Giáo trình Kinh tế quốc tế: Phần 1 - PGS.TS. Đỗ Đức Bình

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:127

Thêm vào BST

Báo xấu

807
lượt xem 235
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 cuốn "Giáo trình Kinh tế quốc tế" gồm nội dung chương 1 và chương 2 giáo trình. Chương 1 trình bày tổng quan về nền kinh tế thế giới và giới thiệu môn học kinh tế quốc tế do GS.TS Đỗ Đức Bình biên soạn. Chương 2 trình bày về thương mại quốc tế do Nguyễn Thị Thúy Hồng biên soạn. Mời bạn cùng đọc tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Kinh tế quốc tế: Phần 1 - PGS.TS. Đỗ Đức Bình

PGS.TS DO DU’C BINH G I A O T R lN H K IN H T E Q U O C T E DAI HOC KINH TE QUOC DAN
Ldi noi dau Di kip thai p>huc vu cho yeu cau dao tao cac chuyen nganh kiah tc va quan tri kinh doanh thuoc cac he dai han tap trung, tai churc \a he b&ng dai hoc thu II, Bo mon Kinh te Quoc te thuoc Khoa 'fhuong mai va Kinh te quoc te 16 chirc b 6 sung, n
mm IHHnliiiiii|■ii!:■mmmm lllllll li i! MMHii i i i i pifl Trong dieu kien toan cau hoa va h6i nhap kinh te quoc te di£n ra ngay cang manh me, m6i quoc gia can phai tich circ va chu dong tham gia de’ dat tori vi tri thuan lai trong n6n kinh te the gicrL Dieu do co nghla la m6i quoc gia can phat trien manh me ilnh virc kinh te doi ngoai, bao gom thuang mai quoc te, dau tir quoc te va di chuyen quoc te v& lao dong, hop tac ve kinh te va khoa hoc - cong nghe, cac dich vu thu ngoai te (van tai quoc te, du lich qu
Chuang 4 - He thong tien te va can can thanh toan quoc te do TS. Ngo Thi Tuyet M ai bien soan ♦ Chuang 5 - Lien ket va hoi nhap kinh te quoc te do PGS.TS . Nguyen Thu&ng Lang bien soan . Do di£u kien thcfi gian va trinh do co han, cuon sach nay khong tranh khoi thieu sot va nhtfng han che. Xin tr£n trong gioi thieu voi ban doc xa g£n va mong nhan dirge nhung y kien dong gop. Cac y kien dong gop xin gui ve cho chung toi theo dia chi: Khoa Thtfcrng mai va Kinh te quoc t£ Dai hoc Kinh t€ quoc dan 207 - Duong Giai Phong, Ha N6i Dien thoai: (04) 6280280 (5773) Ngay 05 thang 09 nam 2010 Bo mon Kinh te quoc te
T s) V . *****
Chtfdng 1 TONG QUAN VE NEN KINH TE THE GIOI VA G l6 l THIEU MON HOC KINH TE QUOC TE 1.1. QUA TRINH HINH THANH VA PHAT TR lfiN CUA n£n KINFi Tfi THE G lO l Cling vai sir phat tridn cua ljch sir loai nguai, cac hoat dong kinh te didn ra vai quy mo ngay cang ldn, pham vi cac quan he kinh te ngay cang rong, tmh chat cua chung ngay cang phuc tap, trinh do phat tridn cua chung ngay cang cao. Tir khi phirang thuc san xuat tu ban chu nghla ra dai, quan he thuang mai giua cac quoc gia ngay cang phat trien ca ve chidu rong va chieu sau, sir phan cong lao dong di6n ra a tam quoc te, cac doanh nghiep tim cach m e rong thi truang ra nuac ngoai, cac quan he kinh te quoc te d iln ra khong nhung tren llnh virc thuang mai ma ca tren linh vuc dau tu, linh vuc chuyen giao cong nghe, llnh virc di chuyen quoc te sue lao d(>ng va nhieu linh vuc khac. Do sir phat trien cua cac hoat dong thuang mai quoc te va cac hoat dong trao d6i quoc te khac, thi truang the giai duac hinh thanh. Nhung kh6ng phai khi hinh thanh thi trucmg the giai la da xuat hien khai niem n6n kinh te the giai. ih a i niem ndn kinh te the gidi chi ra dai tren c a sa su phat tiidn «ien mot trinh do nhat dinh khong nhung cua cac nen kinh te quoc gia ma quan trong han la sir phat tri6n dang k i cua cac quan he kinh t£ quoc te, vi chinh cac quan he kinh te quoc te nay mai lam cho cac nen kinh te qu6c gia lien he va phu thuoc \in nhau, tac dong qua lai va thuc day I5n nhau, tao nen tmh thong nhat, tmh chinh the cua n£n kinh te the giai.
1-1,1. Khiu niem va c a c a u nen kinh te the giai l . L I J . Ehtii niem ;\Vn kinh te the giai la long the car nen kinh te cuu cac quoc gia ti cn trdi dat co moi lien he Iu7u ca ra tdc dong qua led Ian nhau thong qua sif phdn cong lao dong quoc te cung vai cac quan he kinh te quoc te cua chung. Su phat trien cua nen kinh te the giai phu thuoc truac het vao trinh do phat trien cua lire luong san xuat, cua phan cong lao dong quoc te va cua viec phat trien quan he kinh te quoc te. Ngay nay, nen kinh te the giai la mot thuc the kinh te dac thu, duy nhat, co ca cau nhieu tang nac, nhi6u cap do quan he vai nhung pham vi hoat dong khac nhau. Cac bo phan cau thanh nen kinh te the giofi tac dong qua lai, nhieu chieu trong su van dong khong ngtrng ca ve mat lirong va mat chat. N6n kinh te the giai, theo cach tiep can he thong bao gom hai bo phan c a ban sau day: * Bo phan thti nhat la cac chu the kinh te quoc te: Day la nhung nguai dai dien cho nen kinh te the gidi va la nai phat sinh ra nhung quan he kinh te quoc te. Sir tach biet ve sa huu va dia vi phap lv trong cac quan he kinh te quoc te la ca sa hinh thanh cac chu the kinh te quoc te doc lap. Cac chu the kinh te quoc te tac dong qua iai lln nhau lam xuat hien cac moi quan he kinh te quoc te. Cac chu the kinh te qudc te bao gom cac thuc the kinh te vai cac cap do khac nhau: ^ - Cac nen kinh te quoc gia doc lap tren the gidi (ke cd cac vung lanh tho): Vai khoang tren 170 qudc gia va tr6n 30 vung lanh tho tham gia vao nen kinh tS' the giai, cac chu the kinh te qu6c te nay duac coi la cac chu the d&y du xet ve mat chinh tri, cung nhu va mat kinh te va luat phap. Ngay nay, cac quoc gia va vung lanh tho deu la cac chu th£ d6c lap. Quan he giua cac chu th£ nay dugc bao dam bang cac hiep dinh quoc t£ ky k6t theo nhung dieu khoan cua c6ng phap qu6c te. Cac chu the nay theo trinh d6 phat trien kinh te gom co cac nude phat trien, cac nude dang phat trien va cac nuac cham phat tri£n. &Mmm\mmiTRUONG ©Al HOCRINHTEQUi ill! illjij • '•
- Cdc chu the kinh te d cap do thap hem pham vi qud'c gia: Day la nhQng cdng ty, xi nghi€p, tap doan, don vi kinh doanh tham gia viio n£n kinh te th£ gidi thudng la & mure dd tha'p va pham vi hep ca v i khd'i luong bu6n ban va ddu tu cung nhu sd' luong cac chi nhanh hoat ddng c> nude ngoai. Cac chu thS nay khdng duoc coi la nhung chu th6 day du tir khi'a canh chinh tri va phap ly ciong nhu chu th& la cac qudc gia ddc lap. Cac chu th6 nay tham gia vao cac hoat dong kinh te quoc te dua tren nhQng hop ddng thuong mai hoac cMu tu duoc thoa thu&n giua cac ben trong khuon khd cua nhOrn; hiep djnh ky ket giua cac chu th6 nha nude neu tren. Cac cong ty xuyen qudc gia la loai hinh to chuc kinh doanh dac biet, chung co tdm hoat dong rong 1cm 6 nhieu quoc gia khac nhau, tham chi vi rot khoi su ki6m soat cua mot nha nude nhat dinh va trd thanh loai c iu the thu ba. - Cdc chu the d cap do vtfcrt ra ngoai khuon kho quoc gia: Day la nhung thiet che quoc te, cac td chitc qu6c te hoat dong vdi tu cac h la nhung thuc the ddc lap co dia vi phap ly rdng hon dja vi phap ly cua chu the quoc gia. Cac td chuc qud'c te xua't hien do qua trinh quoc te hoa doi sd'ng kinh te va su phat trien cua lien ket kinh te quoc te nhu td churc Lien hop quoc va cac t6 chuc chuy6n mdn cua no (Quy tien te quoc te - IMF, N gan hang the gidi - WB...), cac lien ket kinh te quoc te khu vuc nhu: Lien minh Chau Au (EU), Khu vuc mflu dich tu do Bac My (NAFTA), Hiep hdi cac nude Dong N am A (ASEAN)... Ngoai ra con co cac hiep hdi nganh hang nhu: hiep hdi che th£ gidi, hiep h6i to tarn thd' gidi... Ngoai ba loai chu the ndu trfen, trong nen kinh tS' the gidi ngay nay con cd mdt loai chu the? dac biet, do la cac cdng ty xuydn quoc gia, cong ty da quoc gia va cdng ty sieu qud'c gia. Cho den nay cac thuat ngu noi tren chua duoc sir dung m ot cach thd'ng nhat, tuy thuoc vao ndi dung kinh te cu th6 cua timg truang hop. ITiuat ngu “cdng ty da qudc gia” thudng duoc dung d6 chi cac
cong ty ma von cua no thuoc su huu cua cac doanh nghiep hoac ca nhan thuoc nhieu quoc tich khac nhau, va do do pham vi hoat dong kinh doanh cua no cung diln ra d tren lanh tho nhieu quoc gia khac nhau. Trong trucmg hap nay, ngudi ta chua chu y den ty trong von dong gop cua tung ben va cung chua quan tam den sure manh kinh te cua car cong ty do. Thuat ngu “cong ty xuyen quoc gia” duac sir dung mot cach urang doi pho bien trong cac sach bao kinh te. No dung de chi nhung cong ty co tru sd chinh d mot quoc gia nao do, tam hoat dong cua cac cong ty nay vuon sang nhieu quoc gia khac (co cac cong ty con, cac chi nhanh, cac van phong dai dien... d cac quoc gia ay ). Cac cong ty nay co sue manh kinh te to Idn, giu vai tro chi •w phoi mot llnh vuc thi trucmg lien quan den nhi£u quoc gia. Bdi vay, nhung cong ty xuyen quoc gia co kha nang nam ngoai tam ki&m soat cua mot chinh phu. Nhung cong ty nay duac phat trien mot cach manh me trong han 3 thap ky gdn day va ngay cang giu vai tro co tfnh chat chi phoi den cac quan he kinh te quoc te. Con thuat ngu “cong ty sieu quoc gia” cung duac sir dung trong mot sd truang h op, chu yeu am chi tam hoat dong cua nhung cong ty nay vuat ra ngoai lanh th6 cua mot quoc gia ma khong quan tam den viec hinh thanh va to chuc bo may cua no. Cac loai cong ty ndi tr£n la mot loai chu the kinh t£ quoc te quan trong vi no chiem ty trong ldn trong cac hoat ddng thuang mai quoc te, dau tu quoc t£, chuyen giao c6ng nghe. Nhung khi phan nhom, khong the coi cac loai cong ty nay la nhung chu thi kinh a cap do tha'p han pham vi quoc gia, ddng thdi cung khong the khing dinh no la cac chu the d cap dd vuat ra ngoai khudn kh6 quoc gia. * Bo phan thu: hai Id cdc quan he kinh te quoc te: Day la bo phan cot loi cua n^n kinh te#the gidi, chung la ktft qua tat yeu cua sir tac dong qua lai giua cac chu th6 kinh te quoc te da ndi d tren. Quan he kinh te quoc te ra ddi tren c a sd phat trien cac hoat dong
thucm | mai qu6c te', hoat ddr.*g d lu ttf qu6c te, hoat d6ng xuat va nhSp khau stfc lao ddng, cac hoat «J6ng dich vu qudc te', hoat d6ng chuyen giao c6ng nghe, hoat ddng tai chinh va tin dung qud'c te... N6i dung cua cac quan he kinh te' qu6c ngay cang phong phu va da dang, no co lien quan den tat ca cac g*,iai doan cua qua trinh tai san xua't, no dien ra a moi doanh nghie^p, moi dia phuong, moi nganh kinh te' qudc d&n. Can cur vao doi tucmg van dong, cac qii?an he kinh te' quoc te gom co: v - Cdc quan he ve di chuyen quoc te hang hoc\ va dich vu: Do chfnh la viec mua ban hang hoa va dich vu giua cacqudc gia. Viec mua ban hang hoa hieu theo nghla hep la cac hang hoa vat chat (hang hoa huu hinh), con hieu theo nghla rong thi nd gom ca cac hang hoa phi vat chat (hang hoa vo hinh). Trong thuc cac quan he di chuy6n quoc te ve hang hoa va dich vu dirge goi la boat dong thuang mai quoc te. * Cdc quan he ve di chuyen quoc te von dau tic. Day la viec dua cac ngu6n von tu nuac nay sang nude khac d i thuc hien ^ c hoat dong dau tu, bao gom dau tu true tiep va dau tu gian tiep. O c quan he v& di chuyen qu6c te von dau tu trong thuc te duac goi (i hoat dong dau tu quoc te. - Cdc quan he ve di chuyen quoc te si(c lao dong: Do la viec di cu mot cach tam then mot bo phan dan cu trong d6 tu6i lao dong giua cac quoc gia vai nhau de’ dieu chinh quan he cung cau v£ sue lao d5ng theo trinh d6 chuyen mon khac nhau giua cac quoc gia. Du chmh la hoat dong xuat va nhap khau sue lao dong. Thirc chat cua hoat dong xua't va nhap khau sue lao dong cung la mot loai hinh xuat - nhap khau dich vu qu6c t€ nhung do dac diem rieng cua d6i ttrong trao d6i nen no tra thanh m$t llnh virc rieng. - Cdc quan he ve di chuyen quoc te cdc phticfng tien tien te: Do la vK-c di chuy6n cac loai tidn mat, cac loai kim khi quy, cac loai
g u y to co gia tri (trai phieu, cd phiieu, chung khoan, hdi phid'u...) giira cac qud'c gia nhSm phuc vu cho hoat ddng liru thong tiln te, hoat dong tin dung, hoat didng thanh-toan cung nhu hoat ddng dau tu ... Nhu vay, giQa viec di chuyen qud'c te c&c phuong tien ti6n te va viec di chuyen quoc 1:6' von d
hoi chu nghla va he thong kinh te cua cac nude thudc the gidi thu ba. Thuc ra, sir phan chia nay chu y iu co y nghia v i mat nhan thuc chinh tri va tu tucmg, con tren thuc te no mang tfnh het sure tucmg ddi do su b iin ddi va su dan xen giura cac m 6 hinh kinh te - xa hoi khac nhau dang d iin ra ngay cang m anh me trong th i gioi hien dai. Ngay trong cac qudc gia tu ban chu nghla phat triin cao cung khdng phai chi t6n tai duy nha't loai hinh kinh te tu ban chu nghla. Ddi vdi cac nude thudc th i gidi thur ba cung dang d iin ra su phoi hop va dan xen giffa nhieu m d hinh kinh te - xa hdi va md hinh phat triin khac nhau. Su tan ra cua md hinh chu nghla xa hoi k iiu Lidn X6 (cu) va Ddng Au chi chung minh su yeu kem va khdng phu hop vdi thuc tiin cua m dt md hinh cting nhac nao dd, con phuong thuc san xua't xa hdi chu nghla vdi tu cach la mot c h i do xa hoi uu viet van la muc tieu hudng tdi trong tuong lai va tren thuc te ngudi ta van dang tim cach bien no thanh hien thuc sao cho phu hap vdi dac diem va trinh do phat trien d mot sd qudc gia. - Theo trinh do phat frien kinh te, ngutdi ta chia n in kinh te the gidi t lanh 3 nhom qud'c gia: cac nude cdng nghiep phat trifin cao, cac nirde dang phat trien va cac nude cham phat tri6n. Theo cach phan chia nay, the gidi ngay nay cd khoang 30 qudc gia duoc xep vao nhom cac nude cdng nghiep phat triin cao vdi dac trung la ho da hoan thanh qua trinh cdng nghiep hoa n in kinh te qudc dan, dat duoc ca ca'u kinh te hien dai va cd muc GDP binh quan diiu ngudi mot nam hang chuc ngaui USD. Mdt sd nude cdng nghi6p mdi (NIG;) da dan dSn duoc chuyen len nhom cac nude cdng nghiep phat iriin cao nay. Nhom cac nude dang phat trien chiem dai bo phan sd luong cac qudc gia trong nen kinh te the gidi. NhQng qudc gia n iy dang thuc hifin nhiiu bien phap khac nhau de tien hanh cdng nghiep hoa dat nude ho va budc dau cung dat duoc nhung ket qua nha't dinh trong viec day nhanh tdc do phat trien kinh te. Trong so ca: nude dang phat triin, cd mot sd nude dat duoc thanh cdng vdi sir tang trudng kinh te cao trong 3-4 thap ky gan day va ho duoc aajaei i! 1 * s TRl/ONQB^f H
xep thanh nhom cac nude cong nghiep m6i (NICs). Tren the giai ngay nay, con co mot so qu6c gia do di£u kien kinh te, chinh tri, xa hoi va tu nhien cua ho kh6ng thuan Icri, mac du da gianh duac doc lap dan toe nhung vln 6 tinh trang ngheo doi va toe d6 phat tri^n kinh te rat thap, nen kinh te cua cac quoc gia nav duac xep vao nhom cac nen kinh te cham phat trien. Ngoai hai cach phan chia tren, nguai ta con co the xem xet ket cau cua ntn kinh te the gicfi theo nhieu tieu thuc khac nhu theo khu vuc dia ly, theo trinh do cong nghe, theo dac diem dan toe * van hoa - lich su, v.v... 1.1.2. Cac giai doan phat trien cua nen kinh te the giori Theo tien trinh lich su cua su van dong cac quan he kinh te quoc te, nen kinh te the giai hinh thanh sau sir ra dcfi cua thi truang the giai. Bai vi, chi khi phan cong lao dong quoc te va cac quan he kinh te quoc te phat tridn den mot giai doan nhat dinh m ai dat tdi v ^ di6u kien cua su hinh thanh nen kinh te the giai. O hinh thai ban dau, nen kinh te the giai mai chi th i hien qua nhung moi quan he buon ban di£n ra co tmh chat tir nhien giua cac quoc gia tren the giai. Khi ay, phan c6ng lao d6ng qudc te diSn ra co tmh cha't tu phat, chu yeu dua tren su khac biet v 6 di£u kien tu nhien sSn co cua tung nuac. Den cuoi the ky XV va dau the ky XVI, nha nhung phat kien dia ly vi dai cua Christoph Colombo (1446-1506) ntn san xu^t hang hoa tu ban da vuat qua cac bien giai quoc gia, hinh thanh cac trung tam thuang mai quoc te Ion tren the giai. Vao giai doan nay, phan cong lao dong quoc te da d£n din chuyen sang tu giac tr^n ca sa lai the so sanh cua tung nuac. Ca cau san xuat va trao doi quoc te duac bien doi v6 chat theo cac cuoc cach mang cong nghiep. Cuoc cach mang cdng nghiep Ian tint nhat (1820-1870) lam *>
tfa fc a C toe cach mang cdng nghiep Ian thu hai (1870-1913) gay ra nhung bien doi Ion trong cac nganh dien luc, hoa chat, luyen kim... Nhung thay d6i c a ban trong buon ban quoc te tang cudng qua trinh d3u tu qudc t£, hinh thanh nhung quan he kinh te quoc te ngay cang ben vung. Day la thdi ky danh dau sir xuat hien nin kinh te the gidi - m ot thuc the thong nhat huru ca bao gom ca hoat dong san xuat, buon ban, d£u tu, tai chinh - tin dung diln ra giSa cac qudc g ia chu dao va cac khu vuc kinh te chu yeu tren the gidi. Cuoc cach mang cdng nghiep Ian thu ba (1913-1950) lam xuat hien va phat trien nhanh chong cac nganh nang luong hat nhan, hoa d£u, c6ng nghe vu tru va khai thac day dai duang, tin hoc, c5ng nghe sinh hoc,... lam gia tang dong d£u tu va bu6n ban quoc te, thuc day su phat trien cua nen kinh te the gidi len mot ca sa vat chat - ky thuat mdi. Hien nay, nen kinh te the gidi dang di vao cuoc cach mang cdng nghiep Ian thi(tU \6\ cac hudng chu yeu nhu phat trien nganh vi dien tu, tin hoc, thong tin vien thong va tu dong hoa, nang luong mdi, vat lieu mdi, cdng nghe sinh hoc... Cuoc cach mang cong nghiep lan thu tu dua tdi su bien doi sau sac ve ca cau kinh te cua cac quoc gia va dua xa hdi loai ngudi budc sang mot nen van minh mdi - nen van m inh thu ba. Phan cong lao dong qudc te dien ra ca ve ch eu rong va chieu sau vdi nhung muc do va pham vi khac nhau. Qua trinh khu vuc hoa va toan c£u hoa tac dong dan xen lin nhau. Cac moi quan he kinh te phat trien da dang vdi nhung cudng do khac nhau lam tang tinh chinh the cua nen kinh te the gidi. 1.1.3. Boi canh moi cua nen kinh te the gidi Nen kinh te the gidi dang budc vao thien nien ky thu 3 vdi nhung, dac diem mdi trong toe do tang trudng, trong su thay ddi ca cau va dac biet la sir sdng dong trong cac quan he kinh te quoc te. a- Toe do tang truang cua nen kinh te the gidi dien ra khdng deu giua cac qudc gia, giua cac khu vuc, giua cac nhom nude va :! ; i : ::: j fii is s s i l i i l i i i l i i i i l i 1 1 i i i i l i i i i l i
giua cac thdi ky. Sau nhung nam tri tre d£u thap ky 90, kinh te the gidi tang trucmg kha cao trong 2 nam 1995-1996 (3,8% ) song iai bi suy giam nhe vao nam 1997 (3,5% ) va tiep tuc tang khong deii d cac nam tiep theo. Nen kinh te cac nude cong nghiep phat trien trong nhom G7 duac phuc hoi. R ieng kinh te N hat Ban dang dung trudc nhung van de nan giai, va dang doi hoi nhung cai cach dang ke neu nhu no muon trd lai tang trudng vdi toe do cao. Kinh te cac nude dang phat trien, dac biet la cac nude mdi cong nghiep hoa (NICs) van dat mure tang trucmg kha cao, dac biet Trung Quoc v ln dat toe do rat cao (9%). R ieng cac nude ASEAN do anh hudng cua khung hoang tai chinh tien te nen toe do tang trucmg cham lai, gan day da budc sang giai doan phuc hoi. K inh t€ cac nude My La tinh cung dang tiep tuc phuc hoi vdi toe d6 tang GDP 3,3% sau cuoc khung hoang tien t6 d M ehico nam 1994. Kinh te cac mrdc chau Phi cung duac phuc h6i toe d6 tang toan chau luc ve GDP dat khoang 3%. Kinh i€ cac nude D 6ng Au (ke ca cac nude SNG) da xoay ban 16 budc sang thdi ky m di vdi tdc d6 tang trudng GDP duang (1,7% ). D ien hinh la kinh te' C6ng hoa Lien bang Nga da cha'm durt thdi ky suy thoai 10 nam . The gidi dang dSn phuc h6i sau cu6c khung hoang kinh t€ toan d iu bung nd til nam 2008-2009 va duac danh gia la t6i te nhat ke tir cu6c dai suy thoai nhung nam 1930 cua the ky trudc. Nhu vay, t
giua cac nude chau A vdi My cung vdi sir cSng thang chm h tri nay sinh trong qua trinh do trd thanh nhung va'n dd tiem £n cua nhung nguy ca trong ndn thuang mai the' gidi. c- Dau tu nude ngoai tren the gidi v ln tidp tuc gia tang a muc do cao hem mire do gia tang cua thuang mai qud'c te (tren 10%/nam) vdi nhQng thay ddi dang ke trong c a ca'u chu dau tu, ca ca'u llnh vuc dSu tu cung nhu tinh da phuong va da chidu, da hinh thirc cua hoat ddng d lu tu qud'c te'. Su thanh cdng trong phat trien kinh te cua cac nude tie'p nhan dSu tu phan anh cac ddng vdn d at dd vao cac thi trudng dau tu m di ndi len trong nhQng nam gan day, ddng h d i cung the hien qua trinh chuyen ddi manh me sang he thdng tai chinh toan c
GIAO TRINH KINH T£'QU6c co nhung 16 chuc va ca che phoi hap mot cach nhay ben tren pham vi loan the giai d i dir bao va ngan ngua nhung rui ro tren thi truang chung khoan va tien te the giai. Vai tro cua cac to chuc tai chinh tien te quoc te ngay cang tra nen quan irong va dang dat ra nhung yeu cau mai doi vai viec hinh thanh cac 16 chuc tai chinh tien te khu virc cung nhu cai to cac to churc hien co. e- Ben canh cac qua trinh phat trien kinh te, cac van de xa hoi va moi truang sinh thai dat ra ngay cang gay gat. Do la cac van de giai quyet nan that nghiep, van de doi ngheo, van de benh tat cua xa hoi hien dai, van d£ thay d6i khi hau va thai tiet, van de dan so, luong thirc, nang luong... Day chinh la cac van de co tmh chat toan cau, lien quan den su phat trien va sir song con»cua tat ca cac qudc gia, doi hoi su phoi hap lien quoc gia, tham chi tren binh dien toan cau trong viec giai quyet cac van de lien quan den su phat trien ben vung cua cac dan toe. g- Trong cac hoat dong kinh doanh quoc te, sir canh tranh di6n ra ngav cang gay gat han dong thai qua trinh hcrp tac cung di£n ra ngay cang phong phu han, a nhi£u cap d6 khac nhau, rong va sau han. Cac phuong thuc canh tranh m6i xua't hien. M uon dat duac th^ng lai trong canh tranh doi hoi mot su nang dong, mot t5m nhin rong rai, mot sir thich ung thuang xuyen, mot trinh do khoa hoc va cong nghe cao cung nhu su am hiiu ve nen van hoa, tam ly cua cac dan toe, mot trinh do quan ly gioi va kha nang hap tac diu tu quoc te. Di doi vai canh tranh la sir hap tac vai cac cap do khac nhau, cac binh dien khac nhau, cac hinh thuc khac nhau. Sir hop tac di£n ra trong hoat dong buon ban, hoat dong d3u tu, hoat dong chuyen giao cong nghe cung nhu trong cac loai hinh dich vu khac nhau. Cac khuon kh6 mdi cho su hap tac phat trien giua cac quoc gia duac hinh thanh theo khu vuc cung nhu tren pham vi toan the giai. Sir hoi nhap khu vuc va quoc t£ cua cac quoc gia, dac biet la doi vai cac nuac dang phat trien d iln ra vai quy mo ngay cang lan va cuang do ngay cang manh me. Dieu do tao nen c a h6i mai cho sir
phat tri£n nhimg dong thdi cung dat ra nhung thach thurc mai cho tat ca cac quoc gia, trudc het la cac nude dang phat tri£n, trong do co Viet Nam. h* Cdc trung tam kinh te vd citdng quoc kinh te mdi duoc hinh thanh vd phat trien , chung giur vai tro ngay cang ldn trong sir van dong cua cac quan he kinh te quoc te, tac dong ngay cang manh den qua trinh quoc te hoa the hien tren cac binh dien toan cau hoa va khu vuc hoa n6n kinh te the gidi. Nen kinh te the gioi dang chuyen tit trat tit cu sang trdt tu mdi vdi mot sd net dai lucfc nhu sau: * Ba lien minh kinh teldn chi phoi cdc quan he kinh te quoc te: - Lien minh chau Au (EU) da m a rong ra 27 nude tir ngay 1/1/2007 va co the se duac m a rong ra han nua. - Khoi NAFTA cung m a r6ng ra khoi khudn khd Bac My. D6ng thdi cung se hinh thanh khu vuc Mau dich tir do cho cac nuac chau My La tinh tu sau nam 2000. - APEC se trd thanh khoi mau dich tu do tir nam 2020 vdi dan so va ti6m lire kinh te va ky thuat khdng lo. * Cac cKdng quoc the gidi mdi noi len nhu Trung Qudc, An Do, CHLB Nga, CHLB Dure... Rieng khu vuc chau A, cac nhan td giu vai trd quan trong la Trung Qudc, Nhat Ban, My, Han Qudc va cac nude cong nghiep mdi NICs. * Hinh thanh trat tu kinh te mdi vdi cac lien ket kinh te khu vuc va tie’u khu vuc, cac trung tam kinh te ldn giu vai tro quan trong trong viec chi phdi cac quan he kinh te qudc te. Su phan hoa giua eac nude giau ngheo ngay cang ndi ro. Nguy co ddi vdi cac qudc gia dang phat trien tang 16n va cang d vi tri bat loi hon trong giao uu kinh te quoc te'. Va'n de dan toe va qudc gia cung ndi len va chi phoi cac quan he kinh te qudc te'. 111!:: T l/aN R O HC IN Tt Q d DN p -K M U C A 19
1.2. NHUNG XU T H £ LON TRONG SU VAN DONG CUA t I • NFN KINH TE THE G lOl VA DU BAG TUONG LAI CUA NEN KINH TE THE G lO l Nen kinh te the giai ngay nay chiu sir tac dong cua rat nhieu nhan to khac nhau, ca nhan to kinh te, ky thuat, xa hoi, chinh tri cung nhu cac nhan to tu nhien. Su van dong cua nen kinh te the giai cung di^n ra vai nhieu xu the khac nhau, tham chi trai ngirgc nhau, bai vi the giai la sir thong nhat cua cac mau thuSn. Tir nhung nam 80 cua the ky XX, su phat trien cua nen kinh te the giai da chiu sir tac ddng cua mot loat nhung xu the' mai, trong do n6i bat len la: - Xu th^ phat trien mang tinh bung no cua cach mang khoa hoc va cong nghe. - Xu the qu6c te' hoa ddi song kinh te' the' gidi. - Xu the chuyen tu d6i dSu sang doi thoai, tu biet lap sang hap tac vai su uru tien cac nguon luc cho phat trien kinh te'. Ben canh nhieu xu the khac, ba xu the' noi tren giu vai tro chu yeu trong viec dinh hucmg sir phat trien cua nen kinh te the gdfi noi chung, sir phat trien kinh te cua tung qud'c gia noi rieng. No giu vai tro chu yeu vi chung phan anh ddng luc cua su phat trie’n (xu the thu nhat), trang thai cua su phat trien (xu the thur hai) va phuong thuc cua su phat trien (xu the thur ba) cua nen kinh te the gidi. Buac sang the ky XXI, ba xu the noi tren van tiep tuc the hien vai tro co tmh bao triim va thuang xuyen quyet dinh, mac du co them nhung sac thai mai, phuc tap han va da dang han. Nhung sac thai mai nay the hien a cac khia canh sau: a. Do tac dong cua cach mang khoa hoc * cong nghe vai mot cuane do lan han va trinh dd cao han lam thay ddi ca ca'u cac nganh san xuat va dich vu manh me han va sau sac han, the hien a mot so huang sau:
ma - CAc nganh cong nghiep "c6 dien” giam dan ty trong va vai tro cua no, trd n6n "man chieu xe bong". Cac nganh co ham luong khoa hoc - cong nghe cao tang nhanh, dac biet la cac nganh dich vu ky thuat phuc vu san xua't. Chung giur vai tro "khdp ndi", bao dam cho to£ n bo qua trinh tai san xuat xa hoi duac thong suot va phat tridn vai vdi toe do cao. - C a c£u kinh te trd nen "m6m hoa", khu vuc kinh te phi hinh thuc duac m d rdng, n£n "kinh te tucmg trung" co quy mo ldn han n£n "kinh 16 thuc" nhi6u lan. - C a c^u lao dong theo nganh ngh6 cd sir thay ddi sau sac, xuat hi6n nliieu nghe mdi, nhOng nghe vdi su dan ket cua nhi6u llnh vuc khoa hoc - cdng nghe. b. Do tac ddng cua cach mang khoa hoc - cdng nghe, cua su phan cdng lao ddng qudc te', do vai trd va t&m hoat ddng mdi cua cac cdng ty da qudc gia va xuy6n qudc gia, qua trinh qudc te' hoa nin kinh te' the' gidi ngay cang phat tri£n m anh me ca ve chieu rdng va chk';u sau tren 2 c£p d6 toan cau hoa va khu vuc hoa va dua den sir chuyen bien nhanh chong cua the che kinh te' the gidi, dua nen kinh tii the gidi tren budc vao canh tranh toan ciu ben canh viec day manh tim kie'm sir hap tac trong canh tranh. The’ che kinh te the gidi chuyen bien theo hudng thi trudng hoa nen ki ih te cua tung qudc gia; qudc te hoa the che kinh te giua cac nude theo hudng m d cua vdi su xuyen suot cua the" che thi trudng; theo h Jdng nhat the hoa va tap doan hoa kinh te khu virc (thanh lap va phat trien cac td chuc kinh te qudc te', cac lien ket kinh te khu vuc difdi dang hiep hdi mau dich tu do, dong minh thue quan, khu vuc d£u tu tu do, lien minh kinh te...) c. Xu the toan cau hoa kinh te gia tang vdi cac bieu hien mdi ve vai tro ngay cang ldn cua hoat ddng tai chinh - tien te; sir gia tang cua M au dich qudc te nhanh han nhieu toe do tang trucmg kinh te; viec gia tang lan song sap nhap cac cdng ty xuyen qudc fllpimm Iliiiilimmliiiiiiu mmiii« iiiis*llllll