Giáo trình Lý thuyết hàn cơ bản hàn I - Nghề: Hàn - Trình độ: Cao đẳng nghề - CĐ Nghề Giao Thông Vận Tải Trung Ương II

Chia sẻ: Cuahuynhde Cuahuynhde | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:42

Thêm vào BST

Báo xấu

45
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

(NB) Giáo trình Lý thuyết hàn cơ bản hàn I cung cấp cho người học các kiến thức về hàn, sự tạo thành mối hàn và tổ chức kim loại mối hàn hồ quang hàn, dụng cụ và thiết bị dùng để hàn hồ quang tay;...Mời các bạn cùng tham khảo giáo trình sau đây.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Lý thuyết hàn cơ bản hàn I - Nghề: Hàn - Trình độ: Cao đẳng nghề - CĐ Nghề Giao Thông Vận Tải Trung Ương II

BỘ GIAO THÔNG VẬN TẢI TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ GTVT TRUNG ƯƠNG II ..............*&*.............. GIÁO TRÌNH Tên môn học: Lý thuyết hàn cơ bản hàn I NGHỀ: HÀN TRÌNH ĐỘ TRUNG CẤP NGHỀ/CAO ĐẲNG NGHỀ LƯU HÀNH NỘI BỘ) Hải phòng, năm 2011 -1-
Ch-¬ng 1: Kh¸i NiÖm Chung Môc ®Ých: - Häc sinh cã ®-îc nh÷ng kh¸i niÖm chung vÒ nghÒ hµn. Yªu cÇu: - N¾m ®-îc lÞch sö ph¸t triÓn nghÒ hµn. - HiÓu ®-îc thùc chÊt, ®Æc ®iÓm, c«ng dông cña hµn vµ c¸ch ph©n lo¹i c¸c ph-¬ng ph¸p hµn. §1- 1: LÞch sö ph¸t triÓn nghÒ hµn Kho¶ng ®Çu thêi ®¹i ®å ®ång, ®å s¾t loµi ng-êi ®· biÕt hµn kim lo¹i. Tõ cuèi thÕ kû 19, vÊt lý, ho¸ häc vµ c¸c m«n khoa häc kh¸c ph¸t triÓn m¹nh. N¨m 1802 Nga Pe-t- - Rèp ®· t×m ra hiÖn t-îng hå quang ®iÖn vµ chØ râ kh¶ n¨ng sö dông nhiÖt n¨ng cña nã ®Ó lµm nãng ch¶y kim lo¹i. N¨m 1882 Kü s- Be-Na-§ít ®· dïng hå quang cùc than ®Ó hµn kim lo¹i. N¨m 1888 Sla - vi -Anèp ®· dïng cùc ®iÖn nãng ch¶y( kim lo¹i) ®Î hµn kim lo¹i. - N¨m 1900 1902 trong c«ng nghiÖp ®· s¶n xuÊt ®-îc c¸c bÝt canxi vµ sau ®ãvµo n¨m 1906 hµn khÝ ra ®êi. - Hµn tiÕp xóc xuÊt hiÖn xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn chËm h¬n; n¨m 1886 T«m s¬n t×m ra ph-¬ng ph¸p hµn tiÕp xóc gi¸p mèi; n¨m 1887 Be- Na- ®ít t×m ra ph-¬ng ph¸p hµn ®iÖn, nh-ng m·i ®Õn n¨m 1903 hµn gi¸p mèi míi ®-îc dïng trong c«ng nghiÖp vµ ®Æc biÖt sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2 hµn tiÕp xóc míi ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ xuÊt hiÖn nhiÒu ph-¬ng ph¸p hµn míi. - Mét ®ãng gãp quan träng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn hµn hå quang lµ thµnh c«ng cña kü s- Thuþ §iÓn Ken-Be n¨m 1907 vÒ ph-¬ng ph¸p æn ®Þnh qóa tr×nh phãng hå quang vµ ph-¬ng ph¸p b¶o vÖ vïng hµn khái t¸c dông cña kh«ng khÝ xung quanh b»ng c¸ch ®¾p lªn cùc ®iÖn (kim lo¹i) mét líp vá thuèc. ViÖc øng dông que hµn bäc thuèc lµ ®Ó ®¶m b¶o cho mèi hµn cã chÊt l-îng cao. - Thêi ph¸t triÓn míi cña m«n hµn ®· ®-îc më ra vµo nh÷ng n¨m cuèi ba m-¬i vµ ®Çu nh÷ng n¨m bèn m-¬i víi c«ng tr×nh næi tiÕng cña viÖn sÜ E -O-Pa- T«n vÒ hµn d-íi thuèc. Ph-¬ng ph¸p hµn tù ®éng vµ sau ®ã hµn b¸n tù ®éng d-íi thuèc ra ®êi vµ ®-îc øng dông réng r·i trong c«ng nghiÖp. §ã lµ thµnh tùu to lín cña kü thuËt hµn hiÖn ®¹i, nã lµ ph-¬ng ph¸p c¬ khÝ ho¸ c¬ b¶n trong kü thuËt hµn. - Tõ cuèi n¨m 1940 c¸c ph-¬ng ph¸p hµn trong m«i tr-êng khÝ b¶o vÖ ®-îc nguyªn cøu vµ ®-a vµo s¶n xuÊt. ViÖc khai th¸c réng r·i c¸c khÝ tù nhiªn (Hªli, Acg«ng ë Mü, khÝ Cacbonnic ë Nga…) lµm cho ph-¬ng ph¸p hµn nµy ph¸t -2-
triÓn m¹nh. Hµn trong m«i tr-êng khÝ b¶o vÖ lµm t¨ng vät chÊt l-îng mèi hµn. HiÖn nay ph-¬ng ph¸p nµy ®-îc ¸p dông réng r·i. - Mét ph¸t minh næi tiÕng cña tËp thÓ viÖn hµn mang tªn E-¤-Pa-T«n (KiÐp) lµ hµn ®iÖn xØ, ®-îc ph¸t minh vµo n¨m 1949 vµ ®-îc ¸p dông vµo s¶n xuÊt ®Çu n¨m 1950. Ph-¬ng ph¸p hµn ®iÖn xØ ra ®êi lµ cuéc c¸ch m¹ng kü thuËt trong ngµnh chÕ t¹o m¸y h¹ng nÆng: lß h¬i, tuèc bin, m¸y Ðp cì lín… - Nh÷ng n¨m gÇn ®©y hµng lo¹t c¸c ph-¬ng ph¸p hµn míi ra ®êi nh- hµn b»ng tia ®iÖn tö, hµn l¹nh, hµn ma s¸t, hµn næ, hµn siªu ©m, hµn platsma hå quang.. * HiÖn nay cã h¬n 120 ph-¬ng ph¸p hµn kh¸c nhau: - Nãi chung c¸c ph-¬ng ph¸p hµn ngµy cµng hoµn thiÖn vµ ®-îc sö dông réng r·i trong nghµnh kinh tÕ quèc d©n, trong kü thuËt quèc phßng vµ ®Æc biÖt trong ngµnh du hµnh vò trô. Cã thÓ nãi hµn lµ mét ph-¬ng ph¸p gia c«ng kim lo¹i tiªn tiÕn vµ hiÖn ®¹i. - Hµn ë ViÖt Nam ®· xuÊt hiÖn tõ ®êi th-îng cæ håi ®ã cha «ng ta ®· biÕt sö dông hµn ®Ó lµm dông cô phôc vô ®êi sèng vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng. - Tr-íc c¸ch m¹ng th¸ng 8 nghÒ hµn Ýt ®-îc øng dông. Nh-ng sau c¸ch m¹ng th¸ng 8 vµ trong thêi kú kh¸ng chiÕn, nghÒ hµn ®· ®-îc ph¸t triÓn h¬n, nã ®ãng gãp cho nÒn quèc phßng míi mÎ cña chóng ta. Sau hoµ b×nh lËp l¹i chóng ta sö dông hµn rÊt nhiÒu trong cuéc c¸ch m¹ng kü thuËt vµ x©y dùng nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa vµ ®Êu tranh thèng nhÊt ®Êt n-íc. - HiÖn nay víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc viÖc ¸p dông c¸c ph-¬ng ph¸p hµn tiªn tiÕn ngµy cµng nhiÒu. Víi lùc l-îngkhoa häc kü thuËt hµn, c«ng nh©n hµn cã tay nghÒ cao. Chóng ta tin ch¾c r»ng kü thuËt hµn ë ViÖt Nam sÏ ngµy cµng ph¸t triÓn vµ øng dông ngµy cµng nhiÒu vµo s¶n xuÊt ®uæi kÞp c¸c n-íc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. §1- 2: thùc chÊt, ®Æc ®iÓm, c«ng dông cña hµn 1.Thùc chÊt cña hµn: Hµn lµ qu¸ tr×nh nèi hai ®Çu cña mét chi tiÕt hoÆc nhiÒu chi tiÕt víi nhau b»ng c¸ch nung nãng chóng ®Õn tr¹ng th¸i ch¶y hay dÎo. -Khi hµn ë tr¹ng th¸i ch¶y: Chç nèi cña vËt hµn ch¶y ra sau ®«ng ®Æc ta nhËn ®-îc mèi hµn. -Khi hµn ë tr¹ng th¸i dÎo: Chç nèi ®-cî nung nãng ®Õn tr¹ng th¸i mÒm dÎo kh¶ n¨ng thÈm thÊu vµ chuyÓn ®éng c¸c ph©n tö kim lo¹i t¨ng lªn nªn chóng cã thÓ dÝnh l¹i víi nhau. NhiÒu khi nh- vËy kh«ng ®¶m b¶o mèi hµn bÒn nªn ta t¸c dông lªn chç nèi mét ¸p lùc (vÝ dô: Ðp, ®Ëp…). -3-
-Qu¸ tr×nh hµn lµ mét nhãm c¸c qu¸ tr×nh c«ng nghÖ nhu nung nãng côc bé, nèi liÒn chi tiÕt víi nhau…nÐt ®Æc tr-ng lµ qu¸ tr×nh gia nhiÖt. §Ó t¹o ra mét mèi hµn cÇn ph¶i cã sù chuyÓn ho¸ n¨ng l-îng ®iÖn n¨ng, c¬ n¨ng hoÆc ph¶i cã sù kÕt hîp cña nhiÒu n¨ng l-îng kh¸c. -Qu¸ tr×nh hµn lµ mét qu¸ tr×nh chuyÓn h¸o n¨ng l-îng. Giai ®o¹n ®Çu lµ c¸c phÇn tö kim lo¹i tiÕn l¹i gÇn nhau. Giai ®o¹n hai lµ t¹o nªn liªn kÕt kim lo¹i míi, khi c¸c phÇn tö kim lo¹i ë c¸c vÞ trÝ lùc h¹t nh©n t¸c dông vµ n¨ng l-îng nµy ®-îc chuyÓn ho¸ thµnh mèi hµn. 2.§Æc ®iÓm: Hµn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: a.So víi t¸n rivª: -TiÕt kiÖm 10-20% khèi l-îng kim lo¹i do sö dông mÆt c¾t lµm viÖc cña chi tiÕt hµn triÖt ®Ó h¬n. H×nh d¸ng chi tiÕt c©n ®èi, gi¶m ®-îc khèi l-îng kim lo¹i nh- phÇn ®Çu rivª, ®ét lç. -So víi ®óc tiÕt kiÖm tíi 50% v× kh«ng cÇn hÖ thèng rãt. -Sö dông hµn trong x©y dùng nhµ cao cho phÐp gi¶m 15% träng l-îng s-ên v× kÌo ®ång thêi viÖc chÕ t¹o vµ l¾p r¸p chung ®-îc gi¶m nhÑ, ®é cøng v÷ng cña kÕt cÊu l¹i t¨ng. b.Gi¶m ®-îc thêi gian vµ gi¸ thµnh chÕ t¹o kÕt cÊu. Hµn cã n¨ng xuÊt cao g¶im ®-îc sè l-îng nguyªn c«ng, c-êng ®é lao ®éng vµ t¨ng ®-îc ®é bÒn chÆt cña kÕt cÊu. c.Hµn cã thÓ nèi nh÷ng kim lo¹i cã tÝnh chÊt kh¸c nhau. VÝ dô nh-: kim lo¹i ®en víi nhau, kim lo¹i mµu víi nhau vµ c¶ kim lo¹i ®en víi kim lo¹i mµu. Ngoµi ra hµn cßn cã thÓ nèi víi c¸c vËt liÖu phi kim lo¹i víi nhau. d.ThiÕt bÞ hµn ®¬n gi¶n vµ dÔ chÕ t¹o ta chØ dïng m¸y hµn xoay chiÒu gåm mét m¸y h¹ thÕ tõ 220v hay 380v xuèng nhá h¬n 80v. e.§é bÒn mèi hµn cao, mèi hµn kÝn. Do kim lo¹i mèi hµn tèt h¬n kim lo¹i vËt hµn nªn mèi hµn chÞu t¶i träng tÜnh rÊt tèt. Mèi hµn chÞu ¸p suÊt cao nªn hµn lµ ph-¬ng ph¸p chñ yÕu dïng ®Ó chÕ t¹o b×nh h¬i, nåi chøa, èng dÉn…chÞu ¸p lùc cao. g.Gi¶m ®-îc tiÕng ®éng khi s¶n xuÊt. Tuy nhiªn cã nhiÒu nh-îc ®iÓm lµ: Sau khi hµn tån t¹i øng suÊt d-, tæ chøc kim lo¹i gÇn mèi hµn kh«ng tèt. Gi¶m kh¶ n¨ng chÞu t¶i träng ®éng cña mèi hµn, vÕt hµn bÞ cong vªnh.., 3.C«ng dông: Hµn ®-îc dïng réng r·i trong nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, trong hai qu¸ tr×nh c«ng nghÖ: ChÕ t¹o vµ söa ch÷a. -4-
-ChÕ t¹o: Nh- nåi h¬i, b×nh chøa, s-ên v× kÌo, cÇu, tµu, th©n m¸y bay, vá m¸y, « t«, tªn löa, ngay c¶ ngµnh du hµnh vò trô… Nãi chung nh÷ng bé phËn m¸y cã h×nh d¸ng phøc t¹p chÞu t¶i träng lín ®Òu ®-îc chÕ t¹o b»ng hµn. -Söa ch÷a: Nh÷ng bé phËn háng vµ cò. Nh- xi lanh, b¸nh r¨ng, trôc, vËt ®óc khuyªt…®Òu dïng ph-¬ng ph¸p hµn ®Ó tu söa võa nhanh võa rÎ. Ngoµi nh÷ng chç chÞu t¸c dông cña lùc chÊn ®éng kh«ng nªn hµn, kh«ng cã chç nµo lµ kh«ng hµn ®-îc. Do ®ã c«ng nghÖ hµn ®ãng gãp rÊt nhiÒu cho nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. §1- 3: Ph©n lo¹i c¸c ph-¬ng ph¸p hµn Hµn cã thÓ chia lµm hai nhãm: 1.Hµn nãng ch¶y: Nung nãng mÐp hµn vµ que hµn ®Õn tr¹ng th¸i ch¶y. Sau ®ã kÕt tinh hoµn toµn t¹o thµnh mèi hµn. Ph-¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi kim lo¹i vµ hîp kim. VÝ dô: ThÐp, gang, niken, ®ång, b¹ch kim, nh«m vµ nh÷ng hîp kim kh¸c. Dùa theo nguån nhiÖt n¨ng khi hµn, hµn nãng ch¶y chia lµm hai lo¹i: a.Hµn ®iÖn hå quang: Ph-¬ng ph¸p nµy dïng cùc ®iÖn b»ng kim lo¹i hoÆc b»ng than t¹o ra tia hå quang s¶n ra nhiÖt ®èt ch¸y mèi hµn. Hµn ®iÖn hå quang gåm: Hµn hå quang tay, hµn tù ®éng, nöa tù ®éng (hµn d-íi thuèc, hµn trong m«i tr-êng khÝ b¶o vÖ, hµn ®iÖn xØ). b.Hµn khÝ (Hµn h¬i): Dïng nhiÖt n¨ng cña khÝ ch¸y víi «xy ®Ó nung nãng lµm ch¶y mÐp vËt hµn vµ que hµn sau khi nguéi t¹o thµnh mèi hµn. Trªn ®©y lµ hai ph-¬ng ph¸p hµn nãng ch¶y chñ yÕu trong ch-¬ng tr×nh m«n häc kü thuËt hµn. HiÖn nay víi sù ph¸t triÓn cña kü thuËt hµn thùc tÕ ®· ¸p dông ph-¬ng ph¸p hµn nãng ch¶y míi; hµn b»ng tia ®iÖn tö, hµn hå quang platsma, hµn b»ng tia laser.. 2.Hµn ¸p lùc: §èt nãng vËt hµn ®Õn tr¹ng th¸i dÎo sau ®ã Ðp hoÆc ®Ëp ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng thÈm thÊu, khuyÕch t¸n…C¸c phÇn tö kim lo¹i lµm cho chóng liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau t¹o thµnh mèi hµn. -Ph-¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi kim lo¹i biÕn tõ thÓ r¾n sang thÓ láng ph¶i qua thÓ nh·o, vËt liÖu kh¸c (gang) khi ®èt ®Õn ®iÓm ch¶y lËp tøc biÕn tõ thÓ r¾n -5-
sang thÓ láng kh«ng qua thÓ nh·o, do ®ã kh«ng hµn ®-îc. Víi thÐp chøa 0,4% trë nªn khã hµn. Theo c¸ch nung nãng hµn ¸p lùc chia lµm3 lo¹i: a.Ph-¬ng ph¸p hµn rÌn: Ph-¬ng ph¸p nµy thî thñ c«ng hay dïng ®Ó hµn nh÷ng chi tiÕt ®¬n gi¶n. Chi tiÕt phøc t¹p kh«ng hµn ®-îc. +C¸ch hµn: VËt rÌn nung nãng trong lß kho¶ng 1200 oc ÷ 1300oc sau ®ã ®Æt lªn ®e dïng bóa ®Ëp, khi ®Ëp ph¶i ®Ëp tõ gi÷a ra sau ®ã ®Ëp bªn c¹nh vµ bèn xung quanh ®Ó xØ t¹p trong ngµm nèi dÔ tr«i ra, th× míi ®¶m b¶o c¬ tÝnh mèi hµn. b.Ph-¬ng ph¸p hµn rÌn: §©y lµ ph-¬ng ph¸p dïng nhiÖt ph¸t ra do sù ch¸y cña bét nh«m víi «xit s¾t: 8Al + 3Fe3 O4 = 4Al2 O3 + 9Fe + Q Ph¶n øng nµy ph¸t ra nhiÖt l-îng l-îng 3000 oc. Ph-¬ng ph¸p hµn nhiÖt nh«m cã 3 lo¹i: 1-Ph-¬ng ph¸p ¸p lùc bét nh«m s¾t: Dïng xØ vµ s¾t nãng ch¶y lµm nguån nhiÖt nung vËt hµn sau ®ã dïng ¸p lùc Ðp chóng l¹i víi nhau. 2-Ph-¬ng ph¸p lµm nãng ch¶y bét nh«m s¾t: Dïng xØ ®Ó nung vËt hµn ®Õn nhiÖt ®é nãng ch¶y, sau ®ã ®æ s¾t nãng ch¶y vµo cho liÒn víi vËt hµn. 3-Ph-¬ng ph¸p hµn bét nh«m s¾t hç hîp, hµn ¸p lùc vµ hµn nãng ch¶y: VËt hµn lîi dông nhiÖt l-îng cña xØ ®Ó nung nãng nhê ¸p lùc Ðp chóng l¹i víi nhau, phÇn kh¸c do s¾t nãng ch¶y nªn kim lo¹i vËt hµn vµ nguyªn liÖu hµn kÕt chÆt l¹i víi nhau. c.Ph-¬ng ph¸p hµn tiÕp xóc: Hµn ®iÖn tiÕp xóc cã nhiÒu ph-¬ng ph¸p hµn kh¸c nhau. -Thùc chÊt: Cho dßng ®iÖn cã c-êng ®é lín ch¹y qua chi tiÕt hµn. Chç tiÕp xóc cã ®iÖn trë lín bÞ nung nãng ®Õn tr¹ng th¸i hµn, nhê lùc c¬ häc chóng dÝnh l¹i víi nhau. Ngµy nay hµn ¸p lùc xuÊt hiÖn thªm nhiÒu ph-¬ng ph¸p míi: Hµn ma s¸t, hµn siªu ©m, hµn nguéi, hµn næ, hµn khuyÕch t¸n trong ch©n kh«ng. +Ngoµi 2 nhãm hµn trªn thcù tÕ ta cßn gÆp d¹ng hµn kh¸c ®ã lµ hµn vÈy (hµn thiÕc) C©u hái «n tËp ch-¬ng 1 1-H·y cho biÕt thùc ch©t, ®Æc ®iÓm vµ c«ng dông cña hµn, trong t-¬ng lai cña nã trong sù nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc? 2-Cã mÊy ph-¬ng ph¸p hµn? Ph-¬ng ph¸p nµo sö dông nhiÒu nhÊt, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ lín nhÊt? -6-
ch-¬ng 2: sù t¹o thµnh mèi hµn vµ tæ chøc kim lo¹i mèi hµn hå quang hµn Môc ®Ých: Häc sinh n¾m ®-îc qu¸ tr×nh nãng ch¶y vµ ®«ng ®Æc mèi hµn vµ tæ chøc kim lo¹i mèi hµn. Sù ch¶y cña hå quang vµ ph-¬ng ph¸p ph©n lo¹i hå quang. Yªu cÇu: - HiÓu ®-îc qu¸ tr×nh luyÖn kim, tæ chøc kim lo¹i mèi hµn. - N¨m ®-îc hå quang hµn, ph©n lo¹i hå quang hµn. §2- 1: mèi nèi hµn - sù t¹o thµnh bÓ hµn I.Mèi nèi hµn: Kh¸i niÖm: Lµ mét mèi ghÐp kh«ng th¸o ®-îc vµ ®-îc thùc hiÖn b»ng hµn gäi lµ mèi nèi liÒn. *CÊu t¹o: Trong hµn nãng ch¶y mèi hµn gåm: -Mèi hµn (1) -Vïng tiÖm cËn mèi hµn (2) -Vïng kim lo¹i c¬ b¶n kh«ng bÞ t¸c dông nhiÖt trong qu¸ tr×nh hµn (3) +Mèi hµn gåm hçn hîp kim lo¹i phô (que hµn) vµ kim lo¹i vËt hµn kÕt tinh l¹i. +Vïng tiÖm cËn lµ vïng kim lo¹i c¬ b¶n bÞ nung nãng tõ 10 oc ®Õn nhiÖt ®é nãng ch¶y. II.BÓ hµn - Sù t¹o thµnh bÓ hµn: BÓ hµn ®ãng vai trß quan träng trong viÖc quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l-îng mèi hµn. NÕu mét bÓ hµn cã h×nh d¸ng kcÝh th-íc nhu nhau trong suèt qu¸ tr×nh hµn, nã lµ mét tiÒn ®å cho mét mèi hµn ®¶m b¶o chÊt l-îng tèt. - NÕu cã h×nh d¸ng kÝch th-íc kh«ng phï hîp trong suèt qu¸ tr×nh hµn th× dÉn ®Õn chÊt l-îng mèi hµn kÐm. - BÓ hµn lµ mét phÇn kim lo¹i bÞ nãng ch¶y d-íi t¸c dông cña nguån nhiÖt trong qu¸ tr×nh hµn. -Trong qu¸ tr×nh hµn nãng ch¶y, mÐp kim lo¹i vËt hµn vµ kim lo¹i phô (que hµn) nãng ch¶y, t¹o ra bÓ kim lo¹i láng, bÓ hµn chung cho c¶ hai chi tiÕt. - Trong qu¸ tr×nh hµn nguån nhiÖt chuyÓn dêi theo kÏ hµn, kim lo¹i trong bÓ hµn ®ång thêi chuyÓn ®éng theo. Theo qui -íc, bÓ hµn ®-îc chia thµnh hai phÇn: -7-
-PhÇn ®Çu I: BÓ hµn diÔn ra qu¸ tr×nh nÊu ch¶y kim lo¹i c¬ b¶n vµ kim lo¹i phô (que hµn). -PhÇn ®u«i II: DiÔn ra qu¸ tr×nh kÕt tinh vµ h×nh thµnh mèi hµn. *Kim lo¹i láng trong bÓ hµn ë tr¹ng th¸i chuyÓn ®éng vµ x¸o trén kh«ng ngõng. S¬ ®å chuyÓn ®éng kim lo¹i trong bÓ hµn (H2-2) Sù chuyÓn ®éng ®ã g©y ra do ¸p suÊt dßng khÝ lªn mÆt kim lo¹i (vïng ®Çu), ®ång thêi do nh÷ng yÕu tè kh¸c nh- lùc ®iÖn tr-êng khi hµn b»ng hå quang ng¾n. D-íi t¸c dông phô cña khÝ, kim lo¹i láng bÞ ®Èy tõ vïng t¸c dông nhiÖt vÒ h-íng ng-îc víi chuyÓn ®éng cña nã t¹o nªn chç lâm trong bÓ hµn. -H×nh d¹ng bÓ hµn vµ h×nh d¹ng mèi hµn ¶nh h-ëng ®Õn tÝnh chÊt, ®Æc biÖt tÝnh chèng nøt cña mèi hµn. -H×nh d¹ng, kÝch th-íc bÓ hµn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè trong ®ã chñ yÕu lµ: C«ng suÊt nguån ®iÖn, chÕ ®é hµn, lo¹i chiÒu dßng ®iÖn, tÝnh chÊt lý nhiÖt cña vËt hµn. -H×nh d¹ng mèi hµn ®ùc tr-ng b»ng chiÒu dµi bÓ hµn Lb, chiÒu réng vµ chiÒu s©u nãng ch¶y h (H2-3) -Ngoµi ra chiÒu dµi phÇn kÕt tinh (phµn ®u«i L k cña bÓ hµn) tû sè b/L k gäi lµ hÖ sè, h×nh d¸ng cña bÓ hµn còng ¶nh h-ëng ®Õn ®iÒu kiÖn kÕt tinh vµ tÝnh chÊt cña kim lo¹i mèi hµn. - ChiÒu dµi bÓ hµn kh«ng phô thuéc vµo tèc ®é hµn mµ chØ phô thuéc vµo c«ng suÊt nguån nhiÖt, cßn hÖ sè h×nh d¸ng bÓ hµn phô thuéc vµo tèc ®é hµn. -Khi tèc ®é hµn lín h×nh d¸ng K bÓ hµn sÏ nhá vµ ng-îc l¹i hµn sÏ nhá vµ ng-îc l¹i… HÖ sè h×nh d¸ng ¶nh h-ëng lín ®Õn qu¸ tr×nh kÕt tinh dÉn ®Õn chÊt l-îng mèi hµn. Khi hÖ sè h×nh d¹ng bÓ hµn lín (bÓ hµn réng) ®iÒu kiÖn kÕt tinh t«t vµ chÊt l-îng mèi hµn cao, ng-îc l¹i (bÓ hµn hÑp) sinh ra nøt ë mèi hµn. §2- 2: sù chuyÓn dÞch kim lo¹i láng tõ que hµn vµo bÓ hµn Nguyªn cøu sù chuyÓn dÞch kim lo¹i khi hµn hå quang cã ý nghÜa thùc tiÔn lín: +§èi víi sù t¹o thµnh mèi hµn - Qu¸ tr×nh luyÖn kim trong vïng hµn. - ¶nh h-ëng®Õn thµnh phÇn, chÊt l-îng mèi hµn. Kim lo¹i que hµn chuyÓn vµo bÓ hµn ë d¹ng nh÷ng giät nhá, khi hµn hå quang bÊt cø ë vÞ trÝ t- thÕ nµo kim lo¹i còng chuyÓn que hµn vµo bÓ hµn. *§iÒu nµy gi¶i thÝch nh- sau: -8-
I.C¸c ph-¬ng ph¸p vËn chuyÓn: 1.Sù vËn chuyÓn g¾n liÒn víi hiÖn t-îng ®o¶n m¹ch: Trong hµn hå quang tay, ®-êng kÝnh que hµn lín, dßng ®iÖn hµn nhá, nªn qu¸ tr×nh vËn chuyÓn cña kim lo¹i láng tõ que hµn xuèng bÓ hµn lµ: Kim lo¹i láng ë ®Çu que hµn nãng ch¶y t¹o thµnh giät, sau ®ã gi·n dµi ra ch¹m vµo bÓ hµn g©y ra hiÖn t-îng ®o¶n m¹ch vµ ®øt ra, mèi hµn trong tr-êgn hîp nµy cã chiÒu s©u nãng ch¶y nhá. 2.Sù chuyÓn vËn tù do (hiÖn t-îng m-a): Khi ta hµn b»ng ph-¬ng ph¸p hµn tù ®éng hoÆc b¸n tù ®éng th× ®-êng kÝnh d©y hµn nhá, nguån nhiÖt lín. V× vËy nguån nhÞªt ph¸t ra rÊt m¹nh lµm cho d©y hµn nãng ch¶y t¹o thµnh nh÷ng h¹t nhá. Nh÷ng h¹t nµy bay qua cét hå quang ®i ®Õn bÓ hµn, th-êng gäi lµ hiÖn t-îng m-a. Mèi hµn trong tr-êng hîp nµy ®¹t ®é s©u nãng ch¶y lín. II.C¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn giät kim lo¹i láng nãng ch¶y tõ que hµn vµo bÓ hµn 1.Träng lùc cña c¸c giät kim lo¹i: Nh÷ng giät kim lo¹i h×nh thµnh trong mÆt ®Çu que hµn dÞch chuyÓn theo ph-¬ng th¼ng ®øng tõ trªn xuèng d-íi. Lùc nµy lµm chuyÓn dÞch giät kim lo¹i vµo bÓ hµn khi hµn b»ng (sÊp) vµ cã t¸c dông ng-îc l¹i khi hµn trÇn (ngöa). Cßn hµn ®øng mét phÇn kim lo¹i chuyÓn dÞch tõ trªn xuèng d-íi. 2.Søc c¨ng bÒ mÆt: Sinh ra do t¸c dông cña ph©n tö. Lùc ph©n tö nµy lu«n lu«n cã khuynh h-íng t¹o cho bÒ mÆt chÊt láng mét n¨ng l-îng nhá nhÊt. V× vËy søc c¨ng t¹o cho bÒ mÆt nh÷ng giät kim lo¹i cã h×nh d¹ng cÇu. Nh÷ng giät kim lo¹i nµy chØ mÊt ®i khi chóng r¬i vµo bÓ hµn vµ bÞ søc c¨ng kÐo thµnh d¹ng chung cña bÓ hµn. -Søc c¨ng bÒ mÆt gi÷ cho kim lo¹i láng cña bÓ hµn khi hµn trÇn kh«ng bÞ r¬i. 3.C-êng ®é ®iÖn tr-êng: -Dßng ®iÖn ®i qua que hµn sinh ra quanh nã mét ®iÖn tr-êng Ðp lªn que hµn cã t¸c dông lµm mÆt c¾t ngang ®Õn 0. -Lùc nµy c¾t kim lo¹i ®Çu que hµn thµnh nh÷ng giät. -Do søc c¨ng bÒ mÆt c-êng ®é ®iÖn tr-êng ë danh giíi nãng ch¶y que hµn th¾t l¹i. -MÆt c¾t ngang gi¶m, mËt ®é dßng ®iÖn t¨ng, mÆt kh¸c ®iÖn trë cao nªn nhiÖt lín, Do ®ã kim lo¹i láng ®Õn tr¹ng th¸i s«i, t¹o ra ¸p lùc ®Èy giät kim lo¹i vµo bÓ hµn. -MËt ®é dßng ®iÖn gi¶m dÇn tõ que hµn ®Õn vËt hµn do ®ã kh«ng cã hiÖn t-îng kim lo¹i láng tõ vËt hµn vµo que hµn ®-îc. -9-
4.¸p lùc trong: Kim lo¹i láng ë ®Çu que hµn bÞ qu¸ nhiÖt m¹nh, nhiÒu ph¶n øng ho¸ häc x¶y ra ë ®ã vµ sinh ra c¸c chÊt khÝ. ë nhiÖt ®é cao thÓ tÝch c¸c chÊt khÝ t¨ng lªn g©y nªn mét ¸p lùc m¹nh, ®Èy giät kim lo¹i láng t¸ch khái que hµn r¬i vµo bÓ hµn. §2- 3: tæ chøc kim lo¹i cña mèi hµn -Sau khi hµn, kim lo¹i láng ë bÓ hµn gåm: (Kim lo¹i que hµn vµ kim lo¹i vËt hµn) nguéi vµ kÕt tinh t¹o thµnh mèi hµn. -Vïng kim lo¹i vËt hµn gÇn mèi hµn bÞ ¶nh h-ëng nhiÖt thay ®æi vÒ tæ chøc vµ tÝnh chÊt. Nguyªn cøu mèi hµn thÐp Ýt C¸cbon qua kÝnh hiÓn vi thÊy cã nhiÒu phÇn riªng vµ tæ chøc kh¸c nhau: 1.Vïng mèi hµn (H2-5): -Vïng hµn kim lo¹i nãng ch¶y hoµn toµn, khi nguéi cã tæ chøc t-¬ng tù thái ®óc, thµnh phÇn, tæ chøc kh¸c víi que hµn vµ vËt hµn. -Vïng hµn víi kim lo¹i c¬ b¶n do t¶n nhiÖt nhanh, tèc ®é nguéi lín nªn h¹t rÊt nhá. Vïng tiÕp theo cña kim lo¹i kÕt tinh theo h-íng th¼ng gãc víi mÆt t¶n nhiÖt t¹o nªn d¹ng nh¸nh c©y kÐo dµi, vïng trung t©m nguéi chËm nªn h¹t lín lÉn víi chÊt phi kim lo¹i (xØ…). 2.Vïng ¶nh h-ëng nhiÖt (H2-6): Sù t¹o thµnh vïng ¶nh h-ëng nhiÖt lµ ®iÒu tÊt nhiªn trong qu¸ tr×nh hµn nãng ch¶y. ChiÒu réng cña vïng ¶nh h-ëng nhiÖt phô thuéc vµo ph-¬ng ph¸p, chÕ ®é hµn , thµnh phÇn vµ chiÒu dµi vËt hµn…Tõ ®ã ph©n chia vïng ¶nh h-ëng nhiÖt ra c¸c phÇn sau: a.ViÒn ch¶y 1: Trong qu¸ tr×nh hµn, kim lo¹i c¬ b¶n vïng nµy bÞ nung nãng xÊp xØ ®Õn nhiÖt ®é nãng ch¶y vµ ë tr¹ng th¸i r¾n láng. PhÇn nµy thùc chÊt qu¸ tr×nh hµn ®· ®-îc thùc hiÖn gåm nh÷ng h¹t kim lo¹i ch-a nãng ch¶y hoµn toµn. H¹t kim lo¹i nhá ¶nh h-ëng tèt ®Õn c¬ tÝnh mèi hµn . b.Vïng qu¸ nhiÖt 2: Vïng kim lo¹i c¬ b¶n bÞ nung nãng tõ 1100 oc ®Õn gÇn nhiÖt ®é nãng ch¶y. Kim lo¹i vïng nµy chÞu sù biÕn ®æi thï h×nh vµ do qu¸ tr×nh nhiÖt c¸c h¹t Ostennit b¾t ®Çu ph¸t triÓn. Vïng nµy h¹t kim lo¹i lín, ®é dai, va ch¹m, tÝnh dÎo kÐm. Lµ vïng yÕu nhÊt cña vËt hµn. c.Vïng th-êng ho¸ 3: Kim lo¹i bÞ nãng ch¶y tõ 900 - 1100oc. Tæ chøc gåm nh÷ng h¹t Ferit nhá vµ mét sè h¹t Peclit nã cã c¬ tÝnh cao. d.Vïng kÕt tinh l¹i kh«ng hoµn toµn 4: Kim lo¹i bÞ nung nãng tõ 720 - o 900 c. Kim lo¹i chØ bÞ kÕt tinh l¹i mét phÇn, do ®ã bªn c¹nh nh÷ng tinh thÓ kim - 10 -
lo¹i c¬ b¶n ch-a bÞ thay ®æi, trong qu¸ tr×nh nung nãng cã nh÷ng tinh thÓ ®-îc t¹o nªn trong qu¸ tr×nh kÕt tinh l¹i. Tæ chøc gåm c¸c Ferit vµ Ostennit nhá do ®ã c¬ tÝnh gi¶m. e.Vïng kÕt tinh l¹i 5 (vïng ho¸ giµ): Kim lo¹i bÞ nung nãng tõ 500- o 700 c. Trong vïng diÔn ra qu¸ tr×nh kÕt hîp nh÷ng tinh thÓ n ¸t vôn víi nhau trong tr¹ng th¸i biÕn d¹ng dÎo, trong qu¸ tr×nh kÕt tinh l¹i ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn tinh thÓ míi. NÕu gi÷ ë nhiÖt ®é kÕt tinh l¹i qu¸ l©u th× kh«ng diÔn ra qu¸ tr×nh kÕt hîp mµ diÔn ra qu¸ tr×nh ph¸t triÓn m¹nh c¸c tinh thÓ. Khi hµn kim lo¹i kh«ng bÞ biÕn d¹ng dÎo, kh«ng x¶y ra qu¸ tr×nh kÕt tinh l¹i. Vïng nµy cã ®é cøng gi¶m, tÝnh dÎo t¨ng. f.Vïng gißn xanh: Kim lo¹i bÞ nung nãng tõ 100- 500oc. Trong qu¸ tr×nh hµn kh«ng cã thay ®æi vÒ tæ chøc nh-ng ¶nh h-ëng nhiÖt nªn tån t¹i øng suÊt d-. §2-4: kÝch th-íc th¼ng cña khu vùc ¶nh h-ëng nhiÖt Cã thÓ dïng ®-êng cong (H2-6) ®Ó x¸c ®Þnh kÝch th-íc khu vùc ¶nh h-ëng nhiÖt. Khu cùc ¶nh h-ëng nhiÖt nhá, néi øng suÊt sinh ra khi hµn lín, nguy c¬ nøt cµng nhiÒu, nh÷ng khu vùc ¶nh h-ëng nhiÖt lín th× nguy c¬ biÕn d¹ngcong vªnh vËt hµn lín. -C¬ tÝnh kim lo¹i trong vïng ¶nh h-ëng nhiÖt thÊp h¬n c¬ tÝnh kim lo¹i vËt hµn trõ vïng th-êng ho¸. -Tõ nh÷ng ®iÒu trªn ta ®i ®Õn kÕt luËn: +Trong ®iÒu kiÖn cho phÐp ph¶i triÖt ®Ó h¹n chÕ kÝch th-íc khu vùc ¶nh h-ëng nhiÖt +Dïng c¸c biÖn ph¸p ng¨n ngõa sù ph¸t triÓn néi øng suÊt. +KÝch th-íc khu vùc ¶nh h-ëng nhiÖt phô thuéc vµo ph-¬ng ph¸p hµn, chÕ ®é hµn, tèc ®é hµn, kim lo¹i vËt hµn. KÝch th-íc khu vùc ¶nh h-ëng nhiÖt phô thuéc vµo ph-¬ng ph¸p x¸c ®Þnh theo b¶ng sau: KÝch th-íc trung b×nh cña c¸c vïng (mm) ChiÒu dµi cña khu Ph-¬ng ph¸p hµn KÕt tinh l¹i vùc ¶nh h-ëng Qu¸ nhiÖt Th-êng ho¸ kh«ng hoµn toµn nhiÖt (mm) Que hµn trÇn 1,2 0,6 0,7 2,5 Que hµn thuèc bäc dµy 2,2 1,6 2,2 6,0 Hµn khÝ 21,0 4,0 2,0 27,5 Hµn tù ®éng 0,8-1,2 0,8-1,7 0,7 2,5 - 11 -
T¨ng c-êng ®é dßng ®iÖn hµn hoÆc chän kÝch th-íc que hµn lín th× kÝch th-íc khu vùc ¶nh h-ëng nhiÖt t¨ng. Ng-îc l¹i t¨ng tèc ®é hµn khu vùc ¶nh h-ëng nhiÖt gi¶m bëi vËy khi hµn tù ®éng c-êng ®é dßng ®iÖn hµn lín, tèc ®é hµn nhanh. KÝch th-íc vïng nhiÖt kh«ng lín b»ng hµn hå quang tay, ®«i khi hµn tù ®éng vËn tèc lín khu vùc ¶nh h-ëng nhiÖt kh«ng cã. §iÒu nµy ®-îc gi¶i thÝch mÆc dï trong qu¸ tr×nh hµn vïng kim lo¹i n»m gÇn kim lo¹i nãng ch¶y cã nhiÖt ®é cao, nh-ng thêi gian gi÷ nhiÖt ng¾n, c¸c h¹t Ostennit kh«ng kÞp lín lªn nhiÒu. Kim lo¹i cã tÝnh dÉn nhiÖt cao th× kÝch th-íc vïng ¶nh h-ëng nhiÖt bÐ. §2-5: hå quang hµn I.Mét sè kh¸i niÖm vÒ hå quang hµn: 1.Kh¸i niÖm: Khi hµn cho que hµn tiÕp xóc víi vËt hµn ®Ó sinh ra chËp m¹ch do ®iÖn trë tiÕp xóc vµ dßng ®iÖn chËp m¹ch sinh ra nhiÖt ®é cao. Chç tiÕp xóc gi÷a hai ®iÖn cùc dÉn ®Õn tr¹ng th¸i nãng tr¾ng. Sau ®ã n©ng que hµn c¸ch vËt hµn mét Ýt, lóc nµy kh«ng khÝ gi÷ ®Çu que hµn víi vËt hµn biÕn thµnh thÓ khÝ dÉn ®iÖn, sinh ra nhiÖt ®é cao vµ ¸nh s¸ng m¹nh, hiÖn t-îng nµy ®-îc gäi lµ hå quang. NhiÖt ®é cao ¸nh s¸ng m¹nh lµ hai ®Æc tÝnh cña hå quang. Lîi dông nhiÖt ®é ®Ó hµn hå quang, ¸nh s¸ng cña hå quang dïng ®Ó chiÕu s¸ng. 2.CÊu t¹o: Sù ph©n bè vÒ nhiÖt, nhiÖt l-îng do 3 bé phËn cÊu thµnh (H2-7). 1-Khu vùc cùc ©m 2-Khu vùc cùc d¬ng 3-Cét hå quang Trong hå quang cùc Cacbon hµn ®iÖn mét chiÒu: -Khu vùc cùc ©m cã nhiÖt ®é 3200 oc, nhiÖt l-îng to¶ ra lµ 38% cña tæng nhiÖt l-îng hå quang. -Khu vùc cùc d-¬ng cã nhiÖt ®é 3400 oc, nhiÖt l-îng to¶ ra lµ 42% cña tæng nhiÖt l-îng hå quang. -Trung t©m cét hå quang nhiÖt ®é lªn ®Õn 6000 oc. Ng-îc l¹i xung quanh cét hå quang thÊp, nhiÖt l-îng to¶ ra lµ 20% cña tæng nhiÖt l-îng hå quang. Hå quang cña cùc kim lo¹i kh«ng nhÊt thiÕt, nh- vËy phô thuéc vµo tÝnh n¨ng que hµn, c-êng ®é dßng ®iÖn hµn… Cßn dßng xoay chiÒu nhiÖt ®é, nhiÖt l-îng ph©n bè trªn que hµn, vËt hµn c¨n b¶n gièng nhau. 3.§iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh hå quang ®iÖn: - 12 -
-Ph¶i cã mét hiÖu ®iÖn thÕ ®ñ lín. -Kho¶ng kh«ng khÝ gi÷a hai ®iÖn cùc ph¶i ®-îc ion ho¸. Trong cÊu tróc cña nguyªn tö, bao giê còng cã nguyªn tö . NÕu ta t¨ng ®éng n¨ng cho nã ®ñ lín th× chóng ta sÏ bøt ra khái søc hót cña h¹t nh©n vµ sÏ t¸ch ra ngoµi. NÕu nh- ë phÝa bªn kia ®iÖn cùc cã hiÖu ®iÖn thÕ ®ñ lín th× ®iÖn cùc bøt ra sÏ chuyÓn vÒ phÝa d-¬ng cùc. N¨ng l-îng dïng ®Ó bøt ®iÖn tö ra khái søc hót cña h¹t nh©n (gäi lµ céng ion ho¸). Trong qu¸ tr×nh ®iÖn tö chuyÓn vÒ phÝa d-¬ng cùc nã sÏ b¾n ph¸ c¸c phÇn tö khi ë gi÷ hai ®iÖn cùc vµ t¹o ra c¸c Ion d-¬ng míi hay nãi c¸ch kh¸c lµ sÏ x¶y ra hiÖn t-îng Ion ho¸. N¨ng l-îng dïng ®Ó Ion ho¸ kho¶ng kh«ng khÝ nµy gäi lµ ®iÖn thÕ Ion ho¸ vµ ®Õn mét møc ®é nµo ®ã sÏ xuÊt hiÖn cét hå quang. II.C¸ch g©y hå quang vµ sù ch¸y cña hå quang: 1.Ph-¬ng ph¸p g©y hå quang hµn: Cã 2 c¸ch a.Ph-¬ng ph¸p måi hå quang ma s¸t: -Gièng nh- ta ®¸nh diªm, cho que hµn v¹ch lªn trªn mÆt vËt hµn, xuÊt hiÖn hå quang nh©n lóckim lo¹i ch-a b¾t ®Çu ch¶y nhiÒu lËp tøc n©ng ®Çu que hµn vµ gi÷ kho¶ng c¸ch tõ ®Çu que hµn ®Õn vËt hµn tõ 2- 4mm (H2-8b) b.Ph-¬ng ph¸p mæ th¼ng: Cho que hµn tiÕp xóc (®Çu que hµn vµ vËt hµn ®ông nhÑ vµo nhau) sau ®ã xuÊt hiÖn hå quang, nhanh chãng n©ng ®Çu que hµn c¸ch vËt hµn tõ 2 -4 mm (H2-8a) §èi víi ng-êi míi häc nghÒ th× ph-¬ng ph¸p ma s¸t ®Ó ®iÒu khiÓn h¬n nh-ng g©y háng bÒ mÆt hµn, cßn ph-¬ng ph¸p mæ th¼ng khã thao t¸c, th-êng sinh ra hå quang bÞ t¾t, hoÆc chËp m¹ch. Nh- vËy ®Ó n¾m v÷ng ®éng t¸c khi måi hå quang, ®iÒu chñ yÕu ®éng t¸c cæ tay cÇn ph¶i linh ho¹t vµ chÝnh x¸c. Chó ý: Tr-êng hîp que hµn bÞ dÝnh vµo v¹t hµn, chØ cÇn l¾c que hµn sang ph¶I hoÆc sang tr¸i cã xu h-íng kÐo que hµn rêi khái vËt hµn. NÕu que hµn kh«ng rêi ra ta bÊm k×m hµn ®Ó nh¶ que hµn ra, sau ®ã tiÕn hµnh lµm l¹i tõ ®Çu. 2.Sù ch¸y cña hå quang: Sù ch¸y cña hå quang phô thuéc vµo ®iÖn thÕ gi÷a hai ®iÖn cùc lóc m¸y ch-a lµm viÖc, c-êng ®é dßng ®iÖn (chiÒu dµi hå quang). Quan hÖ gi÷a ®iÖn thÕ vµ c-êng ®é dßng ®iÖn gäi lµ ®-êng ®Æc tÝnh cña hå quang. Ngoµi ra cßn phô thuéc vµo yÕu tè kh¸c. VÝ dô: VËt liÖu ®iÖn thÕ, chiÒu dßng ®iÖn, kh«ng khÝ gi÷a hai ®iÖn cùc… Khi hµn hå quang tay, ®iÖn thÕ chñ yÕu phô thuéc vµo chiÒu dµi hå quang. - 13 -
Ngµy nay b»ng con ®-êng lý thuyÕt vµ thùc nghiÖm ng-êi ta chøng minh vµ vÏ ®-îc ®-êng cong ®Æc tÝnh cña hå quang (H2-9) Trªn gi¶n ®å Uh – f(Ih): Uh thay ®æi theo ba kho¶ng dßng ®iÖn th× h×nh d¸ng ®-êng cong còng thay ®æi cïng víi sù thay ®æi cña dßng ®iÖn. *Kho¶ng dßng ®iÖn: I 80 A, ®iÖn thÕ hå quang gi¶m khi dßng ®iÖn t¨ng lªn. Nguyªn nh©n: C«ng suÊt hå quang lóc nµy bÐ, t¨ng dßng ®iÖn, t¨ng mÆt c¾t cét hå quang vµ ®ång thêi t¨ng tÝnh dÉn nhiÖt cña nã. §-êng ®Æc tÝnh lóc nµy gi¶m dÇn liªn tôc. *Dßng ®iÖn t¨ng 80 – 800A th× dßng ®iÖn thÕ hå quang trë nªn kh«ng ®æi, lóc nµy ®iÖn thÕ hå quang phô thuéc vµo chiÒu dµi hå quang. §-êng ®Æc tÝnh cña hå quang song song víi trôc cña dßng ®iÖn (gäi lµ ®o¹n ®-êng ®Æc tÝnh cøng), lo¹i ®-êng nµy sö dông nhiÒu kü thuËt hµn hå quang tay. *Trong kho¶ng dßng ®iÖn 80 – 800A hå quang ch¸y æn ®Þnh nhÊt vµ chØ cã chiÒu dµi hå quang thay ®æi th× ®iÖn thÕ míi thay ®æi. *Nõu t¨ng dßng ®iÖn lªn 1000A mËt ®é dßng ®iÖn trong que hµn . VÕt cùc vµ mÆt c¾t cét hå quang kh«ng thÓ t¨ng lªn, mÆc dï mËt ®é dßng ®iÖn tû lÖ víi c-êng ®é dßng ®iÖn. NuÕ c-êng ®é dßng ®iÖn t¨ng Igh 10 3 A th× ®iÖn tÝch vÕt cùc hå quang kh«ng t¨ng. Bëi vËy ®iÖn thÕ l¹i t¨ng vµ ®-êng cong ®Æc tÝnh dèc lªn, lo¹i ®-êng nµy dïng trßn kü thuËt hµn tù ®éng, hµn trong m«i tr-êng khÝ b¶o vÖ. III.T¸c dông cña ®iÖn tr-êng ®èi víi hå quang hµn: Cét hå quang xem gÇn ®ay nh- vËy dÉn mÒn vµ d-íi t¸c dông cña ®iÖn tr-êng cét hå quang còng bÞ chuyÓn dÞch h×nh d¸ng thay ®æi vµ dµi ra: -Tr-êng hîp b×nh th-êng cét hå quang cïng ®-êng th¼ng víi trôc tuyÕn cña cùc ®iÖn (H2-10) -Tr-êng hîp kh«ng b×nh th-êng trôc tuyÕn cét hå quang kh«ng trïng víi trôc cùc ®iÖn (H2-11) -Tr-êgn hîp nµy hå quang l¾c vÒ bªn ph¶I hoÆc bªn tr¸id, ng-êi thî hµn khã khèng chÕ cho hå quang tËp trung søc nãng voµ vïng nãng ch¶y, lµm cho chÊt l-îng , sù h×nh thµnh mèi hµn kÐm. NhiÒu khi nghiªm träng hå quang bÞ t¾t kh«ng hµn ®-îc. Trong qóa tr×nh hµn cÇn tr¸nh hiÖn t-îng hå quang thæi lÖch: +Nguyªn nh©n hå quang thæi lÖch: Do cét hå quang chÞu ¶nh h-ëng cña luång kh«ng khÝ, ®é dµy thuèc bäc que hµn kh«ng ®Òu. Nh-ng nguyªn nh©n chÝnh th-êng gÆp do ®iÖn tr-êng xung quanh cét hå quang kh«ng ph©n bè ®Òu g©y nªn hå quang thæi lÖch. HiÖn t-îng nµy gäi lµ hå quang bÞ tõ thæi lÖch - 14 -
VÝ dô: Khi dïng dßng mét chiÒu ®Ó hµn th-êng thÊy hå quang bÞ thæi lÖch sinh ra theo chiÒu ng-îc víi chç tiÕp diÖn ®iÖn cña vËt hµn (H2-12) §ã lµ v× kim lo¹i vËt hµn ë gi÷a vÞ trÝ tiÕp diÖn ®iÖn vµ hå quang cña dßng ®iÖn hµn th«ng qua sinh ra tõ th«ng. Nh-ng khi kim lo¹i vËt hµn mét bªn kh¸c cña hå quang kh«ng cã dßng ®iÖn hµn th«ng qua, kh«ng sinh ra tõ th«ng, cho nªn cét hå quang ph©n bè kh«ng ®Òu, ph¸t sinh ra hiÖn t-îng tõ thæi lÖch. Dßng ®iÖn cµng lín th× hiÖn t-îng thæi lÖch cµng nghiªm träng. -NÕu ®em vÞ trÝ tiÕp diÖn nèi víi phÇn d-íi cña hå quang, sù ph©n bè cña ®iÖn tr-êng xung quanh cét hå quang ®Òu nhau, khö ®-îc hiÖn t-îng hå quang thæi lÖch (H2-12) -Thùc tÕ chøng minh khi dïng dßng xoay chiÒu ®Ó hµn Ýt thÊy hiÖn t-îng tõ thæi lÖch. - V× dßng ®iÖn xoay chiÒu cùc tÝnh lu«n thay ®æi, do ®ã chiÒu cña ®iÖn tr-êng còng lu«n thay ®æi do ®ã hiÖn t-îng tõ thæi lÖch kh«ng ®¸ng kÓ. §Ó ®Ò phßng vµ gi¶m bít hiÖn t-îng hå quang thæi lÖch ta ¸p dông biÖn ph¸p sau: 1-Dïng tÊm ch¾n gi¶m bít luång khÝ ¶nh h-ëng ®Õn cét hå quang. 2-Thay thÕ ®æi vÞ trÝ tiÕp ®iÖn cña vËt hµn lµm cho ®iÖn tr-êng xung quanh cét hå quang ph©n bè ®-îc ®Òu. 3-§iÒu chØnh thÝch ®¸ng vÞ trÝ que hµn nghiªng theo h-íng thæi lÖch cña hå quang. IV.Ph©n lo¹i hå quang hµn; 1.Ph©n lo¹i theo ®iÖn cùc: a.Hµn hå quang b»ng cùc ®iÖn kh«ng nãng ch¶y: -Cùc ®iÖn chÕ t¹o b»ng than, grafit, hoÆc b»ng vomfram. -Sù h×nh thµnh mèi hµn do kim lo¹i vËt hµn nãng ch¶y, kh«ng dïn g que hµn phô (H2-14a), hoÆc ®i kim lo¹i phô vµ vËt hµn nãng ch¶y(H2-14b). b.Hµn hå quang b»ng cùc ®iÖn nãng ch¶y: -Cùc ®iÖn (que hµn b»ng kim lo¹i). Hå quang ch¸y gi÷a que hµn vµ kim laäi c¬ b¶n mèi hµn h×nh thµnh chñ yÕu lµ kim lo¹i que hµn nãng ch¶y bï ®¾p vµo mèi hµn. 2.Ph©n lo¹i theo ph-¬ng ph¸p nèi d©y: a.Nèi d©y trùc tiÕp: Que hµn nèi víi mét cùc cßn vËt hµn nèi víi cùc kh¸c (H2-14a). (Th-êng dïng khi hµ b»ng cùc nãng ch¶y) b.Nèi d©y gi¸n tiÕp (H2-15a, b): Hai cùc cña nguån ®iÖn víi que hµn, hå quang ch¸y gi÷a hai que hµn khi muèn hµn ph¶I ®Ó hå quang gÇn mèi hµn truyÒn nhiÖt tõ hå quang vµo vËt hµn lµm nãng ch¶y mèi hµn (dïng cùc ®iÖn kh«ng nãng ch¶y). - 15 -
c.Nèi d©y võa trùc tiÕp võa gi¸n tiÕp: Ph-¬ng ph¸p nèi d©y hç hîp chØ dïng khi hµn hå quang 3 pha (H2-15b). N¨ng suÊt hµn cao. 3.Ph©n lo¹i theo dßng ®iÖn: a.Hµn hå quang b»ng dßng xoay chiÒu: C-êng ®é vµ chiÒu h-íng dßng ®iÖn lu«n thay ®æi theo thêi gian, dßng ®iÖn ®ã gäi lµ dßng ®iÖn xoay chiÒu hay gäi t¾t lµ dßng xoay chiÒu. -Cùc tÝnh ®iÖn xoay chiÒu kh«ng cè ®Þnh do ®ã khi hµn kh«ng cÇn suy tÝnh c¸ch ®Êu thuËn hay nghÞch cã thÓ ®Êu tuú ý cùc nµo vµo k×m, hoÆc vËt hµn ®Òu ®-cî. -Dßng xoay chiÒu trong thêi gian mét gi©y ®æi chiÒu 100 lÇn v× vËy c-êng ®é còng 100 lÇn trë vÒ sè 0 do ®ã hå quang cña dßng xoay chiÒu kh«ng æn ®Þnh b»ng dßng mét chiÒu. ¦u ®iÓm: Hå quang dßng xoay chiÒu lµ tiÖn lîi, gi¸ thµnh rÎ, thiÕt bÞ ®¬n gi¶n dÔ b¶o qu¶n. b.Hµn hå quang mét chiÒu b»ng dßng ®iÖn mét chiÒu: -Hå quang mét chiÒu dßng ®iÖn æn ®Þnh, song ®Ó cã dßng mét chiÒu ph¶I cã hÖ thèng ®éng c¬, m¸y ph¸t hoÆc lµ bé phËn chØnh l-u. V× vËy gi¸ thµnh thiÕt bÞ ®¾t, qu¸ tr×nh chÕ t¹o phcs- t¹p. Khi hµn dßng mét chiÒu cã hai ph-¬ng ph¸p nèi d©y: ®Êu thuËn, ®Êu nghÞch (H2-16a,b) -§Êu thuËn: Nèi cùc ®iÖn (que hµn) víi cùc ©m cña nguån ®iÖn, cßn vËt hµn víi cùc d-¬ng, nguån ®iÖn cùc d-¬ng nhiÖt l-îng cao, cùc ©m nhiÖt l-îng thÊp. Khi hµn chi tiÕt d©y ®ßi hái ®é s©u nãng ch¶y lín th× dïng ®Êu thuËn. -§Êu nghÞch: Nèi cùc ®iÖn víi cùc d-¬ng cña nguån ®iÖn, cßn vËt hµn víi cùc ©m. Khi hµn que hµn cã tÝnh kiÒm, hµn gang, thÐp máng, thÐp hîp kim nªn dïng c¸ch ®Êu nghÞch. C©u hái «n tËp ch-¬ng 2 1.Sù chuyÓn dÞch kim lo¹i láng tõ que hµn vµo bÓ hµn nh- thÕ nµo? 2.H·y cho biÕt t¸c dông cña vïng ¶nh h-ëng nhiÖt trong qu¸ tr×nh hµn nãng ch¶y? 3.Cho biÕt t¸c dông cña ®iÖn tõ ®èi víi hå quang hµn? Ph-¬ng ph¸p ®Ò phßng hå quang bÞ thæi lÖch. 4.H·y nãi -u ®iÓm vµ nh-îc ®iÓm cña hµn hå quang b»ng dßng xoay chiÒu vµ mét chiÒu? ThÕ nµo lµ ph-¬ng ph¸p ®Êu thuËn, ®Êu nghÞch? - 16 -
Ch-¬ng 3: Dông cô – thiÕt bÞ dïng ®Ó hµn hå quang tay Môc ®Ých: Häc sinh cã ®-îc c¸c kiÕn thøc vÒ dông cô thiÕt bÞ hå quang tay. Yªu cÇu: -BiÕt ®-îc c¸c dông cô dïng trong nghÒ hµn hå quang tay. - N¾m v÷ng c¸c thiÕt bÞ: d©y hµn c¸c laäi, m¸y hµn… dïng ®Ó hµn hå quang tay. §3-1: dông cô nghÒ hµn vµ dông cô b¶o hé lao ®éng I.K×m hµn (H3-1): -T¸c dông cña k×m hµn: DÉn ®iÖn vµ cÆp chÆt que hµn, cÊu t¹o cña k×m hµn tèt xÊu sÏ ¶nh h-ëng rÊt lín tíi viÖc hµn. -Ph©n lo¹i: K×m hµn ®-îc chia lµm 2 lo¹i 300A vµ 500A -Yªu cÇu cña kim hµn: TÝnh n¨ng dÉn ®iÖn tèt, träng l-îng nhÑ, thay ®æi que hµn dÔ dµng. Bé phËn dÉn ®iÖn cña k×m hµn lµm b»ng ®ång, tiÕt diÖn cña nã to hay nhá do dßng ®iÖn hµn quyÕt ®Þnh. Tay cÇm lµm b»ng chÊt c¸hc ®iÖn, dùa vµo lß xo cÆp chÆt c¸c lo¹i que hµn cã ®-êng kÝnh kh¸c nhau theo c¸c chiÒu kh¸c nhau. II.Dông cô phô trî: -Dông cô phô trî gåm: bóa ®Çu nhän (bóa gâ xØ hµn), bµn ch¶I thÐp, hép ®ùng que hµn, bóa ®Çu trßn, ®ôc. -Dông cô b¶o hé lao ®éng hµn hå quang tay: +MÆt n¹: Lµ mét lo¹i dông cô dïng ®Ó b¶o hé ®Çu vµ m¾t cña thî hµn khái bÞ kim lo¹i nãng ch¶y b¾n vµo. Ng¨n c¶n sù ¶nh h-ëng cña nh÷ng quang tuyÕn cã h¹i cho hå quang ®iÖn. Bao gåm hai lo¹i: Lo¹i ®éi vµo ®Çu vµ lo¹i cÇm tay (H3-2) MÆt n¹ th-êng rÊt nhÑ vµ ch¾c ch¾n, ®-îc lµm b»ng b×a c¸c t«ng, nhùa phÝp, cã mµu ®en hoÆc mµu n©u…§»ng tr-íc cã khung kÝnh ®Ó l¾p kÝnh b¶o hé m¾t, bªn trong cã lÉy lß xo ®Ó gi÷ miÕng kÝnh b¶o hé m¾t. +MiÕng kÝnh mµu: Cã t¸c dông gi¶m bít c-êng ®é ¸nh sn¸g hå quang mÆt kh¸c cßn cã t¸c dông läc tia hång ngo¹i, tia tö ngo¹i. Thî hµn th«ng qua miÕng kÝnh b¶o hé mµ quan s¸t vïng nãng ch¶y n¾m v÷ng qu¸ tr×nh hµn. -Chän kÝnh b¶o hé tham kh¶o b¶ng sau: B¶ng 3-1: - 17 -
Sè hiÖu ghi trªn miÕng Mµu xÉm hay nh¹t Ph¹m vi dßng ®iÖn hµn thÝch kÝnh b¶o hé hîp (Ampe) 9 H¬i nh¹t 100(A) 10 Trung b×nh 100 – 350 (A) 11 H¬i xÉm 350 (A) -§Ó tr¸nh nh÷ng h¹t kim lo¹i nãng ch¶y b¾n vµo miÕng kÝnh b¶o hé lao ®éng m¾t lµm háng kÝnh. Ta lång nh÷ng miÐng kinh tr¾ng lªn trªn miÕng kÝnh mµu. -Nh÷ng dông cô b¶o hé loa ®éng kh¸c: QuÇn ¸o b¶o hé b»ng v¶i b¹t, g¨ng tay da, miÕng ¸p ch©n lµm b»ng v¶i d¹, giµy c¸ch ®iÖn, kÝnh tr¾ng th-êng. §3-2: thiÕt bÞ hµn hå quang tay I.D©y c¸p dïng khi hµn: D©y c¸p dïng khi hµn gåm hai sîi: -Sîi d©y dÉn tõ cùc m¸y nèi víi k×m hµn -Sîi d©y tõ cùc m¸y nèi víi vËt hµn. NhiÖm vô cña d©y c¸p hµn dïng ®Ó dÉn dßng ®iÖn hµn. §Ó b¶o ®¶m qu¸ tr×nh hµn mét c¸ch thuËn lîi yªu cÇu d©y c¸p nèi víi k×m hµ ph¶i lµ d©y mÒn, kh¶ n¨ng dÉn ®iÖn tèt, bªn ngoµi cña nã cã tÝnh c¸ch ®iÖn tèt, tr¸nh hiÖn t-îng chËp m¹ch hoÆc tai n¹n ®iÖn giËt. -ChiÒu dµi cña d©y c¸p c¨n cø vµo t×nh h×nh cô thÓ khi lµm viÖc quyÕt ®Þnh, nh-ng kh«ng nªn qóa dµi. -TiÕt diÖn cña d©y to hay nhá c¨n cø vµo c-êng ®é dßng ®iÖn khi hµn ®Ó chän (tr¸nh hiÖn t-îng ®Ó d©y dÉn qu¸ nãng lµm háng chÊt c¸ch ®iÖn ) tham kh¶o b¶ng sau: B¶ng 3-2: TiÕt diÖn cña d©y c¸p (mm 2) Dßng ®iÖn hµn tèi ®a Ampe (A) 25 200 50 300 70 450 95 600 II.M¸y hµn ®iÖn: A.Yªu cÇu ®èi víi m¸y hµn: Hå quang dïng ®Ó hµn vµ ®iÖn th-êng dïng cã sù kh¸c nhau lín. - 18 -
VÝ dô: Khi sö dông ®Ìn ®iÖn, ®iÖn trë cña nã hÇu nh- cè ®Þnh, nh-ng sù biÕn ®æi cña hå quang hµn th× v« cïng phøc t¹p. -Khi måi hå quang cho que hµn tiÕp xóc víi vËt hµn, t¹o thµnh hiÖn t-îng chËp m¹ch tiÕp ®ã nhÊc que hµn lªn ®Ó måi hå quang. Trong qu¸ tr×nh nh- vËy, ®iÖn trë chËp m¹ch b»ng 0, khi hå quang ch¸y th× ®iÖn trë cã trÞ sè nhÊt ®Þnh. -Trong qu¸ tr×nh hµn v× thao t¸c b»ng tay, cho nªn chiÒu dµi hå quang lu«n thay ®æi, hå quang dµi th× ®iÖn trë lín, ng-îc l¹i. Do ®ã muèn cho hå quang h¬i dµi ®èt ch¸y æn ®Þnh, th× ®ßi hái ®iÖn thÕ h¬i cao, ng-îc l¹i hå quang ng¾n th× ®iÖn trë thÊp. Ngoµi ra que hµn nãng ch¶y nhá giät vµo bÓ hµn. Trong mçi gi©y nhá trªn 20 giät, khi giät to r¬i xuèng t¹o hiÖn t-îng chËp m¹ch lµm hå quang bÞ t¾c ®Ó måi l¹i hå quang ®ßi hái ph¶i cã ®iÖn thÕ t-¬ng ®èi cao ngay lóc ®ã. Do dã c¸c ®Æc ®iÓm trªn nÕu dïng m¸y ph¸t ®iÖn hay m¸y biÕn thÕ th«ng th-êng cung cÊp ®iÖn cho hå quang, th× kh«ng thÓ duy tr× hå quang ch¸y æn ®Þnh ®-îc. ThËm chÝ kh«ng måi ®-îc hå quang mµ cßn cã thÓ ch¸y m¸y ph¸t hoÆc biÕn thÕ. §Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu trong khi hµn m¸y hµn ®iÖn ph¶i ®¹t nh÷ng yªu cÇu sau: 1-§iÖn thÕ kh«ng t¶i cña m¸y ph¶i cao h¬n ®iÖn thÕ khi hµn, kh«ng g©y nguy hiÓm khi sö dông Uo < 80V. -§èi víi nguån ®iÖn xoay chiÒu: Uo = 55 ÷ 80V, ®iÖn thÕ lµm viÖc (khi hµn) Uh = 25 ÷ 45v. -§èi víi nguån ®iÖn mét chiÒu: Uo = 30 ÷ 55V, Uh = 16 ÷ 35V. 2-Khi hµn th-êng x¶y ra hiÖn t-îng ng¾n m¹ch lóc nµy c-êng ®é dßng ®iÖn rÊt lín. Dßng ®iÖn lín lµm nãng ch¶y que hµn vµ vËt hµn nhanh, cßn cã thÓ ph¸ háng m¸y. Do ®ã trong qu¸ tr×nh hµn cho phÐp dßng ®iÖn ng¾n m¹ch Id = (1,3 ÷ 1,4)Ih. 3-Tuú thuéc vµo sù thay ®æi chiÒu dµi hå quang ®iÖn thÕ c«ng t¾c cña m¸y hµn pahØ cã sù thay ®æi nhanh chãng vµ thÝch øng. Khi chiÒu dµi hå quang t¨ng ®iÖn thÕ c«ng t¸c t¨ng vµ ng-îc l¹i. 4-Quan hÖ ®iÖn thÕ vµ dßng ®iÖn cña m¸y hµn gäi lµ ®-êng ®Æc tÝnh ngoµi cña m¸y. §-êng ®Æc tÝnh ngoµi th-êng dïng ®Ó hµn hå quang tay yªu cÇu ph ¶i lµ ®-êng cong dèc liªn tôc (H3-3), tøc lµ dßng ®iÖn trong m¹ch t¨ng tõ ®iÖn thÕ cña m¸y gi¶m xuèng vµ ng-îc l¹i. §-êng ®Æc tÝnh ngoµi cïng dèc th× cµng tho¶ m·n yªu cÇu trªn, v× khi chiÒu dµi hå quang thay ®æi th× dßng ®iÖn hµn thay ®æi (H3 -3a,b). - 19 -
Phèi hîp ®-êng ®Æc tÝnh hå quang 2 vµ ®-êng ®Æc tÝnh ngoµi m¸y hµn (H3-4) ta thÊy chóng c¾t nhau t¹i A vµ B. B lµ ®iÓm g©y hå quang, ®iÓm A lµ hå quang ch¸y æn ®Þnh. 5-M¸y hµn ph¶i ®iÒu chØnh ®-îc c-êng ®é dßng ®iÖn ®Ó thÝch øng víi nhøng yªu cÇu kh¸c… B.M¸y hµn xoay chiÒu: §-îc chia lµm hai nhãm chÝnh: Nhãm cã tõ th«ng t¸n b×nh th-êng vµ nhãm cã tõ th«ng t¸n cao. Theo thø tù cña mçi nhãm ®ã l¹i gåm hai kiÓu: 1.Nhãm xoay chiÒu víi bé tù c¶m riªng: a.Nguyªn lý cÊu t¹o: Gåm m¸y biÕn thÕ ®Ó gi¶m ®iÖn thÕ m¹ng ®iÖn tõ 220V hoÆc 380V xuèng ®iÖn thÕ kh«ng t¶i Uo = 60 ÷ 75V (®iÖn ¸p an toµn). BiÕn thÕ gåm: Khung tõ ®-îc ghÐp b»ng c¸c l¸ t«n si lÝch kü thuËt ®iÖn, trong khung tõ ®-îc quÊn hai cuén d©y W 1 (cuén s¬ cÊp), W2 (cuén d©y thø cÊp). Bé tù c¶m m¾c nèi tiÕp víi cuén d©y thø cÊp t¹o ra sù lÖch pha cña dßng ®iÖn vµ ®iÖn thÕ ®Ó ®iÒu chØnh c-êng ®é dßng ®iÖn. §¹i diÖn cho nhãm nµy lµ m¸y hµn CT (H3-5) giíi thiÖu h×nh d¸ng bªn ngoµi cña m¸y vµ (H3-6) giíi thiÖu s¬ ®å nguyªn lý cña m¸y. b.Nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y: *M¸y ch¹y kh«ng t¶i (M¸y ch-a lµm viÖc): §iÖn thÕ U1 trong cuén s¬ cÊp W1 b¶ng ®iÖn thÕ m¹ng ®iÖn, trong cuén W1 cã dßng ®iÖn s¬ cÊp I1 ch¹y qua t¹o ra tõ th«ng 0 ch¹y trong lâi cña m¸y tõ th«ng 0 g©y ra trªn cuén d©y thø cÊp W 2 mét ®iÖn thÕ U2. -Lóc ch-a lµm viÖc: Ih = 0 Ih - Dßng ®iÖn hµn (Am pe). Ukt = U2 Ukt- DDiÖn thÕ kh«ng t¶i (V«n) U2- §iÖn thÕ trªn 2 ®Çu cuén W2- (V«n) *M¸y ch¹y qua t¶i (m¸y lµm viÖc) Ih ≠ 0: U2 = Uh + Utc Uh: §iÖn thÕ hµn (V«n) Utc: §iÖn thÕ trong bé tù c¶m (V«n) §iÖn thÕ Utc = Ih. Rtc + Ih. Xt Rtc - §iÖn trë thuËn cña bé tù c¶m ( ) Xtc - Trë kh¸ng cña bé tù c¶m ( ) Xtc = 2π .L - 20 -