Giáo trình phân tích khả năng ứng dụng kiểm toán trong hạch toán kinh tế nhiều thành phần p3

Chia sẻ: Fgsdga Erytrh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

78
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'giáo trình phân tích khả năng ứng dụng kiểm toán trong hạch toán kinh tế nhiều thành phần p3', tài chính - ngân hàng, kế toán - kiểm toán phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình phân tích khả năng ứng dụng kiểm toán trong hạch toán kinh tế nhiều thành phần p3

- Täøng håüp vaì phán têch chuäùi säú liãûu thäúng kã âãø âaïnh giaï quaï trçnh hoaût âäüng vaì phaït triãøn cuía âån vë qua caïc nàm. - Phuûc häöi hiãûn traûng caïc nghiãûp vuû kinh tãú, taìi chênh âaî phaït sinh trong quaï khæï khi cáön thiãút. - Cå såí phaïp lyï cho caïc vuû tranh cháúp xuáút hiãûn sau khi caïc nghiãûp vuû kinh tãú, taìi chênh âaî âæåüc âæa vaìo læu træî mäüt thåìi gian daìi. 2.3.5 Täø chæïc luán chuyãøn chæïng tæì Âãø âaím baío cho viãûc ghi säø kãú toaïn âæåüc nhanh choïng vaì chênh xaïc cáön phaíi täø chæïc luán chuyãøn chæïng tæì mäüt caïch khoa hoüc. Täø chæïc luán chuyãøn chæïng tæì laì viãûc xaïc âënh âæåìng âi cuû thãø cuía tæìng loaûi chæïng tæì: mäùi loaûi chæïng tæì phaíi âi qua caïc bäü pháûn naìo, bäü pháûn naìo coï nhiãûm vuû kiãøm tra, xæí lyï vaì ghi säø kãú toaïn, thåìi gian hoaìn thaình nhiãûm vuû bao láu vaì bäü pháûn naìo chëu traïch nhiãûm læu træî chæïng tæì. Nhàòm tàng cæåìng hiãûu quaí viãûc sæí duûng chæïng tæì, âaím baío tênh këp thåìi vaì håüp lyï, bäü pháûn kãú toaïn phaíi xáy dæûng så âäö luán chuyãøn cho tæìng loaûi chæïng tæì cuû thãø. Viãûc xáy dæûng så âäö luán chuyãøn chæïng tæì, ngoaìi viãûc biãøu hiãûn mäúi quan hãû vãö cung cáúp säú liãûu kãú toaïn coìn cho pheïp xaïc âënh âæåüc nhæîng luäöng thäng tin diãùn ra thæåìng xuyãn trong âån vë, xaïc âënh âæåüc nhæîng nguyãn nhán laìm cho säú liãûu chæïng tæì thiãúu chênh xaïc hoàûc thiãúu këp thåìi.Nhåì váûy måïi âæa âæåüc cäng taïc chæïng tæì kãú toaïn vaìo nãö nãúp, kyí cæång. Âãø tàng cæåìng quaín lyï cäng taïc chæïng tæì kãú toaïn, âån vë kãú toaïn cáön phaíi ban haình caïc vàn baín coï tênh phaïp lyï näüi bäü vãö hoaût âäüng luán chuyãøn chæïng tæìì, váûn haình song song, thäúng nháút våïi nhæîng quy âënh trong Chãú âäü Kãú toaïn ./. 29
CHÆÅNG 3 PHÆÅNG PHAÏP TAÌI KHOAÍN KÃÚ TOAÏN 3.1 NÄÜI DUNG VAÌ YÏ NGHÉA CUÍA PHÆÅNG PHAÏP TAÌI KHOAÍN KÃÚ TOAÏN 3.1.1 Sæû cáön thiãút khaïch quan cuía phæång phaïp taìi khoaín Nhæ âaî trçnh baìy åí chæång træåïc, âäúi tæåüng cuía haûch toaïn kãú toaïn coï hçnh thaïi biãøu hiãûn ráút âa daûng, phong phuï dæåïi nhiãöu hçnh thæïc khaïc nhau vaì thæåìng xuyãn váûn âäüng theo nhæîng chiãöu hæåïng khaïc nhau. Tênh váûn âäüng cuía âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn âæåüc thãø hiãûn qua caïc nghiãûp vuû kinh tãú, taìi chênh phaït sinh trong quaï trçnh hoaût âäüng cuía âån vë kãú toaïn. Caïc nghiãûp vuû kinh tãú, taìi chênh naìy diãùn ra thæåìng xuyãn, liãn tuûc âoìi hoíi phaíi âæåüc ghi cheïp këp thåìi, âáöy âuí qua phæång phaïp chæïng tæì. Tuy nhiãn phæång phaïp chæïng tæì chè måïi cung cáúp nhæîng thäng tin ban âáöu coï tênh âån leí vãö tæìng nghiãûp vuû kinh tãú, taìi chênh, chæa thãø cung cáúp âæåüc nhæîng thäng tin coï tênh täøng håüp, âäöng thåìi cuîng chæa phaín aïnh âæåüc mäúi quan hãû biãún âäüng giæîa caïc âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn khi nghiãûp vuû kinh tãú, taìi chênh phaït sinh. Trong khi âoï, nhaì quaín lyï ráút cáön nhæîng thäng tin täøng håüp theo tæìng âäúi tæåüng kãú toaïn vaì báút kyì sæû biãún âäüng cuía mäüt âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn naìo cuîng cáön âæåüc xem xeït trong mäúi liãn hãû våïi caïc âäúi tæåüng khaïc. Tæì nhæîng yãu cáöu trãn cuía cäng taïc quaín lyï âoìi hoíi phaíi coï mäüt phæång phaïp thêch æïng, coï khaí nàng xæí lyï vaì täøng håüp thäng tin vãö tçnh hçnh biãún âäüng cuía tæìng loaûi âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn cuîng nhæ mäúi quan hãû giæîa caïc âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn. Âoï chênh laì phæång phaïp taìi khoaín vaì ghi keïp vaìo caïc taìi khoaín (goüi tàõt laì phæång phaïp taìi khoaín kãú toaïn). Váûy sæû hçnh thaình phæång phaïp taìi khoaín vaì ghi keïp laì sæû näúi tiãúp theo sau phæång phaïp chæïng tæì nhàòm xæí lyï vaì cung cáúp thäng tin cho nhaì quaín lyï vãö tæìng âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn, tæìng loaûi hoaût âäüng kinh doanh, cuîng nhæ caïc mäúi quan hãû giæîa caïc âäúi tæåüng khi nghiãûp vuû kinh tãú, taìi chênh phaït sinh. Âäöng thåìi chè trãn cå såí phæång phaïp taìi khoaín vaì ghi keïp vaìo taìi khoaín thç thäng tin måïi âæåüc hãû thäúng hoïa thaình caïc chè tiãu kinh tãú, taìi chênh phuûc vuû cho viãûc láûp caïc baïo caïo kãú toaïn, âaím baío cung cáúp thäng tin täøng håüp cho caïc nhaì quaín lyï, caïc cáúp laînh âaûo Nhaì næåïc vaì caïc âäúi tæåüng quan tám khaïc. 30
3.1.2 Näüi dung vaì yï nghéa cuía phæång phaïp taìi khoaín Phæång phaïp taìi khoaín laì mäüt trong caïc phæång phaïp haûch toaïn kãú toaïn nhàòm thäng tin vaì kiãøm tra vãö traûng thaïi, vãö sæû váûn âäüng vaì mäúi liãn hãû giæîa caïc âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn theo tæìng loaûi taìi saín, nguäön väún cuîng nhæ tæìng quaï trçnh kinh doanh. Näüi dung cuía phæång phaïp taìi khoaín coï thãø cuû thãø hoïa nhæ sau: - Theo doîi, phaín aïnh tçnh hçnh biãún âäüng cuía tæìng âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn - Cung cáúp thäng tin cho nhaì quaín lyï vãö tçnh hçnh biãún âäüng tàng, giaím vaì hiãûn coï cuía tæìng âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn trong mäúi quan hãû våïi caïc âäúi tæåüng khaïc. Våïi näüi dung nhæ trãn, phæång phaïp taìi khoaín coï yï nghéa hãút sæïc quan troüng âäúi våïi cäng taïc haûch toaïn kãú toaïn: - Thäng qua phæång phaïp taìi khoaín, caïc nghiãûp vuû kinh tãú, taìi chênh phaït sinh âæåüc sàõp xãúp, phán loaûi theo tæìng âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn, tæìng loaûi hoaût âäüng kinh doanh nhàòm giuïp cho viãûc hãû thäúng hoïa vaì täøng håüp thäng tin âæåüc thuáûn låüi hån. - Thäng baïo cho nhaì quaín lyï vãö tçnh hçnh tæìng loaûi taìi saín, nguäön väún vaì tæìng loaûi hoaût âäüng cuía âån vë trong mäúi quan hãû tæång häù våïi nhau. - Laì cå såí âãø thæûc hiãûn phæång phaïp täøng håüp - cán âäúi kãú toaïn. Âãø thæûc hiãûn âæåüc nhæîng näüi dung cuía phæång phaïp taìi khoaín kãú toaïn, træåïc hãút cáön phaíi coï nhæîng hiãøu biãút nháút âënh vãö taìi khoaín kãú toaïn. 3.2 TAÌI KHOAÍN KÃÚ TOAÏN 3.2.1 Khaïi niãûm taìi khoaín kãú toaïn Nhæ näüi dung træåïc âaî trçnh baìy, biãøu hiãûn cå baín cuía phæång phaïp taìi khoaín kãú toaïn laì sæû phaín aïnh caïc nghiãûp vuû kinh tãú, taìi chênh phaït sinh vaìo säø kãú toaïn, tuy nhiãn âãø thuáûn låüi trong cäng taïc nghiãn cæïu ngæåìi ta mä phoíng säø kãú toaïn bàòng mäüt hçnh aính coï daûng nhæ kyï hiãûu “ T” - goüi laì taìi khoaín kãú toaïn. Taìi khoaín kãú toaïn laì hçnh thæïc mä phoíng cuía säø kãú toaïn; laì biãøu hiãûn cuía phæång phaïp taìi khoaín kãú toaïn âæåüc sæí duûng âãø phaín aïnh tçnh hçnh vãö sæû váûn âäüng cuía tæìng âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn theo tæìng loaûi taìi saín, tæìng loaûi nguäön väún, tæìng loaûi quaï trçnh hoaût âäüng. Hay, taìi khoaín kãú toaïn laì cäng cuû phuûc vuû cho viãûc hãû thäúng hoïa caïc nghiãûp vuû kinh tãú, taìi chênh phaït sinh theo tæìng loaûi âäúi tæåüng kãú toaïn cuû thãø vaì phaín aïnh thæåìng xuyãn, liãn tuûc sæû hçnh thaình, sæû váûn âäüng cuía tæìng loaûi âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn. 3.2.2 Cå såí vaì nguyãn tàõc thiãút kãú taìi khoaín kãú toaïn Viãûc thiãút kãú taìi khoaín kãú toaïn laì mäüt váún âãö hãút sæïc quan troüng âäúi våïi cäng taïc haûch toaïn kãú toaïn, do váûy khi thiãút kãú taìi khoaín kãú toaïn háöu hãút caïc quäúc gia âãöu phaíi càn cæï vaìo nhæîng nguyãn tàõc coï tênh nguyãn lyï nháút âënh. Baín thán caïc nguyãn 31
tàõc naìy cuîng âæåüc xáy dæûng trãn nhæîng cå såí khoa hoüc nháút âënh, mäùi cå såí khoa hoüc seî coï mäüt nguyãn tàõc thiãút kãú tæång æïng. Sau âáy laì nhæîng cå såí vaì nguyãn tàõc cå baín: CÅ SÅÍ NGUYÃN TÀÕC 1/ Càn cæï vaìo näüi dung cuía âäúi tæåüng haûch 1/ Hãû thäúng taìi khoaín phaíi phaín toaïn kãú toaïn aïnh âæåüc ba loaûi cå baín cuía âäúi tæåüng Âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn gäöm ba loaûi cå haûch toaïn kãú toaïn nhæ âaî nãu åí cå såí: baín âoï laì taìi saín, nguäön väún vaì quaï trçnh Taìi saín, Nguäön väún vaì quaï trçnh hoaût âäüng. hoaût âäüng cuía âån vë. 2/ Càn cæï tênh váûn âäüng cuía âäúi tæåüng haûch 2/ Taìi khoaín kãú toaïn phaíi âæåüc thiãút toaïn kãú toaïn kãú theo kiãøu hai bãn âäúi xæïng nhau âãø Caïc âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn luän coï hai theo doîi sæû váûn âäüng tàng giaím cuía tæìng âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn . chiãöu hæåïng váûn âäüng ngæåüc nhau: hoàûc tàng lãn hoàûc giaím xuäúng. 3/ Càn cæï vaìo tênh âa daûng cuía âäúi tæåüng 3/ Taìi khoaín kãú toaïn phaín aïnh mäùi haûch toaïn kãú toaïn âäúi tæåüng phaíi âæåüc thiãút kãú gäöm taìi Mäùi âäúi tæåüng thæåìng âæåüc chia thaình khoaín täøng håüp vaì caïc taìi khoaín phán têch âãø theo doîi näüi dung chi tiãút cuía nhiãöu âäúi tæåüng chi tiãút hån. tæìng âäúi tæåüng täøng håüp. 4/ Càn cæï vaìo tênh váûn âäüng khäng âäöng bäü 4/ Bãn caûnh caïc taìi khoaín kãú toaïn giæîa giaï trë vaì hiãûn váût cuía mäüt säú âäúi tæåüng thäng thæåìng cáön phaíi coï caïc taìi khoaín haûch toaïn kãú toaïn trong mäüt säú træåìng håüp âiãöu chènh âãø biãøu hiãûn chênh xaïc caïc âäúi âàûc biãût. tæåüng haûch toaïn kãú toaïn coï sæû thay âäøi giaï trë nhæng khäng thay âäøi vãö hiãûn váût. 5/ Càn cæï vaìo tênh âäúi láûp tæång âäúi cuía hai 5/ Taìi khoaín kãú toaïn phaín aïnh taìi âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn cå baín laì: saín âæåüc thiãút kãú ngæåüc chiãöu våïi taìi khoaín phaín aïnh nguäön väún. Taìi saín vaì nguäön väún 32
3.2.3 Kãút cáúu taìi khoaín kãú toaïn 3.2.3.1. Kãút cáúu chung Trãn cå såí caïc nguyãn tàõc thiãút kãú taìi khoaín kãú toaïn âaî trçnh baìy åí pháön 3.2.2, ta coï kãút cáúu chung cuía taìi khoaín kãú toaïn nhæ sau: Tãn taìi khoaín... Vãö hçnh thæïc taìi khoaín âæåüc biãøu hiãûn hçnh chæî "T”. Säú hiãûu taìi khoaín... Mäüt taìi khoaín gäöm coï: Nåü Coï - Tãn taìi khoaín phaín aïnh khaïi quaït näüi dung âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn. - Säú hiãûu taìi khoaín kyï hiãûu båíi caïc chæî säú vaì coï thãø keìm theo chæî caïi ( khi cáön thiãút). - Pháön bãn traïi cuía taìi khoaín goüi laì bãn Nåü, pháön bãn phaíi cuía taìi khoaín goüi laì bãn Coï. Chuïng âæåüc duìng âãí theo doîi sæû biãún âäüng tàng, giaím (hoàûc ngæåüc laûi) cuía caïc âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn âæåüc phaín aïnh vaìo taìi khoaín; - Säú dæ âáöu kyì hoàûc cuäúi kyì biãøu hiãûn giaï trë hiãûn coï cuía âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn taûi thåìi âiãøm âáöu kyì hoàûc cuäúi kyì. Caïc säú dæ coï thãø âæåüc phaín aïnh åí bãn Nåü hoàûc bãn Coï tuìy thuäüc vaìo tênh cháút cuía âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn âæåüc phaín aïnh; Nãúu laì taìi saín thç säú dæ âæåüc phaín aïnh åí bãn Nåü cuía taìi khoaín, traïi laûi nãúu laì nguäön väún thç säú dæ âæåüc phaín aïnh åí bãn Coï cuía taìi khoaín; - Sæû biãún âäüng tàng giaím cuía caïc âäúi tæåüng trong kyì âæåüc biãøu hiãûn båíi säú phaït sinh trong kyì, bao gäöm säú phaït sinh tàng vaì säú phaït sinh giaím. Säú phaït sinh tàng vaì säú phaït sinh giaím luän luän âæåüc biãøu thë åí caïc bãn ngæåüc nhau. Nãúu âäúi tæåüng naìo coï säú phaït sinh tàng âæåüc haûch toaïn vaìo bãn Nåü thç phaït sinh giaím seî âæåüc haûch toaïn vaìo bãn Coï vaì ngæåüc laûi. Theo nguyãn tàõc cán âäúi giæîa âáöu ra våïi âáöu vaìo, giæîa tàng vaì giaím ta luän coï: Säú dæ cuäúi kyì = Säú dæ âáöu kyì + Säú phaït sinh tàng trong kyì - Säú phaït sinh giaím trong kyì Tæì kãút cáúu chung cuía taìi khoaín kãú toaïn, ta xem xeït kãút cáúu tæìng loaûi taìi khoaín phaín aïnh caïc âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn cå baín, gäöm coï taìi khoaín phaín aïnh taìi saín, taìi khoaín phaín aïnh nguäön väún vaì taìi khoaín phaín aïnh quaï trçnh kinh doanh. 33
3.2.3.2. Kãút cáúu cuía taìi khoaín phaín aïnh taìi saín Caïc taìi khoaín phaín aïnh taìi saín Nåü Coï Säú dæ âáöu kyì : Giaï trë taìi saín hiãûn coï taûi thåìi âiãøm âáöu kyì Säú phaït sinh giaím:Phaín aïnh giaï trë Säú phaït sinh tàng: Phaín aïnh giaï trë taìi saín taìi saín giaím trong kyì tàng trong kyì Säú dæ cuäúi kyì : Giaï trë taìi saín hiãûn coï vaìo thåìi âiãøm cuäúi kyì Nhçn vaìo kãút cáúu taìi khoaín phaín aïnh taìi saín coï thãø ruït ra caïc kãút luáûn nhæ sau: - Säú dæ âáöu kyì vaì säú dæ cuäúi kyì âæåüc phaín aïnh vaìo bãn Nåü cuía taìi khoaín. - Säú phaït sinh tàng âæåüc phaín aïnh vaìo bãn Nåü cuía taìi khoaín. - Säú phaït sinh giaím âæåüc phaín aïnh vaìo bãn Coï cuía taìi khoaín. - Caïch xaïc âënh säú dæ cuäúi kyì váùn tuán theo cäng thæïc täøng quaït nhæ pháön trçnh baìy åí kãút cáúu chung cuía taìi khoaín kãú toaïn. 3.2.3.3. Kãút cáúu cuía taìi khoaín phaín aïnh nguäön väún Caïc taìi khoaín phaín aïnh nguäön väún Nåü Coï Säú dæ âáöu kyì : Giaï trë nguäön väún taûi thåìi âiãøm âáöu kyì Säú phaït sinh giaím:Phaín aïnh giaï trë Säú phaït sinh tàng: Phaín aïnh giaï trë nguäön nguäön väún giaím trong kyì väún tàng trong kyì Säú dæ cuäúi kyì : Giaï trë nguäön väún taûi thåìi âiãøm cuäúi kyì Tæì kãút cáúu taìi khoaín phaín aïnh nguäön väún coï thãø ruït ra caïc kãút luáûn nhæ sau: - Säú dæ âáöu kyì vaì säú dæ cuäúi kyì âæåüc phaín aïnh vaìo bãn Coï cuía taìi khoaín. - Säú phaït sinh tàng âæåüc phaín aïnh vaìo bãn Coï cuía taìi khoaín. - Säú phaït sinh giaím âæåüc phaín aïnh vaìo bãn Nåü cuía taìi khoaín. - Caïch xaïc âënh säú dæ cuäúi kyì váùn tuán theo cäng thæïc täøng quaït nhæ pháön trçnh baìy åí kãút cáúu chung cuía taìi khoaín kãú toaïn. 34
3.2.3.4. Kãút cáúu cuía taìi khoaín phaín aïnh quaï trçnh kinh doanh Taìi khoaín phaín aïnh quaï trçnh kinh doanh laì caïc taìi khoaín phaín aïnh sæû váûn âäüng phäúi håüp giæîa caïc âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn trong caïc quaï trçnh hoaût âäüng cuía caïc âån vë kinh doanh cuû thãø, vê duû nhæ quaï trçnh mua haìng, quaï trçnh saín xuáút saín pháøm, quaï trçnh tiãu thuû saín pháøm... Quaï trçnh kinh doanh chè laì quaï trçnh trung gian laìm cho taìi saín vaì nguäön väún biãún âäøi, do váûy caïc taìi khoaín phaín aïnh quaï trçnh kinh doanh seî khäng coï säú dæ âáöu kyì hoàûc cuäúi kyì nhæ caïc taìi khoaín phaín aïnh taìi saín hoàûc nguäön väún. Chuïng chè laì nhæîng taìi khoaín coï tênh cháút chuyãøn hoïa trung gian giæîa caïc âäúi tæåüng taìi saín vaì nguäön hçnh thaình taìi saín. Coï thãø chia caïc taìi khoaín phaín aïnh quaï trçnh kinh doanh thaình ba nhoïm: nhoïm caïc taìi khoaín coï nguäön gäúc tæì taìi khoaín phaín aïnh taìi saín, nhoïm caïc taìi khoaín coï nguäön gäúc tæì taìi khoaín phaín aïnh nguäön väún vaì nhoïm caïc taìi khoaín mang tênh häùn håüp. Nhæîng taìi khoaín coï nguäön gäúc tæì taìi khoaín phaín aïnh taìi saín laì nhoïm caïc taìi khoaín chi phê, chuïng coï kãút cáúu tæång tæû nhæ caïc taìi khoaín phaín aïnh taìi saín nhæng coï mäüt âiãøm khaïc so våïi taìi khoaín phaín aïnh taìi saín laì khäng coï säú dæ âáöu kyì, cuäúi kyì. Chàóng haûn: Taìi khoaín Chi phê nguyãn váût liãûu træûc tiãúp (621), taìi khoaín Chi phê saín xuáút chung (627), taìi khoaín Chi phê baïn haìng (641), taìi khoaín Chi phê quaín lyï doanh nghiãûp (642), taìi khoaín Chi phê hoaût âäüng taìi chênh (635) ... Nhæîng taìi khoaín coï nguäön gäúc tæì taìi khoaín phaín aïnh nguäön väún thæåìng laì caïc taìi khoaín phaín aïnh thu nháûp hoàûc doanh thu, chuïng coï kãút cáúu tæång tæû nhæ taìi khoaín phaín aïnh nguäön väún nhæng khäng coï säú dæ âáöu kyì, cuäúi kyì, nhæ laì: Taìi khoaín Doanh thu baïn haìng vaì cung cáúp dëch vuû (511), taìi khoaín Doanh thu näüi bäü (512), taìi khoaín Doanh thu hoaût âäüng taìi chênh (515), taìi khoaín Thu nháûp khaïc (711) ... Nhæîng taìi khoaín mang tênh häùn håüp laì nhæîng taìi khoaín coï kãút cáúu phaín aïnh caí chi phê, doanh thu vaì thu nháûp cuía quaï trçnh kinh doanh. Chæïc nàng cå baín cuía nhæîng taìi khoaín naìy laì so saïnh vaì xaïc âënh kãút quaí. Cuîng nhæ kãút cáúu cuía caïc nhoïm trãn, nhoïm taìi khoaín naìy cuîng khäng coï säú dæ âáöu vaì cuäúi cuäúi kyì. Chàóng haûn: taìi khoaín “ Xaïc âënh kãút quaí kinh doanh “ (911). Kãút cáúu cuía taìi khoaín naìy khaï phæïc taûp nãn seî âæåüc trçnh baìy cuû thãø åí cuäúi muûc sau (3.3) 3.3 HÃÛ THÄÚNG TAÌI KHOAÍN KÃÚ TOAÏN VAÌ PHÁN LOAÛI TAÌI KHOAÍN KÃÚ TOAÏN 3.3.1. Hãû thäúng taìi khoaín kãú toaïn 3.3.1.1. Khaïi niãûm vaì yï nghéa cuía hãû thäúng taìi khoaín kãú toaïn a. Khaïi niãûm hãû thäúng taìi khoaín kãú toaïn Hãû thäúng taìi khoaín kãú toaïn laì toaìn bäü caïc taìi khoaín kãú toaïn âæåüc sæí duûng trong haûch toaïn kãú toaïn nhàòm phaín aïnh toaìn bäü caïc âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn cuía âån vë theo mäüt tráût tæû sàõp xãúp nháút âënh. 35
Âãø âaím baío tênh thäúng nháút trãn toaìn quäúc trong cäng taïc kãú toaïn, mäùi næåïc thæåìng ban haình mäüt hãû thäúng taìi khoaín thäúng nháút aïp duûng trãn toaìn quäúc, aïp duûng chung cho nhiãöu ngaình coï tênh cháút tæång âäöng nhau vaì aïp duûng chung cho nhiãöu thaình pháön kinh tãú. ÅÍ Viãût Nam, hãû thäúng taìi khoaín kãú toaïn laì bäü pháûn quan troüng nháút trong chãú âäü kãú toaïn. Noï quy âënh thäúng nháút mäüt säú tiãu chê vãö säú læåüng taìi khoaín, säú hiãûu taìi khoaín, näüi dung ghi cheïp cuía tæìng taìi khoaín ... Caïc âån vë khäng âæåüc tuìy tiãûn âàût ra hoàûc sæía âäøi caïch ghi cheïp cho tæìng taìi khoaín. b. YÏ nghéa cuía hãû thäúng taìi khoaín kãú toaïn Viãûc ban haình vaì aïp duûng thäúng nháút hãû thäúng taìi khoaín kãú toaïn trong caïc âån vë, caïc thaình pháön kinh tãú hoàûc caïc lénh væûc hoaût âäüng trong mäüt næåïc coï yï nghéa hãút sæïc to låïn âäúi våïi sæû quaín lyï âiãöu haình vaì phaït triãøn cuía nãön kinh tãú . * ÅÍ giaïc âäü vé mä hãû thäúng taìi khoaín thäúng nháút goïp pháön: - Laînh âaûo thäúng nháút cäng taïc kãú toaïn trãn toaìn quäúc - Taûo âiãöu kiãûn thuáûn låüi cho viãûc kiãøm tra, thanh tra kinh tãú taìi chênh âäúi våïi caïc âån vë - Giuïp cho viãûc täøng håüp säú liãûu thäúng kã cuía caïc âån vë kãú toaïn thæûc hiãûn mäüt caïch dãù daìng. - Âaìo taûo náng cao trçnh âäü kãú toaïn cho caïn bäü trong toaìn quäúc * ÅÍ giaïc âäü vi mä hãû thäúng taìi khoaín thäúng nháút goïp pháön: - Náng cao hiãûu suáút cäng taïc kãú toaïn trong âån vë. - Thäng tin cung cáúp cho quaín lyï âæåüc këp thåìi, nhanh choïng - Náng cao tênh phaïp lyï vaì tênh chênh xaïc cuía thäng tin kãú toaïn. 3.3.1.2 Nguyãn tàõc xáy dæûng hãû thäúng taìi khoaín kãú toaïn Âãø xáy dæûng hãû thäúng taìi khoaín caïc cå quan chæïc nàng phaíi tuán theo caïc nguyãn tàõc nháút âënh. Mäùi næåïc tuìy thuäüc vaìo âàûc âiãøm cuía mçnh seî coï nhæîng nguyãn tàõc khaïc nhau, âäúi våïi Viãût Nam hiãûn nay khi xáy dæûng hãû thäúng taìi khoaín kãú toaïn cáön tuán theo caïc nguyãn tàõc sau: * Khi xáy dæûng hãû thäúng taìi khoaín kãú toaïn phaíi dæûa trãn caïc nguyãn tàõc thiãút kãú taìi khoaín nhæ âaî trçnh baìy åí pháön 3.2.2 cuía chæång naìy: Hãû thäúng taìi khoaín kãú toaïn gäöm ba loaûi cå baín laì taìi khoaín phaín aïnh taìi saín, taìi khoaín phaín aïnh nguäön väún vaì taìi khoaín phaín aïnh quaï trçnh kinh doanh; âäöng thåìi phaíi bao gäöm taìi khoaín täøng håüp, caïc taìi khoaín phán têch. * Hãû thäúng taìi khoaín thäúng nháút phaíi gàõn liãön våïi cå chãú quaín lyï kinh tãú hiãûn haình. Mäùi thåìi kyì khaïc nhau cå chãú quaín lyï coï nhæîng âàûc træng khaïc nhau, aính hæåíng 36
khäng nhoí âãún caïc âäúi tæåüng haûch toaïn kãú toaïn vaì cäng taïc haûch toaïn kãú toaïn, âoìi hoíi hãû thäúng taìi khoaín phaíi âæåüc âiãöu chènh phuì håüp. Tháût váûy, xeït mäüt säú doanh nghiãûp Nhaì næåïc âiãøn hçnh coï thãø tháúy ràòng: trong thåìi kyì cå chãú kãú hoaûch hoïa táûp trung, giaï caí do Nhaì næåïc quy âënh, do váûy trong quaï trçnh haûch toaïn åí caïc doanh nghiãûp Nhaì næåïc khäng coï sæû tàng giaím giaï caí. Traïi laûi sang thåìi kyì cå chãú thë træåìng, giaï caí do thë træåìng quyãút âinh, do váûy khi giaï caí coï xu hæåïng giaím xuäúng, âàûc biãût laì giaï caïc loaûi haìng täön kho vaì caïc khoaín âáöu tæ, doanh nghiãûp phaíi nhanh choïng coï nhæîng thay âäøi nháút âënh trong æïng xæí, viãûc thay âäøi æïng xæí âæåüc thãø hiãûn ngay trong hãû thäúng taìi khoaín kãú toaïn thäng qua caïch âæa ra caïc taìi khoaín dæû phoìng, nhæ: taìi khoaín dæû phoìng giaím giaï haìng täön kho, taìi khoaín dæû phoìng giaím giaï âáöu tæ ngàõn haûn, daìi haûn ... * Khi xáy dæûng hãû thäúng taìi khoaín phaíi tênh âãún khaí nàng phaït triãøn cuía hãû thäúng taìi khoaín trong tæång lai. Trong âiãöu kiãûn caïc chênh saïch kinh tãú xaî häüi thæåìng coï nhæîng thay âäøi cho phuì håüp våïi tæìng thåìi kyì, dáùn âãún âoìi hoíi phaíi coï sæû thay âäøi tæång æïng vãö taìi khoaín kãú toaïn. Song âãø giæî âæåüc tênh äøn âënh tæång âäúi láu daìi cho hãû thäúng taìi khoaín, khi xáy dæûng hãû thäúng taìi khoaín phaíi dæû âoaïn træåïc khaí nàng bäø sung thãm taìi khoaín vaì cáön taûo nãn nhæîng khoaín träúng cáön thiãút nhàòm thuáûn låüi cho viãûc bäø sung thãm taìi khoaín vaìo hãû thäúng taìi khoaín maì khäng gáy ra sæû xaïo träün låïn âäúi våïi hãû thäúng taìi khoaín. Âoï chênh laì viãûc dæû tênh âãún khaí nàng phaït triãøn trong tæång lai. 3.3.1.3 Hãû thäúng taìi khoaín kãú toaïn doanh nghiãûp hiãûn haình a. Täøng quan vãö hãû thäúng taìi khoaín kãú toaïn doanh nghiãûp hiãûn haình Hãû thäúng taìi khoaín kãú toaïn doanh nghiãûp hiãûn haình âæåüc Bäü Taìi chênh ban haình theo quyãút âënh säú 1141TC/QÂ/CÂKT ngaìy 01/11/1995 aïp duûng thäúng nháút trong caí næåïc tæì ngaìy 01/01/1996. Tæì âoï âãún thaïng 12/2002 Bäü Taìi chênh âaî ban haình trãn mæåìi vàn baín sæía âäøi bäø sung vãö chãú âäü kãú toaïn doanh nghiãûp cho phuì håüp våïi chênh saïch taìi chênh måïi ban haình, âàûc biãût laì luáût thuãú giaï trë gia tàng, thuãú thu nháûp doanh nghiãûp. Mäüt caïch täøng quaït, hãû thäúng taìi khoaín kãú toaïn doanh nghiãûp hiãûn haình aïp duûng trong caí næåïc gäöm baíy mæåi saïu taìi khoaín kãú toaïn keïp âæåüc sàõp xãúp thaình chên loaûi tæì loaûi 1 âãún loaûi 9 vaì baíy taìi khoaín kãú toaïn âån âæåüc xãúp vaìo loaûi 0. Cuû thãø nhæ sau: 37
Loaûi 1: Taìi saín læu däüng Loaûi 6: Chi phê saín xuáút, kinh doanh Loaûi 2: Taìi saín cäú âënh Loaûi 7: Thu nháûp khaïc Loaûi 3: Nåü phaíi traí Loaûi 8: Chi phê khaïc Loaûi 4: Nguäön väún chuí såí hæîu Loaûi 9: Xaïc âënh kãút quaí kinh doanh Loaûi 5: Doanh thu Loaûi 0: Taìi khoaín ngoaûi baíng * Säú hiãûu cuía taìi khoaín cáúp 1 coï daûng “ abc ”, trong âoï mäùi chæî säú âãöu phaín aïnh mäüt thæï tæû cuía âäúi tæåüng cáön phaín aïnh: " abc" Chæî säú thæï nháút phaín aïnh loaûi taìi khoaín Chæî säú thæï hai phaín aïnh nhoïm taìi khoaín trong loaûi taìi khoaín Chæî säú thæï ba phaín aïnh chi tiãút caïc âäúi tæåüng kãú toaïn trong nhoïm * Säú hiãûu taìi khoaín cáúp 2 gäöm coï 4 chæî säú daûng " abcd " trong âoï 3 chæî säú âáöu laì säú hiãûu cuía taìi khoaín cáúp 1, chæî säú thæï tæ chè thæï tæû cuía tæìng âäúi tæåüng chi tiãút trong mäùi âäúi tæåüng âæåüc taìi khoaín cáúp 1 phaín aïnh: " abcd" Chæî säú thæï nháút phaín aïnh loaûi taìi khoaín Chæî säú thæï hai phaín aïnh nhoïm taìi khoaín trong loaûi taìi khoaín Chæî säú thæï ba phaín aïnh chi tiãút caïc âäúi tæåüng kãú toaïn trong nhoïm Chæî säú thæï tæ phaín aïnh thæï tæû âäúi tæåüng chi tiãút trong âäúi tæåüng âæåüc taìi khoaín cáúp 1 phaín aïnh b. Hãû thäúng taìi khoaín kãú toaïn doanh nghiãûp hiãûn haình åí Viãût Nam Danh muûc taìi khoaín kãú toaïn doanh nghiãûp thäúng nháút hiãûn haình åí Viãût Nam âaî sæía âäøi theo thäng tæ 89/2002/TT-BTC ngaìy 09/10/2002 vaì thäng tæ säú 105/2003/TT- BTC ngaìy 04/11/2003 hæåïng dáùn thæûc hiãûn caïc chuáøn mæûc kãú toaïn ban haình theo QÂ säú 149/2001/QÂ-BTC ngaìy 31/12/2001& QÂ säú 165/2002/QÂ-BTC ngaìy 31/12/2002 cuía Bäü træåíng BäÜ Taìi chênh 38
SÄÚ HIÃÛU TAÌI KHOAÍN TÃN TAÌI KHOAÍN GHI CHUÏ Cáúp 1 Cáúp 2 1 2 3 4 LOAÛI TAÌI KHOAÍN 1 TAÌI SAÍN LÆU ÂÄÜNG 111 Tiãön màût 1111 Tiãön Viãût Nam 1112 Ngoaûi tãû 1113 Vaìng baûc, kim khê quyï, âaï quyï 112 Tiãön gæíi ngán haìng 1121 Tiãön Viãût Nam 1122 Ngoaûi tãû 1123 Vaìng baûc, kim khê quyï, âaï quyï 113 Tiãön âang chuyãøn 1131 Tiãön Viãût Nam 1132 Ngoaûi tãû 121 Âáöu tæ chæïng khoaïn ngàõn haûn 1211 Cäø phiãúu 1212 Traïi phiãúu 128 Âáöu tæ ngàõn haûn khaïc 129 Dæû phoìng giaím giaï âáöu tæ ngàõn haûn Chi tiãút theo âäúi tæåüng 131 Phaíi thu khaïch haìng 133 Thuãú giaï trë gia tàng âæåüc kháúu træì 1331 Thuãú GTGT âæåüc kháúu træì cuía haìng hoaï, dëch vuû 1332 Thuãú GTGT âæåüc kháúu træì cuía TSCÂ 136 Phaíi thu näüi bäü 1361 Väún kinh doanh åí caïc âån vë træûc thuäüc Duìng åí âån vë cáúp trãn 1368 Phaíi thu näüi bäü khaïc 138 Phaíi thu khaïc 1381 Taìi saín thiãúu chåì xæí lyï 1388 Phaíi thu khaïc 139 Dæû phoìng phaíi thu khoï âoìi Chi tiãút theo âäúi tæåüng 141 Taûm æïng 142 Chi phê traí træåïc 1421 Chi phê traí træåïc 1422 Chi phê chåì kãút chuyãøn DN coï chu kyì KD daìi 144 Thãú cháúp, kyï cæåüc, kyï quyî ngàõn haûn 151 Haìng mua âang âi âæåìng Chi tiãút theo y/cáöu Qlyï 152 Nguyãn liãûu, váût liãûu 39
1 2 3 4 153 Cäng cuû, duûng cuû 1531 Cäng cuû, duûng cuû 1532 Bao bç luán chuyãøn 1533 Âäö duìng cho thuã 154 Chi phê saín xuáút, kinh doanh dåí dang 155 Thaình pháøm 156 Haìng hoaï 1561 Giaï mua haìng hoaï 1562 Chi phê thu mua haìng hoaï 157 Haìng gæíi âi baïn 159 Dæû phoìng giaím giaï haìng täön kho 161 Chi sæû nghiãûp 1611 Chi sæû nghiãûp nàm træåïc 1612 Chi sæû nghiãûp nàm nay LOAÛI TAÌI KHOAÍN 2 TAÌI SAÍN CÄÚ ÂËNH 211 Taìi saín cäú âënh hæîu hçnh 2112 Nhaì cæía, váût kiãún truïc 2113 Maïy moïc, thiãút bë 2114 Phæång tiãûn váûn taíi, truyãön dáùn 2115 Thiãút bë, duûng cuû quaín lyï 2116 Cáy láu nàm, suïc váût laìm viãûc vaì cho saín pháøm 2118 Taìi saín cäú âënh khaïc 212 Taìi saín cäú âënh thuã taìi chênh 213 Taìi saín cäú âënh vä hçnh 2131 Quyãön sæí duûng âáút 2132 Quyãön phaït haình 2133 Baín quyãön, bàòng saïng chãú 2134 Nhaîn hiãûu haìng hoaï 2135 Pháön mãöm maïy vi tênh 2136 Giáúy pheïp vaì giáúy pheïp nhæåüng quyãön 2138 Taìi saín cäú âënh vä hçnh khaïc 214 Hao moìn taìi saín cäú âënh 2141 Hao moìn taìi saín cäú âënh hæîu hçnh 2142 Hao moìn taìi saín cäú âënh thuã taìi chênh 2143 Hao moìn taìi saín cäú âënh vä hçnh 221 Âáöu tæ chæïng khoaïn daìi haûn 2211 Cäø phiãúu 2212 Traïi phiãúu 222 Goïp väún liãn doanh 40
1 2 3 4 228 Âáöu tæ daìi haûn khaïc 229 Dæû phoìng giaím giaï âáöu tæ daìi haûn 241 Xáy dæûng cå baín dåí dang 2411 Mua sàõm taìi saín cäú âënh 2412 Xáy dæûng cå baín 2413 Sæîa chæîa låïn taìi saín cäú âënh 242 Chi phê traí træåïc daìi haûn 244 Kyï quyî, kyï cæåüc daìi haûn LOAÛI TAÌI KHOAÍN 3 NÅÜ PHAÍI TRAÍ 311 Vay ngàõn haûn 315 Nåü daìi haûn âãún haûn traí 331 Phaíi traí ngæåìi baïn 333 Thuãú vaì caïc khoaín phaíi näüp Nhaì næåïc 3331 Thuãú giaï trë gia tàng 33311 Thuãú GTGT âáöu ra 33312 Thuãú GTGT haìng nháûp kháøu 3332 Thuãú tiãu thuû âàûc biãût 3333 Thuãú xuáút, nháûp kháøu 3334 Thuãú thu nháûp doanh nghiãûp 3335 Thu trãn väún 3336 Thuãú taìi nguyãn 3337 Thuãú nhaì âáút, tiãön thuã âáút 3338 Caïc thuãú khaïc 3339 Phê, lãû phê vaì caïc khoaín phaíi näüp khaïc 334 Phaíi traí cäng nhán viãn 335 Chi phê phaíi traí 336 Phaíi traí näüi bäü 337 Thanh toaïn theo tiãún âäü kãú hoaûch håüp âäöng XD 338 Phaíi traí, phaíi näüp khaïc 3381 Taìi saín thæìa chåì xæí lyï 3382 Kinh phê cäng âoaìn 3383 Baío hiãøm xaî häüi 3384 Baío hiãøm y tãú 3387 Doanh thu chæa thæûc hiãûn 3388 Phaíi traí, phaíi näüp khaïc 341 Vay daìi haûn 342 Nåü daìi haûn 343 Traïi phiãúu phaït haình 3431 Mãûnh giaï traïi phiãúu 3432 Chiãút kháúu traïi phiãúu 3433 Phuû träüi traïi phiãúu 344 Nháûn kyï quyî, kyï cæåüc daìi haûn 344 41
1 2 3 4 LOAÛI TAÌI KHOAÍN 4 NGUÄÖN VÄÚN CHUÍ SÅÍ HÆÎU 411 Nguäön väún kinh doanh 412 Chãnh lãûch âaïnh giaï laûi taìi saín 413 Chãnh lãûch tyí giaï 4131 Chãnh lãûch tyí giaï häúi âoaïi âaïnh giaï laûi cuäúi nàm TC 4132 Chãnh lãûch tyí giaï häúi âoaïi trong giai âoaûn ÂTXDCB 4133 Chãnh lãûch tyí giaï häúi âoaïi tæì chuyãøn âäøi baïo caïo TC 414 Quyî âáöu tæ phaït triãøn 415 Quyî dæû phoìng taìi chênh 416 Quyî dæû phoìng vãö tråü cáúp viãûc laìm 421 Låüi nhuáûn chæa phán phäúi 4211 Låüi nhuáûn nàm træåïc 4212 Låüi nhuáûn nàm nay 431 Quyî khen thæåíng, phuïc låüi 4311 Quyî khen thæåíng 4312 Quyî phuïc låüi 4313 Quyî phuïc låüi âaî hçnh thaình taìi saín cäú âënh 441 Nguäön väún âáöu tæ xáy dæûng cå baín Duìng cho TCty, T.âoaìn 451 Quyî quaín lyï cáúp trãn 461 Nguäön kinh phê sæû nghiãûp 4611 Nguäön kinh phê sæû nghiãûp nàm træåïc 4612 Nguäön kinh phê sæû nghiãûp nàm nay 466 Nguäön kinh phê âaî hçnh thaình taìi saín cäú âënh LOAÛI TAÌI KHOAÍN 5 DOANH THU Chi tiãút theo y/cáöu q.lyï 511 Doanh thu baïn haìng vaì cung cáúp dëch vuû 5111 Doanh thu baïn haìng hoaï 5112 Doanh thu baïn caïc thaình pháøm 5113 Doanh thu cung cáúp dëch vuû 5114 Doanh thu tråü cáúp, tråü giaï 512 Doanh thu näüi bäü 5121 Doanh thu baïn haìng hoïa 5122 Doanh thu baïn caïc thaình pháøm 5123 Doanh thu cung cáúp dëch vuû Chi tiãút theo hoaût âäüng 515 Doanh thu hoaût âäüng taìi chênh 521 Chiãút kháúu thæång maûi 5211 Chiãút kháúu haìng hoaï 5212 Chiãút kháúu thaình pháøm 5213 Chiãút kháúu dëch vuû 531 Haìng baïn bë traí laûi 532 Giaím giaï haìng baïn 42