. Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  17. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX - 17 - Chöông 2. VAØI NEÙT KHAÙI QUAÙT VEÀ VAÊN HOÏC ANH THEÁ KYÛ XVII I. Tình hình xaõ hoäi: Theá kyû XVII ôû Anh ñöôïc coi laø theá kyû cuûa söï tranh giaønh quyeàn lôïi, chieám ñoaït ngoâi vò giöõa Quoác hoäi vaø Hoaøng ñeá, giöõa caùc giaùo phaùi vôùi nhau. Cuoäc tranh giaønh chính trò dieãn ra gay gaét döôùi trieàu James I-vò vua ngöôøi xöù Scotland, ngöôøi coù coâng lôùn trong vieäc thoáng nhaát Anh quoác, saùng laäp ra doøng hoï Stuard-doøng hoï trò vì ôû Anh hôn moät theá kyû. Xuaát phaùt töø loái soáng xa hoa cuûa nhaø vua cuøng nhöõng chính saùch thueá khoùa naëng neà, cuoäc tranh chaáp giöõa nhaø vua vaø Quoác hoäi keùo daøi, ngaøy caøng trôû neân quyeát lieät, keát thuùc vôùi söï toaøn thaéng cuûa Quoác hoäi. Sau khi Charles I-con trai James I- bò haønh quyeát (1649), nöôùc Anh böôùc vaøo moät giai ñoaïn môùi-giai ñoaïn bò thoáng trò bôûi cheá ñoä ñoäc taøi khaéc nghieät-maø ngöôøi ñöùng ñaàu chính laø Cromwell (caùc phong tuïc taäp quaùn töø bao ñôøi nay vaãn toàn taïi nay bò kieåm soaùt chaët cheõ, nhieàu nhaø haùt bò ñoùng cöûa...) Naêm 1658, Cromwell qua ñôøi, hai naêm sau, Charles II leân laøm vua. Doøng hoï Stuard laïi tieáp tuïc vai troø thoáng trò cuûa mình. Theá kyû XVII, ôû Anh xuaát hieän hai ñaûng phaùi lôùn ñoái laäp nhau: ñaûng Whigs vaø ñaûng Tories. Ñaûng Whigs goàm phaàn lôùn nhöõng ngöôøi theo Thanh giaùo, do haàu töôùc Shaftesbury saùng laäp vaø laõnh ñaïo. Hoï uûng hoä Quoác hoäi, choáng laïi nhaø vua. Ñaûng Tories goàm nhöõng ngöôøi Baûo hoaøng, coøn ñöôïc goïi laø Cavalier, hoï uûng hoä nhaø vua, choáng laïi Quoác hoäi. Nhöõng ngöôøi theo ñaûng Tories chuû tröông ñeà cao ngheä thuaät höôûng thuï vaø toân suøng caùi ñeïp. Ngöôøi phaùt ngoân chính cuûa ñaûng phaùi chính trò naøy chính laø nhaø thô, nhaø vieát kòch, nhaø pheâ bình John Dryden. James II-em cuûa Charles II-leân ngoâi keá vò chöa ñaày boán naêm thì ôû Anh dieãn ra cuoäc “Caùch maïng veû vang”(1688) laät ñoå James II, ñöa con reå oâng laø William III cuûa doøng hoï Orange leân laøm vua. Cheá ñoä quaân chuû hoaøn toaøn bò xoaù soå. Nöôùc Anh giôø ñaây theo cheá ñoä quaân chuû laäp hieán, Quoác hoäi naém quyeàn laõnh ñaïo ñaát nöôùc, moïi quyeát ñònh toái cao ñeàu thuoäc veà nhöõng ñaïi dieän cuûa nhaân daân. II. Ñôøi soáng vaên hoïc -Vaên xuoâi: Giai ñoaïn nöûa ñaàu theá kyû XVII, caùc taùc phaåm vaên xuoâi thöôøng nghieâng veà phaân tích taâm lyù con ngöôøi vaø dieãn taû noäi taâm. Vaên xuoâi giai ñoaïn naøy giaøu hình aûnh vaø thaám ñaãm chaát thô. Coù theå thaáy ñöôïc ñieàu ñoù qua caùc taùc phaåm ñaày thi vò cuûa Bacon, caùc baøi thuyeát giaùo cuûa John Donne- nhaø thô tieâu bieåu cuûa vaên hoïc Anh theá kyû XVII-hay ngay trong nhöõng taùc phaåm mang tính chaát lòch söû, chính trò nhö “Lòch söû theá giôùi” (History of the World) cuûa Raleigh, “YÙ kieán veà töï do tö töôûng”(Aeropagitica) cuûa John Milton. Ñaëc bieät, theå loaïi tieåu luaän (essay) thöôøng ñöôïc goïi laø loaïi thô tröõ Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  18. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX - 18 - tình vaên xuoâi, ñoùng moät vai troø quan troïng trong neàn vaên xuoâi Anh theá kyû XVII. Nhöõng baøi tieåu luaän thöôøng ñöôïc duøng trong vieäc moâ taû con ngöôøi, ñöa ra nhöõng vaán ñeà mang tính trieát lyù, thuyeát giaùo…cuõng coù khi moät baøi tieåu luaän ban ñaàu chæ laø moät taäp caùc caâu ngaïn ngöõ, caùc baøi chaâm ngoân, daàn daàn ñöôïc phaùt trieån thaønh nhöõng baøi luaän daøi hoaëc thaønh moät loaïi truyeän ngaén (tieåu truyeän): “Leviathan”cuûa Hobbes, “Luaän veà tri thöùc nhaân loaïi” (Essay Concerning Human Understanding) cuûa Loke, “Luaän veà kòch thô” (Essay of Dramatic Poesy) cuûa Dryden… Ñeán theá kyûXVIII, tieåu thuyeát Anh môùi phaùt trieån vaø ñaït ñeán ñoä chín muoài nhöng naêm 1688, Aphra (1640-1689)- tieåu thuyeát gia, nöõ vaên só chuyeân nghieäp ñaàu tieân cuûa vaên hoïc Anh quoác – ñaõ giôùi thieäu treân vaên ñaøn taùc phaåm “Oronooko hay ngöôøi ñaày tôù hoaøng gia”(Oronooko or the Royal Slave)– moät cuoán tieåu thuyeát noåi tieáng veà cheá ñoä noâ leä, veà caùch ñoái xöû taøn nhaãn cuûa ngöôøi da traéng ñoái vôùi ngöôøi da ñen. Nöûa sau theá kyû XVII, khuynh höôùng chung cuûa vaên xuoâi Anh coù söï chuyeån höôùng. Phaàn lôùn caùc taùc phaåm thieân veà taû chaân, ñeà taøi cuõng trôû neân ñôn giaûn, gaàn guõi vôùi cuoäc soáng hôn. Nhöõng caâu vaên daøi vôùi lôøi vaên ñöôïc goït duõa, trau chuoát daàn daàn nhöôøng choã cho loái vaên uyeån chuyeån, töï nhieân hôn, phuø hôïp vôùi caùc theå loaïi ñang phaùt trieån raàm roä luùc baáy giôø nhö buùt kyù, baùo chí...Theå loaïi pheâ bình vaên hoïc ñaõ ra ñôøi ngay sau khi baøi “Luaän veà kòch thô” (Essay of Dramatic Poesy) cuûa John Dryden xuaát hieän (1668). - Thi ca: Neùt ñaëc tröng noåi baät cuûa thi ca thôøi kyø naøy laø söï xuaát hieän cuûa nhoùm thi só “sieâu hình”vaø nhöõng baøi thô sieâu hình maø ngöôøi khôûi xöôùng laø John Donne. Nhöõng thi só “sieâu hình”luoân muoán taïo ra söï ngaïc nhieân, baát ngôø cho ngöôøi ñoïc, vì vaäy, hoï thöôøng ñöa vaøo taùc phaåm cuûa mình nhöõng hình aûnh caàu kyø, phong phuù, nhöõng yù töôûng suy tö ñaëc bieät, nhöõng aån duï ñoäc ñaùo, taùo baïo, nhöõng kieåu so saùnh kyø laï. Caùc baøi thô “sieâu hình”thöôøng chöùa ñöïng nhöõng lyù luaän toång quaùt, mang tính tröøu töôïng. AÛnh höôûng cuûa tröôøng phaùi thô “sieâu hình”khaù roäng lôùn. Haøng loaït caùc thi só ñöông thôøi ñeàu bò aûnh höôûng bôûi tö töôûng cuõng nhö vaên phong cuûa John Donne nhö : Vaughan, Crashaw, Cowley, Marwell, Herbert …Saùng taùc cuûa hoï thöôøng baét chöôùc hoaëc moâ phoûng thô cuûa John Donne, tuøy theo töøng möùc ñoä vaø theo nhöõng caùch rieâng cuûa töøng ngöôøi. Ñeán nöûa cuoái theá kyû XVII, aûnh höôûng cuûa thô “sieâu hình”ñaõ khoâng coøn maïnh meõ nhö tröôùc. Moät theá heä thi só treû hôn (coøn goïi laø theá heä thi só thöù nhì) ñaõ leân tieáng phaûn ñoái thô “sieâu hình”. Hoï cho raèng thô “sieâu hình”ñoái vôùi hoï giôø ñaây chæ coøn laø nhöõng thöù ñaõ trôû neân “cuõ rích, hoang daïi, bí hieåm vaø quaùi ñaûn”, ñoàng thôøi hoï ca ngôïi tính chaûi chuoát vaø chính xaùc cuûa thô Phaùp. Noåi baät trong theá heä thi só thöù nhì naøy laø John Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  19. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX - 19 - Dryden. OÂng quan nieäm moät baøi thô hay phaûi chöùa ñöïng nhöõng gì “saùng suûa, chính xaùc vaø hôïp lyù”. - Kòch: Tính chaát khoác lieät cuûa cuoäc noäi chieán cuøng leänh ñoùng cöûa caùc nhaø haùt naêm 1642 cuûa nhöõng ngöôøi Thanh giaùo ñaõ khieán cho kòch vaø saân khaáu Anh theá kyû XVII ngheøo naøn caû veà chaát löôïng laãn soá löôïng. Ñeán naêm 1660, khi trieàu ñaïi Stuard khoâi phuïc laïi vai troø thoáng trò cuûa mình, caùc nhaø haùt môùi ñöôïc môû cöûa hoaït ñoäng trôû laïi vaø luùc naøy kòch môùi coù ñieàu kieän phaùt trieån. Kòch thôøi kyø naøy chuû yeáu phuïc vuï cho nhu caàu giaûi trí cuûa giai caáp quyù toäc. Do ñoù, caùc vôû bi kòch coå ñieån thöôøng taäp trung phaûn aùnh xaõ hoäi quyù toäc thôøi Trung höng. Noäi dung caùc vôû bi kòch thöôøng xoay quanh nhöõng haønh ñoäng ñöôïc coi laø anh huøng, laø kieät xuaát cuûa moät caù nhaân hay ca ngôïi nhöõng duïc voïng caù nhaân cuûa con ngöôøi... Ngöôïc laïi, haøi kòch thôøi kyø naøy laïi taäp trung phaûn aùnh nhöõng sinh hoaït cuûa xaõ hoäi quyù toäc vôùi taát caû nhöõng gì loá bòch, traéng trôïn, voâ luaân cuûa noù. Caùc taùc giaû haøi kòch noåi tieáng thôøi kyø naøy laø John Dryden (1631-1700), George Etherege (1634-1691), William Whycherley (1640-1715), William Congreve (1670-1729)… Ngoaøi ra, trong ñôøi soáng vaên hoïc Anh quoác theá kyû XVII coøn xuaát hieän moät boä phaän caùc baøi vaên chaâm bieám, ñaû kích, nhuïc maï. Tình hình chính trò roái ren, vôùi nhieàu bieán coá lôùn nhö söï chieám lónh cuûa nhöõng ngöôøi Thanh giaùo, cheá ñoä ñoäc taøi khaéc nghieät, maâu thuaãn giöõa nhaø vua vaø Quoác hoäi, nhöõng xaùo troän trong tö töôûng... chính laø nguyeân nhaân daãn ñeán söï ra ñôøi haøng loaït nhöõng baøi vaên chaâm bieám, ñaû kích, nhuïc maï. Caùc taùc giaû tieâu bieåu cho boä phaän vaên hoïc naøy coù theå keå ñeán John Donne, Andrew Marwell, John Milton, John Dryden... Noäi dung caùc taùc phaåm theå hieän nhöõng xung ñoät giöõa lyù töôûng töï do vôùi cheá ñoä ñoäc taøi chuyeân cheá, giöõa lyù trí vôùi quyeàn haønh, giöõa hoaøi nghi vôùi meâ tín… nhöõng tranh chaáp noäi boä giöõa caùc giaùo phaùi thuø nghòch nhau, hay söï choáng ñoái giöõa caùc khuynh höôùng khaùc nhau ngay trong cuøng moät giaùo phaùi… John Milton (1608-1674) - Cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp saùng taùc: John Milton sinh ra taïi London, trong moät gia ñình giaøu coù, luùc nhoû theo hoïc taïi tröôøng St. Paul, sau ñoù vaøo ñaïi hoïc Cambridge. Naêm 1632, oâng toát nghieäp ñaïi hoïc, trôû veà soáng vôùi cha giaø taïi Horton-moät laøng nhoû ôû Buckinghamshire caùch London 20 km, daønh phaàn lôùn thôøi gian cuûa mình vaøo vieäc ñoïc saùch vaø chôi aâm nhaïc. Vôû kòch “Comus”(1634) coù theå coi laø taùc phaåm ñaàu tay gaây ñöôïc tieáng vang cuûa John Milton. Naêm 1638, oâng sang Phaùp, YÙ, ñöôïc gaëp gôõ, hoïc hoûi nhieàu vaên nhaân, nhieàu hoïc giaû coù teân tuoåi. Trôû veà London, John Milton môû moät tröôøng nhoû daïy hoïc. Naêm 1644, “Veà Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
  20. Khaùi löôïc Lòch söû Văn học Phöông Taây theá kyû XVII - XIX - 20 - giaùo duïc”(Of Education)- moät taùc phaåm chöùa ñöïng laäp tröôøng rieâng cuûa Milton veà giaùo duïc vaø “YÙ kieán veà töï do tö töôûng”(Areopagitica)-lôøi beânh vöïc cho söï töï do baùo chí cuûa taùc giaû döôùi daïng moät baøi vaên ñaû kích-xuaát hieän. Khi noäi chieán ôû Anh buøng noå, John Milton haêng haùi tham gia vaøo nhöõng cuoäc ñaáu tranh chính trò, duøng ngoøi buùt ñeå uûng hoä tích cöïc phe Quoác hoäi. Naêm 1642, oâng laáy Marry Powell, moät coâ gaùi 17 tuoåi con cuûa moät nhaø quyù toäc phaùi Baûo Hoaøng nhöng naøng ñaõ boû oâng ngay sau ñoù, hai naêm sau môùi trôû veà. Söï coâ ñôn, baát haïnh trong ñôøi soáng tình caûm vôï choàng ñaõ thuùc ñaåy John Milton vieát hai baøi xaõ luaän bieän hoä cho söï ly dò. Naêm 1649, khi Charles I bò haønh quyeát, Milton ñöôïc chính phuû Coäng hoøa boå nhieäm laøm boä tröôûng Boä Ngoaïi giao, roài trôû thaønh bí thö cuûa Hoäi ñoàng Quoác gia. Suoát 11 naêm tieáp theo, töø 1649 ñeán 1660, oâng vieát nhieàu baøi xaõ luaän uûng hoä phe Coäng hoøa nhö: “Söï baûo veä nhaân daân Anh” (1651), “Söï baûo veä thöù nhì” (1654), “Caùch ñuùng ñaén vaø deã daøng thieát laäp neàn coäng hoøa töï do”(The Ready and Easy Way to Establish a Free Commonwealth-1660)… Do laøm vieäc quaù nhieàu, naêm 1652, Milton bò yeáu caû hai maét vaø ñeán naêm 1660 bò muø hoaøn toaøn. Sau khi bò baét giöõ tuø toäi, roài ñöôïc thaû töï do, Milton rôøi boû chính tröôøng, quay veà soáng aån daät vaø saùng taùc baèng caùch ñoïc cho caùc con gaùi cuûa mình ghi. Möôøi naêm cuoái ñôøi, John Milton soáng trong ñau buoàn vaø coâ ñôn. Con trai oâng, roài ngöôøi vôï ñaàu tieân: Marry Powel vaø ngöôøi vôï thöù hai: Katherine Woodcock laàn löôït qua ñôøi. Naêm 1663, oâng laáy Elizabeth Minshull vaø cuøng baø soáng trong moät caên nhaø nhoû. OÂng qua ñôøi naêm 1674 ôû London vaø ñöôïc mai taùng taïi ñaây. Vôùi soá löôïng taùc phaåm phong phuù, theå hieän nhieàu tö töôûng tieán boä, vôùi ngheä thuaät saùng taùc ñöôïc toång hôïp töø phong caùch cuûa nhieàu thôøi ñaïi (thôøi coå ñaïi Hy Laïp, La Maõ, thôøi Phuïc höng, chuû nghóa coå ñieån …) John Milton xöùng ñaùng ñöôïc coi laø moät thieân taøi cuûa vaên hoïc Anh theá kyû XVII vaø cuûa vaên hoïc theá giôùi. -Thi phaåm “Thieân ñöôøng ñaõ maát”( Paradise Lost-1667) John Milton baét ñaàu vieát “Thieân ñöôøng ñaõ maát”naêm 1658, ñeán naêm 1667, taùc phaåm môùi hoaøn thaønh vaø ra maét coâng chuùng. Luùc ñaàu, taùc phaåm ñöôïc chia thaønh 10 taäp, ñeán laàn taùi baûn ñaàu tieân, John Milton ñoåi laïi thaønh 12 taäp. “Thieân ñöôøng ñaõ maát”mang hình thöùc moät thieân anh huøng ca coå ñieån, laáy ñeà taøi töø kinh thaùnh. Tuy nhieân, Milton khoâng chæ ñôn thuaàn keå laïi vieäc taïo döïng trôøi ñaát, veà nguoàn goác cuûa con ngöôøi…maø qua taùc phaåm, oâng laøm noåi baät leân cuoäc ñaáu tranh giöõa hai theá löïc: moät beân laø Thieân Chuùa vaø caùc thieân thaàn (Thieän), moät beân laø Satan vaø caùc thieân thaàn sa ñoïa (Aùc). Cuoäc ñaáu tranh aáy daãu ñaày cam go vaø voâ cuøng quyeát lieät nhöng cuoái cuøng phaàn thaéng luoân thuoäc veà caùi Thieän. Taùc phaåm cuõng ñeà caäp ñeán söï sa ngaõ cuûa con ngöôøi (Adam vaø Eva) tröôùc nhöõng caùm doã trong cuoäc soáng. Traàn Thò Baûo Giang – Nguyeãn Höõu Hieáu Khoa Ngöõ vaên
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2