Giáo trình Thống kê kinh doanh: Phần 2 - GS. TS Phạm Ngọc Kiểm

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:177

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Thống kê kinh doanh: Phần 2 cung cấp cho người đọc những kiến thức như: Thông kê kết quả hoạt động kinh doanh dịch vụ của đơn vị cơ sở; Thống kê giá thành sản xuất và hiệu quả sản xuất, kinh doanh của đơn vị cơ sở; Thống kê lao động của đơn vị cơ sở. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Thống kê kinh doanh: Phần 2 - GS. TS Phạm Ngọc Kiểm

Chương VI T H Ố N G KÊ L A O Đ Ộ N G C Ủ A Đ Ơ N v ị c ơ SỎ ì. T H Ố N G K Ê S Ố L Ư Ợ N G V À s ự B I Ế N Đ Ộ N G L A O Đ Ộ N G CỦA Đ Ơ N V Ị C ơ SỞ 1. Thống kê số lượng lao động của đơn vị cơ sở 1.1. Khái niệm số lương lao đông trong danh sách của đơn vị cơ sở S ố l ư ợ n g lao đ ộ n g t r o n g d a n h s á c h của đ ơ n v ị cơ sỏ (còn g ọ i l à s ố n g ư ờ i đ ă n g k ý h a y lao đ ộ n g h i ệ n có t r o n g d a n h s á c h ) là n h ữ n g n g ư ờ i lao đ ộ n g đ ã được g h i t ê n v à o d a n h s á c h lao đ ộ n g c ủ a đ ơ n v ị cơ sở, do đ ơ n v ị t r ự c t i ế p q u ả n lý, sử d ụ n g sức lao đ ộ n g v à t r ả - l ư ơ n g . T h e o k h á i n i ệ m t r ê n , s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g t r o n g d a n h s á c h của đ ơ n v ị g ồ m t ấ t cả n h ữ n g n g ư ơ i l à m v i ệ c t r o n g đ ơ n vị hoặc l à m v i ệ c cho đ ơ n v ị ; l o ạ i . t r ừ n h ữ n g n g ư ờ i chỉ n h ậ n n g u y ê n , v á t l i ê u c ủ a đ ơ n v ị c u n g c ấ p v à l à m v i ệ c t ạ i gia đ ì n h h ọ (lao đ ô n g t ạ i gia). N h ữ n g n g ư ờ i đ ế n l à m việc t ạ i đ ơ n v ị n h ư n g c h ư a đ ư ơ c g h i t ê n v à o d a n h s á c h lao đ ộ n g của đ ơ n vị n h ư : S i n h v i ê n t h ự c t ậ p , lao đ ộ n g t h u ê m ư ố n t ạ m t h ờ i t r o n g n g à y v.v... t h ì k h ô n g được t í n h v à o s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g t r o n g d a n h s á c h c ủ a đ ơ n vị. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
1.2. Phân loại lao động Số lượng lao động trong danh sách của đơn vị cd sỏ có thể được p h â n l o ạ i theo n h i ề u t i ê u t h ứ c p h ụ c v ụ cho c á c nghiền c ứ u k h á c n h a u . Sau đ â y l à p h ư ơ n g p h á p p h â n l o ạ i theo một số tiêu thức chủ y ế u nhất: a. Theo tính chất của lao động, có t h ể chia lao động của đ ơ n v ị cơ sỏ t h à n h h a i b ộ p h ậ n : S ố lao động k h ô n g được trả c ô n g v à s ố lao đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g . - sốlao động không được trả công, bao g ồ m : C á c chủ đơn v ị s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h v à c á c t h à n h v i ê n t r o n g b a n q u ả n trị c ủ a c á c d o a n h n g h i ệ p t ư n h â n , c ô n g t y hợp danh, công ty T N H H , c ô n g t y cổ p h ầ n t h a m gia l à m việc v à s ố công n h â n gia đ ì n h k h ô n g được t r ả l ư ơ n g . N h ư v ậ y , c á c c h ủ đ ớ n v ị cơ sở v à c á c t h à n h v i ê n trong b a n q u ả n t r ị t h a m gia l à m v i ệ c được t í n h v à o chỉ t i ê u n à y là n h ữ n g n g ư ờ i đ ă n g k ý l à m c á c c ô n g việc t ạ i đ ơ n vị n h ư n g k h ô n g n h ậ n t i ề n c ô n g , t i ề n l ư ơ n g . T ấ t cả n h ữ n g n g ư ờ i đang sống t r o n g gia đ ì n h của c h ủ đ ơ n v ị cơ sỏ v à đ a n g l à m việc t r o n g đ ơ n v ị hoặc l à m v i ệ c cho đ ơ n vị m à k h ô n g h ư ở n g t i ề n c ô n g , t i ề n l ư ơ n g đ ề u đ ặ n v à t h a m gia í t n h ấ t 1/3 t h ò i gian l à m v i ệ c b ì n h t h ư ờ n g ở đ ơ n v ị sẽ được t í n h l à c ô n g n h â n gia đ ì n h . N h ữ n g n g ư ờ i học n g h ề đ a n g t r o n g q u á t r ì n h đ à o tạo n g h ề m à k h ô n g n h ậ n t i ề n c ô n g , t i ề n l ư ơ n g c ũ n g được t í n h v à o chỉ t i ê u n à y . - Số lao động làm công ăn lương l à n h ữ n g n g ư ờ i lao động được đ ơ n v ị t r ả l ư ơ n g theo mức độ h o à n t h à n h c ô n g việc được giao, bao g ồ m : T ổ n g s ố lao đ ộ n g v à n g ư ờ i học n g h ề ( n ế u n h ư họ nhận được t i ề n c ô n g , t i ề n l ư ơ n g ) t r o n g đ ơ n vị, n h ữ n g Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
n g ư ờ i l à m v i ệ c b ê n n g o à i đ ơ n v ị ( t r ừ lao đ ộ n g t ạ i gia) mà được đ ơ n v ị t r ả l ư ờ n g ( n h ư n h â n v i ê n b á n h à n g , q u ả n g c á o , giói t h i ệ u s ả n p h ẩ m , sửa c h ữ a , b ả o h à n h s ả n p h ẩ m v . v . . . ) . L a o đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g l à s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g c h i ế m t ỷ t r ọ n g l ò n n h ấ t t r o n g s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g t r o n g d a n h s á c h của đ ơ n v ị v à g i ữ v a i t r ò q u a n t r ọ n g t r o n g c á c h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của đ ơ n v ị . b. Theo tác dụng của từng loại lao động đối với quá trình sản xuât, kinh doanh, lao đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g l ạ i được p h â n t h à n h h a i b ộ p h ậ n : L a o đ ộ n g t r ự c t i ế p s ả n x u ấ t v à lao động l à m công k h á c . - Lao động trực tiếp sản xuất bao g ồ m n h ữ n g n g ư ờ i lao động v à s ố học n g h ề được t r ả l ư ơ n g . H o ạ t động lao đ ộ n g của h ọ t r ự c t i ế p g ắ n v ó i q u á t r ì n h s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của đ ơ n vị. - Lao động làm công khác bao g ồ m t ấ t cả n h ữ n g n g ư ờ i lao đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g c ò n l ạ i n g o à i s ố lao đ ộ n g t r ự c t i ế p s ả n x u ấ t v à sô học n g h ề được t r ả l ư ơ n g n h ư : C á c c á n b ộ k ỹ t h u ậ t , c á n b ộ q u ả n l ý k i n h t ế , c á n b ộ q u ả n lý h à n h c h í n h , c á c n h â n v i ê n g i á m s á t , b ả o v ệ , t h u m u a n g u y ê n , v ậ t l i ệ u . . . cho đớn vị. C á c h p h â n l o ạ i n à y g i ú p t ì m r a cơ c ấ u hợp lý g i ữ a c á c l o ạ i lao đ ộ n g , t ạ o đ i ề u k i ệ n t ă n g n ă n g s u ấ t v à sử d ụ n g t i ế t k i ệ m lao đ ộ n g . N g o à i ra, n g ư ờ i t a c ò n t i ế n h à n h p h â n l o ạ i lao đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g theo m ộ t s ố t i ê u t h ứ c cơ b ả n k h á c n ữ a như: N g h ề n g h i ệ p , g i ớ i t í n h , t u ổ i đ ờ i , t h â m n i ê n c ô n g t á c , t r ì n h độ v ă n h ó a , bậc t h ợ , . . . t ù y theo t ừ n g m ụ c đ í c h n g h i ê n c ứ u cụ thể. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
1.3. Phương pháp tính số lượng lao động trong danh sách của đơn vị cơ sở S ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có t r o n g d a n h s á c h v à s ố lượng lao đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g c ủ a đ ơ n v ị cơ sở được t h ố n g k ê theo s ố t h ò i đ i ể m v à s ố b ì n h q u â n . T r o n g đó, s ố l ư ợ n g lao động có b ì n h q u â n được sử d ụ n g p h ổ b i ê n t r o n g t í n h t o á n c á c chỉ tiêu kinh tế. S ố l ư ợ n g lao đ ộ n g b ì n h q u â n được t í n h n h ư sau: L = £=i. (6.1); hoác L = Zh*h (6.2) n 2>i Trong đó: L - Số lượng lao động bình quân; Li - Số lượng lao động có trong ngày i của kỳ nghiên cứu ( i = l , n ) . Những n g à y nghỉ l ễ , nghỉ t h ứ 7 v à chủ nhật thì lấy s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có ở n g à y l i ề n t r ư ớ c đ ó ; n - S ố n g à y theo l ị c h c ủ a k ỳ n g h i ê n c ứ u ; ĩij - S ố n g à y của t h ò i k ỳ i ; E n ; - T ổ n g s ố n g à y theo l ị c h c ủ a k ỳ n g h i ê n c ứ u (En, = n). N ế u ri; = Ì , s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g b ì n h q u â n được t í n h theo c ô n g t h ứ c (6.1); c ò n n ế u n, > Ì t h ì d ù n g c ô n g t h ứ c (6.2). Ví dụ: C ó t à i l i ệ u t h ố n g k ê v ề s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có trong t h á n g l i n ă m N của m ộ t đ ơ n vị s ả n x u ấ t , k i n h doanh n h ư sau: T ừ 1/11 đ ế n h ế t 10/11: C ó 300 n g ư ờ i . T ừ 11/11 đ ế n h ế t 2 0 / 1 1 : T u y ể n t h ê m 10 n g ư ờ i . T ừ 2 1 / 1 1 đ ế n h ế t 3 0 / 1 1 : Cho t h ô i v i ệ c 5 n g ư ờ i . Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
Đ â y l à t r ư ớ n g h ợ p c á c riị > 1. Đ ể t í n h s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có b ì n h q u â n t r o n g t h á n g 11 n ă m N của đ ơ n v ị n à y t a sử d ụ n g c ô n g t h ứ c (6.2): T_ (300x10) + (310x10) + (305x10) 9150 Li = —-————± = = 305 n g ư ờ i 10 + 10 + 10 30 Trường hợp không có đủ tài liệu về số lượng lao động của t ấ t c ả c á c n g à y t r o n g k ỳ n g h i ê n c ứ u , s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có b ì n h q u â n được t í n h b ằ n g p h ư ơ n g p h á p b ì n h q u â n theo t h ứ t ự t h ờ i g i a n t ừ c á c s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có ỏ c ù n g m ộ t s ố t h ờ i điểm trong k ỳ nghiên cứu. N ế u c á c k h o ả n g c á c h t h ờ i g i a n b ằ n g n h a u , s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g b ì n h q u â n được t í n h t h e o c ô n g t h ứ c : ĨÍL + L +... ^ +ĨÍ- +L L =-í é- (6.3) n-1 Trong đó: L ị - S ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có ỏ t h ờ i đ i ể m i t r o n g k ỳ n g h i ê n cứu (i = l , n ) ; n - Tổng số thời điểm thống kê. N ế u khoảng cách thời gian k h ô n g bằng nhau t h ì số l ư ơ n g l a o đ ộ n g b ì n h q u â n được t í n h t h e o c ô n g t h ứ c (6.2); hoác l ấ y khoảng cách thời gian bằng nhau để tính theo c ô n g t h ứ c (6.3). Ví dụ : C ó t à i l i ệ u t h ố n g k ê c ủ a m ộ t đ ơ n v ị v ề s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có ở n g à y đ ầ u c ủ a c á c t h á n g ( t ừ t h á n g Ì đến t h á n g 7 n ă m N ) n h ư sau: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
Tháng 1 2 3 4 5 6 7 Lao động có ngày đ ầ u 500 510 510 515 520 520 530 t h á n g (người) Sô lao đ ộ n g có b ì n h q u â n t r o n g c á c t h á n g ( t ừ t h á n g Ì đ ế n t h á n g 6), s ố lao đ ộ n g có b ì n h q u â n t r o n g q u ý ì, q u ý l i v à 6 t h á n g đ ầ u n ă m N c ủ a đ ơ n v ị n à y được t í n h theo c ô n g thức (6.3) n h ư sau: a. Sô lao động có bình quân trong các tháng (từ tháng Ì đ ế n t h á n g 6) L a o đ ộ n g có b ì n h q u â n t r o n g t h á n g Ì ( k ý h i ệ u L T I ) : 7" 500/2 + 510/2 500 + 510 e _ _ ^ n c Lu = — = = 505 n g ư ờ i 2-1 2 T ư ơ n g t ự n h ư v ậ y t a t í n h được L T 2 = 510 n g u ô i ; L ĩ 3 = 512,5 n g ư ờ i ; L T 4 = 517,5 n g ư ờ i ; L T S = 520 n g ư ờ i v à L T 6 = 525 n g ư ờ i . ỏ. Số lao động có bình quân trong quý ì năm N ( k ý h i ệ u LQI): T 500/2 + 510 + 510 + 515/2 _ - _ n n o j V LQI = —— = 509,2 n g ư ờ i 4-1 c. Số lao động có bình quân trong quý li năm N ( k ỵ h i ệ u LQ2 ): 7 515/2 + 520 + 520 + 530/2 _ . . c o n o L02 = • = 520,8 n g ư ơ i 4-1 d. Số lao động có bình quân trong 6 tháng đầu năm N (ký h i ệ u L Ó T ) : - 500/2 + 510 + 510 + 515 + 520 + 520 + 530/2 ,v- L6T = z- = 515 n g ư ờ i 7-1 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
2. T h ố n g k ê c h ấ t l ư ợ n g l a o đ ộ n g c ủ a đ ơ n v ị c ơ sở T r o n g s ả n x u ấ t , k i n h doanh n ế u đ ơ n v ị b ố t r í lao đ ộ n g đ ả m n h ậ n c á c k h â u c ô n g v i ệ c có t r ì n h độ c h u y ê n m ô n , t r ì n h độ t h à n h t h ạ o đ á p ứng được y ê u c ầ u k ỹ t h u ậ t của c ô n g v i ệ c sẽ t ạ o cơ sở cho t ă n g n ă n g s u ấ t lao động. Vì v ậ y , c ầ n p h ả i đ ị n h k ỳ q u a n s á t t h ố n g k ê c h ấ t l ư ợ n g lao động, đặc b i ệ t l à b ộ p h ậ n lao đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ỡ n g theo c á c t i ề u t h ứ c c h ấ t l ư ợ n g cơ b ả n , theo m ộ t s ố c h ỉ t i ê u c h ủ y ế u sau: 2.1. Cơ cấu lao động theo tiêu thức chất lượng ì f k .) L k Ì- (6.4) Li Trong đó: Lị - S ố l ư ợ n g lao đ ộ n g đ ạ t t i ê u t h ứ c c h ấ t l ư ợ n g i ; £ L - T ổ n g s ố lao đ ộ n g t h a m gia t í n h cơ c ấ u . T i ê u t h ứ c c h ấ t l ư ợ n g i c ủ a lao đ ộ n g có t h ể l à t r ì n h độ học v ấ n , t r ì n h độ c h u y ê n m ô n , b ậ c t h ợ , t h â m n i ê n n g h ề v.v... C h ỉ t i ê u có t h ể t í n h cho s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có t r o n g d a n h s á c h , lao đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g v à c á c b ộ p h ậ n c ủ a n ó . M ỗ i t i ê u t h ứ c c h ấ t l ư ợ n g t h a m gia t í n h cớ c ấ u cho t h ô n g t i n v ề c h ấ t l ư ợ n g t ừ n g l o ạ i lao đ ộ n g của đ ơ n vị x é t theo t i ê u t h ứ c đ ó . So s á n h v ó i cơ c ấ u c h ấ t l ư ợ n g theo y ê u c ầ u đ ể có k ế h o ạ c h đ i ể u c h ỉ n h (bổ s u n g h a y g i ả m ) n h ằ m đ á p ứng được y ê u c ầ u v ề c h ấ t l ư ợ n g lao đ ộ n g c ủ a s ả n p h ẩ m v à c ô n g v i ệ c . 2.2. Thảm niên nghề bình quản (TNJ TN = (6.5) Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
Trong đó: N i - M ứ c t h â m n i ê n c ô n g t á c t h ứ i c ủ a lao đ ộ n g ( i = l , n ); L i - S ố lao đ ộ n g có mức t h â m n i ê n N , ; £L - T ố n g s ố lao đ ộ n g t h a m gia t í n h t h â m n i ê n n g h ê . T h â m n i ê n n g h ề có t h ể t í n h cho t ừ n g b ộ p h ậ n t h u ộ c lao động l à m công ă n lương. T h â m n i ê n n g h ề b ì n h q u â n c ủ a t ừ n g b ộ p h ậ n lao động t ă n g l ê n , p h ả n á n h t r ì n h độ c h u y ê n m ô n v à t r ì n h độ t h à n h t h ạ o t ă n g l ê n . N h ư n g đ ồ n g t h ờ i t u ổ i đ ờ i c ủ a lao đ ộ n g cũng t ă n g l ê n . V ì v ậ y , chỉ t i ê u c h ỉ có h i ệ u q u ả q u a n s á t ỏ m ộ t t h ờ i h ạ n n h ấ t đỊah. 2.3. Bậc thợ bình quân (BT) — _ ZB,L (6.6) 1 XL, Trong đó: Bị- B ậ c t h ợ t h ứ i (Ì = l,k); L Ị - SỐ lao đ ộ n g ứng v ố i b ậ c B,; £ L ị - T ổ n g s ố lao đ ộ n g t h a m gia t í n h b ậ c t h ợ b ì n h q u ả n . Bậc thợ bình quân có thể tính cho một tổ lao động, một p h â n x ư ở n g , m ộ t n g à n h t h ợ t h u ộ c lao đ ộ n g t r ự c t i ế p s ả n x u ấ t . C h ỉ t i ê u c ũ n g có t h ể á p d ụ n g t í n h cho c á c b ộ p h ậ n lao đ ộ n g q u ả n lý, lao đ ộ n g k ỹ t h u ậ t , . . . t h u ộ c lực l ư ợ n g lao động l à m c ô n g ă n l ư ơ n g của đ ơ n v ị cơ sở. B ậ c t h ợ b ì n h q u â n p h ả n á n h t r ì n h độ c h u y ê n m ô n k ỹ t h u ậ t v à t a y n g h ề c ủ a lao đ ộ n g t ạ i t h ờ i đ i ể m n g h i ê n c ứ u . Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
Chương VĨ! mồng kê kfa động cứa đan w&fsâ 2.4. Hê số đảm nhiêm công viêc của lao đông (H d r v ) Bậc công việc thứ i theo yêu cầu Hdcvi = - — r ' — (6-7) Bậc thợ bình quân thực t ế làm công việc i Trị số của chỉ tiêu tính được phản ánh mức độ đảm n h i ệ m c ô n g v i ệ c c ủ a lao đ ộ n g t r o n g đ ơ n v ị . P h ạ m v i q u a n s á t mức độ đ ả m n h i ệ m c ô n g v i ệ c của lao đ ộ n g t ư ơ n g t ự n h ư p h ạ m v i q u a n s á t bậc t h ợ b ì n h q u â n . Nêu H đ r v i > 1: B ộ p h ậ n lao đ ộ n g đ ả m n h i ệ m c ô n g v i ệ c i đ a n g cô g ắ n g t h ự c h i ệ n c ô n g v i ệ c v ố i y ê u c ầ u l ò n h ơ n k h ả n ă n g , t ì n h h ì n h sử d ụ n g lao đ ộ n g của đ ơ n vị c h ư a đ ồ n g b ộ v ố i y ê u c ầ u c ủ a c ô n g v i ệ c , c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m sẽ g i ả m v à t ổ n t h ấ t t r o n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h sẽ t ă n g . 3. Thống kê biến động số lượng lao động trong kỳ n g h i ê n c ứ u c ủ a đ ơ n v ị c ơ SỞ N g h i ê n c ứ u b i ế n đ ộ n g s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g t r o n g k ỳ n g h i ê n c ứ u của đ ơ n v ị , v ề t h ự c c h ấ t l à n g h i ê n c ứ u t ì n h h ì n h t ă n g ( g i ả m ) lao đ ộ n g . N ộ i d u n g n g h i ê n c ứ u n à y có t h ể được t i ế n h à n h đôi v ố i lao đ ộ n g có t r o n g d a n h s á c h hoặc c ũ n g có t h ể chỉ t i ế n h à n h đ ô i v ố i b ộ p h ậ n lao đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g , bồi v ì sự b i ê n đ ộ n g c ủ a b ộ p h ậ n lao đ ộ n g n à y g ắ n l i ề n v ố i v i ệ c m ỏ r ộ n g h o ặ c t h u h ẹ p q u i m ô s ả n x u ấ t , k i n h doanh của đ ơ n v ị . T r o n g n g h i ê n c ứ u b i ê n đ ộ n g s ố l ư ợ n g lao động,- t h ố n g k ê t h ư ờ n g sử d ụ n g p h ư ơ n g p h á p b ả n g c â n đ ố i . B ả n g c â n đ ố i lao đ ộ n g của đ ơ n v ị cỡ sở t h ư ờ n g được l ậ p v à o c á c dịp b á o c á o t ố n g k ế t q u í , n ă m . B ả n g c â n đôi lao đ ộ n g l à b á o c á o t h ố n g k ê t ổ n g hợp t ì n h h ì n h lao đ ộ n g của đ ơ n vị. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
B ả n g c â n đ ố i s ô lượng lao đ ộ n g c ó t r o n g d a n h s á c h Số Tỷ trọng Phần trăm Chỉ tiêu tuyệt đối tổng số so với cùng (Người) (%) kỳ trước (%) 1. S ố lao động c ó đ ầ u kỳ 2. S ố lao động t ă n g trong kỳ • Trong đó: - Tuyển mới - Điều động đến - Chuyển vào tuổi lao động - Đi học về - Tăng khác 3. S ố lao dộng giảm trong kỳ Trong đó: - Nghỉ chế độ - Điều động đi - Chuyển tuổi lao động (ra khỏi độ tuổi lao động) - Cho đi học, đi nghĩa vụ quân sự - Giảm khác 4. S ố lao động c ó cuối kỳ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
B ả n g c â n đ ố i s ố lượng lao đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g Đơn vị tính: Người ^^^^ Chỉ tiêu Số Số tăng Số giảm Số So với nhiệm có trong kỳ trong kỳ có vụ kỳ sau đầu (theo mọi (theo mọi CUOI kỳ nguyên nguyên kỳ Thừa Thiếu Loại lao động nhân) nhân) TỔNG SỐ Chia ra: 1. Lao động trực tiếp sản xuất (phân theo ngành nghề và bậc thợ) Ví dụ, trong công nghiệp cơ khí: - Mộc mẫu, tháo khuôn -Đúc - Rèn, dập - Gò hàn - Tiện, phay, bào, doa - Nguội, lắp ráp, lấy dấu - Kiểm tra chất lượng nôi bộ - Lao động phục vụ trực tiếp cho sản xuất (bảo trì sửa chữa nhỏ, chuẩn bị sản xuất, vận chuyển trong doanh nghiệp, vệ sinh nơi làm việc.) 2. Lao động làm công khác - Cán bộ kỹ thuật - Cán bộ quản lý kinh tế - Cán bộ quản lý hành chính - Nhân viên thu mua NVL, TSCĐ -Nhân viên phục vụ - Nhân viên giảm sát, bảo vệ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
mÊÊÊÊÊSÊÊỀỂẫẵÊÊSÊÊÊMĩ* B ả n g c â n đôi lao đ ộ n g là cơ sỏ t h ô n g t i n đ ế t í n h r a m ộ t sò chỉ t i ê u p h ụ c v ụ p h â n t í c h b i ê n đ ộ n g số l ư ợ n g lao đ ộ n g của đ ơ n vị, g ồ m c á c chỉ t i ê u : Số lượng lao động tăng trong kỳ . Tỷ lệ biến đông (theo moi nguyên nhân) 100 (6.8) tăng lao đông sô | lao động ỳ CUỐI ỳ ư ợ n g c ó k Số lượng lao động giảm trong . Tỷ lệ biến động kỳ (theo mọi nguyên nhân) X 100 (6.9) giảm lao đông Sô" lượng lao động có ỳ đầu kỳ T ỷ l ệ t ă n g (hoặc g i ả m ) lao đ ộ n g c ò n được t í n h theo công t h ứ c (6.10): , . „ Số lượng lao động Số lượng lao động Tỷ lệ tăng B Q k ỳ n J h j ẽ n ỳc ứ b j n h ả n k g ố c (hoặc giảm) = X 100 (6.10) lao động s ố lượng lao động bình quân kỳ gốc Trong công thức (6.10): Số lượng lao Số lượng lao Số lượng lao+ động binh đỏng có đấu kỳ động có cuối kỷ y quân trong kỳ 2 Sô lượng lao động mới tuyển • Tỷ lê đổi mới dụng trong kỳ lao đông = — , " Tí ^ z x ( 6 - 1 2 ) Sô lượng lao động có ở cuối kỳ -p |. I - Số lượng lao động nghỉ việc đ y lẹ lạo đọng ộ ỳt h e o c h ế đ t r o n k nghỉ việc theo = : __: X 100 (6.13) chế độ Số lượng lao động có ở đầu kỳ Mặt khác, cũng từ bảng cân đối sô lượng lao động, dựa v à o sô có c u ố i k ỳ v à y ê u c ầ u của n h i ệ m v ụ s ả n x u ấ t , k i n h Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
WÊÊÊÌÊÊÊSÊÊSSÊÊÊÊÊÊỄÊẵÊÈÊÊÊÊÊÊÊÊÊBÊÊÈÊÊÊÊSÊÊ doanh năm tới sẽ tính ra số lượng lao động thiêu hoặc thừa so vói y ê u c ầ u đ ế có k ê hoạch t u y ể n d ụ n g (hoặc g i ả m ) lao đ ộ n g . li. THỐNG KÊ TÌNH HÌNH sử DỤNG số LƯỢNG VÀ THỜI GIAN LAO ĐỘNG CỦA ĐƠN VỊ c ơ s ở 1. Thống kê tình hình sử dụng số lượng lao động của đ ơ n vị c ơ sở 1.1. Các loại số lương lao đông T ạ i c á c t h ờ i đ i ể m t h ô n g k ê ( đ ầ u c á c n g à y h a y ca l à m việc) n g ư ờ i q u ả n lý v à n g ư ờ i sử d ụ n g lao đ ộ n g t h ư ờ n g c ầ n c á c t h ô n g t i n : s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có m ặ t ỏ n ơ i l à m v i ệ c , s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g v ắ n g m ặ t v ì c á c n g u y ê n n h â n , sô l ư ợ n g lao đ ộ n g đ ã được giao v i ệ c v à s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g c h ư a được giao v i ệ c (chờ việc theo c á c n g u y ê n n h â n t ạ i đ ơ n v ị ) . M ố i q u a n h ệ g i ữ a c á c c h ỉ t i ê u t r ê n có t h ế được m ô t ả b ằ n g sơ đ ồ sau: Sơ đồ VI.1 S ố lượng lao động hiện cộ Số lượng lao S ố lượng lao động có mặt động vắng mặt S ố lượng lao động Số lao động được giao việc chưa được giao việc C á c c h ỉ t i ê u t r ê n được theo dõi đ ồ n g b ộ ở t ấ t cả c á c b ộ p h ậ n t r o n g đ ơ n v ị p h ụ c v ụ cho c ô n g t á c t ô chức v à đ i ề u đ ộ n g h à n g n g à y . T r ê n cơ sỏ c á c t à i l i ệ u n à y t h ố n g k ê t i ế n h à n h t ổ n g h ợ p t h e o t h á n g , q u í v à n ă m cho t ừ n g l o ạ i lao đ ộ n g h i ệ n có ( h i ệ n có t r o n g d a n h s á c h , s ố l à m c ô n g ă n l ư ơ n g h i ệ n có, s ố Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
t r ự c t i ế p s ả n x u ấ t h i ệ n có...) b ằ n g cả s ố t h ò i đ i ể m theo các mốc t h ò i g i a n b ằ n g n h a u v à s ố b ì n h q u â n ; t ừ đ ó t í n h r a các chỉ s ố b i ế n đ ộ n g s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g qua c á c t h á n g t r o n g n ă m , q u a n s á t x u t h ế b i ế n đ ộ n g c h u n g v à b i ế n đ ộ n g t h ò i v ụ theo t ừ n g chỉ t i ê u . N h ữ n g t h ô n g t i n s ố l i ệ u n à y được sử d ụ n g để ra c á c q u y ế t đ ị n h v ề sử d ụ n g lao động t r o n g s ả n x u ấ t , k i n h doanh của đ ơ n v ị . Í.2. Các chỉ tiêu phản ánh tình hình sử dụng số lượng lao động C á c c h ỉ t i ê u s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g t r ì n h b à y t r o n g sơ đồ V i . Ì t í n h theo s ố b ì n h q u â n được sử d ụ n g đ ể t í n h r a m ộ t s ố chỉ t i ê u p h ả n á n h t ì n h h ì n h sử d ụ n g s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g của đơn vị: - H ệ s ố có m ặ t của lao đ ộ n g ( H i ) : Số lao đỏng có mát bình quân trong kỳ Hì = — — ; -77— : (6-14) S ố lao động có bình quân trong kỳ - Hệ số lao động được giao việc (H ): 2 Số lao động được giao việc tính bình quân trong kỳ (hay số lao động làm việc thực t ế bình quản trong kỳ) H = 2 — — — : ; — Số lao động có mặt bình quân trong kỳ T ừ c á c h ệ s ố H , v à H t a d ễ d à n g t í n h được c á c h ệ s ố sau: 2 - H ệ s ố v ắ n g m ặ t của lao đ ộ n g (ĩi\y. H \ = l - H , (6.16) - H ệ s ố lao đ ộ n g c h ư a được giao v i ệ c (H'2): H*2 = Ì — H 2 (6.17) Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
V i ệ c p h â n t í c h t ì n h h ì n h sử d ụ n g s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có t h ể được t i ế n h à n h t h e o c á c h ư ố n g : (i). T í n h v à đ á n h g i á theo ý n g h ĩ a k i n h t ế c ủ a t ừ n g h ệ số; (2i). L ậ p b ả n g so s á n h c á c h í s ố qua h a i t h ò i k ỳ . Ví dụ: Có t à i l i ệ u v ề s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g của m ộ t đ ơ n vị sảr x u ấ t , k i n h doanh n ă m N v à n ă m ( N + l ) : Đơn vị tính: Người Chỉ tiêu Năm N Năm (N+1) 1. S ố lao động hiện có bình quân 850 1000 2. Số lao động có mặt bình quân 800 970 3. Số lao động làm việc bình quân 760 900 Đ ể đ á n h g i á t ì n h h ì n h sử d ụ n g s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g của đơn vị n à y , t a l ậ p b ả n g t í n h v à so s á n h c á c chỉ t i ê u n h ư sau: Chỉ tiêu Đơn vị tính Năm N Năm (N+1) Tốc độ phát triển (%) H, Lần 0,94 0,97 103,2 li 0,06 0,03 50,0 H'i H li 0,95 0,9 94,7 2 ti 0,05 0,1 200,0 H-2 K ế t q u ả t í n h t o á n t r o n g b ả n g cho t h ấ y n ă m ( N + l ) so v ố i năm N: H ệ s ố có m ặ t c ủ a lao đ ộ n g t ă n g 3,2% l à m cho h ệ s ố v ắ n g m ặ t c ủ a lao đ ộ n g g i ả m 50% p h ả n á n h c h ấ t l ư ợ n g c ô n g t á c q u ả n lý lao đ ộ n g được c ả i t h i ệ n . T u y n h i ê n , h ệ s ố lao đ ộ n g được giao v i ệ c l ạ i g i ả m 5,3% l à m cho h ệ s ố lao đ ộ n g k h ô n g có v i ệ c l à m t ă n g 100%. Đ i ề u Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
n à y sẽ ả n h h ư ở n g đ ế n t ì n h h ì n h t h ự c h i ệ n n h i ệ m v ụ s ả n x u ấ t n ă m ( N + l ) v à p h ả n á n h c ô n g t á c t ổ chức lao đ ộ n g c ủ a đ ố n vị c ò n b ị h ạ n c h ế . c ầ n p h ả i t ì m h i ể u n g u y ê n n h â n v à có g i ả i p h á p cụ t h ể đ ể p h ấ n đ ấ u n ă m t ố i b ố t r í được v i ệ c l à m cho h ầ u h ế t s ố lao đ ộ n g có m ặ t . 1.3. Phân tích biến động số lượng lao động Được t h ự c h i ệ n t h ô n g qua sử d ụ n g p h ư ớ n g p h á p so s á n h (hay p h ư ơ n g p h á p t í n h c á c c h ỉ s ố p h á t t r i ể n ) : a. Phương pháp so sánh trực tiếp l =ỉ±; AL = (Li-Lo) (6.18) h Lo Nếu Ĩ L > ĩ , A L > 0: S ố l ư ợ n g lao đ ộ n g của đ ơ n v ị k ỳ n g h i ê n c ứ u t ă n g so v ó i k ỳ gốc. 6. Phương pháp so sánh có tính đến hệ sô điều chỉnh I =- ; AL = (Li-LoxI ) (6.19) L Ll Q LOXIQ Trong đó: I Q = Qi/Qo - C h ỉ s ố k ế t q u ả s ả n x u ấ t k ỳ n g h i ê n c ứ u so v ố i k ỳ gốc; Lo X I q - S ố l ư ợ n g lao đ ộ n g k ỳ gốc được đ i ề u c h ỉ n h theo chỉ số k ế t q u ả sản x u ấ t . N ế u k ế t q u ả so s á n h I L < Ì , A L < 0: P h ả n á n h ở k ỳ n g h i ê n c ứ u đ ơ n vị sử d ụ n g lao đ ộ n g t i ế t k i ệ m h ơ n so v ớ i k ỳ gốc v à n g ư ợ c l ạ i . Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
Ví dụ: C ó t à i l i ệ u sau đ â y ở m ộ t đ ơ n vị qua 2 n ă m : Chỉ tiêu Đơn vị tính Năm N Năm (N+1) 1. S ố LĐ có bình quân Người 1.000 1.100 2. GO Triệu đổng 200.000 230.000 K ế t q u ả p h â n t í c h t ì n h h ì n h sử d ụ n g s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g theo c á c m ô h ì n h t r ê n n h ư sau: a. So sánh trực tiếp J j 100 J xl00 = 100o AL = 1.100-1.000 = 100 người / 1.000 K ế t q u ả so s á n h cho t h ấ y s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g đ ơ n v ị sử d ụ n g ỏ n ă m ( N + l ) t ă n g so v ố i n ă m N l à 10% (hay t ă n g 100 n g ư ờ i ) . M u ố n b i ế t ở n ă m ( N +1) đ ơ n v ị sử d ụ n g lao đ ộ n g t i ế t k i ệ m ( h a y l ã n g p h í ) h ơ n so v ó i n ă m N , t a sử d ụ n g m ô h ì n h so s á n h t h ứ h a i . ỏ. So sánh có tính đến hệ số điều chỉnh 1.100 ì. = * 100 = X 10° = 9 5 >7% 1.000 X 2 3 0 . 0 0 0 1.150 200.000 A L = 1.100 - 1.150 = - 5 0 n g ư ờ i . K ế t q u ả so s á n h cho t h ấ y , n h ờ p h ấ n đ ấ u t ă n g N S L Đ n ê n ỏ n ă m ( N + l ) đ ơ n v ị s ử d ụ n g lao đ ộ n g t i ế t k i ệ m h ơ n so v ố i n ă m N : T i ế t k i ệ m 4,3% ( h a y 50 n g ư ờ i ) . 2. T h ố n g k ê t ì n h h ì n h s ử d ụ n g t h ờ i g i a n l a o đ ộ n g của đ ơ n vị c ơ sở 2.1. Các loại thời gian lao đông Q u ĩ t h ò i g i a n l à m v i ệ c c ủ a lao đ ộ n g t r o n g đ ơ n v ị cỡ sở được t í n h theo h a i l o ạ i đ ơ n v ị : N g à y - n g ư ờ i v à g i ờ - n g ư ờ i . Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
a. Quĩ thời gian làm việc theo ngày-người, g ồ m c á c chỉ tiêu: - Tổng số ngày-người theo lịch l à t o à n b ộ s ố n g à y - n g ư ờ i t í n h theo n g à y l ị c h c ủ a k ỳ n g h i ề n c ứ u . Tổng số ngày- _ s ố lao động BQ s ố ngày-người theo . 2 0 người theo lịch kỳ nghiên cứu lịch của kỳ nghiên cứu Tổng số ngày-ngưòi theo lịch bao gồm hai bộ phận: Tổng s ố n g à y - n g ư ờ i theo c h ế đ ộ lao đ ộ n g v à t ổ n g s ố n g à y - n g ư ờ i nghỉ l ễ , nghỉ t h ứ 7 v à chủ nhật. - Tổng số ngày-người theo chế độ lao động l à t ổ n g số n g à y - n g ư ờ i N h à nước q u i đ ị n h n g ư ờ i lao đ ộ n g p h ả i l à m việc trong k ỳ n g h i ê n cứu. Tổng s ố ngày- Tổng s ố s ố ngày-người người theo c h ế = ngày-người - nghỉ l ễ , nghỉ thứ (6.21) độ lao động theo lịch 7 và chủ nhật Hoặc: Số lao đông BQ s ố ngày làm việc theo c h ế độ tính (6.22) kỳ nghiên cứu BQ cho 1 lao động kỳ nghiên cứu T ổ n g s ố n g à y - n g ư ờ i theo c h ế đ ộ lao đ ộ n g bao g ồ m t ổ n g sô n g à y - n g ư ờ i có t h ể sử d ụ n g cao n h ấ t v à o s ả n x u ấ t , k i n h doanh và tổng số ngày-ngưòi nghỉ p h é p n ă m . - Tổng số ngày-người có thể sử dụng cao nhất vào sản xuất, kinh doanh l à q u ỹ t h ờ i g i a n t í n h theo n g à y - n g ư ờ i đ ơ n vị có t h ể h u y đ ộ n g t ố i đ a v à o s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h t r o n g k ỳ . Tổng số ngày-người Tổng số ngày- s ố ngày- có t h ể sử dụng cao = người theo c h ế - người nghỉ (6.23) nhất vào SXKD độ lao động phép n ă m Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
T ố n g s ố n g à y - n g ư ờ i có t h ể sử d ụ n g cao n h ấ t v à o sản x u ấ t , k i n h . d o a n h bao g ồ m t ổ n g s ố n g à y - n g ư ờ i có m ặ t theo c h ế độ lao đ ộ n g v à t ổ n g s ố n g à y - n g ư ờ i v ắ n g m ặ t . - Sôi ngày-người vắng mặt l à t o à n b ộ s ố n g à y - n g ư ờ i lao động k h ô n g có m ặ t ở n ớ i l à m v i ệ c v ì c á c lý do n h ư ốm đ a u , s i n h đ ẻ , đi học, h ộ i h ọ p h o ặ c n g h ỉ k h ô n g lý do. - Tổng số ngày-người có mặt theo chế độ lao động là tổng số n g à y - n g ư ò i lao đ ộ n g có m ặ t t ạ i n ơ i l à m v i ệ c đ ể nhận n h i ệ m v ụ s ả n x u ấ t . Đ â y l à q u ỹ t h ờ i g i a n lao đ ộ n g t í n h theo n g à y - n g ư ờ i đ ơ n v ị có t h ể sử d ụ n g h o à n t o à n v à o s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h n ế u k h ô n g có c á c t h i ế u s ó t v ề m ặ t t ổ chức q u ả n lý s ả n x u ấ t do đ ơ n v ị g â y r a . Tổng số ngày-người Tổng số ngày-người Tổng số có mặt theo chế độ = có thể sử dụng - ngày-người (6.24) lao động cao nhất vào SXKD vắng mặt T ổ n g s ố n g à y - n g ư ờ i có m ặ t theo c h ế độ lao đ ộ n g bao g ồ m t ổ n g s ố n g à y - n g ư ò i đ ã l à m v i ệ c theo c h ế độ lao đ ộ n g v à t ổ n g số n g à y - n g ư ờ i n g ừ n g v i ệ c . - Số ngày-người ngừng việc l à t o à n b ộ s ố n g à y - n g ư ờ i lao động có m ặ t t ạ i n ơ i l à m v i ệ c n h ư n g k h ô n g được giao v i ệ c l à m do l ỗ i t ạ i đ ơ n v ị n h ư k h ô n g b ố t r í k ị p n h i ệ m v ụ , m ấ t đ i ệ n , m á y h ỏ n g ; h o ặ c do y ế u t ố k h á c h q u a n n h ư do t h ờ i t i ế t : M ư a , bão, l ũ , lụt... - Tổng sô ngày-người làm việc theo chế độ lao động là t ổ n g s ố n g à y - n g ư ờ i lao đ ộ n g đ ã t h ự c t ế l à m v i ệ c t r o n g t ổ n g s ố n g à y - n g ư ờ i có m ặ t t h e o c h ế độ lao đ ộ n g . Chú ý: T r ư ờ n g h ợ p n g ư ờ i lao đ ộ n g l à m t h ê m t r ọ n ca ( t r ọ n b u ổ i ) v à o c á c n g à y n g h ỉ l ễ , n g h ỉ t h ứ 7 v à c h ủ n h ậ t được t í n h v à o s ố n g à y - n g ư ò i l à m t h ê m n g o à i c h ế độ lao động. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
- Tống số ngàv-người thực tê làm việc Tổng số ngày- Tổng số rigày-người Số ngày-người người thực tế = làm việc theo chế độ + làm thêm ngoải (6.25) làm việc lao động chế độ lao động Chỉ tiêu phản ánh toàn bộ thời gian lao động tính bằng n g à y - n g ư ờ i đ ã t h ự c t ế được sử d ụ n g v à o s ả n x u ấ t , kinh d o a n h ( k ế cả t r o n g v à n g o à i c h ế đ ộ lao động). C h ỉ t i ê u n à y là cơ sở đ ế t í n h r a m ộ t s ố c h ỉ t i ê u p h ả n á n h t ì n h h ì n h sử dụng lao đ ộ n g v à t h u n h ậ p c ủ a lao đ ộ n g . M ố i q u a n h ệ g i ữ a c á c c h ỉ t i ê u n g à y - n g ư ờ i t r ê n đ â y có t h ê được m ô t ả b ằ n g sơ đồ sau: S ờ đ ố VI.2 Tổng số ngày-người theo lịch Số ngày-người nghỉ lễ, nghỉ thứ 7 Tổng số ngày-người theo chế độ lao động và chủ nhát Số ngày- Tổng sổ ngày-người có thể sử dụng cao nhất người nghỉ vào sản xuất, kinh doanh phép năm Tổng số ngày-người có mặt SỐ ngày-người theo chế đô lao động vắng mặt Số ngày-người Tổng số ngày- Số ngày- làm thèm ngoài người làm việc theo người chế đô lao động chế độ lao đông ngừng việc Tổng sổ ngày-người thực tế làm việc m T«íòftgí)aĩ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn