Hạ áp ích nhân trong điều trị hỗ trợ tăng huyết áp nguyên phát độ I

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> HẠ ÁP ÍCH NHÂN TRONG ĐIỀU TRỊ HỖ TRỢ<br /> TĂNG HUYẾT ÁP NGUYÊN PHÁT ĐỘ I<br /> Nguyễn Nhược Kim, Lại Thanh Hiền, Trần Thị Hải Vân<br /> Trường Đại học Y Hà Nội<br /> Nghiên cứu được thực hiện nhằm đánh giá tác dụng hỗ trợ hạ huyết áp của chế phẩm “Hạ áp ích nhân”<br /> trên bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát độ I (theo JNC VI). 60 bệnh nhân được chẩn đoán tăng huyết áp<br /> độ I (theo JNC VI) được chia thành 2 nhóm, mỗi nhóm 30 bệnh nhân. Nhóm I uống Natrilix SR 1 viên/ngày<br /> vào buổi sáng kết hợp uống “Hạ áp ích nhân” 4 viên/ngày chia 2 lần. Nhóm II uống Natrilix SR 1 viên/ngày<br /> vào buổi sáng. Thời gian dùng thuốc cả 2 nhóm là 45 ngày. Kết quả cho thấy “Hạ áp ích nhân” có tác dụng<br /> hỗ trợ điều trị bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát độ I thể hiện qua các chỉ số huyết áp tâm thu và huyết<br /> áp tâm trương đều giảm có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng (p < 0,05) và cải thiện tốt các triệu chứng<br /> cơ năng của bệnh.<br /> Từ khóa: “Hạ áp ích nhân”, tăng huyết áp, Y học cổ truyền<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Tăng huyết áp là bệnh tim mạch phổ biến<br /> <br /> thảo dược như Câu đằng, Huyền sâm, Địa<br /> <br /> ở tất cả các nước trên thế giới. Ở Việt Nam,<br /> <br /> long, Táo nhân có tác dụng bình can giáng<br /> <br /> tỷ lệ tăng huyết áp ngày càng gia tăng khi<br /> <br /> hoả, tư âm dưỡng huyết theo Y học cổ truyền,<br /> <br /> nền kinh tế phát triển [1; 2]. Quá trình tiến<br /> <br /> tương ứng với các triệu chứng của bệnh tăng<br /> <br /> triển của bệnh có thể gây tử vong và nhiều<br /> <br /> huyết áp [8]. Chúng tôi tiến hành nghiên cứu<br /> <br /> biến chứng nguy hiểm như tai biến mạch<br /> <br /> này với mục tiêu: đánh giá tác dụng hỗ trợ hạ<br /> <br /> não, suy tim…ảnh hưởng tới chất lượng cuộc<br /> <br /> huyết áp của viên Hạ áp ích nhân trên bệnh<br /> <br /> sống bệnh nhân, là gánh nặng cho gia đình,<br /> <br /> nhân tăng huyết áp nguyên phát độ I (theo<br /> <br /> xã hội [3; 4; 5].<br /> <br /> JNC VI).<br /> <br /> Bên cạnh những thành tựu to lớn của y<br /> <br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> <br /> học hiện đại trong điều trị tăng huyết áp thì<br /> nền Y học cổ truyền với phương pháp khác<br /> <br /> 1. Chất liệu nghiên cứu<br /> <br /> nhau cũng tham gia tích cực vào việc hỗ trợ<br /> <br /> Viên nén “Hạ áp ích nhân” được bào chế<br /> <br /> điều trị tăng huyết áp [6]. Nhiều bài thuốc và vị<br /> <br /> từ bài thuốc cổ phương Giáng áp hợp tễ trong<br /> <br /> thuốc thảo mộc, đơn giản dễ tìm kiếm đã<br /> <br /> “Thiên gia diệu phương” do Công ty Nam<br /> <br /> được nghiên cứu và khẳng định có tác dụng<br /> <br /> dược sản xuất, có thành phần và hàm lượng<br /> <br /> hạ huyết áp [7; 8].<br /> <br /> gồm cao khô Huyền sâm 80 mg; Hạ khô thảo<br /> <br /> Viên “Hạ áp ích nhân” có thành phần là các<br /> <br /> 80 mg; Câu đằng 100 mg; Địa long 80 mg; Hà<br /> thủ ô chế 80 mg; Táo nhân 80 mg.<br /> <br /> Địa chỉ liên hệ: Lại Thanh Hiền - Khoa Y học cổ truyền –<br /> Trường Đại học Y Hà Nội<br /> Email: hiencungminh@yahoo.com.vn<br /> Ngày nhận: 28/7/2016<br /> Ngày được chấp thuận: 08/10/2016<br /> <br /> 112<br /> <br /> 2. Đối tượng<br /> 60 bệnh nhân được chẩn đoán là tăng<br /> huyết áp nguyên phát độ I (theo JNC VI) [8] và<br /> được chẩn đoán là chứng Huyễn vựng thể can<br /> <br /> TCNCYH 103 (5) - 2016<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> thận âm hư theo Y học cổ truyền, chia thành 2<br /> <br /> đầu chi, mất ngủ, hồi hộp đánh trống ngực,<br /> <br /> nhóm, mỗi nhóm 30 bệnh nhân:<br /> <br /> cơn bốc hoả và các biểu hiện khác.<br /> <br /> - Nhóm I: uống Natrilix SR viên nén 1,5 mg<br /> <br /> Số đo huyết áp được theo dõi tại các thời<br /> <br /> (Nhà sản xuất: Les Laboratoires Servier) x 1<br /> <br /> điểm: trước nghiên cứu (N0); sau nghiên cứu<br /> <br /> viên/ ngày vào buổi sáng kết hợp uống Hạ áp<br /> <br /> 15 ngày (N15), 30 ngày (N30) và 45 ngày (N45).<br /> <br /> ích nhân 4 viên/ngày chia 2 lần x 45 ngày.<br /> - Nhóm II: uống Natrilix SR 1,5 mg x 1 viên/<br /> ngày vào buổi sáng x 45 ngày.<br /> Cỡ mẫu được lấy theo phương pháp chọn<br /> mẫu có chủ đích.<br /> <br /> Các triệu chứng cơ năng được theo dõi<br /> trước và sau điều trị.<br /> 6. Xử lý số liệu: Số liệu được nhập và xử<br /> lý bằng phương pháp và thuật toán thống kê y<br /> sinh học trên phần mềm SPSS 16.0.<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân: bệnh nhân<br /> <br /> 7. Đạo đức nghiên cứu<br /> <br /> có các bệnh gan, thận hoặc các bệnh cấp tính<br /> Đề tài nghiên cứu được sự đồng ý của<br /> <br /> khác kèm theo, bệnh nhân không tuân thủ<br /> nghiên cứu, bỏ dở điều trị, bệnh nhân dị ứng<br /> <br /> Khoa Y học cổ truyền, Trường Đại học Y Hà<br /> Nội và Hội đồng thông qua đề cương Bệnh<br /> <br /> với thuốc.<br /> <br /> viện Y học cổ truyền Trung ương, biên bản số<br /> 3. Địa điểm nghiên cứu: Khoa Nội, Bệnh<br /> viện Y học cổ truyền Trung ương.<br /> <br /> 222/BB-TQDC ngày 20/2/2014. Bệnh nhân<br /> <br /> 4. Phương pháp: thử nghiệm lâm sàng<br /> mở, so sánh trước và sau điều trị và so sánh<br /> <br /> đích nghiên cứu và tình nguyện tham gia.<br /> <br /> với nhóm chứng.<br /> <br /> toàn cho bệnh nhân, nhằm nâng cao chất<br /> <br /> tham gia nghiên cứu được giải thích rõ mục<br /> Nghiên cứu phải đảm bảo sức khoẻ và tính an<br /> lượng điều trị cho bệnh nhân, không nhằm<br /> <br /> 5. Chỉ tiêu theo dõi<br /> <br /> mục đích nào khác.<br /> <br /> + Số đo huyết áp (huyết áp tâm thu, huyết<br /> <br /> III. KẾT QUẢ<br /> <br /> áp tâm trương, huyết áp trung bình).<br /> + Các triệu chứng cơ năng và theo Y học<br /> cổ truyền: đau đầu, hoa mắt chóng mặt, tê mỏi<br /> <br /> 1. Thay đổi số đo huyết áp trước và sau<br /> điều trị<br /> <br /> Bảng 1. Thay đổi huyết áp tâm thu của bệnh nhân trước và sau điều trị<br /> Huyết áp tâm thu (mmHg)<br /> Thời điểm nghiên cứu<br /> Trước điều trị<br /> <br /> Sau điều trị<br /> <br /> p (trước - sau)<br /> <br /> TCNCYH 103 (5) - 2016<br /> <br /> p (I - II)<br /> Nhóm I<br /> <br /> Nhóm II<br /> <br /> N0<br /> <br /> 151,67 ± 8,44<br /> <br /> 152,00 ± 9,52<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> N15<br /> <br /> 128,67 ± 9,37<br /> <br /> 129,83 ± 11,18<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> N30<br /> <br /> 120,33 ± 6,15<br /> <br /> 125,33 ± 9,73<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> N45<br /> <br /> 113, 33 ± 6,00<br /> <br /> 123,33 ± 6,07<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> p2-1 < 0,01<br /> p3-1 < 0,01<br /> <br /> p2-1 < 0,01<br /> p3-1 < 0,01<br /> 113<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> Huyết áp tâm thu của mỗi nhóm đều giảm dần sau điều trị 15, 30 và 45 ngày và có xu hướng<br /> trở về mức sinh lý bình thường. Sự khác biệt giữa các thời điểm sau điều trị 15, 30 và 45 ngày so<br /> với trước điều trị của nhóm nghiên cứu (I) và nhóm chứng (II) đều có ý nghĩa thống kê, p < 0,01.<br /> Bảng 2. Thay đổi huyết áp tâm trương của bệnh nhân trước và sau điều trị<br /> Huyết áp tâm trương (mmHg)<br /> Thời điểm nghiên cứu<br /> Trước điều trị<br /> <br /> Sau điều trị<br /> <br /> p(trước - sau)<br /> <br /> p (I - II)<br /> Nhóm I<br /> <br /> Nhóm II<br /> <br /> N0<br /> <br /> 95,50 ± 6,74<br /> <br /> 92,67 ± 4,49<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> N15<br /> <br /> 82,17 ± 5,94<br /> <br /> 83,27 ± 5,88<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> N30<br /> <br /> 80,00 ± 3,71<br /> <br /> 82,00 ± 5,51<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> N45<br /> <br /> 77, 00 ± 4,66<br /> <br /> 79,67 ± 4,14<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> p2-1 < 0,01<br /> <br /> p2-1 < 0,01<br /> <br /> p3-1 < 0,01<br /> <br /> p3-1 < 0,01<br /> <br /> p4-1 < 0,01<br /> <br /> p4-1 < 0,01<br /> <br /> Trước điều trị huyết áp tâm trương của hai nhóm không có sự khác biệt với p > 0,05. Sau điều<br /> trị 15, 30 ngày, huyết áp tâm trương cả 2 nhóm đề có xu hướng giảm dần, nhóm I giảm nhiều<br /> hơn nhóm II nhưng sự khác biệt chưa có ý nghĩa thống kê với p > 0,05. Sau 45 ngày, huyết áp<br /> tâm trương của nhóm I giảm tốt hơn nhóm II có ý nghĩa thống kê, p < 0,05.<br /> <br /> Biểu đồ 1. Thay đổi huyết áp trung bình của bệnh nhân trước và sau điều trị<br /> Huyết áp trung bình của mỗi nhóm đều giảm dần sau điều trị 15, 30 và 45 ngày nhưng không<br /> có bệnh nhân nào hạ huyết áp quá mức. Sự khác biệt giữa các thời điểm sau điều trị 15, 30 và<br /> 45 ngày so với trước điều trị của nhóm nghiên cứu (I) và nhóm chứng (II) đều có ý nghĩa thống<br /> kê, p < 0,01.<br /> <br /> 114<br /> <br /> TCNCYH 103 (5) - 2016<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> 2. Tác dụng của Hạ áp ích nhân đối với các triệu chứng cơ năng của bệnh nhân nghiên<br /> cứu<br /> Bảng 3. Thay đổi triệu chứng cơ năng của bệnh nhân trước và sau điều trị<br /> <br /> Triệu chứng<br /> <br /> Nhóm<br /> <br /> Trước<br /> điều trị<br /> <br /> Sau điều trị<br /> Có hiệu quả<br /> <br /> Không hiệu quả<br /> <br /> (n)<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> I<br /> <br /> 29<br /> <br /> 26<br /> <br /> 89,7<br /> <br /> 3<br /> <br /> 10,3<br /> <br /> II<br /> <br /> 27<br /> <br /> 16<br /> <br /> 59,3<br /> <br /> 11<br /> <br /> 40,7<br /> <br /> I<br /> <br /> 18<br /> <br /> 12<br /> <br /> 66,7<br /> <br /> 6<br /> <br /> 33,3<br /> <br /> II<br /> <br /> 16<br /> <br /> 11<br /> <br /> 68,8<br /> <br /> 5<br /> <br /> 31,2<br /> <br /> I<br /> <br /> 9<br /> <br /> 8<br /> <br /> 88,9<br /> <br /> 1<br /> <br /> 11,1<br /> <br /> II<br /> <br /> 10<br /> <br /> 6<br /> <br /> 60,0<br /> <br /> 4<br /> <br /> 40,0<br /> <br /> I<br /> <br /> 25<br /> <br /> 21<br /> <br /> 84,0<br /> <br /> 4<br /> <br /> 16,0<br /> <br /> II<br /> <br /> 21<br /> <br /> 11<br /> <br /> 52,4<br /> <br /> 10<br /> <br /> 47,6<br /> <br /> I<br /> <br /> 19<br /> <br /> 13<br /> <br /> 68,4<br /> <br /> 6<br /> <br /> 31,6<br /> <br /> II<br /> <br /> 13<br /> <br /> 8<br /> <br /> 61,5<br /> <br /> 5<br /> <br /> 38,5<br /> <br /> Đau đầu<br /> <br /> p (I - II)<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Chóng mặt<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Cơn bốc hoả<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Hồi hộp<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Mất ngủ<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Các triệu chứng cơ năng đều được cải thiện trên lâm sàng, đặc biệt một số triệu chứng<br /> như đau đầu, cơn bốc hoả, hồi hộp đều giảm hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng với<br /> p < 0,05.<br /> <br /> IV. BÀN LUẬN<br /> <br /> Táo nhân trong thành phần có saponin có tác<br /> <br /> Viên nén “Hạ áp ích nhân” được bào chế<br /> <br /> dụng an thần gần giống tác dụng của thuốc<br /> <br /> từ bài thuốc cổ phương “Giáng áp hợp tễ” với<br /> <br /> ngủ barbituric, ngoài ra Táo nhân cũng có tác<br /> <br /> thành phần gồm 6 vị thuốc: Huyền sâm, Hạ<br /> <br /> dụng hạ huyết áp và chống loạn nhịp tim.<br /> <br /> khô thảo, Câu đằng, Địa long, Hà thủ ô và Táo<br /> <br /> Trong bệnh tăng huyết áp, sử dụng Táo nhân<br /> <br /> nhân. Những kết quả nghiên cứu về tác dụng<br /> <br /> có tác dụng an thần và ổn định được huyết áp<br /> <br /> dược lý của các vị thuốc cho thấy Huyền sâm<br /> <br /> [9; 10].<br /> <br /> có tác dụng giãn mạch, hạ huyết áp; Câu<br /> <br /> Chính vì với thành phần các vị thuốc như<br /> <br /> đằng, Hạ khô thảo làm chậm nhịp tim, hạ<br /> <br /> vậy mà bài thuốc có tác dụng hạ huyết áp trên<br /> <br /> huyết áp. Các nghiên cứu cũng chứng minh<br /> <br /> bệnh nhân nghiên cứu. Số đo huyết áp tâm<br /> <br /> rằng Địa long có chứa enzym fibrinolytic có<br /> <br /> thu của nhóm nghiên cứu trước điều trị là<br /> <br /> tác dụng thuỷ phân fibrin, ngăn chặn hình<br /> <br /> 151,67 ± 8,44, sau điều trị còn 113,33 ± 6,0;<br /> <br /> thành các mảng xơ vữa và cục máu đông.<br /> <br /> nhóm chứng cũng giảm từ 152,0 ± 9,52 xuống<br /> <br /> TCNCYH 103 (5) - 2016<br /> <br /> 115<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> còn 123,33 ± 6,07. Như vậy sau 45 ngày điều<br /> <br /> chọn những bệnh nhân chứng Huyễn vựng<br /> <br /> trị huyết áp tâm thu của nhóm nghiên cứu<br /> <br /> thể Can thận âm hư vào điều trị. Viên “Hạ áp<br /> <br /> (nhóm I) giảm 25,28%; nhóm chứng (nhóm II)<br /> <br /> ích nhân” có thành phần là các vị thuốc có tác<br /> <br /> giảm 18,86%. Kết quả của chúng tôi tương<br /> <br /> dụng dưỡng âm thanh nhiệt như Huyền sâm,<br /> <br /> đương với kết quả nghiên cứu của Nguyễn<br /> <br /> tả hoả như Hạ khô thảo, bình can như Câu<br /> <br /> Thị Vân Anh (2012) khi nghiên cứu tác dụng<br /> <br /> đằng, Địa long, dưỡng can huyết như Hà thủ<br /> <br /> của bài thuốc “Thiên ma câu đằng ẩm gia hoè<br /> <br /> ô và vị Táo nhân có tác dụng dưỡng tâm an<br /> <br /> hoa, hạ khô thảo” sau 45 ngày dùng thuốc,<br /> <br /> thần. Các vị thuốc được phối ngũ theo lý luận<br /> <br /> huyết áp tâm thu giảm 25,2% [7]. Tương tự<br /> <br /> của Y học cổ truyền và theo cơ chế bệnh sinh<br /> <br /> như huyết áp tâm thu, các chỉ số huyết áp tâm<br /> <br /> của bệnh. Chế phẩm có tác dụng tư dưỡng<br /> <br /> trương và huyết áp trung bình cũng giảm dần<br /> <br /> can thận, ích tinh, bình can giáng hoả an thần.<br /> <br /> sau khi điều trị 15, 30 và 45 ngày. Biểu đồ 1<br /> <br /> Chính vì vậy mà cải thiện được các triệu<br /> <br /> cho thấy chỉ số huyết áp trung bình hạ với tốc<br /> <br /> chứng cơ năng của bệnh nhân rất tốt.<br /> <br /> độ từ từ cho đến hết điều trị nhưng không có<br /> bệnh nhân nào hạ huyết áp xuống dưới mức<br /> <br /> V. KẾT LUẬN<br /> <br /> bình thường. So sánh với nhóm chứng chúng<br /> <br /> Kết quả nghiên cứu trên 30 bệnh nhân<br /> <br /> ta thấy nhóm nghiên cứu có huyết áp trung<br /> <br /> tăng huyết áp nguyên phát độ I (theo JNC VI)<br /> <br /> bình giảm nhiều hơn, sự khác biệt có ý nghĩa<br /> <br /> được điều trị bằng viên nén “Hạ áp ích nhân”<br /> <br /> với p < 0,05. Điều này nói lên tính hiệu quả khi<br /> <br /> kết hợp với Natrilix SR trong thời gian 45<br /> <br /> điều trị kết hợp viên “Hạ áp ích nhân” cho<br /> <br /> ngày, so sánh với nhóm chứng chỉ điều trị<br /> <br /> bệnh nhân tăng huyết áp hay viên nén “Hạ áp<br /> <br /> bằng Natrilix SR đơn thuần, chúng tôi xin rút<br /> <br /> ích nhân” có tác dụng hỗ trợ trong điều trị tăng<br /> <br /> ra kết luận bước đầu như sau:<br /> <br /> huyết áp.<br /> <br /> Viên nén “Hạ áp ích nhân” có tác dụng hỗ<br /> <br /> Các triệu chứng cơ năng thường gặp ở<br /> <br /> trợ điều trị bệnh nhân tăng huyết áp nguyên<br /> <br /> bệnh nhân tăng huyết áp như đau đầu, chóng<br /> <br /> phát độ I khi kết hợp với Natrilix SR được thể<br /> <br /> mặt, hồi hộp, mất ngủ, cơn bốc hoả…cũng<br /> <br /> hiện qua:<br /> <br /> được cải thiện tốt trên các bệnh nhân nghiên<br /> cứu, đặc biệt các triệu chứng như đau đầu,<br /> cơn bốc hoả, hồi hộp ở nhóm nghiên cứu<br /> được cải thiện tốt hơn nhóm chứng có ý nghĩa<br /> <br /> - Các chỉ số huyết áp tâm thu, huyết áp<br /> tâm trương, huyết áp trung bình đều giảm sau<br /> 45 ngày điều trị và tốt hơn nhóm đối chứng .<br /> <br /> thống kê với p < 0,05. Bệnh tăng huyết áp<br /> <br /> - Cải thiện tốt các triệu chứng cơ năng như<br /> <br /> nằm trong chứng Đầu thống và Huyễn vựng<br /> <br /> đau đầu, hoa mắt chóng mặt, ngủ kém, hồi<br /> <br /> của Y học cổ truyền mà nguyên nhân thường<br /> <br /> hộp, cơn bốc hoả.<br /> <br /> gặp nhất là do Can và Thận. Thận âm hư, can<br /> <br /> Lời cảm ơn<br /> <br /> hoả vượng dẫn đến các triệu chứng đau đầu,<br /> hoa mắt chóng mặt, hồi hộp, ngủ kém, bốc<br /> <br /> Chúng tôi xin chân thành cảm ơn Khoa Y<br /> <br /> hoả từng cơn… Chứng Huyễn vựng còn liên<br /> <br /> học cổ truyền, Trường Đại học Y Hà Nội đã<br /> <br /> quan đến đàm thấp mà nguyên nhân là do ẩm<br /> <br /> tạo điều kiện thuận lợi giúp chúng tôi thực<br /> <br /> thực bất điều ảnh hưởng đến chức năng của<br /> <br /> hiện nghiên cứu. Xin chân thành cảm ơn<br /> <br /> Tỳ vị. Trong nghiên cứu này, chúng tôi lựa<br /> <br /> Khoa Nội, Bệnh viện Y học cổ truyền Trung<br /> <br /> 116<br /> <br /> TCNCYH 103 (5) - 2016<br /> <br />