Hệ thống tổ chức của Hội Thánh Tin Lành Việt Nam thời kỳ đầu (1927-1954)

54 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 11 - 2017<br /> <br /> NGUYỄN XUÂN HÙNG*<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> HỆ THỐNG TỔ CHỨC CỦA HỘI THÁNH TIN LÀNH<br /> VIỆT NAM THỜI KỲ ĐẦU (1927-1954)<br /> <br /> Tóm tắt: Hội Tin Lành Đông Pháp - tổ chức tiền thân của Hội<br /> Thánh Tin Lành Việt Nam đã được các giáo sĩ thuộc Hội Truyền<br /> giáo C.M.A1 lập ra năm 1927. Với bản Điều lệ năm 1928, lần<br /> đầu tiên, hệ thống tổ chức và cơ cấu vận hành của một giáo hội<br /> Tin Lành đã được thiết lập, định hình và theo thời gian trở<br /> thành giáo hội lớn nhất trong cộng đồng Tin Lành tại Việt Nam<br /> cho đến ngày nay. Tác giả bài viết đi vào tìm hiểu và giới thiệu<br /> khái quát về những đặc điểm, các hình thức tổ chức giáo hội của<br /> đạo Tin Lành cùng đặc trưng hệ thống tổ chức của Hội Thánh<br /> Tin Lành Việt Nam trong thời kỳ đầu (1927-1954), qua đó làm<br /> rõ cơ cấu vận hành và quá trình cải sửa điều lệ, hiến chương<br /> cùng hoạt động của bộ máy giáo hội Tin Lành với những khía<br /> cạnh liên quan.<br /> Từ khóa: Tổ chức, chức sắc, Tin Lành, Việt Nam.<br /> <br /> 1. Một số đặc điểm và hình thức tổ chức giáo hội của đạo Tin<br /> Lành trên thế giới<br /> Trong thế giới đa dạng thành phần giáo hội, giáo phái của đạo Tin<br /> Lành ngoài đặc trưng về chủ thuyết, tín lý thì những đặc điểm về hình<br /> thức tổ chức là nét định hình sắc thái của mỗi một giáo hội, giáo phái,<br /> là điểm bắt đầu của việc tìm hiểu về một cộng đồng Tin Lành tại một<br /> vùng, xứ cụ thể.<br /> 1.1. Những cơ sở nền tảng để xây dựng tổ chức<br /> Kinh Thánh: Nhằm nhấn mạnh tính chất Cải Cách, ly khai khỏi<br /> Giáo hội Công giáo Roma vốn khẳng định rằng cội nguồn của đức tin<br /> bao gồm Thánh ngôn (Kinh Thánh) và Thánh truyền (các chỉ dụ sắc<br /> <br /> <br /> *<br /> Viện Nghiên cứu Tôn giáo, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam.<br /> Ngày nhận bài: 10/11/2017; Ngày biên tập: 17/11/2017; Ngày duyệt đăng: 27/11/2017.<br /> Nguyễn Xuân Hùng. Hệ thống tổ chức… 55<br /> <br /> lệnh của Giáo hoàng và quyết định của các Công Đồng), đạo Tin Lành<br /> chỉ công nhận Kinh Thánh là cơ sở duy nhất để xây dựng đức tin và tổ<br /> chức giáo hội.<br /> Nguyên tắc bình đẳng và thông công với Chúa của mọi thành phần<br /> dân Chúa trong Hội Thánh: Đạo Tin Lành bao gồm nhiều giáo hội và<br /> giáo phái. Giữa các dòng, phái này có sự dị biệt về giáo thuyết và nghi<br /> lễ cũng như tổ chức giáo hội. Tuy nhiên, nhìn chung đều có sự thống<br /> nhất ở những nội dung chính.<br /> Điểm khác biệt căn bản giữa giáo thuyết Tin Lành và Công giáo là<br /> ở luận thuyết về sự cứu chuộc. Giáo hội Công giáo cho rằng, con<br /> người chỉ được cứu rỗi linh hồn qua tầng lớp trung gian là Giáo hội,<br /> các giáo sĩ có quyền thay mặt Chúa ban phúc, tha tội. Còn đối với tín<br /> đồ thì phải xưng tội, làm việc thiện, hãm mình mới được cứu rỗi. Đạo<br /> Tin Lành thì bác bỏ hoàn toàn và nêu ra những nét chính luận thuyết<br /> về sự cứu chuộc như sau:<br /> Luther giáo cho rằng chỉ được cứu rỗi nhờ đức tin vào tình thương<br /> của Chúa, bác bỏ việc xưng tội, làm việc thiện nếu thiếu ân điển của<br /> Chúa thì cũng không mang lại ý nghĩa gì. Mỗi con người phải tự tìm<br /> ra con đường đến với Đức Chúa Trời để được cứu chuộc. Giáo sĩ chỉ<br /> là người cố vấn tìm đường mà thôi.<br /> Calvin giáo lại cho rằng sự cứu rỗi hoàn toàn phụ thuộc vào ân<br /> điển của Chúa, đề cao thuyết tiền định và cho rằng Chúa đã phân định<br /> trước người hạnh phúc và người bất hạnh, mọi nỗ lực cá nhân chuộc<br /> tội thiếu tình thương của Chúa đều vô hiệu.<br /> Nguyên tắc noi theo hình mẫu các cộng đồng Cơ Đốc giáo sơ khai<br /> Ra đời trong cuộc Cải Cách, với chủ đích cải sửa, xây dựng một<br /> giáo hội mới, khác biệt hoàn toàn với thể chế của Giáo triều Roma,<br /> đáp ứng đòi hòi của cá nhân, nhóm xã hội trong xã hội tư bản, phù<br /> hợp với lối sống và nhu cầu hoạt động trong xã hội mưu sinh, vốn đã<br /> nặng nề trong guồng máy của một xã hội công nghiệp, đạo Tin Lành<br /> chú trọng đặc biệt vào việc tổ chức giáo hội đơn giản, hiệu quả theo<br /> hình mẫu các cộng đồng Cơ Đốc giáo sơ khai. Răn dạy tín đồ về nghi<br /> thức hành lễ thờ phượng Chúa, ngoài ra cấm ngặt mọi hình thức sùng<br /> bái và thờ lạy khác.<br /> 56 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 11 - 2017<br /> <br /> 1.2. Một số đặc điểm tổ chức giáo hội<br /> Điểm chung nổi bật nhất của hệ thống tổ chức Tin Lành là đặc biệt đề<br /> cao tính tự chủ, độc lập, tự quản của từng cộng đồng cơ sở giáo hội (chi<br /> hội hay Hội Thánh địa phương). Mỗi Hội Thánh ở cơ sở được cổ động<br /> cho việc tự quản, tự lo đủ chi phí tài chính, mời và trả lương cho mục sư,<br /> truyền đạo cùng đủ mọi chi tiêu thường xuyên và đột xuất. Tự họp, bầu<br /> cử, ứng cử, bãi nhiệm hay mời gọi các chức vụ điều hành Hội Thánh.<br /> Cơ cấu tổ chức không chỉ bao gồm biểu đồ, sơ đồ về các cấp tổ<br /> chức của đạo mà còn là vấn đề con người (nhân sự) để điều hành hoạt<br /> động. So với hệ thống phẩm trật của Giáo hội Công Giáo, đạo Tin<br /> Lành có sự khác biệt lớn, gần như là đối lập. Điều này vốn bắt nguồn<br /> từ động lực của cuộc cải cách chống đối lại các trật tự quyền uy của<br /> Giáo hội Công giáo trong lịch sử.<br /> Giáo hội Công giáo có sự phân chia, phân biệt rõ tín đồ ra làm hai<br /> loại: giáo dân và giáo sĩ với thân phận và quyền hạn khác nhau thì đạo<br /> Tin Lành lại đặc biệt đề cao nguyên tắc mọi tín đồ đều bình đẳng và<br /> thánh thiện như nhau khi đã chịu phép Rửa. Mỗi tín đồ đều có thể<br /> thông công trực tiếp với Chúa mà không cần thông qua tầng lớp trung<br /> gian nào cả. Theo các giới chức Tin Lành thì: Hội Thánh không phân<br /> chia ra tín đồ và giáo sĩ và cũng không có phẩm trật, bởi vì tất cả tín<br /> đồ đều là chi thể của Thần Christ, mỗi người đều đồng đẳng, đồng<br /> quyền và đồng trách nhiệm trước mặt Đức Chúa Trời2.<br /> Tín đồ cũng có thể làm mọi công việc của giáo sĩ (đặc biệt là công<br /> việc truyền đạo). Giáo sĩ cũng chỉ là những người chuyên sâu một vài<br /> công việc nhà Chúa, chứ không có thần quyền, không có danh tính<br /> Thánh. Đạo Tin Lành nói chung vẫn duy trì các chức danh giáo sĩ,<br /> như: Chấp sự, Trưởng lão, Truyền đạo, Mục sư, Giám mục. Anh giáo<br /> còn duy trì chức danh Giám mục. Luther giáo còn cho phép phụ nữ<br /> tham gia chức chấp sự (Diaconos).<br /> Việc đào tạo và phong chức cũng rất đa dạng và khác nhau. Có<br /> giáo hội lớn thì tổ chức trường lớp (Viện thần học, Cao đẳng) với thời<br /> gian đào tạo quy mô, thi cử, sát hạch rất chính quy. Lại có giáo hội,<br /> giáo phái để cho tín đồ tự cử ra Mục sư, Truyền đạo, sau đó đi bồi<br /> dưỡng một khóa ngắn là được làm chức vụ chính thức.<br /> Nguyễn Xuân Hùng. Hệ thống tổ chức… 57<br /> <br /> Việc buộc phải sống đời độc thân bị bãi bỏ. Nhiều giáo hội, giáo<br /> phái còn quy định phải có gia đình mới được phong chức và cử đi<br /> truyền đạo.<br /> Tất cả các giáo phái đều chú trọng một tiêu chuẩn đặc biệt để làm<br /> giáo sĩ đó là được ân tứ của Chúa (?) mà suy ra cụ thể là khả năng và<br /> nhiệt tình truyền giáo. Như vậy, với đường hướng cải cách, phá bỏ bộ<br /> máy tổ chức giáo hội cũ cùng hệ thống phẩm trật của Giáo hội Công<br /> giáo, đạo Tin Lành đã xây dựng một hệ thống tổ chức giáo hội mới<br /> theo hướng đơn giản, nhẹ nhàng, dân chủ hơn, bình đẳng cho mọi<br /> thành phần dân Chúa, đáp ứng đòi hỏi về lối sống và tự do cá nhân<br /> con người trong xã hội tư bản.<br /> 1.3. Một số hình thức tổ chức giáo hội<br /> 1.3.1. Tổ chức giáo hội Luther (Lutheranism)<br /> Được mang danh là giáo hội Luther bởi đây là tổ chức tôn giáo cải<br /> cách theo các nguyên tắc giáo lý và tổ chức của M. Luther.<br /> Giáo hội Luther vẫn duy trì chức vụ giám mục nhưng chỉ nắm chức<br /> năng truyền giáo và điều hành hành chính, không có quyền thiêng liêng<br /> đặc biệt. Trong giáo đường, Luther giáo tuy đã cải cách nhưng vẫn giữ lại<br /> ban thờ (Cung thánh), các giáo sĩ vẫn có phẩm phục riêng, v.v…<br /> Hệ thống tổ chức bao gồm chi hội, giáo khu, liên đoàn quốc gia,<br /> trong đó phân chia ra ba ngành: lập pháp, hành pháp và tư vấn.<br /> Năm 1947, tại Thụy Sĩ diễn ra Đại hội thành lập Liên đoàn Luther<br /> thế giới, tổ chức này cho đến ngày nay quy tụ hơn 60 giáo hội Luther<br /> từ gần 40 quốc gia tham gia. Luther giáo có ảnh hưởng mạnh mẽ tại<br /> Đức, các nước Bắc Âu, như: Thụy Điển, Đan Mạch, Na Uy, Phần Lan.<br /> Một số quốc gia tại Bắc Âu coi Luther giáo như là quốc giáo.<br /> 1.3.2. Các giáo phái theo chủ thuyết Calvin giáo (Calvinism)<br /> Khác với Luther giáo, Calvin giáo không có một nền tảng tín lý cụ<br /> thể được thống nhất công nhận, cũng không có sự tổ chức thống nhất<br /> chung. Đây là nguyên do mà hầu như thuật ngữ Giáo hội Calvin<br /> không được sử dụng. Các luận thuyết của Calvin xâm nhập và thể hiện<br /> trong nhiều giáo phái, tổ chức Tin Lành khác nhau. Nền tảng cội<br /> nguồn giáo lý Calvin là Kinh Thánh, những văn bản quy định tín lý<br /> 58 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 11 - 2017<br /> <br /> không hạn chế và không cụ thể. Qua các tác phẩm như: Chế độ Kitô<br /> giáo (1536), Sách Kinh Giơnevơ (1545), v.v… J. Calvin đã xây dựng<br /> nên những nguyên tắc thần học và cơ chế tổ chức giáo hội theo đường<br /> hướng cải cách triệt để hơn so với Luther giáo.<br /> Trong thờ phượng, phái Calvin bài bỏ tất cả các hình thức mà Giáo<br /> hội Công giáo thực hành. Tranh tượng, đèn nến, bàn thờ, phép Rửa tội<br /> và Thánh thể chỉ được coi như là nghi thức tượng trưng. Cốt lõi của sự<br /> thờ phượng là bài giảng đi kèm với đọc Kinh Thánh và hát Thánh ca<br /> cùng sự cầu nguyện.<br /> Về cơ cấu tổ chức, Calvin giáo triệt để cải cách, phá bỏ tận gốc hệ<br /> thống thang bậc phẩm trật cũ của Giáo hội Công giáo, đặc biệt là thể<br /> chế giám mục. Trao quyền tự trị rộng rãi cho chi hội cơ sở, tự bầu ra<br /> chức vị Trưởng lão và mời gọi mục sư cai quản. Hệ thống hành pháp<br /> và lập pháp được áp dụng qua việc tiến hành các Hội đồng (lập pháp -<br /> chi hội, vùng, miền) qua đó bầu ra các Ban Trị sự (hành pháp). Thực<br /> thi nguyên tắc giáo hội độc lập với nhà nước.<br /> Ảnh hưởng của nhánh Tin Lành Calvinism còn biểu hiện trong<br /> hàng trăm giáo phái khác nhau ra đời và hoạt động trên cơ sở học<br /> thuyết Calvinism (gọi chung là các giáo phái Cải Cách) chứng tỏ vị<br /> thế của Calvin giáo trong đạo Tin Lành rất sâu rộng.<br /> Hội Thánh Tin Lành tại Việt Nam là sản phẩm truyền giáo của Hội<br /> C.M.A vốn có thành phần giáo phái Trưởng lão là nòng cốt, ảnh<br /> hưởng chủ thuyết Calvinism.<br /> 1.3.3. Tổ chức giáo hội Anh giáo (Anglicanism)<br /> Anh giáo mặc dù đã mang những nét chính của tư tưởng Cải cách<br /> tôn giáo (Luther, Calvin), như: coi Kinh Thánh là nền tảng duy nhất<br /> của đức tin, sự cứu chuộc chỉ được thực hiện bởi đức tin, v.v… nhưng<br /> Anh giáo vẫn còn giữ lại phần nào hình thức và thể chế theo Giáo hội<br /> Công giáo.<br /> Nền tảng của đức tin: Bản tín điều Xưng nhận đức tin gồm 39 điều<br /> khoản (ra đời từ năm 1563).<br /> Nghi thức: giữ hai bí tích: Báp têm (Rửa tội) và Tiệc Thánh. Báp<br /> têm bằng cách vảy nước, không dìm mình (như phái Báptit) cho phép<br /> Báp têm cả trẻ em. Tiệc Thánh cử hành trọng thể mỗi Chủ nhật.<br /> Nguyễn Xuân Hùng. Hệ thống tổ chức… 59<br /> <br /> Anh giáo giữ 5 thánh lễ: Xác tín, Thống hối, Tấn phong hàng giáo<br /> phẩm, Giáo lễ, Xức dầu.<br /> Hàng giáo phẩm có các chức vụ: Tổng Giám mục, Giám mục,<br /> Linh mục (Mục sư), Chấp sự, Tổng Chấp sự. Các chức thánh này đều<br /> mặc áo lễ khác nhau khi hành lễ trong nhà thờ.<br /> Điều hành giáo hội có các hội đồng: Hội đồng Giám mục, Hội<br /> đồng Linh mục, Hội đồng Tín hữu.<br /> Các Hội thánh tại Anh quốc theo thể chế quốc giáo, đứng đầu Giáo<br /> hội là vua nước Anh; điều hành Giáo hội là Tổng Giám mục<br /> Canterbury, có sự liên lạc và thông công với các giáo hội Anh giáo tại<br /> nước khác.<br /> 1.3.4. Một vài giáo phái khác<br /> Giáo phái Giám lý (Methodism)<br /> Giáo phái Giám lý ra đời trong một hình thức đòi cách tân Anh<br /> giáo. Năm 1792 tại Đại học Oxford, hai anh em Wesly và Charles<br /> thành lập nhóm hiệp nguyện và nghiên cứu Kinh Thánh với tên gọi là<br /> Methodism - Giám lý, xuất phát từ sự kêu gọi, truyền giảng theo đúng<br /> phương pháp mà Kinh Thánh chỉ dẫn.<br /> Giáo phái này đặc biệt chú trọng trong việc truyền đạo với các<br /> phương pháp mới (thời bấy giờ), như: lộ thiên, nơi nhà tù, hầm mỏ,<br /> công trường.<br /> Về tổ chức giáo hội, mặc dù vẫn giữ chế độ giám mục nhưng có sự<br /> cải cách, sắp xếp khoa học và điều hành chặt chẽ hơn. Không vi phạm<br /> quyền tự chủ của chi hội nhưng liên kết chặt chẽ hệ thống từ thấp lên<br /> cao, việc phong chức mục sư, quản lý tài chính, kế hoạch truyền giáo,<br /> v.v… theo thể lệ chặt chẽ. Sau nước Anh, phái Giám lý phát triển<br /> mạnh mẽ tại Bắc Mỹ và truyền giáo ra toàn cầu. Giám lý có trong<br /> thành phần tổ chức C.M.A, truyền giáo vào Việt Nam, HTTLVN về<br /> mặt tổ chứ giáo hội có nhiều nét ảnh hưởng của Giám lý.<br /> Giáo phái Men nô nai (Mennonite)<br /> Đây là một trong những nhóm tôn giáo ra đời từ buổi đầu cải cách<br /> tôn giáo tại Thụy Sĩ, Hà Lan ở thế kỷ 16. Người sáng lập là linh mục<br /> người Hà Lan - Menno Simons. Khởi đầu bằng các cộng đồng đầu<br /> 60 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 11 - 2017<br /> <br /> tiên tại Hà Lan và bắc nước Đức, sau đó phát triển sang Anh và Mỹ<br /> Châu.<br /> Hàng chức sắc có các chức vụ: Giám mục, Mục sư, Truyền đạo,<br /> Chấp sự.<br /> Hoạt động từ thiện, y tế cứu trợ rất mạnh thông qua tổ chức M.C.C.<br /> Tổ chức này đã đến Việt Nam từ năm 1957.<br /> Giáo phái Báp tít<br /> Đây là giáo phái Tin Lành ra đời từ rất sớm, những cộng đồng Báp<br /> tít đầu tiên ra đời từ đầu thế kỷ 17 tại Hà Lan và Anh. Giáo phái này<br /> chỉ làm Báp têm cho người lớn bằng cách dìm cả người trong nước,<br /> trao quyền giảng đạo cho mọi thành viên cộng đồng.<br /> Báp tít đòi hỏi sự tham gia tích cực của mọi thành viên trong công<br /> tác truyền giáo. Từng chi hội được sự lãnh đạo của Trưởng lão (còn<br /> gọi là mục sư) được bầu một cách dân chủ và tự quản. Giúp việc cho<br /> họ là Truyền đạo và các chấp sự. Giáo phái Báp tít đề cao sự tự trị, tự<br /> lập, tự dưỡng, tự đào tạo của từng chi hội cơ sở, các mối liên hệ tổ<br /> chức bên trên không có tính chất áp đặt, chỉ là sự liên kết thông công<br /> giữa các chi hội tùy theo công việc chung.<br /> Báp Tít tiến hành các hoạt động truyền giáo tại Việt Nam từ năm<br /> 1959 và giờ đây có nhiều tổ chức, nhóm Báp tít khác nhau đang hiện<br /> diện.<br /> Giáo phái Cơ Đốc Phục Lâm (Adventism)<br /> Cơ Đốc Phục Lâm là một trong các giáo phái ra đời vào thời kỳ<br /> bùng nổ tôn giáo tại Mỹ đầu thế kỷ 19. Các tín đồ được răn dạy giữ<br /> luật lệ vệ sinh thanh sạch, không ăn các con vật bị coi là dơ bẩn (heo,<br /> thỏ), không hút thuốc, uống rượu, trà, cà phê, không xi-nê, khiêu vũ,<br /> trai gái, v.v… Cơ Đốc Phục Lâm hoạt động mạnh trong lĩnh vực giáo<br /> dục, giữ gìn sức khỏe, viện trợ nhân đạo.<br /> Về mặt tổ chức, có cơ quan giáo hội toàn cầu gọi là Toàn cầu Tổng<br /> hội tại Mỹ, dưới là các Tổng hội, Liên Hiệp hội, Địa hạt, Chi hội tại<br /> từng vùng miền, quốc gia, địa phương.<br /> Cơ Đốc Phục Lâm đến Việt Nam từ năm 1929 và là giáo phái đứng<br /> thứ hai về lịch sử du nhập chỉ sau Hội truyền giáo C.M.A.<br /> Nguyễn Xuân Hùng. Hệ thống tổ chức… 61<br /> <br /> Giáo phái Ngũ Tuần (Pentecostism)<br /> Phong trào Ngũ tuần hay còn gọi là phái Ngày thứ 50 là trào lưu<br /> Tin Lành ra đời tại nước Mỹ vào đầu thế kỷ 20, sau đó lan rộng ra<br /> toàn thế giới.<br /> Ngũ Tuần ngay trong buổi ra đời đã phân chia ra nhiều nhóm,<br /> nhánh rất năng động, dễ dàng nhập vào cũng như tách ra khỏi các giáo<br /> phái khác.<br /> Giáo phái này đã đến Việt Nam từ đầu những năm 1970. Thời gian<br /> gần đây Ngũ Tuần hoạt động mạnh tại các chi hội Tin Lành từ Bắc<br /> đến Nam.<br /> Như vậy, đặc điểm và cơ cấu tổ chức của các giáo hội, giáo phái<br /> Tin Lành là làm nổi bật ảnh hưởng các trạng thái xã hội-văn hóa của<br /> các cộng đồng Tin Lành, đòi hỏi giải phóng cá nhân và truyền thống<br /> cải cách, phá bỏ các trật tự, hệ thống tổ chức của Giáo hội Công giáo<br /> trước đây.<br /> 2. Tổ chức giáo hội Tin Lành bản xứ đầu tiên tại Việt Nam -<br /> Hội Tin Lành Đông Pháp<br /> 2.1. Tiền đề dẫn tới sự hình thành tổ chức giáo hội<br /> Sau một thời gian tiến hành công việc thăm dò, tìm hiểu, vào năm<br /> 1911, Hội Truyền giáo Tin Lành C.M.A đã cử 03 giáo sĩ tới Turane<br /> (Đà Nẵng) lập trụ sở truyền giáo đầu tiên tại Đông Dương.<br /> Mục tiêu hoạt động của tổ chức C.M.A được các giáo sĩ nêu ra<br /> trong những điểm sau:<br /> 1) Giới thiệu Tin Lành cho người Việt và các sắc dân thiểu số càng<br /> nhiều càng tốt.<br /> 2) Cung cấp Kinh Thánh và văn phẩm Cơ Đốc bằng tiếng bản xứ<br /> tạo căn bản cho việc truyền giảng.<br /> 3) Huấn luyện tín đồ, chức sắc bản xứ để họ tự lập, tự truyền đạo.<br /> 4) Tổ chức nên một Hội Thánh quốc gia theo hình mẫu của Hội<br /> C.M.A3.<br /> Bắt đầu từ năm 1924, hàng năm, các giáo sĩ tổ chức một kỳ họp gọi<br /> là Hội Đồng thường niên cho các chức sắc, tín đồ bản xứ. Mới đầu,<br /> 62 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 11 - 2017<br /> <br /> chỉ là những cuộc họp Hội Đồng mang tính chất bồi linh, hiệp nguyện<br /> và không có quyết định biểu quyết gì, nhưng đây là bước tiền đề tiến<br /> tới thành lập tổ chức giáo hội đầu tiên cho họ.<br /> Nhìn chung, những lý do sau có thể lý giải cho chính sách của Hội<br /> C.M.A muốn nhanh chóng thành lập tổ chức giáo hội bản xứ, khác<br /> biệt với Công giáo hay cả với một số hội truyền giáo Tin Lành khác<br /> tại các vùng truyền giáo Á Châu, đó là:<br /> 1) Để đối phó với tình huống chính trị hiện tại, khi các giáo sĩ<br /> ngoại quốc chỉ được hoạt động trong một phạm vi hạn chế (lãnh thổ<br /> nhượng địa, thuộc địa) và bị kiểm soát gắt gao.<br /> 2) Tiếp nữa, do xuất phát từ nguyên tắc tổ chức dân chủ, tôn trọng<br /> quyền độc lập của các chi hội cơ sở (vốn là truyền thống của nhiều<br /> giáo phái Tin Lành).<br /> 3) Do Hội Truyền giáo C.M.A là một hội truyền giáo nhỏ, ngân<br /> quỹ có hạn nên các giáo sĩ theo đó phải nhanh tróng thiết lập quy<br /> chế tự trị, tự phát triển cho cộng đồng chức sắc, tín đồ bản xứ. Vả<br /> lại cần nhấn mạnh thêm chi tiết là nhằm tránh sự đánh thuế của giới<br /> chức Pháp vào các bất động sản của ngoại kiều tại Đông Dương lúc<br /> bấy giờ.<br /> Năm 1927, tại Đà Nẵng, Hội Đồng lần thứ IV của giới chức Tin<br /> Lành và cũng là Đại Hội Đồng chính thức đầu tiên đã tiến hành họp từ<br /> ngày 5 đến 13 tháng 3 và biểu quyết những nội dung quan trọng sau:<br /> Hội Thánh Việt Nam tự lập tỏ mình ra cho nhà nước.<br /> Thành phần Ban Trị sự:<br /> Hội trưởng : Mục sư Hoàng Trọng Thừa<br /> Phó Hội trưởng : Mục sư Trần Dĩnh<br /> Phái viên : Mục sư Lê Văn Long<br /> Tư hóa : Trần Thành Long<br /> Tổng thư ký : Mục sư Dương Nhữ Tiếp<br /> Chánh thư ký : Mục sư Đoàn Văn Khánh<br /> Phó thư ký : Mục sư Trần Xuân Phan4.<br /> Nguyễn Xuân Hùng. Hệ thống tổ chức… 63<br /> <br /> Đại Hội Đồng lần I này cũng đã biểu quyết: sửa các quy tắc của<br /> Hội Thánh Việt Nam và giao cho Ban Ủy viên Hội Truyền giáo và<br /> Ban Trị sự Việt Nam họp bàn sửa đổi5.<br /> Như vậy, đây là dấu mốc chính thức đánh dấu sự ra đời của tổ chức<br /> giáo hội Tin Lành đầu tiên của tín đồ chức sắc người Việt, về tên gọi<br /> của tổ chức và bản Hiến chương đầu tiên, Đại Hội Đồng giao cho Ban<br /> Ủy viên của các giáo sĩ và Ban Trị sự người Việt tiến hành soạn thảo<br /> và sẽ đưa ra vào Đại Hội Đồng năm 1928.<br /> Tuy trong thành phần Ban soạn thảo Hiến chương có Ban Trị sự<br /> người Việt nhưng thực ra vai trò chủ chốt là của các giáo sĩ. Sau Đại<br /> Hội Đồng, một ủy ban soạn thảo Hiến chương được thành lập với 5 vị<br /> giáo sĩ của Hội Truyền giáo là các ông: Cadman, Irwin, Jeffrey, Olsen<br /> và Stebbins. Một trong số họ đã kể lại trong hồi ký như sau: Hai ủy<br /> viên trong Ủy ban nhấn mạnh rằng chúng tôi nên dịch bản Điều lệ<br /> của Hội Truyền giáo Phúc Âm Liên Hiệp, ba ủy viên kia thì cho rằng<br /> việc đó không thích hợp, thiếu nhiều điều cần thiết và quá đơn giản…<br /> Tuy nhiên, Ủy ban có nghiên cứu Điều lệ của các hệ phái lớn khác<br /> bên cạnh điều lệ của Hội Truyền giáo Phúc Âm Liên Hiệp. Đôi khi<br /> các cuộc thảo luận khá căng thẳng và không có gì khó để hiểu lý do.<br /> Mặc dù tất cả chúng tôi đều là giáo sĩ Liên Hiệp (C.M.A) nhưng mỗi<br /> người lại thuộc về một giáo phái khác nhau. Cuối cùng, chiếu theo<br /> biểu quyết ba phiếu thuận, hai phiếu chống, Ủy ban quyết định soạn<br /> thảo Điều lệ chi tiết hơn Điều lệ của Hội Liên Hiệp6.<br /> Chi tiết này cho biết: Bản Hiến chương sơ lược của Hội C.M.A vốn<br /> chỉ dùng để thỏa hiệp giữa các thành viên giáo phái hợp tác để cùng<br /> truyền giáo tỏ ra quá đơn giản, không đủ chi tiết cho một nền tảng ban<br /> đầu của một hội thánh bản xứ. Kết quả là bản Hiến chương đầu tiên<br /> của các tín đồ Tin Lành Việt Nam đã được các giáo sĩ ngoại quốc soạn<br /> ra với các yếu tố chung của nhiều giáo phái Tin Lành thế giới.<br /> 2.2. Bản Hiến chương năm 1928 và sự ra đời hệ thống tổ chức<br /> của Hội Tin Lành Đông Pháp<br /> 2.2.1. Nội dung bản Hiến Chương<br /> Bản Hiến chương do Ủy ban soạn thảo Hiến chương rất chi tiết,<br /> bao gồm 37 khoản, 156 tiết, chứa đựng tất cả các điều khoản về bộ<br /> 64 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 11 - 2017<br /> <br /> máy tổ chức, cơ cấu điều hành, các quy định về tín lý, thần học… của<br /> tổ chức giáo hội bản xứ, cụ thể như sau:<br /> Về tên gọi của tổ chức giáo hội<br /> Cho dù có sự tham gia ý kiến của một vài mục sư người Việt, các<br /> giáo sĩ do lo ngại phản ứng từ chính quyền thực dân Pháp vẫn giữ tên<br /> gọi chính thức lúc bấy giờ là: Hội Tin Lành Đông Pháp, được dịch qua<br /> tiếng Anh là: The Evangelical Church of French Indochina. Cho<br /> đến năm 1936, lần tu chính đầu tiên, tên này đã được thay đổi với sự<br /> thêm chữ Việt Nam vào trước từ Đông Pháp. Đến năm 1950, do tình<br /> thế chính trị đã thay đổi nên bỏ từ Đông Pháp và thêm chữ Thánh vào<br /> thành tên gọi ngày nay: Hội Thánh Tin Lành Việt Nam7.<br /> Những quy định về tín lý<br /> Những điều khoản về đức tin được diễn giải trong 16 tiết, nhấn<br /> mạnh vào các lẽ đạo chính, như: Sự tái sinh trong Chúa, sự thánh hóa,<br /> Chúa chữa bệnh, Chúa tái lâm. Lẽ đạo về Chúa tái lâm được đặc biệt<br /> chú ý với sự nhấn mạnh rằng mục đích của Hội Thánh bản xứ là…<br /> khiến cho sự tái lâm mau đến. Bốn lẽ đạo này thực ra là cốt lõi của tư<br /> tưởng thần học Tứ diện Phúc Âm của Hội C.M.A do mục sư A. B.<br /> Simpson sáng lập và cổ súy. Bốn lẽ đạo này như là một truyền thống,<br /> được Hội Thánh Tin Lành Việt Nam (HTTLVN) lưu giữ cho đến tận<br /> ngày nay qua hệ thống tín lý và được khắc trên con dấu của Hội Thánh<br /> bằng các biểu tượng: Thập tự giá, chim bồ câu, cái bình và mão miện.<br /> Liên quan đến đức tin, có quy định rõ về việc cải đạo và trở thành<br /> tín đồ như sau: Muốn cầu lễ Báp têm để trở thành thuộc viên của Hội<br /> Thánh, một người không những phải ăn năn thật và tin Chúa Jesus<br /> Christ làm Chúa và cứu Chúa của mình, phải thường xuyên nhóm với<br /> Hội Thánh để nghe và học biết về Tin Lành, vui lòng đóng góp phần<br /> tài chính cấp dưỡng Hội Thánh. Người ấy phải từ bỏ việc dùng á<br /> phiện, thuốc điếu… và từ bỏ cờ bạc, gạt bỏ những mê tín dị đoan, xin<br /> xăm, coi bói, sử dụng thuật bói toán để lựa chọn nơi chôn cất, phải<br /> dẹp bỏ thờ hình tượng và hương hỏa, cúng cấp8.<br /> Những quy định nghiêm ngặt như vậy, đặc biệt là vấn đề liên quan<br /> đến thờ cúng tổ tiên của người Việt, đã gây ra nhiều vấn nạn cho công<br /> việc truyền giáo sau này.<br /> Nguyễn Xuân Hùng. Hệ thống tổ chức… 65<br /> <br /> Thái độ đối với chính trị-xã hội<br /> Khoản 8, tiết 1 quy định rằng: Người nào loạn nghịch chống chính<br /> phủ không thể là thuộc viên Hội Thánh. Điều này có thể giải thích thái<br /> độ thận trọng của cấp lãnh đạo giáo hội, đặc biệt là các giáo sĩ, trong<br /> bối cảnh phải giải tỏa nghi ngờ từ phía chính quyền thuộc địa Pháp.<br /> Tuy nhiên, chi tiết này đã được giới chức Tin Lành người Việt sau này<br /> phát triển thành lập trường đứng ngoài chính trị, không dính lứu đến<br /> chính trị trong bất cứ hoàn cảnh nào như là một nguyên tắc cứng nhắc.<br /> 2.2.2. Hệ thống tổ chức<br /> Trong chương 6 về tổ chức, bản Hiến chương ghi rõ: Sự tổ chức<br /> của Hội Tin Lành Đông Pháp gồm có các Chi hội, các Địa hạt Liên<br /> hội và Tổng Liên hội 9. Đó là ba cấp của kết cấu Hội Thánh được các<br /> giáo sĩ dựng lên ngay từ buổi đầu, trong đó mỗi cấp được quy định và<br /> giải thích rõ như sau:<br /> Về chi hội<br /> Phàm nơi nào có những người Việt Nam tụ hiệp lại đặng thờ<br /> phượng Đức Chúa Trời theo thể thức mà Tin Lành của Ngài chỉ dạy<br /> và tổ chức chi hội của mình chiếu theo điều lệ này thì được gọi là chi<br /> hội của Hội Tin Lành Đông Pháp10.<br /> Theo quy định, mỗi chi hội phải có ít nhất từ 20 tín đồ chính thức<br /> trở lên và được phân cấp làm 2 hạng. Hạng một: Hội chánh/chính là<br /> chi hội đã tự trị tự lập, đồng nghĩa với điều kiện đã có thể tự lo mọi<br /> chi phí cho gia đình mục sư, và các khoản chi tiêu của hội thánh. Hạng<br /> hai: được gọi là Hội nhánh - chưa tự trị tự lập được. Hội chánh/chính<br /> có quyền lưu mời mục sư quản nhiệm, cử đại biểu đi dự Đại Hội Đồng<br /> với quyền biểu quyết, nếu còn là Hội nhánh thì không có quyền này.<br /> Về Địa hạt Liên hội<br /> Địa hạt Liên hội là tổ hiệp các chi hội của Hội Tin Lành Đông Pháp<br /> ở trong cùng một địa hạt chiếu theo điều lệ này11.<br /> Về Tổng Liên Hội<br /> Tổng Liên Hội là tổ hiệp các chi hội của các Địa hạt Liên hội Hội<br /> Tin Lành Đông Pháp trong khắp lãnh thổ chiếu theo điều lệ này12.<br /> 66 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 11 - 2017<br /> <br /> Ba cấp tổ chức của Hội Thánh này đều có những định chế riêng với<br /> những hội đồng riêng, họp thường niên để giải quyết các vấn đề của<br /> giáo hội trong phạm vi giáo hội cơ sở (Chi hội), vùng (Địa hạt) hay<br /> quốc gia (Tổng Liên Hội).<br /> Các giáo sĩ C.M.A đã tranh luận rất nhiều nhưng đều thống nhất<br /> một nguyên tắc chung của tinh thần cải cách Tin Lành, đó là: Áp dụng<br /> nguyên tắc phân quyền bằng cách xác định chi tiết tỉ mỉ đoàn lập pháp<br /> và đoàn hành pháp. Mỗi một cấp tổ chức đều có một Ban Trị sự được<br /> bầu ra theo nhiệm kỳ và làm nhiệm vụ điều hành - hành pháp, còn Hội<br /> Đồng hàng năm của cấp đó là cơ quan lập pháp.<br /> Về các chức vụ trong hệ thống tổ chức<br /> 1) Chức danh mục sư, truyền đạo, chấp sự<br /> Theo truyền thống của Hội Truyền giáo C.M.A, vốn theo xu hướng<br /> thần học Calvinism, thì chỉ có một chức danh về đạo mang tính thiêng<br /> liêng duy nhất là Mục sư (Pastor). Tuy rằng chức danh này cũng<br /> không đi liền với thần quyền siêu nhiên gì cả (với nghĩa đen dịch ra là<br /> người chăn bầy). Mục sư là người phải có ân phước, có khả năng<br /> truyền giảng, tổ chức gây dựng Hội Thánh, phải tốt nghiệp trường<br /> Thần học, phải có kinh nghiệm thuộc linh, được một Hội Đồng Tổng<br /> Liên Hội tấn phong.<br /> Trong quá trình truyền giáo tại Việt Nam, đặc biệt ảnh hưởng ngôn<br /> từ Miền Trung, Miền Nam mà có sự phổ biến thêm một chức danh là<br /> Truyền đạo.<br /> Truyền đạo là tên gọi gây nhiều tranh cãi, vì Truyền đạo nhiều khi<br /> được hiểu như động từ chỉ hành động mà không phải chức danh. Thực<br /> ra đây là chức danh Phó Mục sư như đã được dịch ra tiếng Anh là<br /> unordained pastor. Truyền đạo chính là những người đã tốt nghiệp<br /> Trường Kinh Thánh nhưng đang còn phục vụ để tích lũy kinh nghiệm<br /> và thành tích để có thể nộp đơn xin xét phong chức Mục sư.<br /> Chấp sự (Deacons): chỉ là chức danh của các tín đồ tích cực tham<br /> gia vào việc giúp cho Mục sư quản nhiệm điều hành mọi vấn đề hoạt<br /> động của chi hội. Chấp sự được bầu ra theo nhiệm kỳ 2 năm, gối nhau,<br /> mỗi năm 1/2 số chấp sự phải bầu lại.<br /> Nguyễn Xuân Hùng. Hệ thống tổ chức… 67<br /> <br /> 2) Hệ thống chức vụ<br /> Cấp chi hội: Ban Trị sự Chi hội được Hội Đồng hàng năm của chi<br /> hội bầu ra gồm các chức vụ sau: Mục sư (hoặc Truyền đạo) quản<br /> nhiệm chi hội, thư ký, thủ quỹ và các nghị viên.<br /> Cấp Địa hạt Liên hội: Ban Trị sự Địa hạt được bầu ra bởi Hội<br /> đồng Địa hạt với nhiệm kỳ 2 năm: bao gồm một Chủ nhiệm (mục sư),<br /> một Phó chủ nhiệm (mục sư), một Thư ký, một Thủ quỹ và ít nhất là<br /> một Phái viên.<br /> Cấp Tổng Liên Hội: Tổng Liên Hội là cơ quan hành pháp cao nhất<br /> của Hội Tin Lành Đông Pháp được bầu ra do các đại biểu của các chi<br /> hội trong các địa hạt họp lại vào kỳ Đại Hội Đồng. Ban Trị sự Tổng<br /> Liên Hội có các chức vụ sau: Một Hội trưởng, một Phó Hội trưởng,<br /> một Thư ký, một Thủ quỹ, các Chủ nhiệm Địa hạt và các Phái viên.<br /> Nhiệm kỳ của các thành viên là 2 kỳ Đại Hội Đồng (2 năm), riêng<br /> Phái viên phải bầu lại hàng năm.<br /> Ban Trị sự Tổng Liên Hội chẳng những có bổn phận thực thi<br /> những luật lệ và các nghị quyết của Đại Hội Đồng Tổng Liên Hội<br /> thông qua mà còn có chức trách điều tra, điều hành về tình hình hoạt<br /> động truyền giảng tại các chi hội, các vùng miền (địa hạt), tư cách của<br /> mục sư, truyền đạo, có quyền tấn phong hoặc bãi bỏ chức vụ của họ.<br /> Ban Trị sự Tổng Liên Hội có quyền khuyên và đòi hỏi sự quyên góp<br /> và đóng góp tài chính từ các địa hạt, các chi hội, và chỉ duy nhất Ban<br /> này có quyền quản trị tài sản (bất động sản, động sản) của toàn thể<br /> các chi hội trực thuộc làm thành viên.<br /> Tuy nhiên, cũng có một vài nan đề, hay có thể gọi là lỗi hệ thống<br /> chưa toàn diện của bộ máy tổ chức này, đó là việc thực hiện các Hội<br /> Đồng các cấp. Tùy theo quy định mỗi năm, hệ thống Hội Đồng này<br /> nhóm họp 1 lần nhưng theo truyền thống được các giáo sĩ dạy dỗ,<br /> chương trình nhóm họp dành phần lớn thời giờ để bồi linh, thờ<br /> phượng, trong khi nhiều vấn đề bức xúc của Hội Thánh địa phương và<br /> Hội Thánh quốc gia lại thiếu thì giờ để đưa ra thảo luận và thông qua.<br /> Tiếp theo là vấn đề tư pháp, đã không có một điều khoản nào của Hiến<br /> chương đầu tiên đề cập tới và trong quá trình phát triển của mình,<br /> HTTLVN đã gặp không ít nan đề về lĩnh vực này.<br /> 68 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 11 - 2017<br /> <br /> Nhìn chung, với một quy tắc phân quyền và bầu cử dân chủ theo ba<br /> cấp tổ chức, được áp dụng một cách rất nguyên tắc, không có trường<br /> hợp ngoại lệ, các giáo sĩ C.M.A đã xây dựng được một nền móng<br /> vững chắc và mang tính bảo thủ, làm cơ sở cho sự phát triển của Hội<br /> Thánh bản xứ cho đến sau này.<br /> Vậy cơ cấu bộ máy tổ chức của Hội Thánh Tin Lành Việt Nam ngay<br /> từ khởi đầu có nét gì đặc biệt? Phải chăng nó là thể thức chung của<br /> nguyên tắc tổ chức giáo hội Tin Lành trên toàn thế giới? Tác động và<br /> ảnh hưởng của tính đa giáo phái từ Hội C.M.A ra sao? Trả lời các câu<br /> hỏi trên quả là không dễ dàng chút nào, chúng tôi trình bày ý kiến của<br /> giáo sĩ J. D. Olsen bàn về sự tổ chức Hội Thánh làm cơ sở tham chiếu.<br /> Trong quyển 10: Luận về Hội Thánh, chương 3: Luận về chính trị<br /> của Hội Thánh, tác giả J. D. Olsen đã trình bày rất rõ ràng. Theo sự<br /> phân tích của J. D. Olsen, trong các giáo hội, giáo phái Tin Lành (cải<br /> cách) hiện duy trì 03 chế độ cai quản, đó là: Công lý chính thể<br /> (Baptism, Congregationatism, v.v...), Giám mục chính thể (Anh giáo,<br /> Lutherans, Metodism, v.v...) và Chánh thể cộng hòa (Trưởng lão, các<br /> giáo phái cải cách theo Calvin). Tác giả bình luận: Kìa, các giáo hội<br /> công lý đầu đều bởi giáo hữu tự trị, tự chủ trương cả mọi việc của hội<br /> mình, chẳng có hội nào được phép can dự đến.... Song nhược điểm<br /> của họ là lỗi về chỗ thái - phiền về mặt tự chủ của mỗi Hội Thánh địa<br /> phương. Còn giáo hội Anh giáo và các giáo hội theo giám mục chính<br /> thể, lại lỗi về mặt chuyên quyền, giao cả quyền bính của toàn thể cho<br /> một phẩm trật13.<br /> Tác giả nhấn mạnh: Trưởng Lão chế độ cũng có thể gọi là hội đồng<br /> chính thể thì lại khác và theo cộng hòa chủ nghĩa hơn. Theo chính thể<br /> này thì mọi việc của hội thánh không do một người nào tự chuyên tự<br /> quyết; cũng không phải do toàn thể giáo hữu được tham dự, bèn là do<br /> các phái viên của hội chúng công cử để làm đại biểu nên vậy, v.v...<br /> Cuối cùng tác giả kết luận: HTTLVN giữ theo cộng hòa chính thể, hay<br /> là hội đồng chính thể, không quá trọng sự tự chủ của cá thể (tức chi<br /> hội) mà cũng không khinh quyền của toàn thể (tức Hội Thánh chung)<br /> bèn bảo toàn cả hai trong hội đồng chính thể14.<br /> Về các chức danh trong tổ chức giáo hội, theo sự luận giải của J.<br /> D. Olsen thì theo thuyết Calvin vốn không công nhận chức danh<br /> Nguyễn Xuân Hùng. Hệ thống tổ chức… 69<br /> <br /> giám mục (như Anh giáo, Luther giáo, Giám lý), coi chức Giám mục<br /> tương đương chức Trưởng lão. Tuy nhiên, để sửa đổi cho hợp với<br /> thời đại, giáo phái Trưởng Lão đã bỏ chức danh này. Tác giả nói rõ:<br /> HTTLVN không có chức Trưởng lão, bởi vì coi chức mục sư là chức<br /> Trưởng lão15.<br /> Như vậy, quá trình hình thành nền móng cơ sở của tổ chức giáo hội<br /> Tin Lành đầu tiên của người Việt mang đậm dấu ấn của Hội Truyền<br /> giáo Tin Lành C.M.A, một hội truyền giáo đa giáo phái với ảnh hưởng<br /> chủ đạo của Hội trưởng A. B. Simpson (vốn xuất thân từ phái Trưởng<br /> lão), trong sự tổ chức hoạt động của chi hội, địa hạt có mang những<br /> nét ảnh hưởng của phái Báptit, Giám lý.<br /> 3. Một số thay đổi trong hệ thống tổ chức của HTTLVN thời kỳ<br /> từ 1928 đến 1954<br /> Ngay khi Đại Hội Đồng thông qua bản Hiến chương đầu tiên (lần<br /> thứ V, năm 1928), các đại biểu đã thông qua biểu quyết chia 3 kỳ làm<br /> 2 hạt là Trung-Bắc Kỳ và Nam Kỳ. Như vậy, vào thời điểm này, Hội<br /> Tin Lành Đông Pháp có 02 địa hạt.<br /> Đào tạo cán bộ truyền giáo<br /> Trường Kinh Thánh Đà Nẵng từ năm 1927 trở đi mỗi khóa đều có<br /> hơn 90 sinh viên theo học. Đến năm 1942, con số học viên cả nam và<br /> nữ đã lên tới trên 300 người. Với tốc độ đào tạo như vậy, nhân sự bổ<br /> sung cho việc truyền giáo được gia tăng nhanh chóng và đã thể hiện<br /> sự thành công phần nào của chính sách giáo hội bản xứ mà Hội<br /> C.M.A theo đuổi. Tỷ lệ số mục sư, truyền đạo bản xứ so với số giáo<br /> sĩ đã thay đổi từ 2/1 năm 1928 lên 8/1 vào năm 1937 và 12/1 vào<br /> năm 1941.<br /> Sự gia tăng số địa hạt, chi hội và sự trưởng thành của mạng lưới<br /> các chi hội tự lập<br /> Năm 1932, theo biểu quyết tại Đại Hội Đồng thường niên, Địa hạt<br /> Trung-Bắc Kỳ tách ra làm 2, thành Trung hạt và Bắc hạt. Như vậy, từ<br /> đây HTTLVN có 3 địa hạt (Nam kỳ đã là một địa hạt từ trước bao<br /> gồm cả vùng Bình Thuận).<br /> 70 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 11 - 2017<br /> <br /> Đến cuối năm 1934, sự tăng trưởng về mặt tổ chức được ghi nhận<br /> với 38 chi hội tại Bắc Kỳ, 34 ở Trung Kỳ và 47 tại Nam Kỳ, tổng<br /> cộng đã có tới 119 chi hội.<br /> Các chi hội này đều được cổ súy cho việc mau chóng tiến tới Hội<br /> Thánh tự lập, nghĩa là tự cấp dưỡng mục sư và trả tất cả mọi chi phí<br /> điều hành để được quyền tự trị, được lưu mời mục sư quản nhiệm,<br /> được cử đại biểu đi dự Hội đồng với quyền biểu quyết.<br /> Nếu như vào năm 1928 mới chỉ có 10 chi hội tự lập (trong tổng số<br /> 74) thì đến năm 1930 đã lên tới 20, năm 1943 đã có 40 chi hội tự lập.<br /> Tiếp tục củng cố về mặt tổ chức, điều lệ, hiến chương<br /> Liên tiếp trong các kỳ Đại Hội đồng thường niên 1930, 1931, 1932,<br /> 1935 đã có những nội dung bàn thảo, biểu quyết, sửa đổi (nhuận<br /> chính) lại một số mục, tiết trong Hiến chương 1928. Về cơ bản, không<br /> có sửa đổi gì lớn về mặt nội dung. Những thay đổi này chủ yếu là sắp<br /> đặt và viết lại cho dễ hiểu, chính xác hơn đối với chức sắc và tín đồ<br /> người Việt. Những sự thay đổi liên hệ phần lớn tới chức vụ mục sư,<br /> các thể thức bầu cử, tư cách của Hội trưởng và Phó Hội trưởng, quyền<br /> hành và các thể thức của Ban Trị sự chung.<br /> Bản Điều lệ mới được thông qua năm 1936 (từ đây gọi là Điều lệ)<br /> là kết quả của những cải sửa kể trên. Văn bản này đã mang tính ổn<br /> định, chính xác hơn và được HTTLVN dùng cho tới những năm 1950.<br /> Một giai đoạn suy thoái<br /> Sau một khoảng thời gian lập được nhiều địa bàn truyền giáo, gia<br /> tăng số lượng chi hội, tín đồ, từ giữa thập niên 1930, Hội C.M.A cũng<br /> như HTTLVN rơi vào khủng hoảng và suy thoái. Sử gia Tin Lành gọi<br /> đây là thời kỳ suy thoái và tan lạc. Nguyên do của sự suy thoái và tan<br /> lạc này là do ảnh hưởng của tình hình kinh tế, chính trị- xã hội trên thế<br /> giới và tại Đông Dương.<br /> Đầu tiên là cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu vào những năm 1930 đã<br /> ảnh hưởng lớn đến nguồn tài chính hỗ trợ truyền giáo từ Hội C.M.A<br /> tại Mỹ. Các giáo sĩ tại Đông Dương đã phải cắt bớt chi phí, các<br /> chương trình truyền giáo, cung lương hỗ trợ cho đội ngũ mục sư,<br /> truyền đạo bản xứ (đa phần các chi hội vẫn chưa tự lập được và phải<br /> Nguyễn Xuân Hùng. Hệ thống tổ chức… 71<br /> <br /> nhận trợ cấp từ Hội C.M.A), chi phí mua đất, xây dựng nhà thờ, chi<br /> phí đào tạo tại Trường Kinh Thánh… đều bị cắt giảm đến mức tối đa.<br /> Chiến tranh Thế giới lần thứ II nổ ra, năm 1943, quân đội Nhật đã<br /> bắt giam tất cả các giáo sĩ C.M.A đang hoạt động tại đây. HTTLVN<br /> bỗng dưng dù muốn hay không đều phải tự trị, tự lập không chỉ cấp<br /> chi hội mà cả Tổng Liên Hội.<br /> Chiến tranh và khủng hoảng kinh tế, nạn đói năm 1945 đã khiến hệ<br /> thống tổ chức của HTTLVN tại Miền Bắc và Miền Trung chịu ảnh<br /> hưởng nặng nề nhất. Số mục sư, truyền đạo tại Miền Bắc bị sút giảm<br /> nhiều do có đến 1/4 rời bỏ chức vụ, một số lớn xin thuyên chuyển đi<br /> nơi khác.<br /> Số chi hội tại Miền Bắc vào năm 1942 có 57 chi hội (trong đó chỉ<br /> có 4 chi hội tự lập) đến cuối năm này đã phải đóng cửa 11 chi hội.<br /> Vào thời điểm nạn đói xảy ra, hơn 80% số chi hội đã phải đóng cửa.<br /> Cách mạng tháng Tám và tiếp theo là cuộc kháng chiến chống thực<br /> dân Pháp trong 9 năm đã xáo trộn tổ chức và sinh hoạt của các tầng<br /> lớp dân cư, trong đó có cộng đồng Tin Lành. Hệ thống tổ chức của<br /> HTTLVN bị xáo trộn mạnh nhất tại Miền Bắc và Miền Trung. Đa<br /> phần nhà thờ, chi hội bị đóng cửa, chức sắc, tín đồ đi tản cư hoặc tan<br /> lạc. Hệ thống tổ chức của Tin Lành chỉ phục hồi phần nào tại các vùng<br /> tạm chiếm khi các giáo sĩ quay trở lại đây vào đầu những năm 1950.<br /> Tại Sài Gòn và các tỉnh Nam Bộ, tình hình khác hơn, các giáo sĩ đã<br /> quay trở lại và gia tăng hoạt động. Thời điểm những năm 1950 đến<br /> 1953, 1954, nhiều chi hội mới được mở ra, nhiều nhà thờ được hỗ trợ<br /> tiền mua đất, xây dựng mới tại nhiều địa phương.<br /> Vào năm 1942, HTTLVN cũng thành lập Đoàn truyền giáo Tin<br /> Lành Việt Nam để hỗ trợ về nhân sự cho các giáo sĩ trong việc truyền<br /> giáo lên các vùng dân tộc thiểu số.<br /> Cũng cần nhấn mạnh rằng trước khi bước vào giai đoạn thối lui và<br /> tan lạc, bộ máy tổ chức của HTTLVN cũng đã chịu nhiều chấn động<br /> với sự ly khai của nguyên 2 Hội trưởng gia nhập giáo phái Cơ Đốc<br /> Phục Lâm, kéo theo sự đổ vỡ của nhiều chi hội tại Miền Trung và<br /> Miền Nam.<br /> 72 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 11 - 2017<br /> <br /> Tuy nhiên, cũng trong thời điểm khó khăn này, giới chức Tin Lành<br /> đón nhận tin vui: Vào năm 1942, chính quyền thực dân Pháp rốt cuộc<br /> cũng đã công nhận tư cách pháp nhân tổ chức giáo hội của họ.<br /> Kết luận<br /> Năm 1927 đánh dấu mốc sự ra đời của tổ chức giáo hội Tin Lành<br /> người Việt đầu tiên: Hội Tin Lành Đông Pháp, tổ chức tiền thân của<br /> HTTLVN sau này.<br /> Với bản Hiến chương đầu tiên năm 1928, bằng một quy tắc phân<br /> quyền và bầu cử dân chủ theo ba cấp tổ chức, được áp dụng một cách<br /> rất nguyên tắc, không có trường hợp ngoại lệ, các giáo sĩ C.M.A đã<br /> xây dựng được một nền móng vững chắc và mang tính nền tảng, làm<br /> cơ sở cho sự phát triển của Hội Thánh bản xứ cho đến sau này.<br /> Đây là hình mẫu tổ chức của một giáo hội theo đường lối Calvin,<br /> với quy chế dân chủ và phân quyền hành pháp - lập pháp khá rõ lần<br /> đầu tiên được một tôn giáo áp dụng tại Việt Nam.<br /> Đặc điểm tổ chức giáo hội này còn chứa đựng trong nó những yếu tố<br /> đa giáo phái, vốn chỉ có từ một Hội Truyền giáo Liên hiệp như Hội<br /> C.M.A.<br /> HTTLVN suốt trong lịch sử của mình đã hình thành và phát triển<br /> trong một đường hướng thần học, tổ chức như vậy. Tuy nhiên, trong<br /> từng giai đoạn lịch sử và căn cứ vào tình hình biến động của tổ chức,<br /> giới chức Tin Lành đã linh hoạt vận dụng nguyên tắc, tiến hành cải<br /> sửa, tu chính chi tiết về tổ chức hội thánh để phục vụ cho sự phát triển<br /> của giáo hội./.<br /> <br /> CHÚ THÍCH:<br /> 1 C.M.A: Viết tắt của từ The Christian and Missionary Alliance.<br /> 2 Phạm Xuân Tín (1957), Tôn chỉ của Hội Thánh Tin Lành Việt Nam, Sài Gòn: 23.<br /> 3 Dẫn theo: Lê Hoàng Phu (1974), Lịch sử Hội Thánh Tin Lành Việt Nam (1911 -<br /> 1965), Trung tâm Nghiên cứu Phúc Âm: 38. Có thể xem nguyên văn về điều lệ,<br /> cơ cấu tổ chức, các nguyên tắc hoạt động của tổ chức C.M.A trong: Manuanl of<br /> the Christian and Missionary Alliance, The Christian and Missonary Alliance, N.<br /> 1957. (N.X.H)<br /> 4 Hội Thánh Tin Lành Việt Nam (1964), Các quyết nghị Đại Hội đồng Tổng Liên<br /> (1927-1964), Nha Trang: 1.<br /> Nguyễn Xuân Hùng. Hệ thống tổ chức… 73<br /> <br /> <br /> <br /> 5 Hội Thánh Tin Lành Việt Nam (1964), Các quyết nghị Đại Hội đồng Tổng Liên<br /> (1927-1964), Nha Trang: 1. Nguyên văn: Về sự sửa các quy tắc của Hội Thánh<br /> Việt Nam thì Ban Ủy viên Hội Truyền giáo và Ban Trị sự Việt Nam sẽ họp lại mà<br /> sửa đổi theo lẽ thật.<br /> 6 I. R. Stebbins (2004), “41 năm hầu việc Chúa với Hội Thánh Tin Lành Việt Nam<br /> 1920-1961 (Hồi ký)”, Spiritual Light Magazine: 150-151.<br /> 7 Lê Hoàng Phu (1974), Lịch sử Hội Thánh Tin Lành Việt Nam,… Sđd: 62.<br /> 8 Hiến chương của Hội Tin Lành Đông Pháp, Nhà in Tin Lành, Hà Nội, 1932: 5.<br /> 9 Hiến chương của Hội Tin Lành Đông Pháp, Sđd: 2.<br /> 10 Hiến chương của Hội Tin Lành Đông Pháp, Sđd: 3.<br /> 11 Hiến chương của Hội Tin Lành Đông Pháp, Sđd: 3.<br /> 12 Hiến chương của Hội Tin Lành Đông Pháp, Sđd: 4.<br /> 13 J. D. Olsen (1958), Thần đạo học, Nhà in Tin Lành, Sài Gòn: 791.<br /> 14 J. D. Olsen (1958), Thần đạo học, Sđd: 791-792.<br /> 15 J. D. Olsen (1958), Thần đạo học, Sđd: 799.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Hội Tin Lành Đông Pháp (1939), Bản thảo Điều lệ của Hội Thánh Tin Lành<br /> Đông Pháp, Nhà in Đức Lưu Phương, Sài Gòn.<br /> 2. Hội Thánh Tin Lành Việt Nam (1958), Điều lệ của Hội Thánh Tin Lành Việt<br /> Nam, Nhà in Tin Lành, Sài Gòn.<br /> 3. Hội Thánh Tin Lành Việt Nam Miền Bắc (1963), Điều lệ của Hội Thánh Tin<br /> Lành Việt Nam (Miền Bắc), Hà Nội.<br /> 4. Hội Thánh Tin Lành Việt Nam (1964), Các quyết nghị Hội Đồng Tổng Liên<br /> 1927-1964, Bản in roneo, Lưu hành nội bộ, Nha Trang.<br /> 5. Hội Thánh Tin Lành Việt Nam Miền Bắc (2005), Điều lệ Hội Thánh Tin Lành<br /> Việt Nam (Miền Bắc), Nxb. Tôn giáo, Hà Nội.<br /> 6. Hội Thánh Tin Lành Việt Nam Miền Nam (2002), Hiến Chương, Nxb. Tôn giáo,<br /> Hà Nội.<br /> 7. Nguyễn Xuân Hùng (2001), “Về nguồn gốc và sự xuất hiện tên gọi đạo Tin Lành<br /> tại Việt Nam”, Nghiên cứu Tôn giáo, 3 (9): 47-55.<br /> 8. Nguyễn Xuân Hùng (2015), “Về Hội Truyền giáo Tin Lành C.M.A”, Nghiên cứu<br /> Tôn giáo, 10(148): 89-110.<br /> 9. Nguyễn Xuân Hùng (2015), “Lịch sử mối quan hệ giữa Hội Truyền giáo Tin<br /> Lành C.M.A và Hội Thánh Tin Lành Việt Nam”, Nghiên cứu Tôn giáo, 11(149):<br /> 91-107.<br /> 10. Olsen J. D. (1958), Thần đạo học, Nhà in Tin Lành, Sài Gòn.<br /> 11. Lê Hoàng Phu (1974), Lịch sử Hội Thánh Tin Lành Việt Nam 1911-1965, Trung<br /> Tâm nghiên cứu Phúc Âm, Sài Gòn.<br /> 12. Lê Văn Thái (1971), Bốn mươi sáu năm trong chức vụ - hồi ký, Cơ quan xuất<br /> bản Tin Lành, Sài Gòn.<br /> 13. Phạm Xuân Tín (1957), Tìm hiểu Hội Thánh Tin Lành Việt Nam, Nhà in Tin<br /> Lành, Sài Gòn.<br /> 74 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 11 - 2017<br /> <br /> <br /> <br /> 14. Phạm Xuân Tín (1957), Tôn chỉ của Hội Thánh Tin Lành Việt Nam, Nhà in Tin<br /> Lành, Sài Gòn.<br /> 15. Phạm Xuân Tín (1962), “Lịch sử Hội Thánh Tin Lành Việt Nam”, Truyền giáo<br /> (số đặc biệt), Nhà in Tin Lành, Sài Gòn.<br /> <br /> Abstract<br /> <br /> THE ORGANIZATIONAL STRUCTURE OF THE<br /> EVANGELICAL CHURCH OF VIETNAM IN THE<br /> EARLY PERIOD (1927-1954)<br /> The East French Protestant Church - the precursor of the<br /> Evangelical Church of Vietnam - was formed in 1927 by the<br /> missionaries of the Christian and Missionary Alliance (CMA). The<br /> organizational structure of a Protestant church was established by the<br /> Charter (1928) for the first time. This church has gradually became the<br /> largest church of the Protestant community in Vietnam at present. The<br /> author explores and generalizes characteristics and forms of<br /> Protestantism’s church organization as well as the organizational<br /> characteristics of the Evangelical Church of Vietnam in the early<br /> period (1927- 1954). Based on this research, this paper clarifies the<br /> organizational structure and the process of amending the Charter as<br /> well as operation of the Protestant church.<br /> Keywords: Organization, dignitaries, Protestantism, Vietnam.<br />