Giáo trình Tư duy thơ hiện đại Việt Nam: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:173

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 cuốn giáo trình "Tư duy thơ hiện đại Việt Nam" cung cấp cho người đọc các kiến thức: Một số vấn đề lý luận về thơ và tư duy thơ, tư duy thơ Việt Nam thời trung đại. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Tư duy thơ hiện đại Việt Nam: Phần 1

A I H O C Q U O C G IA H A G' .0000016852 NGUYEN BA T H A N H g i A o tr in h i n ’ DUY TH 0 HIEN DAI VIET NAM O K ] ODG Ha NQI NHA XUAT BAN DAI HOC Q U O C G IA HA NO'
G IA O T R iN H TITDUY THAT HIEN DAI VIET NAM
0AI HQC QU6C GIA HA NQl TRUONG DAI HOC KHOA HOC XA H6l VA NHAN VAN n g u y I n b A th A nh G lA O TR iN H T IT D U Y THOf H IE N D A I V IE T N A M NHA XUAT BAN OAI HQC Q U ^ C GIA HA N0I
MUC LUC Leri tua..............................................................................................................7 Mo dau (1996)................................................................................................9 Phan I LY THUYET VE TU DUY THO VA TU DUY THO VIET NAM TRUOC 1945 Chucmg 1 MOT SO VAN DE LI LUAN VE THO VA TLf DUY THO 1.1. Tinh thoi su cua van de nghien cuu tu d u y ................................ 15 1.2. Khai niem tu duy va cac khai niem ke can.................................. 36 1.3. Phan loai tu d u y..................................................................................43 1.4. Tu duy logic va tu duy hinh tuong, su doi xung qua cac cap pham tru ........................................................................ 53 1.5. Tu duy tho la mot phuong thuc bieu hien cua tu duy nghe thuat....................................................................... 57 1.6. Tu duy tho nhin tu lich sir van de nghien cu u ...........................93 Chucmg 2 TU DUY THO VIET NAM THOI TRUNG DAI 2.1. Quan niem Van di tai dao va Thi ngon chi chi phoi tu duy th o...........................................................................125 2.2. Tu duy tho co la tu duy huong nQi gian tiep ........................... 138
4 ______________________________________________Nguyen Ba Thanh 2.3. Tu duy tho dan toe qua mot so nha tho tieu b ie u ...................141 Chucmg 3 TLf DUY THO MOI (1932 - 1945) 3.1. Su xuat hien con nguoi cua thi nhan........................................... 173 3.2. Tu duy tho huong noi true tiep ....................................................176 3.3. Su van dong cua cai toi tru tinh tu Tho Moi den tho cach mang qua mot so tac g ia ........................................181 Phan II TLf DUY THO VIET NAM 1945-1985 Chucmg 4 DINH HUONG TU DUY VA QUAN HE CHU THE- KHACH THE TRONG THO CACH MANG 1945 - 1985 4.1. Nha tho va tho phat trien co dinh huong................................. 191 4.2. Hien thuc cach mang la doi tuong phan anh............................204 4.3. Tu duy tho huong ngoai ................................................................ 213 4.4. Nhung hinh tuong chung cua ca nen tho.................................. 222 4.5. Su van dong tu cai Toi den cai Ta trong th o .............................242 Chucmg 5 TINH CAM VA LI TRI TRONG THO CACH MANG 1945 - 1985 5.1. Hon nhien la ban chat tham ml cua th o..................................... 273 5.2. Tinh hon nhien trong tho qua k h u .............................................. 281 5.3. Tinh hon nhien trong tho cach m ang..........................................287 5.4. Su xam lan cua tu duy lo g ic.......................................................... 297
Ti/duy tho hien ctai Viet Nam 5 5.5. Kha nang du bao cua tho cach mang..........................................310 5.6. Cam hung dan t
6 Nguyen Ba Thanh^ 8.4. M6 r
d jtitu a Da gan 25 nam ke tir ngay cong trinh nay dirge khai thao. Vao nam 1999, cong trinh Tu duy tho va Tu duy tho hien dai Viet Nam da dirge m ot nha nghien cuu (a Khoa Dong phuong, Dai hoc KHXH & Nhan van Ha Noi) gioi thieu cho mot nha xuat ban 6 Han Q uoc de dich va in bang tieng Han. N him g vi xet thay chua dirge hoan bi, nen toi da xin loi la de sira chua va bo sung them. Cong viec sua chira va bo sung nay da dirge tien hanh trong m ot thoi gian dai, tren du ai chuc nam. Do vay, lan xuat ban nay khong phai la m ot su1tai ban, ma co the coi nhu la sir tai tao moi, bai vi chung toi da thay doi toan bo ket cau va bo sung khoang 45%. Sir bo sung ay bao ham ca phan li luan cung nhu phan lich sir. Lich sir tha hien dai Viet Nam hai miroi nham nam qua la lich sir cua nhimg doi thay, van dong voi toe do chong mat. Chung toi da phac thao nhimg duang net chinh cua cac khuynh huang van dong do ve phuong dien hirih thuc cung nhu ve phuong dien noi dung. Tuy vay, m ot so chucmg, doan trong cong trinh tren chung toi van giir nguyen nhu truoc de dam bao tinh lich sir, tinh hoan canh cua van de da dugc trinh bay.
8 Nguyen Ba Thanh Tu duy la mot van de li luan triet hoc, tam li hoc, sinh hoc ... rat phuc tap, tu duy tho lai cang phuc tap hon. Boi vi trong tu duy tho con co ca nhung yeu to ngau nhien, tuy hung mang tinh sang tao dot khai cua chu the. N hung van de neu ra trong chuyen luan nay do do mang tinh m o dau, tinh tien phong. Va da la m o dau, tien phong thi thudng co nhung dong gop m oi nhung dong thoi khong the nao tranh khoi nhung han che, thieu sot. Chung toi hi vong se nhan duoc nhung y kien tan thanh va gop y cua cac chuyen gia, cac nha tho va cac ban doc quan tam. Dia chi va dien thoai ca nhan cua chung toi la: va< 0912441729> Nhan dip xuat ban cong trinh Tu duy tho hien dai Viet Nam lan nay, chung toi xin bay to long biet on toi T ru ong Dai hoc KHXH & NV, DHQG Ha Noi, da giup do tao dieu kien cho chung toi thuc hien cac de tai nghien cun khoa hoc, cam on cac ban be va dong nghiep da gop nhieu y kien quy bau cho chung toi trong qua trinh viet lach, cam on Nha xuat ban D H Q G Ha Noi da tao dieu kien cho cong trinh duoc ra m^t ban doc. Ha Noi, ngay 01/4/2011 TAC GIA
f o l d e& u (1996) Doi moi tu duy dang la mot nhu cau cap bach khong chi tren llnh virc kinh te va chinh tri, ma con la mot van de thoi su nong hoi doi voi van hoc nghe thuat hien nay. Cong cuoc doi moi tu duy, doi moi dat nuoc da dien ra gan muoi nam nay. Tir nam 1986, mot cuoc Hoi thao khoa hoc ve "Doi moi tu duy, Doi moi phong cach lam viec"1 da dat van de nghien cuu tu duy. Nghe thuat noi chung va tho ca noi rieng muon phat trien duoc, muon vuon toi nhung dinh cao moi thi cung can doi moi tu duy. Nhung tu duy tho la gi? Sir van dong cua no phu thuoc vao nhung dieu kien nao? N hung yeu to nao da tac dong den tu duy tho, tao nen xu huong phat trien chung cua tho 6 timg thoi ki? N hung cau hoi Ion do chung to tu duy tho that sir da tro thanh mot doi tuong can duoc nghien cuu. 1 Xem Tap chi Nghien cuu 1 - 2/1987, Truong Dang cao cap Nguyen Ai Quoc (Nay la Hoc vien CT - HC Quoc gia Ho Chi' Minh).
10 Nguyen Ba Thaj}^ Tai Hoi nghj khoa hoc "D oi moi tu duy, doi moi phong cach lam viec", da nhan manh yeu cau "phan dinh ro dau la tu duy cu, dau la tu duy m oi"; kiem ke "h e thong tri thuc va phuong phap tu duy cua chung ta; "N ghien cuu lich su phat trien cua tu duy dan toe trong qua khu va hien tai . Do la nhung dinh huong co tinh phuong phap luan ma cac nha nghien cuu khoa hoc dat ra da gan m uoi nam roi. Nhung tu do den nay, chung ta chua lam duoc la bao ve phuong dien nghien cuu tu duy. M uon doi moi tu duy can phai tim hieu tu duy trong tien trinh van dong lich su cua no, phan dinh ro nhung dac diem cua tu duy qua khu de co the ke thua hoac cach tan. Tim hieu tu duy tho Viet Nam qua cac giai doan lich su la mot cong viec Ion lao, doi hoi m ot cai nhin vua bao quat vua sau sSc doi voi lich su tho ca dan toe. M at khac, tu duy tho la mot van de li luan chua tung duoc nghien cuu thau dao. Vay nen day la mot viec co tinh khai pha. Toi hy vong rang, sau day se co nhung cong trinh nghien cuu tu duy va tu duy tho moi, di sau hon. Co the van de chua duoc giai quyet thoa dang, co the con nhung cho sai sot va nong can, day van la mot bieu hien cua thien chi khoa hoc. Do la tam long yeu men tho ca dan toe va u oc muon co m ot cong trinh ly luan tho duoc xay dung ngay tren manh dat tho ca dan toe, khong le thuoc cac khai niem ly luan dich tu nhung van ban ngoai ngu da het thoi.
Twduy tho hien dai Viet Nam 11 Trong tu duy khong chi co yeu to ca nhan, yeu to dan toe, ma con bao gom ca nhung yeu to thoi dai, yeu to nhan loai. "T u duy cua con nguoi co phai la tu duy rieng cua mot ca nhan khong? Khong phai. Tuy vay no van chi la tu duy ca nhan cua hang uc trieu con nguoi trong qua khu, hien tai va tuong lai"2. Nhieu cong trinh nghien cuu ve tam ly hoc sang tac da nhac den tu duy nghe thuat tu goc do tu duy ca nhan, gan tam ly hoc ca nhan voi ca tinh sang tao. Chung toi chi de cap den ma khong di sau vao nhung dac trung cua tu duy ca nhan. Chung toi thien ve tim hieu nhung dac diem cua tu duy cong dong, tu duy dan toe trong mot giai doan lich su. Chung toi coi dan toe nhu la mot "ca nhan ly tuong", mot con nguoi doc lap suy nghi, co nhung dinh huong tu duy va phuong phap tu duy tieu bieu cho tung thoi ky lich sir. Nghien cuu tu duy tho la nghien cun su van dong tong hoa cua cac yeu to tu tuong va tinh cam, tri tue va cam xuc, logic va lich sir... Do la sir van dong cua hinh tuong tho. Tu duy tho la mot phuong thuc nhan thuc va bieu lo tinh cam cua con nguoi bang hinh tuong ngon ngir. Chinh vi tinh chat tong the do ma tu duy tho mang trong minh no hang loat van de ve ly luan tho. 2 Ph. Angghen: "Chong Duyring" NXB. Su that, H., 1971, tr. 151
12 Nguyen Ba Thanh^ Qua nhung dac diem cua tu duy tho 6 moi giai doan, chung ta co the thay duoc su tac dong cua hoan canh Hch su doi voi tho ca, vai tro chu the trong quan he voi khach the, nhung tac dong cua tu duy chinh tri, tu duy triet hoc doi voi tu duy nghe thuat, kha nang nhan thuc thuc tai va kha nang du bao cua tu duy tho... Tim hieu tu duy tho chinh la tim hieu su van dong cua hinh tuong tho. Su van dong cua hinh tuong tho khong phai la tuy tien va vo huong, tuy rang tinh chat ngau nhien va tu do cua tri tuong tuong tho ca la rat cao. Kha nang tu do cua tu duy tho con phu thuoc vao yeu to ngon ngu, phu thuoc vao cau true loai the. Kha nang tu do cua tu duy tho con the hien trong kha nang co dan cua dong tho, kha nang keo dai cua loi tho, y tho, cau tho. Nhung cau true the loai truyen thong giu m ot vai tro vo cung quan trong trong hanh trinh van dong cua hinh tuong tho. Tho 4 chu, 5 chu 7 chu, tho luc bat... la nhung the tho on dinh, lau doi da lam da dang hoa nhung dong thoi cung don dieu hoa cac kieu tu duy tho.
PHAM I LI THUYET VE TU DUY THO VA TU DUY THO VIET NAM TRUOC 1945
Chircfng 1 MOT • S6 VAN OE LI LUAN • V§ THO VA TU DUY THO 1.1. Tinh thdi sir cua van de nghien curu tu duy 1.2. Khai niem tu duy va cac khai niem ke can 1.3. Phan loai tu duy 1.4. Tu duy logic va tu duy hinh tUOTig, su doi xung qua cac cap pham tru 1.5. Tu duy tho la mot phuong thurc bieu hien cua tu duy nghe thuat 1.6. Tu duy tho nhin tir Ijch sir van de nghien curu 1.1. Tinh thcfi sir cua van de nghien curu tif duy Hon hai m uoi nam da troi qua ke tu ngay Doi moi tu duy duoc neu len nhu la mot khau hieu, mot phuong phap cach mang. Dai hoi Dai bieu toan quoc lan thu VI cua Dang Cong san Viet Nam thang 12 - 1986 da neu van de doi moi tu duy nhu mot yeu cau cap bach dam bao cho sir song con cua sir nghiep cach mang Viet Nam. Tu do den nay, dat nude da thay doi kha nhieu tren moi phuong dien, tu kinh te den chinh tri, tu van hoa den xa hoi, tu dat nuoc den con nguoi. Doi moi tu duy that sir la mot phep mau nhiem da dua Viet Nam ra khoi mot cuoc tong khung hoang. Tu duy la gi ma khi thay doi thi no keo theo sir thay doi tong the dieu ky den the?
16 Nguyen Ba Thanh. Tu duy la cap do nhan thuc cua con nguoi 6 giai doan cao, la phuong phap, la qui cach nhan thuc cua con nguoi. Theo nghia so dang nhat thi khi noi den tu duy la noi den phuong phap tu duy, noi toi cach nghl. Doi moi tu duy la doi m ai cach nghl, doi moi cach nghT thi se doi moi cach lam. Theo tieng Phap thi hai thuat ngu Tu duy va Tu tuong deu duoc bieu hien bang tu Pensee. Trong tieng Anh thi cac thuat ngu Thought, Thinking va Mind deu co the dich la tu duy. Nhung ve tu tuong thi ca tieng Phap va tieng Anh deu su dung thuat ngu Idee (Idea), bao ham la quan niem tu tuong (co khi duoc dich la quan niem, y niem). Noi chung, tu duy va tu tuong deu co goc tu Han Viet va noi ve suy nghl, nhan thuc cua con nguoi. T u duy va tu tuong la hai khai niem thong nhat nhung khong dong nhat voi nhau. Khi noi doi moi tu duy cung bao ham y nghia doi m oi tu tuong, va ngugc lai, doi moi tu tuong trong nhieu truong hop cu the se co y nghia la doi moi tu duy3. Doi moi tu duy sau hon 20 nam da lam chuyen dong toan bo dat nuoc, nhung do la tu duy chinh tri, tu duy kinh te, tu duy lanh dao cua mot dang cam quyen. Tu duy, noi chinh xac hon la phuong phap tu duy, chinh la su van dong cua tu tuong, cua y thuc. Su van dong cua tu tuong, cua y thuc ay duoc bieu thi bang su van dong cua mot he thong cac phuong tien co tinh ky hieu nhu khai niem, ngon Kr, hinh anh, am thanh, bieu tuong. Doi moi tu duv la doi moi tan goc cac quan niem tu tuong, la su thay doi chinh kien, thay doi he thong gia tri, thay doi quan diem theo chieu huong tien bo hon. Doi moi tu duy la nguyen nhan cua cong cuoc doi moi 3 Xin xem: "Khai niem tu duy va cac khai niem.ke can" 6 phan sau.
Tu duy tho hien dai Viet Nam 17 dat nude mot cach toan dien nhu* hien nay. Doi moi tu duy chinh tri cua dang cam quyen keo theo su doi moi tat yeu ve co che xa hoi. Noi den co che xa hoi la noi den he thong cau true xa hoi, tu he thong chinh tri den he thong phap luat va cac gia tri ve van hoa, dao due. Nhung doi moi cua xa hoi Viet Nam tu sau 1986 deu bat nguon tu doi moi phuong phap tu duy, ma cot loi cua no la doi moi ve quan niem so him ve tu lieu san xuat. N hung thay doi cua tu duy chinh tri da co anh huong to Ion den tu duy nghe thuat. Boi vi, van hoc Viet Nam, noi dung hon, van hoc each mang Viet Nam tu sau 1945 la mot nen van hoc phuc tung su lanh dao cua Dang Cong san Viet Nam mot cach tuyet doi. Do la mot nen van hoc phuc vu true tiep cho viec tuyen truyen cac chu truong chinh sach cua Dang. Cao hon nua, do la mot nen van hoc mang the gioi quan M ac-xit leninit. Nhung tu sau 1986, tinh chat phuc vu true tiep, phuc vu kip thoi cua van hoc doi voi cac chu truong chinh sach cua Dang va Nha nuoc da giam di ro ret. Hay noi dung hon, tu duy nghe thuat khong the hien true tiep cac quan diem chinh sach cua Dang va Nha nuoc ma the hien mot cach gian tiep, va kin dao hon. Rat nhieu tac pham da the hien mot cach sau sac nhung cach nhin, cach nghl rieng cua nha nghe si. Tu duy chinh tri, hay noi dung hon, tu duy kinh te chinh tri 6 Viet Nam da co nhung thay doi can ban. Chang han, tieu diet che do so huu tu nhan tu ban ve tu lieu san xuat (tu huu) la quan niem tu tuong va cung la tu duy cua nhung nguoi Mac- xit ve cach mang quan he san xuat 6 Viet Nam tir 1986 tro ve truoc. Nhung nguoi M ac-xit van nghl rang "N hung che do tu huu tu san hien thor l di la bieu hiei i iir o r c frrqa va day du nhat DAI HOC THAI NGUYEN1 - JNG TAM HOC LIEU
18 Nguyen Ba Thanh cua phuong thuc san xuat va chiem huu san pham dua tren nhung doi khang giai cap, tren ca so nhung nguoi nay boc lot nhung nguoi kia". Va rang: "Theo y nghia do, nhung nguoi cong san co the tom tat ly luan cua minh thanh m ot luan diem duy nhat nay la: xoa bo che do tu hihi"(toi nhan manh - NBT) [17, tr.615 - 616]. Va tu nhung nam 1986 ve truoc, quoc huu hoa, tap the hoa la phuong thuc van dong chu yeu cua kinh te Viet Nam, so huu Nha nuoc, so huu toan dan va so huu tap the duoc coi la nhung hinh thuc so huu tu lieu san xuat quan trong nhat trong xa hoi Viet Nam nhung nam 1980 vc truoc. Quan niem rang, "san xuat ca the hang ngay hang gio de ra chu nghia tu ban" (V. I. Lenin), cho nen, nha nuoc da xoa bo san xuat ca the den tan goc, tien hanh hop tac hoa, tap the hoa tat ca cac llnh vuc san xuat, kinh doanh. Hop tac hoa la con dudng duy nhat dung, quoc huu hoa la bien phap toi uu de nha nuoc cam can nay muc cho toan bo su phat trien kinh te cua xa hoi, ma trong do, kinh te tap the la hinh thuc cao nhat, phuong thuc san xuat xa hoi chu nghia la hinh thai phat trien tien bo nhat. Van hoc cach mang nhung nam dau sau hoa binh sau chong Phap (1955 - 1964), duoc goi la van hoc cua nhim g nam dau xay dung chu nghia xa hoi. Ten goi do la de chi mot giai doan cua van hoc, mot thuoc tinh xa hoi, mot pham chat tu tuong cua van hoc. Van hoc giai doan do da tap trung vao nhung chu de, nhung de tai ve con nguoi moi xa hoi chu nghia, con nguoi lam chu tap the. "Khi rieng tay ta thay minh xau ho" (Che Lan Yien), va nhung ke khong muon vao Hop tac xa nhu Lao Am (nhan vat trong tac pham Cai san gach cua Dao Vu) la nhung ke lac hau, di nguoc lai con duong tien len chu nghia xa hoi.
To duy tho hien dai Viet Nam 19 N hung vao nhung nam dau the ky XXI, chung ta lai nghe vang len loi keu goi co phan hoa, tu nhan hoa doi voi cac xi nghiep quoc doanh lam an thua lo tren pham vi ca nuoc. Vao nam 2006, con so cac doanh nghiep ca the da len toi tren 240 ngan, va den nam 2010 con so do la khoang 500 ngan.Tren cac phuong tien thong tin dai chung, luon luon xuat hien nhung hinh anh nguoi Doanh nhan gioi trong cac llnh vuc cong nghiep, thuong nghiep va dich vu..., nhung con nguoi nho tich cuc lam giau cho ban than minh, gia dinh minh ma lam giau duoc cho xa hoi, cho dat nuoc. Lan dau tien, sau 75 nam ton tai, Dang Cong san Viet Nam da dua quyen lam kinh te tu nhan, bao gom ca kinh te tu ban tu nhan cua dang vien vao trong Dieu le cua Dang: "D ang vien lam kinh te tu nhan (bao gom ca kinh te tu ban tu nhan) phai chap hanh dung Dieu le cua Dang va phap luat cua Nha nuoc va mot so qui dinh cua D ang" (Du thao Bao cao mot so' van de ve bo sung, sua doi Dieu le Dang, trinh Dai hoi X cua Dang, Tai lieu su dung tai Dai hoi Dang cap ca so, Luu hanh noi bo, thang 6 - 2005, tr.14). Va ben canh nhung ngay le co tinh truyen thong nhu ngay Gio to Hung V uong (10/3 am lich), thanh lap Dang (3/2), ngay Quoc khanh (2/9), ngay Nha giao Viet Nam (20/11), ngay Quoc phong toan dan (22/12),...ngay nay, hang nam, chung ta co them mot ngay le de ton vinh cac nha doanh nghiep la ngay Doanh nhan VN (13/10). Hon hai m uoi nam qua, tu duy chinh tri, tu duy kinh te 6 Viet Nam da co nhieu thay doi. T u duy nghe thuat cung da van dong va bien doi rat nhieu so voi giai doan 1986 ve truoc. Nhung nghien cuu true tiep ve tu duy noi chung cung nhu tu duy nghe thuat noi rieng chua thuc su tro thanh mot xu huong