Hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh ở Việt Nam: Nghiên cứu tác động của ý định hành vi mua sắm và nhận thức kiểm soát hành vi

Nghiên cứu khoa học công nghệ<br /> <br /> HÀNH VI THẢI BỎ SẢN PHẨM CÔNG NGHIỆP XANH<br /> Ở VIỆT NAM: NGHIÊN CỨU TÁC ĐỘNG CỦA Ý ĐỊNH<br /> HÀNH VI MUA SẮM VÀ NHẬN THỨC KIỂM SOÁT HÀNH VI<br /> Chu Văn Giáp1*, Lê Công Hoa2, Hồ Lê Nghĩa3<br /> Tóm tắt: Tác động của ý định hành vi mua sắm sản phẩm công nghiệp xanh<br /> (GPBI) và nhận thức kiểm soát hành vi đối với hành vi thải bỏ sản phẩm công<br /> nghiệp xanh (PCBD) lên ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh (GDBI)<br /> được nghiên cứu. Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích cronbach alpha,<br /> phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích nhân số khẳng định (CFA) và phân<br /> tích mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) để kiểm định thang đo, kiểm định mô hình<br /> và kiểm định giả thuyết. Kết quả chỉ ra rằng mô hình hành vi thải bỏ sản phẩm công<br /> nghiệp xanh có các chỉ số: RMSEA = 0,049 < 0,08; Chi bình phương/df = 2,49 < 3;<br /> CFI =0,989 > 0,9; TLI = 0,978 > 0,9. Hai yếu tố tác động đến ý định hành vi thải<br /> bỏ sản phẩm công nghiệp là: GPBI, PCBD. Trong đó GPBI có tác động lớn hơn và<br /> tiêu cực (β = - 0,490615; p = 0,000) đến ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công<br /> nghiệp xanh.<br /> Từ khóa: Sản phẩm công nghiệp xanh, Hành vi mua sắm, Nhận thức kiểm soát hành vi.<br /> <br /> 1. MỞ ĐẦU<br /> Ô nhiễm môi trường, suy giảm nguồn tài nguyên, biến đổi khí hậu ngày càng trở<br /> nên nghiêm trọng. Để giải quyết vấn đề này, các chương trình về phát triển bền<br /> vững, tăng trưởng xanh, ứng phó với biến đổi khí hậu đã và đang được triển khai<br /> thực hiện trên quy mô toàn cầu. Từ các chương trình này, sản phẩm xanh được<br /> phát triển, thị trường tiêu dùng sản phẩm xanh được hình thành trong đó có thị<br /> trường tiêu dùng sản phẩm công nghiệp xanh. Gần đây, ở một mức cao hơn, tăng<br /> trưởng xanh đã và đang là động lực phát triển cho nhiều quốc gia và hình thành<br /> nên nền kinh tế xanh với nhiều sản phẩm xanh được thương mại hoá trên phạm vi<br /> toàn cầu. Trong khi đó, các nghiên cứu về hành vi tiêu dùng luôn có thể chỉ ra cách<br /> thức phổ biến một sản phẩm mới trên thị trường (Hoyer & MacInnis, 2010). Vì<br /> vậy, hành vi của người tiêu dùng sản phẩm xanh cần được nghiên cứu để thúc đẩy<br /> thị trường sản phẩm xanh đáp ứng các yêu cầu thực tiễn đặt ra cho tăng trưởng<br /> xanh và phát triển bền vững. Hành vi tiêu dùng sản phẩm xanh là chủ đề đã thu<br /> hút được rất nhiều quan tâm của các nhà nghiên cứu trên thế giới. Tuy nhiên, hiểu<br /> biết về hành vi tiêu dùng sản phẩm xanh vẫn còn hạn chế (Peattie, 2010). Hành vi<br /> tiêu dùng bao gồm hành vi mua sắm, hành vi sử dụng và hành vi thải bỏ sản phẩm<br /> (Hoyer & MacInnis, 2010), (Nguyễn Xuân Lãn và các cộng sự, 2011), (Vũ Huy<br /> Thông, 2010). Trong khi đó, các nghiên cứu về hành vi tiêu dùng xanh chỉ tập<br /> trung vào hành vi mua sắm sản phẩm xanh, một số rất ít các nghiên cứu về hành vi<br /> sử dụng sản phẩm xanh và hành vi thải bỏ sản phẩm xanh (Constanza & Grete,<br /> 2012). Báo cáo này trình bày kết quả nghiên cứu hành vi thải bỏ sản phẩm công<br /> nghiệp xanh.<br /> Hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh ở Việt Nam được nghiên cứu theo<br /> các bước chính: nghiên cứu xây dựng mô hình, các giả thuyết và thang đo; nghiên<br /> cứu sơ bộ và nghiên cứu chính thức. Bảng hỏi sơ bộ được thiết kế dựa vào các nội<br /> dung đã trình bày trong phần tổng quan. Nội dung bảng hỏi chia làm 3 phần. Phần<br /> <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san NĐMT, 09 - 2017 19<br />  Hóa học & Kỹ thuật môi trường<br /> <br /> 1 là các thông tin chung; Phần 2 bao gồm câu hỏi cho thang đo; Phần 3 là các<br /> thông tin về nhân khẩu học. Bảng hỏi chính thức được thiết kế lại sau khi thang đo<br /> được kiểm định sơ bộ.<br /> Mẫu kiểm định thang đo sơ bộ được chọn dựa vào kinh nghiệm theo các tài liệu<br /> Ricky & K.Chan (2001) và Nguyễn Đình Thọ (2011). Mẫu chính thức được xác<br /> định hài hòa với các công trình nghiên cứu trước đây. Mẫu được lấy theo tỷ lệ<br /> 10:1, tương ứng với khoảng 50 tham số cần ước lượng thì cỡ mẫu khoảng 500. Do<br /> cỡ mẫu càng lớn càng tốt và để tránh rủi ro trong quá trình điều tra, khảo sát, cỡ<br /> mẫu được dự kiến là khoảng 600. Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện.<br /> Phân tích cronbach alpha được thực hiện theo Nguyễn Đình Thọ (2011).<br /> Phương pháp cronbach alpha được ứng dụng phổ biến nhất khi đánh giá độ tin cậy<br /> của những thang đo đa biến (gồm từ 3 biến quan sát trở lên) (Nguyễn Đình Thọ,<br /> 2011). Do vậy biến ẩn nhận thức kiểm soát hành vi đối với hành vi thải bỏ sản<br /> phẩm xanh (PCBD) không được phân tích vì các biến này chỉ bao gồm 2 biến quan<br /> sát. Trình tự phân tích theo (University of California L.A, 2017).<br /> Phân tích nhân tố khám phá (EFA) được đánh giá bằng 3 tiêu chí: Số lượng<br /> nhân tố trích, Trọng số nhân tố và Tổng phương sai trích theo (Nguyễn Đình Thọ,<br /> 2011).Trình tự phân tích EFA theo (University of California L.A, 2017).<br /> Phương pháp phân tích nhân tố khẳng định (CFA) và phân tích mô hình cấu trúc<br /> tuyến tính (SEM) được đánh giá theo hai chuẩn là Đánh giá mức độ phù hợp chung<br /> và Đánh giá mức độ phù hợp theo giá trị nội dung. Đánh giá mức độ phù hợp chung<br /> (Chi bình phương/df; GFI - Goodness of Fit Index; TLI- Tucker & Lewis Index; CFI<br /> - Comparative Fit Index; và RMSEA -Root Mean Square Error Approximation. Các<br /> tiêu chí đánh gia theo (Hair và các cộng sự, 2010). Đánh giá mức độ phù hợp theo<br /> giá trị nội dung: Các tiêu chuẩn đánh giá mức độ phù hợp của mô hình theo giá trị<br /> nội dung bao gồm: Độ tin cậy của thang đo, tính đơn hướng/đơn nguyên, giá trị hội<br /> tụ và giá trị liên hệ lý thuyết. Các chỉ tiêu đánh giá theo (Anderson & Gerbing,<br /> 1988). Trình tự phân tích CFA theo (Wright, 2016).<br /> 2. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU<br /> 2.1. Sản phẩm xanh và sản phẩm công nghiệp xanh<br /> Có nhiều cách hiểu về khái niệm sản phẩm xanh như: (Shadasani và các cộng sự,<br /> 1993); (Elkington & Mackower, 1988). (Simon, 1995) trích (Wang, 2012)); (Nimse<br /> và các cộng sự, 2007) trích (Wang, 2012); (Philip Kotler, 2013). Chiến lược quốc gia<br /> về tăng trưởng xanh của Việt Nam định nghĩa: sản phẩm xanh là sản phẩm không<br /> độc hại, sử dụng năng lượng và nước hiệu quả, và vô hại đối với môi trường (Thủ<br /> tướng Chính phủ, 2012). Như vậy, có rất nhiều cách hiểu về sản phẩm xanh, tuy<br /> nhiên tập trung lại sản phẩm xanh là sản phẩm trong suốt vòng đời sản phẩm của nó<br /> từ sản xuất, sử dụng đến thải bỏ đều có một trong các đặc tính như sau: Trong sản<br /> xuất: Sử dụng ít nguyên, nhiên, vật liệu; giảm thiểu về bao gói, không chứa chất độc<br /> hại; Trong sử dụng: Tiết kiệm năng lượng, nhiên liệu, an toàn sức khỏe; Trong thải<br /> bỏ: Có thể tái sinh, tái sử dụng và ít tác động tiêu cực đến môi trường.<br /> Hiện nay, chưa có một định nghĩa rõ ràng về sản phẩm công nghiệp xanh. Trong<br /> bài báo này khái niệm sản phẩm công nghiệp xanh được hiểu là các sản phẩm xanh<br /> <br /> <br /> 20 C. V. Giáp, L. C. Hoa, H. L. Nghĩa, “Hành vi thải bỏ sản phẩm … kiểm soát hành vi.”<br /> Nghiên cứu khoa học công nghệ<br /> <br /> của ngành công nghiệp của Việt Nam. Theo Thủ tướng Chính phủ (2014), ngành<br /> công nghiệp Việt Nam bao gồm các phân ngành cơ khí - luyện kim; hoá chất; chế<br /> biến nông lâm thuỷ sản, thực phẩm và đồ uống; dệt may, da giầy; điện tử và công<br /> nghệ thông tin; sản xuất vật liệu xây dựng; khai thác và chế biến khoáng sản;<br /> ngành điện; ngành than; ngành dầu khí và công nghiệp hỗ trợ (Thủ tướng Chính<br /> phủ, 2014). Như vậy, sản phẩm công nghiệp xanh của Việt Nam được hiểu là các<br /> sản phẩm của các phân ngành công nghiệp trên và có một trong các đặc tính có thể<br /> tái sinh, giảm thiểu về bao gói, sử dụng ít nguyên, nhiên, vật liệu và ít tác động đến<br /> môi trường.<br /> Từ các phân tích trên cho thấy sản phẩm công nghiệp xanh của Việt Nam có<br /> thể nhóm thành ba nhóm chính bao gồm: nhóm sản phẩm tiết kiệm năng lượng,<br /> nhóm sản phẩm nhãn xanh Việt Nam và nhóm năng lượng tái tạo.<br /> 2.2. Khung lý thuyết<br /> Có nhiều lý thuyết dùng để nghiên cứu về hành vi tiêu dùng tiêu biểu là Hoyer<br /> & MacInnis (2010) và Kotler (1999). Lý thuyết về hành vi tiêu dùng của Hoyer<br /> & MacInnis (2010) và Kotler (1999) là tương tự nhau về cách tiếp cận. Các nội<br /> dung về hành vi tiêu dùng của Hoyer & MacInnis (2010) mang nội hàm rộng hơn<br /> theo hướng phát triển một ngành khoa học riêng biệt bao gồm các hành vi từ mua<br /> sắm, sử dụng, thải bỏ sản phẩm. Trong khi đó lý thuyết của Kotler (1999) tập<br /> trung đến các vấn đề liên quan đến hành vi mua hàng và hậu mãi vì có thể mục<br /> đích của tác giả chỉ phát triển khoa học hành vi tiêu dùng với mục đích “hỗ trợ”<br /> chuyên ngành marketing.<br /> Ajzen (1991) đề xuất và hoàn thiện thuyết hành động hợp lý - TRA (Theory of<br /> Reasoned Actions) và lý thuyết hành vi dự định – TPB (Theory of Planned<br /> Behavior). Thuyết hành động hợp lý - TRA (Theory of Reasoned Actions) là thuyết<br /> được sử dụng nhiều trong nghiên cứu tâm lý xã hội nói chung và hành vi người<br /> tiêu dùng nói riêng. Trên cơ sở thuyết TRA, năm 1991, Icek Ajzen tiếp tục phát<br /> triển thành thuyết hành vi dự định - TPB (Theory of Planned Behavior), dựa trên<br /> việc bổ sung yếu tố mà con người có ít sự kiểm soát đó là yếu tố nhận thức kiểm<br /> soát hành vi. thuyết TPB tập trung nghiên cứu ý định hành vi thay vì hành vi thực<br /> sự (Ajzen, 1991). Thuyết TPB được nhiều nhà nghiên cứu công nhận và được sử<br /> dụng rộng rãi trong các lý thuyết để nghiên cứu hành vi tiêu dùng nói chung và<br /> hành vi tiêu dùng sản phẩm xanh, nói riêng.<br /> Các lý thuyết khác cũng được phát triển để nghiên cứu hành vi tiêu dùng sản<br /> phẩm xanh bao gồm: thuyết Thái độ - Hành vi - Môi trường – ABC (Attitude –<br /> Behavior - Context); thuyết trách nhiệm - NAT (Norm Activation Theory); thuyết<br /> Động cơ - Cơ hội - Khả năng - MOA (Motivation - Opportunity - Ability); thuyết<br /> Giá trị - Niềm tin - Trách nhiệm - VBN (Value - Belief - Norm).<br /> Như vậy, có rất nhiều lý thuyết được sử dụng để nghiên cứu hành vi của người<br /> tiêu dùng đối với sản phẩm xanh. Trong Bài báo này mô hình nghiên cứu sẽ được<br /> phát triển dựa trên thuyết TPB là lý thuyết được sử dụng nhiều do có nhiều ưu<br /> điểm khi nghiên cứu hành vi tiêu dùng của cá nhân. Bài báo cũng sử dụng một số<br /> lý luận của các thuyết MOA, NAT và VBN.<br /> 2.3. Mô hình nghiên cứu<br /> <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san NĐMT, 09 - 2017 21<br />  Hóa học & Kỹ thuật môi trường<br /> <br /> Hành vi thải bỏ sản phẩm xanh đã và đang bị các nhà nghiên cứu bỏ quên<br /> (Peattie, 2010). Trong khi đó, việc thải bỏ sản phẩm xanh có ý nghĩa quan trọng<br /> đối với bảo vệ môi trường hơn mua sắm sản phẩm xanh. Hay nói cách khác hành<br /> vi thải bỏ sản phẩm xanh là hành vi “xanh” hơn hành vi mua sắm sản phẩm xanh.<br /> Y.-K.Lee và các cộng sự (2012) đã nghiên cứu hành vi thải bỏ sản phẩm xanh<br /> và các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi này. Kết quả cho thấy, hành vi thải bỏ sản<br /> phẩm xanh chịu ảnh hưởng trực tiếp của nhân tố quan tâm đến môi trường. Các<br /> nhân tố hiểu biết về môi trường và tác động đến môi trường ảnh hưởng gián tiếp<br /> đến hành vi thải bỏ sản phẩm xanh thông qua biến quan tâm đến môi trường (Lee<br /> và các cộng sự, 2012). Một nghiên cứu khác của Constanza & Grete (2012) đã<br /> nghiên cứu hành vi thải bỏ quần áo ở Úc và Chile. Hành vi thải bỏ được nghiên<br /> cứu bao gồm hành vi cho gia đình và bạn bè các sản phẩm dệt may không dùng<br /> đến và hành vi quyên góp các sản phẩm dệt may không cần dùng đến. Nghiên cứu<br /> chỉ ra rằng các hành vi thải bỏ sản phẩm chịu ảnh hưởng của nhận thức của người<br /> tiêu dùng về môi trường, hành động tái sinh sản phẩm thường xuyên và các yếu tố<br /> nhân khẩu học (Constanza & Grete, 2012). Hyun-Mee & Haesun (2013) nghiên<br /> cứu các yếu tố thúc đẩy và ảnh hưởng đến hành vi thải bỏ quần áo và chỉ ra rằng<br /> quan tâm đến môi trường, chuẩn chủ quan, thái độ đối với môi trường và các yếu<br /> tố nhân khẩu học đều có ảnh hưởng tích cực đối với hành vi thải bỏ sản phẩm<br /> (Hyun-Mee & Haesun, 2013). Marcel và các cộng sự (2009) đã nghiên cứu hành vi<br /> mua bia được đóng gói theo hướng sinh thái và thải bỏ vỏ, hộp bia và kết luận rằng<br /> các hành vi này chịu tác động bởi nhận thức về môi trường và thái độ thân thiện<br /> với môi trường của người tiêu dùng. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng có tác động qua<br /> lại giữa hành vi mua bia được đóng gói theo hướng sinh thái và hành vi thải bỏ vỏ,<br /> hộp bia (Marcel và các cộng sự, 2009). Nameghi & Shadi (2013) sử dụng lý thuyết<br /> TRA để nghiên cứu ý định hành vi thải bỏ sản phẩm xanh. Nghiên cứu chia hành<br /> vi tahir bỏ sản phẩm xanh ra làm ba hành động là sử dụng ít sản phẩm (reducing),<br /> tái sinh (recycling ) và tái sử dụng (reusing). Trong nghiên cứu này chỉ mới xem<br /> xét một yếu tố tác động là thái độ đối với ý định hành vi. Kết quả nghiên cứu chỉ ra<br /> rằng mô hình TRA phù hợp để nghiên cứu hành vi thải bỏ sản phẩm xanh<br /> (Nameghi & Shadi, 2013). Như vậy hành vi thải bỏ sản phẩm xanh chưa được<br /> nghiên cứu nhiều, các kết quả còn rời rạc, chưa thống nhất.<br /> Lý thuyết TPB và các kết quả nghiên cứu trước cho thấy có 4 nhân tố tác động<br /> trực tiếp lên ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh là: Thái độ đối với<br /> hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh, nhận thức kiểm soát hành vi đối với<br /> hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh, chuẩn chủ quan đối với hành vi thải<br /> bỏ sản phẩm công nghiệp xanh và nhận thức hiệu quả hành vi đối với hành vi thải<br /> bỏ sản phẩm công nghiệp xanh. Tuy nhiên, đây là các nội dung chưa được chú ý<br /> nghiên cứu, chưa có nhiều tài liệu tham khảo và do đặc thù hiện trạng thải bỏ sản<br /> phẩm của Việt Nam cộng thêm thời gian, năng lực nghiên cứu hạn chế, nghiên cứu<br /> này chỉ nghiên cứu một trong bốn yếu tố tác động trên là nhận thức kiểm soát hành<br /> vi đối với hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh. Các yếu tố khác sẽ được<br /> tiếp tục nghiên cứu trong các công trình tiếp theo.<br /> <br /> <br /> 22 C. V. Giáp, L. C. Hoa, H. L. Nghĩa, “Hành vi thải bỏ sản phẩm … kiểm soát hành vi.”<br /> Nghiên cứu khoa học công nghệ<br /> <br /> Quan hệ giữa ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh và ý định hành<br /> vi mua sắm sản phẩm công nghiệp xanh đã được một số nghiên cứu trước đây đề<br /> cập (McCarty & Shrum, 2001). Nghiên cứu này đã tiến hành phỏng vấn sơ bộ một<br /> số cán bộ quản lý trong lĩnh vực tăng trưởng xanh, sản xuất tiêu dùng bền vững,<br /> một số người tiêu dùng sản phẩm công nghiệp xanh và đi đến kết luận rằng có thể<br /> có mối quan hệ giữa hai khái niệm này. Cụ thể mô hình hành vi thải bỏ sản phẩm<br /> công nghiệp xanh được trình bày trong Hình 1.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1. Mô hình nghiên cứu hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh.<br /> 2.4. Các giả thuyết nghiên cứu<br /> Giả thuyết H1d: Ý định hành vi mua sắm sản phẩm công nghiệp xanh (GPBI)<br /> tác động trực tiếp lên ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh.<br /> Quan hệ giữa ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh và ý định hành<br /> vi mua sắm sản phẩm công nghiệp xanh đã được một số nghiên cứu trước đây đề<br /> cập và cho rằng có quan hệ giữa ý định hành vi mua sắm sản phẩm xanh và ý định<br /> hành vi thải bỏ sản phẩm xanh (McCarty & Shrum, 2001). Marcel và các cộng sự<br /> (2009) đã nghiên cứu hành vi mua bia được đóng gói theo hướng sinh thái và thải<br /> bỏ vỏ, hộp bia và kết luận rằng các hành vi này chịu tác động bởi nhận thức về môi<br /> trường và thái độ thân thiện với môi trường của người tiêu dùng. Nghiên cứu cũng<br /> chỉ ra rằng có tác động qua lại giữa hành vi mua bia được đóng gói theo hướng<br /> sinh thái và hành vi thải bỏ vỏ, hộp bia (Marcel và các cộng sự, 2009). Để chắc<br /> chắn hơn về giả thuyết tác động của ý định hành vi mua sắm sản phẩm công<br /> nghiệp xanh lên hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh, nghiên cứu này đã<br /> tiến hành phỏng vấn sơ bộ một số cán bộ quản lý trong lĩnh vực tăng trưởng xanh,<br /> sản xuất tiêu dùng bền vững, một số người tiêu dùng sản phẩm công nghiệp xanh<br /> và đi đến kết luận rằng có thể có mối quan hệ giữa hai khái niệm này.<br /> Như vậy, ý định hành vi thải bỏ sản phẩm xanh đã và đang được nghiên cứu theo<br /> hai hướng: hướng thứ nhất là, ý định hành vi thải bỏ sản phẩm xanh như là một đối<br /> tượng nghiên cứu phụ thuộc chịu tác động của các yếu tố khác; hướng thứ hai là, ý<br /> định hành vi mua sắm sản phẩm xanh được coi như là một biến độc lập của mô hình<br /> nghiên cứu và có tác động đến ý định hành vi mua sắm sản phẩm xanh. Nghiên cứu<br /> này xem xét mang tính chất thăm dò cả hai hướng nghiên cứu trên.<br /> <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san NĐMT, 09 - 2017 23<br />  Hóa học & Kỹ thuật môi trường<br /> <br /> Từ các phân tích trên, giả thuyết H1d được đề xuất như sau: Ý định hành vi mua<br /> sắm sản phẩm công nghiệp xanh (GPBI) tác động trực tiếp lên ý định hành vi thải<br /> bỏ sản phẩm công nghiệp xanh (GDBI).<br /> Giả thuyết H2d: Nhận thức kiểm soát hành vi đối với hành vi thải bỏ sản phẩm<br /> xanh (PCBD) tác động trực tiếp và cùng chiều lên ý định hành vi thải bỏ sản phẩm<br /> công nghiệp xanh.<br /> Như đã trình bày ở trên, Ajzen (1991) cho rằng nhận thức kiểm soát hành vi<br /> phản ánh việc thực hiện hành vi cụ thể dễ hay khó. Nhận thức kiểm soát hành vi<br /> đối với hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh phản ánh việc thải bỏ sản phẩm<br /> công nghiệp xanh dễ hay khó. Việc thải bỏ sản phẩm nói chung và sản phẩm công<br /> nghiệp xanh nói riêng là vấn đề đang được quan tâm nhiều ở Việt Nam liên quan<br /> đến hệ thống thu gom sản phẩm thải bỏ. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết<br /> định số 16/2015/QĐ-TTg ngày 22 tháng 12 năm 2015 quy định về thu hồi, xử lý<br /> sản phẩm thải bỏ. Theo Quyết định này, các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh có<br /> trách nhiệm tổ chức thu hồi sản phẩm thải bỏ do mình đã bán ra thị trường Việt<br /> Nam và có trách nhiệm thiết lập điểm hoặc hệ thống các điểm thu hồi sản phẩm<br /> thải bỏ. Trong khi đó người tiêu dùng có trách nhiệm chuyển giao các sản phẩm<br /> thải bỏ đến điểm thu hồi hoặc chuyển giao cho tổ chức, cá nhân thu gom để vận<br /> chuyển đến các điểm thu hồi sản phẩm thải bỏ (Thủ tướng Chính phủ, 2015). Như<br /> vậy Quyết định này đã quy định rõ trách nhiệm của người tiêu dùng trong việc thải<br /> bỏ sản phẩm. Việc thực hiện tốt được hành vi thải bỏ sản phẩm của người tiêu<br /> dùng phụ thuộc vào hệ thống thu hồi sản phẩm của nhà sản xuất. Do vậy người tiêu<br /> dùng khi mua sắm sản phẩm nói chung và mua sắm sản phẩm xanh nói riêng chắc<br /> chắn có xét đến các yếu tố về thu hồi sản phẩm thải bỏ của nhà sản xuất. Điều này<br /> cho thấy tác động trực tiếp của hành vi mua sắm sản phẩm công nghiệp xanh lên<br /> hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh.<br /> Marcel và cộng sự (2009) đã nghiên cứu nhận thức kiểm soát hành vi thải bỏ<br /> sản phẩm và cho rằng nhận thức kiểm soát hành vi có thể có rất ít ảnh hưởng đến<br /> hành vi thải bỏ sản phẩm.<br /> Từ lý thuyết TPB và thực tế các quy định về thu gom sản phẩm thải bỏ ở Việt<br /> Nam và các kết quả nghiên cứu trước, giả thuyết H2d được đề xuất như sau: Nhận<br /> thức kiểm soát hành vi đối với hành vi thải bỏ sản phẩm xanh (PCBD) tác động<br /> trực tiếp và cùng chiều lên ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh.<br /> Bảng 1. Các giả thuyết nghiên cứu hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh.<br /> TT Giả Biến độc lập Tác động Biến phụ thuộc<br /> thuyết<br /> 1. H1d Ý định hành vi mua Trực tiếp Ý định hành vi thải bỏ<br /> sản phẩm công nghiệp và cùng sản phẩm công nghiệp<br /> xanh - GPBI chiều xanh - GDBI<br /> 2. H2d Nhận thức kiểm soát Trực tiếp Ý định hành vi thải bỏ<br /> hành vi đối với hành vi và cùng sản phẩm công nghiệp<br /> thải bỏ sản phẩm xanh chiều xanh - GDBI<br /> - PCBD<br /> <br /> <br /> <br /> 24 C. V. Giáp, L. C. Hoa, H. L. Nghĩa, “Hành vi thải bỏ sản phẩm … kiểm soát hành vi.”<br /> Nghiên cứu khoa học công nghệ<br /> <br /> 2.5. Thang đo nghiên cứu<br /> Thang đo ý định hành vi mua sắm sản phẩm công nghiệp xanh (Green<br /> Purchasing Behavior Intention – GPBI)<br /> Khái niệm ý định hành vi mua sắm sản phẩm xanh đã được nghiên cứu nhiều<br /> với các thuật ngữ khác nhau như: Ý định mua xanh - Green Purchasing Intention-<br /> GPI) (Phạm Thị Lan Hương, 2014; Taylor & Todd, 1995); Ý định hành vi xanh -<br /> Green Behavioral Intention (Florenthal & Arling, 2011); Ý định hành vi thân thiện<br /> sinh thái - Eco-friendly behavioral intentions (Bertrand & William, 2011). Tiếp<br /> thu các thang đo ý định hành vi mua sắm sản phẩm xanh của các công trình trên,<br /> nghiên cứu này chọn thang đo của Taylor and Told (1995) là thang đo mang tính<br /> tổng quát nhất và đặc biệt đã được Phạm Thị Lan Hương (2014) áp dụng nghiên<br /> cứu tại thị trường Việt Nam. Xem xét các thang đo khác, bài báo cũng bổ sung một<br /> nội dung của thang đo của Bertrand and William (2011).<br /> Ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh (Green Disposal Behavior<br /> Intention - GDBI)<br /> Có rất ít nghiên cứu về hành vi tahir bỏ sản phẩm xanh. Các nghiên cứu tiêu<br /> biểu là (Lee và các cộng sự, 2012); Constanza & Grete (2012); Do vậy, thang đo<br /> hành vi thải bỏ sản phẩm xanh cũng chưa được nghiên cứu nhiều, các kết quả còn<br /> rời rạc, chưa thống nhất. Trong nghiên cứu này, thang đo ý định hành vi thải bỏ<br /> sản phẩm công nghiệp xanh được xây dựng bằng cách phát triển thang đo của (Icek<br /> Ajzen, 1991).<br /> Nhận thức kiểm soát hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh (Perceived<br /> Control Behavior towards Green Disposal- PCBD)<br /> Một nghiên cứu hiếm hoi về tác động của PCBD là Marcel và cộng sự (2009).<br /> Các tác giả này đã nghiên cứu nhận thức kiểm soát hành vi thải bỏ sản phẩm.<br /> Trong nghiên cứu này, thang đo nhận thức kiểm soát hành vi thải bỏ sản phẩm<br /> công nghiệp xanh được phát triển dựa trên lý thuyết TBP (Ajzen, 2017) (có tham<br /> khảo Marcel và cộng sự (2009)), với đối tượng là hành vi thải bỏ sản phẩm công<br /> nghiệp xanh.<br /> Các yếu tố về nhân khẩu học<br /> Đặc điểm nhân khẩu học của mẫu với 5 đặc trưng: tuổi, tịnh trạng hôn nhân,<br /> trình độ hcọ vấn, thu nhập và nghề nghiệp. Để xác định tính đại diện của mẫu so<br /> với thị trường Việt Nam, phân bố độ tuổi của mẫu đượ xem xét. Mẫu có với nhóm<br /> dân số có độ tuổi từ 18 đến 34 tuổi chiếm 60%; từ 35 đến 44 tuổi chiếm: 24%; từ<br /> 45 đến 60 tuổi chiếm: 17%. Theo số liệu thống kê nhóm dân số có độ tuổi từ 18<br /> đến 34 tuổi chiếm 45%; từ 35 đến 44 tuổi chiếm: 19%; từ 45 đến 60 tuổi chiếm:<br /> 18% (tính toán theo (UNFPA, 2016)). Như vậy, mẫu không hoàn toàn trùng khớp<br /> với tổng thể, nhưng cũng có tương đồng nhất định. Điều này có thể giải thích là do<br /> cách lấy mẫu thuận tiện, nên các kết quả không thể trùng khớp với tổng thể.<br /> 3. KẾT QUẢ VÀ BÌNH LUẬN<br /> 3.1. Kiểm định sơ bộ<br /> Kiểm định bằng phân tích cronbach alpha<br /> <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san NĐMT, 09 - 2017 25<br />  Hóa học & Kỹ thuật môi trường<br /> <br /> Kết quả phân tích cronbach alpha thang đo ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công<br /> nghiệp xanh cho thấy: Hệ số cronbach alpha tương đối nhỏ (0,4501). Xem xét tương<br /> quan biến – tổng của các biến trong thang đo thấy rằng tương quan biến – tổng của<br /> biến Gdbi4 có tương quan biến - tổng thấp nhất trong các biến quan sát (0,3950). Kết<br /> quả phân tích cũng cho thấy khi bỏ biến này đi thì hệ số cronbach alpha tăng lên. Do<br /> vậy Gdbi4 được bỏ đi, phân tích lại, hệ số cronbach alpha tăng lên 0,5313 (thấp hơn<br /> 0,6) là giá trị có thể chấp nhận được đối với mục đích phân tích để kiểm định thang<br /> đo mới phát triển. Kết quả cũng cho thấy, nếu loại bỏ tiếp đi biến Gdbi3 thì hệ số<br /> cronbach alpha tăng lên đáng kể (0,7590) là giá trị được cho là nằm trong khoảng tốt<br /> nhất (Nguyễn Đình Thọ, 2011). Tuy nhiên, để kết quả được chắc chắn hơn, trong<br /> trường hợp này biến Gdbi3 được giữ lại cho các kiểm định tiếp theo. Hệ số tương<br /> quan biến tổng sau khi loại bỏ Gdbi4 đạt giá trị từ 0,5814 đến 0,8197 đều lớn hơn<br /> 0,3; Như vậy, ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh còn 03 biến quan<br /> sát là Gdbi1, Gdbi2 và Gdbi3. Tóm lại, sau khi phân tích cronbach alpha các thang<br /> đo như sau: Các thang đo của mô hình hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh<br /> giảm đi một biến quan sát đó là Gdbi4. Các thang đo của mô hình hành vi thải bỏ sản<br /> phẩm công nghiệp xanh còn 9 biến quan sát.<br /> Kiểm định bằng phân tích nhân tố khám phá<br /> Kết quả phân tích EFA cho thấy trọng số nhân tố của các biến của thang đo ý<br /> định hành vi mua sắm sản phẩm công nghiệp xanh (GPBI) và nhận thức kiểm soát<br /> hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh (PCBD) đều lớn hơn 0,5 là giá trị được<br /> chấp nhận. Đối với thang đo ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh<br /> (GDBI), biến GDBI3 có trọng số nhân tố rất thấp (-0,2665). Sau khi loại biến này,<br /> EFA được phân tích lại, tổng phương sai trích là 69,97%; các trọng số nhân tố đều<br /> lớn hơn 0,63. Như vậy thang đo này chấp nhận được. Kết quả này cũng phù hợp<br /> với kết quả phân tích cronbach alpha ở phần trên. Như vậy thang đo của các biến:<br /> Gpbi, Gdbi, Pcbd được chấp nhận sau khi Gpbi bỏ đi biến quan sát Gdbi3.<br /> 3.2. Kiểm định các thang đo<br /> Mức độ phù hợp với dữ liệu thực tế: Kết quả phân tích CFA cho thấy chỉ số Chi<br /> bình phương/df = 5,52 là giá trị tương đối cao; RMSEA = 0,086 là giá trị hơi cao<br /> các chỉ số khác của mô hình như CFI = 0,959; TLI = 0,932 thoả mãn điều kiện ><br /> 0,90. Các thang đo của mô hình cần được điều chỉnh để cải thiện mức độ phù hợp<br /> với dữ liệu thực tế.<br /> Để cải thiện mô hình, ước lượng về phần dư tiêu chuẩn (SE) và chỉ số điều<br /> chỉnh (MI) được sử dụng (Hair và các cộng sự, 2010). Kết quả ước lượng về phần<br /> dư tiêu chuẩn cho thấy các hệ số tải nhân tố đều có giá trị cao (từ 0,732441 đến<br /> 0,9103269). Kết quả ước lượng về chỉ số điều chỉnh cho thấy hiệp phương sai của<br /> một số cặp sai số của các biến quan sát rất cao (e.gpbi1 và e.gpbi3 là 27,595;<br /> e.gpbi2 và e.gpbi4 là 25,922). Điều này cho thấy các sai số đo lường nhiều hơn sự<br /> đại diện của chúng trong biến của thang đo. Hay nói cách khác, kết quả CFA chỉ ra<br /> rằng cần thiết bỏ đi một hoặc vài biến quan sát. Nghiên cứu nội dung các biến quan<br /> sát trên phương diện lý thuyết của các thang đo dựa vào các công trình nghiên cứu<br /> trong và ngoài nước cho thấy nếu loại bỏ biến gpbi3 đi thì vẫn đáp ứng giá trị của<br /> thang đo. Do vậy, mô hình được đề xuất bỏ đi biến gpbi3.<br /> <br /> <br /> 26 C. V. Giáp, L. C. Hoa, H. L. Nghĩa, “Hành vi thải bỏ sản phẩm … kiểm soát hành vi.”<br /> Nghiên cứu khoa học công nghệ<br /> <br /> Mô hình được phân tích lại. Kết quả phân tích cho thấy các chỉ số: RMSEA =<br /> 0,049; Chi bình phương/df = 2,49; CFI =0,989; TLI = 0,978 đều thoả mãn các tiêu<br /> chí.các thang đo của mô hình hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh sau khi<br /> bỏ đi biến gpbi3 đạt được mức độ phù hợp với dữ liệu thực tế.<br /> Giá trị hội tụ: Các chỉ số CFA của các thang đo của mô hình hành vi thải bỏ sản<br /> phẩm công nghiệp xanh cho thấy các trọng số chuẩn hoá từ 0,68 đến 0,94 đều ≥<br /> 0,5 với Pvalue lớn nhất là 0,0000,05); Kiểm định mô hình nghiên cứu<br /> chính thức. Kết quả kiểm định SEM cụ thể như dưới đây.<br /> Kiểm định mô hình<br /> Kết quả ước lượng cho thấy, hệ số tương quan của các biến trong mô hình có<br /> giá trịtừ 0,15 đến 0,49 với pvalue lớn nhất là 0,002 < 0,05. Như vậycác quan hệ<br /> trong mô hình hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh đều có ý nghĩa thống kê.<br /> Kết quả ước lượng mô hình hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanhcũng cho<br /> thấy tương quan giữa các cấu trúc chuẩn hoá luôn nhỏ hơn 1; các hệ số tải chuẩn<br /> hoá luôn nhỏ hơn 1 và tất cả các phương sai sai số đều dương. Kết quả phân tích<br /> SEM mô hình hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh cho thấy cho thấy các<br /> chỉ số: RMSEA = 0,049 < 0,08; Chi bình phương/df = 2,49 < 3; CFI =0,989 > 0,9;<br /> TLI = 0,978 > 0,9 đều thoả mãn các tiêu chí. Các chỉ số này giống với các chỉ số<br /> của CFA.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2. Mô hình chính thức hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh.<br /> <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san NĐMT, 09 - 2017 27<br />  Hóa học & Kỹ thuật môi trường<br /> <br /> Như vậy mô hình thích hợp với dữ liệu thu thập từ thị trường và mô hình lý<br /> thuyết trùng với mô hình cạnh tranh.Mô hình cạnh tranh hành vi thải bỏ sản phẩm<br /> công nghiệp xanh cụ thể như trong Hình 2.<br /> Kiểm định giả thuyết<br /> Giả thuyết H1d: Nhận thức kiểm soát hành vi đối với hành vi thải bỏ sản phẩm<br /> xanh (PCBD) tác động trực tiếp và cùng chiều lên ý định hành vi thải bỏ sản phẩm<br /> công nghiệp xanh (GDBI). Kết quả ước lượng cho thấy tác động của PCBD đến<br /> GDBI có trọng số β = 0,1495164 với p = 0,002 < 0,05. Giả thuyết H1d được chấp<br /> nhận. Kết quả này phù hợp với lý thuyết TPB.<br /> Giả thuyết H2d: Ý định hành vi mua sản phẩm công nghiệp xanh (GPBI) tác<br /> động trực tiếp và cùng chiều lên ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp<br /> xanh. Kết quả ước lượng cho thấy tác động của GPBI đến GDBI có trọng số β = -<br /> 0,490615 với p = 0,000 < 0,05. Giả thuyết H2d được chấp nhận. Tuy nhiên, ý định<br /> hành vi mua sắm sản phẩm công nghiệp tác động ngược chiều lên ý định hành vi<br /> thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh. Như vậy chiều tác động của GPBI đến GDBI<br /> thay đổi so với giả thuyết ban đầu. Điều này có nghĩa rằng nếu người tiêu dùng có<br /> ý định mua sản phẩm công nghiệp xanh càng cao thì ý định thải bỏ sản phẩm công<br /> nghiệp xanh càng thấp. Có hai nguyên nhân chính dẫn đến chiều tác động ngược<br /> như trên. Nguyên nhân thứ nhất là có thể người tiêu dùng Việt Nam quan niệm<br /> rằng mua và sử dụng sản phẩm công nghiệp xanh đã góp phần bảo vệ môi trường<br /> rồi, không cần phải thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh đúng quy định nữa.<br /> Nguyên nhân thứ hai là hiện nay, người tiêu dùng Việt Nam mua sản phẩm công<br /> nghiệp xanh chủ yếu là do lợi ích về kinh tế, các tác động của sản phẩm xanh đối<br /> với môi trường chưa được người mua chú ý hay nói cách khác các cá nhân mua sản<br /> phẩm công nghiệp xanh chưa chắc đã có ý thức tốt về bảo vệ môi trường. Do vậy,<br /> người tiêu dùng có ý định mua sản phẩm công nghiệp xanh càng cao thì ý định thải<br /> bỏ sản phẩm xanh càng thấp.<br /> Bảng 2. Tổng hợp kết quả kiểm định các giả thuyết của mô hình hành vi thải bỏ<br /> sản phẩm công nghiệp xanh.<br /> TT Giả Nội dung Kết quả kiểm định Tham khảo<br /> thuyết giả thuyết<br /> H1d Trực tiếp Giả thuyết được Trực tiếp và (Marcel và các cộng<br /> và cùng chấp nhận cùng chiều sự, 2009; McCarty &<br /> chiều Shrum, 2001)<br /> H2d Trực tiếp Giả thuyết được Trực tiếp và (Ajzen, 1991; Marcel<br /> và cùng chấp nhận (chiều tác ngược và các cộng sự, 2009)<br /> chiều động thay đổi) chiều<br /> Như vậy, kết quả phân tích SEM cho thấy mô hình hành vi thải bỏ sản phẩm<br /> công nghiệp xanh có 02 giả thuyết nghiên cứu được chấp nhận; 01 giả thuyết<br /> nghiên cứu phù hợp với mô hình lý thuyết ban đầu; 01 giả thuyết có giả thuyết có<br /> chiều ngược lại với chiều ban đầu.<br /> 3.4. Tác động của các yếu tố lên ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh<br /> Có 2 tác động đến ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh bao gồm:<br /> Ý định hành vi mua sắm sản phẩm công nghiệp xanh (GBPI); Nhận thức kiểm soát<br /> <br /> <br /> 28 C. V. Giáp, L. C. Hoa, H. L. Nghĩa, “Hành vi thải bỏ sản phẩm … kiểm soát hành vi.”<br /> Nghiên cứu khoa học công nghệ<br /> <br /> hành vi đối với hành vi thải bỏ sản phẩm xanh (PCBD). Trong các tác động trên, ý<br /> định hành vi mua sắm sản phẩm công nghiệp xanh có tác động lớn hơn và tác động<br /> tiêu cực đến (hệ số tương quan chuẩn hóa là - 0,490615) ý định hành vi thải bỏ sản<br /> phẩm công nghiệp xanh.<br /> 4. KẾT LUẬN<br /> Lý thuyết hành vi dự định (TPB), phương pháp phân tích cronbach alpha,<br /> phương pháp phân tích nhân tố khám phá (EFA), phương pháp phân tích nhân tố<br /> xác nhận (CFA) và mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) là các công cụ phù hợp để<br /> nghiên cứu ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh ở Việt Nam.<br /> Từ kết quả đo lường cho thấy: Các thang đo đã được xây dựng và kiểm định<br /> trên thế giới cần được điều chỉnh và bổ sung khi sử dụng ở Việt Nam; các thang đo<br /> được phát triển dựa trên lý thuyết TBP cần được tiếp tục kiểm định để hoàn thiện<br /> trong các nghiên cứu tiếp theo.<br /> Mô hình nghiên cứu chính thức hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh có 3<br /> khái niệm nghiên cứu và 2 quan hệ. Các khái niệm nghiên cứu bao gồm: GPBI (3<br /> biến quan sát: Gpbi1, Gpbi2, Gpbi4), PCBD (2 biến quan sát: Pcbd1, Pcbd2) và<br /> GDBI (3 biến quan sát: Gdbi1, Gdbi2). Các quan hệ gồm: GDBIGPBI: Trực tiếp<br /> và cùng chiều; GDBIPCBD: Trực tiếp và ngược chiều.<br /> Các kết quả chỉ ra rằng chắc chắn còn các yếu tố tác động khác cần được<br /> nghiên cứu ví dụ như: chuẩn chủ quan đối với hành vi thải bỏ sản phẩm công<br /> nghiệp xanh; nhận thức tính hữu hiệu của hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp<br /> xanh; thái độ đối với hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh và các yếu tố về<br /> môi trường, xã hội và lối sống khác.<br /> Hai yếu tố tác động đến ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp là: GPBI,<br /> PCBD. Ý định hành vi mua sắm sản phẩm công nghiệp xanh có tác động lớn hơn<br /> và tác động tiêu cực đến ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1]. Ajzen, Icek (1991), "The Theory of Planned Behavior", Organizational<br /> Behavior and Human Decision Processes, 50, 179-211.<br /> [2]. Ajzen, Icek, (2017). "Constructing a Theory of Planned Behavior<br /> Questionnaire". Ngày truy cập: Ngày 17 tháng 7 năm 2017, Địa chỉ:<br /> http://people.umass.edu/aizen/pdf/tpb.measurement.pdf<br /> [3]. Anderson, J. C. & D.W. Gerbing (1988), "Structural equation modelling in<br /> proactive: A review and recommended two-step approach", Psychol. Bull,<br /> 103, 411–423.<br /> [4]. Bertrand, Urien & Kilbourne William (2011), "Generativity and self-<br /> enhancement values in eco-friendly behavioral intentions and environmentally<br /> responsible consumption behavior", Psychology and Marketing, 28(1), 69-90.<br /> [5]. Constanza, Bianchi & Birtwistle Grete (2012), "Consumer clothing disposal<br /> behaviour: a comparative study", International Journal of Consumer Studies,<br /> 36(3), 335-341.<br /> [6]. Elkington, H. & Mackower, (1988), "The Green Consumers", Penguin Books,<br /> New York.<br /> <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san NĐMT, 09 - 2017 29<br />  Hóa học & Kỹ thuật môi trường<br /> <br /> [7]. Florenthal, Bela & Priscilla A. Arling (2011), "Do green lifestyle consumers<br /> appriate low involvement green products", Marketing Management Journal,<br /> 21(2), 35-45.<br /> [8]. Hair, J.F., R.E. Anderson, R.L. Tatham & W.C. Black, (2010), "Multivariate<br /> data analysis 7th edition", Pearson Prentice Hall, New Jersey.<br /> [9]. Hoyer, Wayne D. & Deborah J. MacInnis, (2010), "Consumer Behavior",<br /> Nelson Education, Ltd., South - Western, 5191 Natorp Boulevard Mason, OH<br /> 45040 USA.<br /> [10]. Hyun-Mee, Joung & Park-Poaps Haesun (2013), "Factors motivating and<br /> influencing clothing disposal behaviours", International Journal of Consumer<br /> Studies, 37(1), 105-111.<br /> [11]. Lee, Yong-Ki, Jeang Gu Choi, Min Seong Kim, Yoon Gih Ahn & Tally Katz<br /> Gerro (2012), "Explaining pro-environmental behaviors with environmetally<br /> relevant variables: A survey in Korea", African Journal of Business<br /> Management, 6(29), 8677-8690.<br /> [12]. Marcel, Van Birgelen, Semeijn Janjaap & Keicher Manuela (2009),<br /> "Packaging and Proenvironmental Consumption Behavior: Investigating<br /> Purchase and Disposal Decisions for Beverageges", Environment and<br /> Behavior, 41(1), 125-146.<br /> [13]. McCarty, J.A & L.J Shrum (2001), "The Influence of Individualism,<br /> Colectivism and Locus of Control on Environmental Beliefs and Behavior",<br /> Journal of Public Policy and Marketing, 20(1), 93-104.<br /> [14]. Nameghi, Ehsaneh N.M. & M.A. Shadi (2013), "Affective and Cognitive:<br /> Consumers Attitude toward Practicing Green (Reducing, Recycling and<br /> Reusing)", International Journal of Marketing Studies, 5(1), 157-164.<br /> [15]. Nguyễn Đình Thọ, (2011), "Phương pháp nghiên cứu khoa học trong kinh<br /> doanh", Nhà xuất bản Lao động - Xã hội, Hà Nội.<br /> [16]. Nguyễn Xuân Lãn, Phạm Thị Lan Hương & Đường Thị Liên Hà, (2011),<br /> "Hành vi người tiêu dùng", Nhà xuất bản Tài chính, Đà Nẵng.<br /> [17]. Nimse, P., A.Kumar Vijayan & C. Varadajan (2007), "A Review of Green<br /> Products Database", Environmental Progress, 26(2).<br /> [18]. Peattie, Ken (2010), "Green Consumption: Behavior and Norms", Annual<br /> Review of Environment and Resources, 35(1), 195-228.<br /> [19]. Phạm Thị Lan Hương (2014), "Dự đoán ý định mua xanh của người tiêu dùng<br /> trẻ: Ảnh hưởng của các nhân tố văn hóa và tâm lý", Tạp chí Kinh tế và Phát<br /> triển, 200, 66-68.<br /> [20]. Philip Kotler, (2013). "Green Marketing". Ngày truy cập: Ngày 17 tháng 5<br /> năm 2015, Địa chỉ: http://philipkotler2013.blogspot.com/2011/11/green-<br /> marketing.html<br /> [21]. Shadasani, P., G. Chon-lon & D. Richmond (1993), "Exploring Green<br /> Consumer in An Oriental culture: Role of Personal and Marketing Mix",<br /> Advance in Cosumer Research, 20, 488-493.<br /> [22]. Simon, Julian L., (1995), "The Management of Advertising", Prence Hall Inc.,<br /> New Jersey.<br /> [23]. Taylor, S. & P. Todd (1995), "Understanding Household Garbage Reduction<br /> Behavior", J. Public Policy Mark., 14, 192-204.<br /> <br /> <br /> 30 C. V. Giáp, L. C. Hoa, H. L. Nghĩa, “Hành vi thải bỏ sản phẩm … kiểm soát hành vi.”<br />  Nghiên cứu khoa học công nghệ<br /> <br /> [24]. Thủ tướng Chính phủ (2012), "Quyết định số 1393/QĐ-TTg ngày 25 tháng 9<br /> năm 2012 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt phê duyệt Chiến lược quốc gia<br /> về tăng trưởng xanh đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2050".<br /> [25]. Thủ tướng Chính phủ (2014), "Quyết định số 879/QĐ-TTg ngày 9 tháng 6<br /> năm 2014 phê duyệt Chiến lược phát triển công nghiệp Việt Nam đến năm<br /> 2025 tầm nhìn đến năm 2035".<br /> [26]. Thủ tướng Chính phủ (2015), "Quyết định số 16/2015/QĐ-TTg ngày 22 tháng<br /> 12 năm 2015 quy định về thu hồi, xử lý sản phẩm thải bỏ".<br /> [27]. UNFPA, (2016). "Tóm tắt một số chỉ số thống kê từ Tổng điều tra Dân số và<br /> Nhà ở Việt Nam". Ngày truy cập: Ngày 22 tháng 8 năm 2017, Địa chỉ:<br /> http://vietnam.unfpa.org<br /> [28]. University of California L.A, (2017). "Factor Analysis: Stata Annotated<br /> Output". Ngày truy cập: ngày 15 tháng 7 năm 2016, Địa chỉ:<br /> https://stats.idre.ucla.edu/stata/output/factor-analysis/<br /> [29]. Vũ Huy Thông, (2010), "Giáo trình Hành vi người tiêu dùng", Nhà xuất bản<br /> Đại học kinh tế quốc dân, Hà Nội.<br /> [30]. Wang, Wen-lan (2012), "A Study on Consumer Behavior for Green Products<br /> from a Lifestyle Perspective", The Journal of American Academy of Business,<br /> 18(1), 164-170.<br /> [31]. Wright, Christopher P. Salas, (2016). "CFA/SEM Using Stata". Ngày truy cập:<br /> ngày 15 tháng 7 năm 2016, Địa chỉ: http://www.salaswright.com/wp-<br /> content/uploads/2012/05/CFA.SEM_using_Stata12.0.pdf<br /> <br /> ABSTRACT<br /> GREEN DISPOSAL BEHAVIOUR IN VIETNAM: INLUENCES OF GREEN<br /> PURCHASING BEHAVIOUR INTENTION AND PERCEIVED CONTROL<br /> BEHAVIOR TOWARDS GREEN DISPOSAL<br /> Influences of green purchasing behavior intention (GPBI) and perceived<br /> control behavior towards green disposal (PCBD) on green disposal behavior<br /> intention (GDBI) were investigated. Methods of cronbach alpha, exploratory<br /> factor analysis (EFA), confirmatory factor analysis (CFA) and structural<br /> equation modelling (SEM) are used to test the structs, model and theories. The<br /> results show that model of green disposal behavior intention with indices:<br /> RMSEA = 0,049 < 0,08; Chi square/df = 2,49 < 3; CFI =0,989 > 0,9; TLI =<br /> 0,978 > 0,9 is consistent with the data. Two factors are GPBI and PCBD<br /> impact on GDBI. In which, the influence of GPBI (β = - 0,490615; p = 0,000)<br /> is negative and stronger than that of PCBD (β = 0,1495164; p = 0,002).<br /> Keywords: Green disposal, Purchasing behavior, Control behavior.<br /> <br /> Nhận bài ngày 25 tháng 8 năm 2017<br /> Hoàn thiện ngày 05 tháng 09 năm 2017<br /> Chấp nhận đăng ngày 15 tháng 09 năm 2017<br /> 1<br /> Địa chỉ: Vụ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công Thương;<br /> 2<br /> Đại học Kinh tế quốc dân;<br /> 3<br /> Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam, Bộ Công Thương.<br /> *<br /> Email: giapchu@gmail.com.<br /> <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san NĐMT, 09 - 2017 31<br />