Giáo trình Kinh tế học chính trị Mác - Lênin: Phần 1 - GS.TS. Trần Ngọc Hiên, GS. Trần Xuân Trường (đồng chủ biên)

Chia sẻ: Lê Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:345

Thêm vào BST

Báo xấu

206
lượt xem 46
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Kinh tế học chính trị Mác - Lênin được biên soạn thành 25 chương, chia thành ba phần: Phần mở đầu, phần thứ nhất - Phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, phần thứ hai - Những vấn đề lý luận và chính sách kinh tế của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. "Giáo trình Kinh tế học chính trị Mác - Lênin: Phần 1" sau đây gồm nội dung phần mở đầu và phần thứ nhất. Nội dung phần này trình bày các nội dung cơ bản của học thuyết giá trị, học thuyết trị thặng dư của C.Mác và học thuyết chủ nghĩa đế quốc của V.I. Lênin, đồng thời vận dụng các học thuyết trên để phân tích một số vấn đề lý luận và thực tiễn của chủ nghĩa tư bản ngày nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Kinh tế học chính trị Mác - Lênin: Phần 1 - GS.TS. Trần Ngọc Hiên, GS. Trần Xuân Trường (đồng chủ biên)

H 0ID 6N G TRUNG UONG CHI DAO Bl£N SOAN GlAO TRINH QU^C GIA CAC BO MON KHOA HOC MAC - LfiNIN, TU TUONG h6 CHI MINH G I A O T R I N H KINH TE HOC CHI'NH TRI MAC - LENIN ( Tai ban co sila chfla, b6 sung) NHA X U A T B A N CHINH T R I Q U 6 C G IA Ha NOi - 2011
HOI DONG TRUNG UONG CHI DAO • • BIEN SOAN GlAo TRiNH QUOC GIA CAC BO MON KHOA HOC MAC - LENIN, TU Tl/ONG HO CHI MINH 1. Dong chi Dao Duy Tung. Uy vien Bo Chinh tri, Bi thu Trung Udng Dang, Chu tich: 2. Dong chi Nguyen Dufc Binh. Giao sU, Uy vien Bo Chinh tri. Bf thu Trung Udng Dang, phu trach khoi Tu tUdng - Van hoa va Khoa giao, Pho Chu tich: 3. Dong chi Nguyen Dinh Tit. Giao sU, Pho Tien si, Bi thu Trung Udng Dang. TrUdng ban Khoa giao Trung Udng. Pho Chu tich: 4. Dong chi Nguyen Khanh, Uv vien Trung Udng Dang. Pho Chu tich Hoi dong Bo trUdng. Pho Chu tich: 5. Dong chi Nguyen Duy Quy. Giao sU. Tien si, Uy vien Trung Udng Dang, Vien trUdng Vien Khoa hoc xa hoi Viet Nam, Tong thu* ky; N o 6. Dong chi Dang Xuan Ky, Giao sU. Uy vien Trung Udng •> > '* Dang, Vien trU dng Vien Mac - Lenin. U y vien: 7. Dong chi Tran Chi Dao. Pho Giao sU, Pho Tien si, Thuf trUdng Bo Giao due va Dao tao, Uv vien; 8. Dong chi Tran Ngoc Hien. Giao sU. Pho Tien si, Pho Giam x y s ’* doc Hoc vien Nguyen Ai Quoc, Uy vien; 9. Dong chi Tran Xuan Trtfcfng. Giao sU, Giam doc Hoc vien •> Chinh tri - Quan sU. Uy vien; 10. Dong chi Dtfcfng Phu Hiep, Pho Giao sU. Pho Tien sL Vien Khoa hoc xa hoi Viet Nam, Uy vien: 11. Dong chi Ha Hoc Hc?i; Pho Giao sU, Pho trUdng ban Tu tUdng - Van hoa Trung Udng, Uy vien; 12. Dong chi Nguyen Van Phung, Giao sU, Uv vien; 13. Dong chi Do Nguyen Phtftfng, Pho Giao sU, Pho Tien sL Pho Giam doc Hoc vien Nguyen Ai Quoc, Uy vien. (Theo Quyet dinh so 255-CT ngay 13-7-1992 cua Chu tich Hoi dong Bo trtfdng) 5
I. BAN BIEN SOAN 1. GS.TS. Tran Ngoc Hien TrUdng ban 2. GS. Tr&n Xuan TrUdng Pho ban 3. GS.TS. Do The Tung Uy vien 4. PGS. Vu Htiu Ngoan Uy vien 5. PGS. Hong Giao Uy vien o 6 . CN. Khong Doan Hdi Uy vien 7. GS. Dao Nguyen Cat Uy vien 8 . PGS.TS. Phan Thanh Pho Uy vien 9. PGS.TS. Nguyln Van Thao Uy vien ■> 10. PGS.TS. Nguyen Van Ky Uy vien ■? 11. PGS. Dao Xuan Sam Uy vien II. CONG TAC VIEN 1. GS.TS. Chu Van Cap 2 . TS. Nguyen Khac Thanh 3. TS. Nguyen Tien Hoang 4. TS. Hoang Xuan Long 5. TS. Vuong Cudng 6 . GS.TS. Hoang Ngoc Hoa 7. TS. Nguyen Ngoc Hoi 8. PGS.TS. Nguyen Dinh Khang 9. PGS.TS. Vu Quang Loc 10 . PGS.TS. Nguyen Kh&c Than 11 . PGS.TS. Tran Van Ngoc 6
Ldl NHA XUAT BAN Dai hoi dai bieu toan quoc lan thii VII va lan thuf VIII cua Dang ta da kh&ng dinh: kien tri chu nghia Mac - Lenin la van de co tinh nguyen tkc so" mot doi v6i Dang va cach mang nU6c ta. Dang ta vach ro r&ng, trong thdi dai ngay nay, trung thanh vdi chu nghia Mac - Lenin co nghia la n&m vting ban chat cach mang va khoa hoc cua chu nghia Mac - Lenin va van dung hoc thuyet do mot cach dung diin, sat hdp v6i dieu kien cu the cua nude ta, gop phan phat trien sang tao chu nghia Mac - Lenin trong hoan canh cach mang m6i cua ntfdc ta. Nhufng thach thtic cung nh\i van hoi m6i cua thdi dai cung v6i s\i phat trien manh me ve moi mat cua cong cuoc doi m6i dat nU6c dang dat ra hang loat van de b\ic xuc, doi hoi phai lam sang to ve mat ly luan de bao ve va phat trien ban chat cach mang va khoa hoc cua chu nghia Mac.- Lenin. V6i tinh than do, Dang va Nha nut6c ta xac dinh yeu cau cap bach phai doi m6i noi dung va phifdng phap giang day cac bo mon khoa hoc ly luan Mac - Lenin, tien hanh bien soan giao trinh m6i ve cac bo mon khoa hoc Mac - Lenin va tuf ti/dng Ho Chi Minh de co tai lieu hoc tap va giang day thong nhat trong toan Dang va trong ca nuf6c. Ngay 13-7-1992, Chinh phu da quyet dinh thanh lap Hoi dong Trung tfdng chi dao bien soan giao trinh quoc gia cac bo mon khoa hoc Mac - Lenin, tii tvfcfng Ho Chi Minh. Sau mot thdi gian chuan bi, nghien ciiu va bien soan nghiem tuc, nam 1999 Hoi dong Trung Udng chi dao bien soan giao trinh quoc gia cac bo mon khoa hoc Mac - Lenin, tu tUdng 7
Ho Chi Minh phoi hdp vcii Nha xuat ban Chinh tri quoc gia - Su that cho xuat ban \kn dau mot so giao trinh cac bo mon da bien soan xong. Giao trinh nay dUdc tap the tac gia gom cac giao su dau nganh bien soan, do GS.TS. Tran Ngoc Hien va GS. Tran Xuan TrUdng chu bien. Kinh te chinh tri Mac - Lenin la mot bo phan cau thanh cua khoa hoc Mac - Lenin. No nghien ciiu cac quan he xa hoi cua con ngUdi trong qua trinh san xuat, trao doi, tieu dung cua cai vat chat qua cac giai doan phat trien cua lich sU xa hoi loai ngUdi, lam ro ban chat cua cac qua trinh va cac hien tUdng kinh te, tim ra cac quy luat van dong cua nen kinh te - xa hoi. Giao trinh Kinh te hoc ♦ chinh tri• Mac - Lenin dUdc b ie n soan lan nay gom ba phan: Phan md dau; Phan thit nhat: PhUdng thtic san xuat tu ban chu nghia; Phan thti hai: Nhung van de ly luan va chinh sach kinh te cua thdi ky qua do len chu nghia xa hoi d Viet Nam. Giao trinh nay dong vai tro la mot cai khung dinh hu6ng ve nhQng quan diem cd ban cho viec giang day va hoc tap kinh te hoc chinh tri Mac - Lenin trong dieu kien phat trien kinh te - xa hoi cua the gi6i va cua nude ta hien nay. D ay la cuon Giao trinh Kinh te hoc chinh tri Mac - Lenin dUdc b ien soan tro n g dieu k ie n sU p h a t tr ie n k in h te * x a hoi d nUdc ta va to a n th e gidi d ang d iin g trUdc n h ie u b ien doi mdi m e, phong phu va da d an g ; sau m ot thd i g ian sii d ung n h ieu v an de ca n tiep tu c sUa chO a, bo su n g va b ien so an lai. R a t m ong b an doc dong gop y k ien x ay dung de cuon giao trin h n gay ca n g dUdc h oan th ien , dap ting long m ong moi cu a b a n doc. Thang 1 nam 2011 NHA XUAT BAN CHINH TRI QUOC GIA - SU THAT 8
L d l G ldl THIEU Tit dau nhling nam 1990 den nay, viec day va hoc bo mon kinh te hoc chinh tri Mac - Lenin trong he thong cac trUdng dai hoc, cac trifdng dang va doan the cf nU6c ta gap kho khan. Sau khi Lien Xo sup do va he thong xa hoi chu nghia tan ra, mot thiic te la kho co the dua vao cac giao trinh kinh te chinh tri dUdc bien soan trif 6c day, ve cd ban phong theo cuon giao khoa kinh t& chinh tri cua Vien han lam khoa hoc Lien Xo, nhat la phan xa hoi chu nghia. Trong boi canh do, hau nhu tat ca cac giang vien mon kinh te hoc chinh tri phai soan thao cac de cUdng bai giang theo nhan thiic cua minh ma khong co mot giao trinh chinh thiic lam cho diJa dang tin cay. Tinh hinh do anh hudng tieu cUc 16n den viec day va hoc kinh te hoc chinh tri Mac - Lenin, doi hoi cap bach phai % bien soan mot giao trinh chinh thiic mdi thay the cho cac giao trinh cu. Tvi cuoi nam 1992, theo quyet dinh cua Hoi dong T rung ifotng chi dao bien soan giao trin h quoc gia ca c bo mon khoa hoc M ac - Lenin, ttf tifofng Ho Chi Minh, mot ban bien soan Giao trinh Kinh te hoc chinh tri Mac - Lenin dUdc thanh lap, den nay bo giao trinh mdi da dUdc bien soan xong va ra mat ban doc. 9
Thdi gian bien soan bo giao trinh nhu vay la hdi dai, dang ly no phai ra ddi sdm hdn. Sil cham tre do co nhiing nguyen nhan thuoc ve chu quan nhiing ngiidi lam giao trinh nhiing ban doc cung thong cam cho nhiing kho khan cua ho. Thong thUdng, viet giao trinh la lam cong viec bien soan, chuyen tai nhiing kien thiic khoa hoc ve cd ban da hinh thanh on dinh sang ngon ngii sil pham. Song, viec bien soan Giao trinh K in h te hoc ch in h tri M ac - L enin nhiing nam qua dien ra trong mot boi canh nhu da noi la khong binh thUdng. Trong qua trinh doi mdi til duy ly luan ve chu nghia xa hoi va con dildng di len chu nghia xa hoi, nhieu dinh de, nguyen ly kinh te chinh tri Mac - Lenin tildng nhu da hien nhien nay dUdc dem ra xem xet, nhan thiic lai. Thiic tien the gidi va trong nude lai dat ra biet bao nhieu van de mdi. Chinh vi vay, qua trinh bien soan giao trinh trci thanh qua trinh nghien ciiu va thao luan khoa hoc ton rat nhieu thdi gian va cong siic. Tuy nhien, cho den nay thanh qua nghien ciiu ly luan kinh te chinh tri Mac - Lenin phai noi r&ng van con rat khiem ton. Thiic ra, mot G iao trinh K in h te hoc chin h tri M ac - Lenin hien dai doi hoi phan kinh te chinh tri ve chu nghia tu ban phai phat trien dildc hoc thuyet gia tri thang du cua C.Mac tren cd sc) tong ket thiic tien chu nghia til ban ngay nay; ph§n kinh te chinh tri ve chu nghia xa hoi phai phat trien dildc mot he thong mdi cac pham tru va quy luat kinh te ve chu nghia xa hoi va thdi ky qua do tren cd sd tong ket thiic tien doi mdi. Bo giao trinh mdi chUa dap ling dUdc yeu c§u do bdi muon lam dUdc nhil vay c^n phai co thdi gian, can phai trien khai cong tac nghien 10
cuu ly luan cong phu va sau rong hdn nfla, can ca do chin muoi cua cac qua trinh thtfc tien. Mac du co sii han • che do, G ia o t r in h K in h 7te h o c c h in h tr i M ac - L e n in tai ban l&n nay co nhiing Uu diem co the dap ting dUdc nhu cau cap bach lam nen cho viec thong nhat nhiing quan diem cd ban de giang day mon nay trong he thong giao due dai hoc. TrUdc het, giao trinh da khang dinh nhiing nguyen ly cd ban cua kinh te chinh tri Mac - Lenin da dUdc thiic tien kiem nghiem. C&n lUu y riing, mot so" khai niem pham tru kinh te chinh tri Mac - Lenin ma ban doc tiidng nhu khong co gi mdi nhiing thiic ra de dUa dUdc vao giao trinh da phai trai qua mot qua trinh suy ngam, tranh luan nghiem tuc giiia nhiing ngUdi bien soan giao trinh, co tham khao rong rai gidi ly luan kinh te chinh tri. Qua gan mot thap ky "kiem ke lai hanh trang" ly luan cua minh, mac du van con tiep tuc tim toi tranh luan nhung gidi ly luan kinh te chinh tri Mac - Lenin nude ta h&u nhu da thohg nhat vdi nhau r&ng, ngay nay, hoc thuyet kinh te du nhap vao nude ta co nhieu trUdng phai nhUng hoc thuyet khoa hoc nhat, dung d&n nhat van la hoc thuyet kinh te chinh tri Mac - Lenin; dung nhu vao dau the ky nay, Ho Chi Minh da kh&ng dinh ve tinh dung dan cua chu nghia Mac - Lenin so vdi cac hoc thuyet va chu nghia khac. Tuy nhien, cac tac gia cua giao trinh khong co thai do hep hoi va biet phai hoac chiet trung chu nghia doi vdi cac trao lUu kinh te khac. Tren cd sd kien dinh tinh dang cua khoa kinh te chinh tri, kien dinh nhiing quan diem kinh te chinh tri Mac - Lenin, cac tac gia da tiep thu nhiing nhan to" tich ciic, hdp ly trong 11
cac trao ltfu khac va bSng cach do lam giau them cho kien thiic kinh te hoc chinh tri Mac - Lenin cua chung ta. Trinh bay cac nguyen ly kinh te chinh tri Mac - Lenin, cac tac gia tuan thu nguyen tac phuong phap luan sau day: the hien trung thiic, chinh xac tu tUdng quan diem cua chinh Mac va Lenin ve cac van de. khong cat xen, lam sai lech noi dung cua cac ong, dong thdi trinh bay sii phat trien cua cac van de do tiif khi cac ong qua ddi cho den nay; sii phat trien dUdc thiic hien trong ciidng linh va diidng loi cua cac Dang Cong san, nhat la cua Dang ta va trong cac tac pham ly luan tieu bieu cua cac hoc tro cua Mac va Lenin, sii phat trien rat khong ddn gian, thUdng trai qua dau tranh, khac phuc nhiing lech lac, sai l&m. Nhu vay la chung ta da tra lai cho Mac, Lenin cai gi cua Mac, cua Lenin; dong thdi lam cho hoc thuyet cua cac ong song mai trong ddi song ly luan va thiic tien hom nay. Chinh vi vay ma trong phan ve chu nghia tu ban, giao trinh da co giing trinh bay trung thiic hoc thuyet gia tri thang du cua Mac va hoc thuyet chu nghia de quoc cua Lenin, dong thdi van dung hoc thuyet cua cac ong de phan tich mot so van de ly luan va thiic tien cua chu nghia tii ban ngay nay. Trong ph&n ma cac giao trinh trudc day la kinh te hoc chinh tri ve chu nghia xa hoi thi giao trinh nay tap trung vao van de thdi ky qua do len chu nghia xa hoi d Viet Nam m& khong the duy tri he thong cac pham tru va quy luat kinh te cua chu nghia xa hoi bdi vi chu nghia xa hoi d Viet Nam dang thdi ky dau xay diing, con chu nghia xa hoi vdi mo hinh da tiing ton tai d Lien Xo va cac niidc xa hoi chu nghia Dong Au thi nay can dUdc suy 12
ngam lai ky ltfdng. tong ket mot cach cd ban va day du mat thanh tiiu va mat khuyet tat. Can phai co phan thdi ky qua do len chu nghia xa hoi 6 Viet Nam trong G ia o tr in h K in h te h o c c h in h tri M ac - L e n in de giang day va hoc tap d nU6c ta va diidng nhien day phai la ly luan khoa hoc ve thdi ky do. Tuy nhien. do thdi ky qua do d Viet Nam dang dien ra chii chiia ket thuc, nhieu qua trinh con mdi bat dau. stf trtiu ttfdng hoa va khai quat hoa ly luan khong the lam mot cach voi va. Cho nen tuy co co gang tang cUOng noi dung ly luan. song do co sU han che ve mat khach quan nen giao trinh van chUa the co dUOc mot trinh do ly luan dat den mot he thong pham tru. quy luat kinh te. Giai phap ma cac tac gia cho la thich hdp trong tinh hinh do la gan trinh bay ly luan vdi trinh bay difdng loi. chinh sach kinh te cua Dang va Nha nuf6c. gan ly luan v6i thiic tien Viet Nam. Giao trinh dtfdc viet cho doi tUdng chu yeu la nhiing ngUdi dUdc dao tao cii nhan chinh tri. Tuy nhien, nhu cau va trinh do cua nhiing ngiidi can sii dung giao trinh lai khong giong nhau. Do do, doi vdi ngufdi nay thi bo giao trinh con gian ddn. chufa du do sau can thiet: doi vdi ngu'di khac thi noi dung bo giao trinh lai co the qua rong hoac hdi cao. Vi vay. viec phat huy hieu qua cua bo giao trinh con phu thuoc vao viec sii dung va khai thac no nhii the nao cua ca thay va tro sao cho phu hdp vdi muc tieu dao tao. trinh do ngiidi hoc. quy thdi gian danh cho mon hoc. v.v. d cac trUdng dai hoc khac nhau. Thi du v6i Dai hoc kinh te thi khac Dai hoc ky thuat. v6i Dai hoc ky thuat thi khac Dai hoc Khoa hoc Xa hoi va nhan van, v.v.. 13
Du sao giao trinh nay cung dong vai tro mot cai khung dinh hudng ve nhiing quan diem cd ban cho viec giang day va hoc tap kinh te hoc chinh tri Mac - Lenin trong dieu kien nUdc ta hien nay. Nhu vay la tinh hinh doi hoi phai co mot giao trinh mdi ve kinh te hoc chfnh tri Mac - Lenin va giao trinh da ra ddi de dap utng yeu cau tinh the do. Du con co nhiing khiem khuyet, hy vong rang bo giao trinh nay dap ling dUdc ve cd ban yeu cau tinh the trong cong tac giao due dao tao dai hoc va rong hdn tren mat tran tii ttfdng ly luan d nude ta hien nay. Cac tac gia mong riing ban doc co su cam thong va hdp tac, stt dung va dong gop y kien xay dung cho bo giao trinh ca ve mat noi dung va hinh thiic trinh bay de co the siia chiia, hoan thien trong cac lan xuat ban sau hoac xa hdn phuc vu cho viec bien soan bo giao trinh mdi khi dieu kien cho phep. BAN BIEN SOAN 14
PHAN Md DAU 15
CHI/0NG I KINH TE HOC CHINH TRI MAC - LENIN DOI Tl/dNG, PHl/ONG PHAP, CHlTC NANG I. LU 0C Sty HINH THANH VA PHAT TRIEN MON KINH TE HOC CHINH TRI _ O ^ -> o Trong nhiing tac pham triet hoc co dai va trung cd da co nhieu tu tUdng kinh te, trong do co nhiing tvi tiidng thien tai cua Arixtot, "nha nghien ciiu vi dai, ngiidi dau tien da phan tich hinh thai gia tri..."1. Nhung phai tcfi thdi ky tich luy ban dau cua chu nghia tu ban, mon kinh te hoc chinh tri mdi thiJc sU ra ddi. Mon kinh te hoc chinh tri tu san bat dau t£f chu n g h ia trong thiicfng. No thong tri tu duy kinh te cua chu nghia tu ban tit the ky XV den the ky XVII va con ton tai trong dau the ky XVIII. A.Mongcrechien (A.Montchretien), nha trong thUdng ngUdi Phap (1575-1629), la ngUdi dau tien sii dung thuat ngii "kinh te hoc chinh tri" trong tac pham Chuyen lu an ve kin h te h oc ch in h tri, xuat ban nam 1615. 1. C.Mac va Ph.Angghen: Toan tap, Nxb. Chfnh tri quoc gia, Ha Noi. 1993, t.23, tr.96. 17
Trong tac pham nay, A.Mongcrechien xem kinh te hoc chinh tri la khoa hoc ve kinh te nha nUdc, nghien ciiu sii tham gia tich ciic cua nha nu 6c vao ddi song kinh te, sii h6 trd cua nha nUdc cho qua trinh tich luy ban dau. Ly luan cua chu nghia trong thUdng la sU thu nghiem dau tien viec nghien ciiu ve ly luan phUdng thiic san xuat tu ban chu nghia, dong thdi cung la chinh sach cua nha nu6c trong thdi ky ra ddi cua chu nghia tu ban. Trong thdi ky nay, tu ban thUdng nghiep chiem dia vi thong tri va thuc sU chi co llnh vile lUu thong hang hoa mang tinh chat tu san. Vi vay, trong tam chu y cua chu nghia trong thiidng la linh vuc lUu thong va phUdng phap nghien ciiu la su khai quat co tinh chat kinh nghiem nhuing hien tUdng tren be mat cuoc song. Trong khi nhan thiic dung rang, sU san duoi ldi nhuan la dong liic cua chu nghia tu ban, chu nghia trong thUdng lai mac sai him cho ring, nguon goc cua ldi nhuan la til thUdng nghiep ma trU6c het la tii ngoai thiidng, do do ho khong giai thich dUdc ban chat cua ldi nhuan va cua tien te. Su phat trien cua chu nghia tu ban da lam cho nhiing luan diem cua chu nghia trong thUdng trc) nen loi thdi. Vi theo da phat trien cua chu nghia tu ban, cach thiic chu yeu de tang them cua cai khong ddn thu&n la tich luy tien te niia, ma la tai san xuat md rong tu ban. Trung tam chu y cua cac nha kinh te hoc ngay cang chuyen tii linh vile lUu thong sang linh vUc san xuat. Chu nghia trong thUdng nhUdng cho cho chu. nghia trong nong (d Phap). Thuat ngii "chu nghia trong nong" do Ph.Kene (F.Quesnay) (1694-1774) - ngUdi sang lap va diing dau 18
trifdng phai nay - diia ra. Chu n ghia trong nong dat trong tam cua he thong ly luan vao san xuat nong nghiep. Cong lao cua cac nha trong nong la chuyen viec nghien ciiu nguon goc cua cua cai til linh vile liiu thong sang linh viic san xuat. Nhiing, ho quan niem mot cach han che rang, chi co nong nghiep mdi tao ra san ph&m rong. Ho ung ho sii thong tri khong han che cua sd huiu tii nhan. Ho de nghi chi thu thue tit san ph&m rong (tiic la chi thu thue tu: chu trang trai va chu sd hiiu ruong dat). Chinh sach thue nay khuyen khich sii phat trien cong nghiep va thu cong nghiep. Ho da phan tich mot cach khoa hoc ve tii ban cd dinh va tii ban liiu dong difdi dang tii ban \ir\g triidc ban dau va tu ban ling triidc hang nam. Ph.Kene la ngiidi dau tien neu len pham tru "tai san xuat" va so do tai san xuat trong "Bieu kinh te". ma sau nay C.Mac ke thiia khi nghien ciiu ly luan tai san xuat va liiu thong tong tii ban xa hoi. Mac dii la giai doan cao hdn so vdi chu nghia trong thiidng, nhiing chu nghia trong nong con nhieu han che, dac biet la chi gidi han d linh viic san xuat trong nong nghiep va chua cd mot khai niem dung dan ve gia tri. Chu nghia trong nong nhiidng cho cho kinh te hoc chinh tri tii 0 coJ aien. san J •* K inh te hoc chin h tri tii san co dien quan niem doi tiidng cua kinh te hoc chinh tri la nghien ciiu nguon goc, ban chat cua cua cai. sii giau cd cua cac dan toe va sii phan phol cua cai do giiia cac tang ldp xa hoi. Kinh te hoc chinh tri tii san co diln kh&ng dinh, lao dong san xuat la nguon goc cua gia tri hang hoa, con ldi nhuan, ldi tutc, dia to la nhiing khoan khau trii vao san pham cua lao dong 19
hay la vao gia tri cua nhiing san pham do. D.Ricaedo (D.Ricardo), tieu bieu cho trUdng phai nay, da nhan ro ldi nhuan bat nguon tOf lao dong khong dUdc tra cong. Vi vay, co mau thuan giiia tien cong va ldi nhuan. TrUdng phai nay co" gang tim hieu nhiing moi lien he ben trong, nham phat hien ra nhiing quy luat chi phoi nen kinh te tu ban chu nghia. Nhung, ho mac sai l&m la dong nhat san xuat tu ban chu nghia vdi qua trinh san xuat noi chung, coi chu nghia tu ban la vinh ciiu, coi nhiing dac diem cua xa hoi tu ban chu nghia la thuoc tinh chung cua moi giai doan phat trien cua xa hoi loai ngUdi, cac quy luat kinh te trong chu nghia tu ban la quy luat tuyet doi, von co cua moi xa hoi. Vi vay, ho khong thay dUdc tinh lich sii dac thu cua nhiing quy luat kinh te tac dong trong nen kinh te tu ban chu nghia. Kinh te hoc chinh tri tu san co dien Anh md dau tii U.Petti (W.Petty) (1622-1687)1 den A.Xmit (A.Smith) (1723-1790) va ket thue d D.Ricaedo (1772-1823). A.Xmit la nha kinh te cua thdi ky cong trUdng thu cong cua chu nghia tu ban. Con D.Ricaedo la nha kinh te cua thdi ky dai cong nghiep cd khi cua chu nghia tu ban, la dinh cao ly luan cua kinh te hoc chinh trj tu san co dien. Tii sau A.Xmit, kinh te hoc chinh tri tii tach thanh hai dong chinh. D.Ricacdo da phat trien nhiing yeu to khoa hoc cua kinh te hoc chinh tri co dien va dat khoa kinh te hoc chinh tri tren nhiing cd sd khoa hoc. Trong khi do. Mantuyt (Malthus) (1766-1834) va Gi.B.Xay (1767-1832) 1. Tii dien kinh te, Nxb. Su that, Ha Noi, 1979, tr. 396. 20
lai phat trien nhiing yeu to tam thUdng trong cac hoc thuyet cua A.Xmit de trd thanh kinh te hoc chinh tri tam thtidng. Do la mot loai kinh te hoc chinh tri tu san, ma dac trUng cua no la mieu ta mot cach hdi hot, gia danh khoa hoc cac hien tUdng cua kinh te tu ban chu nghia nhlm che day nhiing mau thuan can ban cua chu nghia tu ban va coi trong chu nghia tu ban. Gi.B.Xay la ngUdi d&u tien mtiu toan tach chinh tri ra khoi khoa hoc kinh te, bien khoa hoc kinh te chinh tri thanh mon hoc kinh te thuan tuy, md dUdng cho sii ra ddi cua mon k in h te hoc la mon khoa hoc chi nghien ciiu san xuat cai gi, san xuat the nao va san xuat cho ai, giai thich cach phan bo cac nguon lUc khan hiem giiia cac yeu cau, canh tranh ve van dung cac nguon luc ay. Dieu do co nghia la ho'chi nghien ciiu qua trinh lao dong noi chung, tach rdi khoi quan he san xuat xa hoi. II. CAC MAC VA CUOC CACH MANG TRONG KHOA HOC KINH TE CHINH TRI, ST/ DONG GOP CUA LENIN 1. C.Mac, Ph.Angghen va cuoc cach m ang trong khoa hoc kinh te chinh tri • « Hoc thuyet kinh te cua C.Mac ra ddi vao giiia the ky XIX. Day la thdi ky lich sti ma giai cap tii san da gianh dUdc chinh quyen, da hoan thanh cuoc cach mang cong nghiep, da cung co viing ch^c sii thong tri cua minh, nhung, dong thdi, chu nghia tu ban da b it dau boc lo nhiing mau thuan doi khang; nhiing cuoc khung hoang kinh te chu ky da 21
pha hoai nen kinh te tu ban chu nghia. Cung vdi sil phat trien cua nen kinh te tii ban chu nghia, giai cap vo san cung phat trien ca ve so" liidng va chat liidng, tling biidc hinh thanh y thiic giai cap va bat dau cuoc dau tranh giai cap chong lai giai cap tu san. Do chinh la nhiing cd sd kinh te - xa hoi cho sii ra ddi chu nghia Mac noi chung, hoc thuyet kinh te cua C.Mac noi rieng. Kinh te hoc chinh tri cua C.Mac da ke thlia co phe phan va phat trien nhiing yeu to" khoa hoc trong kinh te hoc chinh tri tu san co dien, dau tranh v6i nhiing quan diem cua kinh te hoc chinh tri tii san tam thiidng, kinh te hoc chinh tri tieu tii san, va nhiing quan diem cua chu nghia xa hoi khong tiidng. Kinh te hoc chinh tri do C.Mac va Ph.Angghen sang lap la sii thong nhat giiia tinh khoa hoc va tinh cach mang; la mot cuoc cach mang trong khoa hoc kinh te chinh tri vi no diia tren phUdng phap bien chiing duy vat, cong khai bieu hien lap triidng cua giai cap cong nhan. C.Mac da xay diing nen hoc thuyet gia tri thang dtf - hon da tang trong hoc thuyet kinh te macxlt, phan tich mot cach khoa hoc, sau s ic che do tii ban va di tdi ket luan ve tinh han che lich sii cua chu nghia tii ban va sii thay the no co tinh quy luat bang che do xa hoi chu nghia. La mon khoa hoc bieu hien ldi Ich cua giai cap cong nhan, song tinh giai cap (tinh dang) 6 day thong nhat v6i tinh khoa hoc, cu the la: a) C.Mac da van dung phep bien chiing duy vat vao viec nghien ciiu lich sii xa hoi, bat d&u tii cac pham tru kinh te, vach ro sii tac dong qua lai giiia liic liidng san 22