Hiệu quả của laser công suất thấp trong kiểm soát đau, sưng và khít hàm sau phẫu thuật nhổ răng khôn hàm dưới lệch

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 2 * 2015<br /> <br /> HIỆU QUẢ CỦA LASER CÔNG SUẤT THẤP TRONG KIỂM SOÁT ĐAU,<br /> SƯNG VÀ KHÍT HÀM SAU PHẪU THUẬT NHỔ RĂNG KHÔN HÀM<br /> DƯỚI LỆCH<br /> Đoàn Thị Mỹ Chi*, Nguyễn Thị Bích Lý**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Mục đích nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu quả kháng viêm, giảm đau của Laser công suất thấp<br /> (AMD LASERS®, Dentsply) sau phẫu thuật nhổ răng khôn hàm dưới lệch.<br /> Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có nhóm chứng với thiết kế nửa<br /> miệng được thực hiện trên 30 bệnh nhân khỏe mạnh có hai răng khôn hàm dưới mọc lệch đối xứng nhau. Nhóm<br /> thử nghiệm được chiếu Laser có bước sóng 810nm trong miệng, cách vùng nhổ răng khôn 1cm ngay sau phẫu<br /> thuật với chế độ liên tục, công suất 0,5W, trong thời gian 30 giây, chiếu 2 lần cách nhau 1 phút. Nhóm chứng,<br /> cũng được đặt đầu chiếu Laser trong miệng tại vùng phẫu thuật nhưng không kích hoạt tia Laser. Đánh giá đau,<br /> sưng và khít hàm được thực hiện sau phẫu thuật.<br /> Kết quả: Mức độ đau sau phẫu thuật ở nhóm có sử dụng Laser thấp hơn so với nhóm chứng có ý nghĩa<br /> thống kê. Ở nhóm có sử dụng Laser có cải thiện độ há miệng, giảm sưng và khít hàm đáng kể so với nhóm chứng.<br /> Kết luận: Chiếu Laser công suất thấp tại vùng can thiệp sau phẫu thuật với các thông số dùng trong nghiên<br /> cứu này cho thấy có hiệu quả trong giảm đau, sưng và khít hàm sau phẫu thuật nhổ răng khôn hàm dưới lệch.<br /> Từ khóa: Laser công suất thâp, phẫu thuật nhổ răng khôn hàm dưới lệch.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> THE EFFECT OF LOW-LEVEL LASER THERAPY ON PAIN, SWELLING AND TRISMUS<br /> MANAGEMENT AFTER THE SURGICAL REMOVAL OF THE IMPACTED MANDIBULAR WISDOMS<br /> Doan Thi My Chi, Nguyen Thi Bich Ly<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 19 - Supplement of No 2 - 2015: 254 - 260<br /> Objectives: Pain, swelling, and trismus are the most common complications after the surgical removal of the<br /> impacted lower third molars. The aim of this study was to evaluate the anti-inflammatory and analgesic effects of a<br /> low-level laser therapy (AMD LASERS®, Dentsply) applied to the wound appeared after the surgical removal of<br /> the impacted lower third molars.<br /> Method: A randomized clinical experimental study with split- mouth design was undertaken in 30 healthy<br /> patients with two symmetrically impacted lower third molars. The experimental sides were irradiated by a laser<br /> with 810nm wavelength, 0.5W output power, immediately after surgery, intraorally, 1cm from the involved area<br /> in continuous mode for 30 seconds. The second irradiation was applied after 1 minute with the same dose. On the<br /> control side, a handpiece was applied in the same manner without laser activation. Pain, trismus, and swelling<br /> were assessed postoperatively.<br /> Results: The pain level was lower in the experimental side than in the control side with statistically<br /> significant difference. The improvement of the interincisal opening and the remarkable reduction of trismus,<br /> swelling were observed when the patients were applied low-level laser therapy<br /> * BS RHM khóa 2008-2014- Khoa RHM, Đại học Y Dược TP. HCM<br /> ** Bộ môn Phẫu thuật miệng- Khoa RHM, Đại học Y Dược TP. HCM<br /> Tác giả liên lạc: BS Đoàn Thị Mỹ Chi<br /> ĐT: 0972597024<br /> <br /> 254<br /> <br /> Email: doanthimychi@gmail.com<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 2 * 2015<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Conclusion: The application of a low-level laser with the parameters used in this study showed beneficial<br /> effects in reducing pain, swelling, and trismus after the removal of the impacted lower third molars.<br /> Keywords: low-level laser, removal of impacted lower third molars<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> Phẫu thuật răng khôn hàm dưới mọc lệch là<br /> một trong những phẫu thuật thường gặp nhất<br /> trong thực hành nha khoa, nhằm giải quyết và<br /> phòng ngừa các biến chứng gây ra bởi răng<br /> này(2,6). Đây là một can thiệp xâm lấn gây nhiều<br /> triệu chứng đau, sưng hậu phẫu. Thông thường,<br /> sử dụng các loại thuốc như giảm đau, thuốc<br /> kháng viêm không steroid, corticosteroids tại<br /> chỗ hoặc toàn thân giúp kiểm soát các biến<br /> chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của<br /> bệnh nhân sau can thiệp nhưng lại có thể gây ra<br /> những tác dụng phụ như kích thích tiêu hóa,<br /> phản ứng dị ứng, nhất là trên những bệnh nhân<br /> có cơ địa đặc biệt(1,4). Do đó, việc phát triển<br /> những phương pháp thay thế hoặc bổ sung<br /> không xâm lấn, an toàn, ít tác dụng phụ ngày<br /> càng được các nhà lâm sàng quan tâm. Và một<br /> trong những phương pháp mới chính là liệu<br /> pháp laser công suất thấp hay còn gọi là laser trị<br /> liệu. Gần đây, nhiều nghiên cứu đã chứng minh<br /> hiệu quả của laser công suất thấp trong giảm<br /> sưng, đau, khít hàm sau phẫu thuật nhổ răng<br /> khôn nhưng kết quả còn nhiều tranh cãi; điều<br /> này có thể là do sự thay đổi trong thiết kế nghiên<br /> cứu, khác biệt trong đo lường các biến chứng<br /> hậu phẫu cũng như việc sử dụng nhiều loại máy<br /> laser với các loại đầu chiếu và các thông số kỹ<br /> thuật khác nhau(4,6).<br /> Với mong muốn tìm được một phương thức<br /> điều trị hỗ trợ tốt nhất cho bệnh nhân nhằm<br /> giảm đi những khó chịu sau phẫu thuật nhổ<br /> răng khôn hàm dưới, chúng tôi tiến hành thực<br /> hiện đề tài nghiên cứu: “Đánh giá hiệu quả của<br /> laser công suất thấp trong kiểm soát đau, sưng và khít<br /> hàm sau phẫu thuật nhổ răng khôn hàm dưới lệch”<br /> với những mục tiêu sau:<br /> 1- Xác định cường độ đau sau phẫu thuật<br /> nhổ răng khôn hàm dưới lệch ở nhóm có sử<br /> dụng laser sau phẫu thuật so với nhóm chứng.<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> 2- Xác định mức độ sưng, khít hàm sau<br /> phẫu thuật nhổ răng khôn hàm dưới lệch ở<br /> nhóm có sử dụng laser sau phẫu thuật so với<br /> nhóm chứng.<br /> 3- Đánh giá hiệu quả giảm đau sau phẫu<br /> thuật nhổ răng khôn hàm dưới lệch của việc<br /> điều trị với laser công suất thấp sau phẫu thuật.<br /> 4- Đánh giá hiệu quả giảm sưng và khít hàm<br /> sau phẫu thuật nhổ răng khôn hàm dưới lệch<br /> của việc điều trị với laser công suất thấp sau<br /> phẫu thuật<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Mẫu nghiên cứu: Chọn mẫu thuận tiện gồm<br /> các bệnh nhân ở cả hai giới có nhu cầu và chỉ<br /> định nhổ răng khôn hàm dưới mọc lệch đến<br /> khám và điều trị tại bộ môn Phẫu thuật miệngKhoa Răng Hàm Mặt-Đại học Y Dược thành phố<br /> Hồ Chí Minh từ tháng 1/2014 đến tháng 6/2014.<br /> Bệnh nhân thõa các tiêu chí chọn mẫu như sau:<br /> độ tuổi từ 18-35 tuổi, có sức khỏe toàn thân tốt,<br /> có 2 răng khôn hàm dưới lệch tương đương<br /> nhau về mức độ khó với độ khó thuộc loại II, III<br /> và vị trí độ sâu B, C dựa theo phân loại của Pell<br /> và Gregory, đánh giá sự tương đương giữa 2<br /> răng được xác định trên phim toàn cảnh.<br /> Bệnh nhân đồng ý tham gia nghiên cứu sau<br /> khi nghe giải thích rõ về mục đích và yêu cầu<br /> của nghiên cứu.<br /> Nghiên cứu sử dụng máy AMD LASERS®<br /> công suất thấp của Hãng Denstply với các thông<br /> số kỹ thuật như sau: Laser diode GaAlAs<br /> (Gallium Aluminium Arsen)- Bước sóng: 810nm<br /> ± 10 nm- Công suất phát: 0,1 – 7,0 Watts ± 20%Chế độ phát: xung hay liên tục- Đường kính đầu<br /> chiếu: 400 μm.<br /> <br /> 255<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 2 * 2015<br /> thuật và giữa 2 lần cách nhau 1 phút để mô<br /> giảm nhiệt.<br /> Đối với nhóm chứng: Bệnh nhân được<br /> mang kính bảo vệ mắt, đầu laser được đưa vào<br /> ví trí phẫu thuật, giữ trong cùng thời gian như ở<br /> nhóm thử nghiệm nhưng không kích hoạt tia.<br /> <br /> Hình 1: Máy AMD lasers ®<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Đây là nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng<br /> ngẫu nhiên có nhóm chứng với thiết kế nửa<br /> miệng.<br /> <br /> Chuẩn bị bệnh nhân<br /> - - Bệnh nhân đủ điều kiện tham gia nghiên<br /> cứu được giải thích, thông báo đầy đủ về mục<br /> đích nghiên cứu, qui trình phẫu thuật, yêu cầu<br /> ghi nhận thông tin, tái khám và ký tên vào mẫu<br /> đồng ý tham gia nghiên cứu.<br /> Thực hiện phẫu thuật<br /> - Bệnh nhân được đánh dấu các điểm mốc<br /> trên mặt và ghi nhận các số đo trước phẫu thuật:<br /> khoảng cách chân dái tai_khóe miệng, góc<br /> hàm_góc mắt ngoài, độ há miệng tối đa.<br /> - Tất cả bệnh nhân đều được phẫu thuật<br /> theo đúng qui trình kỹ thuật bởi một bác sĩ có<br /> kinh nghiệm của bộ môn phẫu thuật miệng và<br /> ghi nhận các thông tin trong quá trình phẫu<br /> thuật gồm: Lượng thuốc tê sử dụng- Thời gian<br /> phẫu thuật.<br /> Đối với nhóm thử nghiệm: Ngay sau phẫu<br /> thuật, bệnh nhân được mang kính bảo vệ mắt,<br /> chiếu laser diode ở vị trí cách ổ răng khôn 1cm,<br /> kích thước đầu chiếu 400 m, di chuyển vòng<br /> tròn để chiếu trên diện tích có đường kính 2<br /> cm. Các thông số kỹ thuật bao gồm: bước sóng<br /> 810nm, công suất chiếu là 0,5 W ± 20% với chế<br /> độ liên tục trong 30 giây. Tổng số năng lượng<br /> thực sự phát ra được 12,8 J và mật độ năng<br /> lượng thực sự là 4 J/cm2. Chiếu 2 lần sau phẫu<br /> <br /> 256<br /> <br /> - Hướng dẫn hậu phẫu: Tất cả các bệnh nhân<br /> đều được kê toa thuốc giống nhau gồm:<br /> Amoxicillin 500mg * 15 viên, ngày uống 3 lần,<br /> mỗi lần 1 viên và Ibubrofen 400mg * 9 viên, ngày<br /> uống 3 lần, mỗi lần 1 viên. Bệnh nhân được dặn<br /> dò làm theo hướng dẫn chăm sóc vết thương sau<br /> phẫu thuật, hẹn tái khám vào ngày thứ 1 và ngày<br /> thứ 2 sau phẫu thuật và cắt chỉ sau 1 tuần.<br /> <br /> - Đánh giá sau phẫu thuật<br /> Đo lường đau: Sau phẫu thuật, bệnh nhân<br /> được phát phiếu kiểm soát đau và được hướng<br /> dẫn để ghi lại tình trạng và mức độ đau của<br /> mình theo thang Likert 7 điểm và thang VAS vào<br /> mỗi 2 giờ trong 6h đầu tiên sau khi hết cảm giác<br /> tê môi và 24 giờ, 48 giờ sau phẫu thuật, số lượng<br /> viên thuốc giảm đau đã uống<br /> Đo lường sưng: Mức độ sưng mặt của bệnh<br /> nhân được xác định bằng cách dùng thước dây<br /> đo theo độ lồi má khoảng cách theo chiều dọc: từ<br /> góc mắt ngoài đến góc hàm dưới và theo chiều<br /> ngang: từ chân dái tai đến khóe miệng.<br /> Đo lường khít hàm: Đánh giá bằng cách đo<br /> lường độ há miệng tối đa của bệnh nhân.<br /> <br /> Xử lí và phân tích số liệu<br /> Các thông tin và số liệu thu thập được phân<br /> tích và xử lý theo phương pháp thống kê bằng<br /> phần mềm SPSS phiên bản 16.0.<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Bảng 1: Đặc điểm mẫu nghiên cứu<br /> Giới tính<br /> Tuổi trung bình<br /> <br /> Nam<br /> Nữ<br /> <br /> Mẫu nghiên cứu<br /> 17 (56,7%)<br /> 13 (43,3%)<br /> 22 ± 2,51 (18-28)<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 2 * 2015<br /> <br /> I<br /> II<br /> III<br /> A<br /> B<br /> C<br /> Nghiêng gần<br /> Thẳng<br /> Nằm ngang<br /> Nghiêng xa<br /> <br /> Phân loại Pell &<br /> Gregory<br /> <br /> Phân loại Winter<br /> <br /> Mẫu nghiên cứu<br /> 0<br /> 29 (96,67%)<br /> 1 (3,33%)<br /> 0<br /> 29 (96,67%)<br /> 1 (3,33%)<br /> 22 (73,33%)<br /> 3 (10%)<br /> 5 (16,67%)<br /> 0<br /> <br /> Bảng 2: Liều lượng thuốc tê và thời gian phẫu thuật<br /> Nhóm có sử dụng<br /> (*)<br /> Nhóm chứng p<br /> laser<br /> Liều lượng thuốc tê<br /> (ống)<br /> Thời gian phẫu<br /> thuật (phút)<br /> <br /> 9,87 ± 3<br /> <br /> 10,18 ± 2,79 0,559<br /> <br /> 1,76 ± 0,16<br /> <br /> 1,69 ± 0,17 0,152<br /> <br /> (*)<br /> <br /> Kiểm định t-test bắt cặp<br /> <br /> Để giảm tối đa những yếu tố ảnh hưởng và<br /> giúp cho việc đánh giá chính xác hơn mức độ<br /> sưng, đau, khít hàm giữa 2 nhóm sau phẫu thuật<br /> nhổ răng khôn hàm dưới mọc lệch chúng tôi<br /> thực hiện nghiên cứu với thiết kế nửa miệng.<br /> Với thiết kế nghiên cứu này thì sự phân bố bệnh<br /> nhân theo tỉ lệ nam: nữ, độ tuổi, phân loại răng<br /> khôn giống nhau cho cả nhóm chứng và nhóm<br /> thử nghiệm (Bảng 1). Hơn nữa, tất cả bệnh nhân<br /> đều được phẫu thuật bởi một phẫu thuật viên có<br /> kinh nghiệm nên thời gian phẫu thuật trung<br /> bình giữa 2 nhóm và lượng thuốc tê sử dụng gần<br /> như tương đương nhau (Bảng 2). Điều này tạo<br /> thuận lợi cho việc đánh giá chính xác mức độ<br /> đau của bệnh nhân sau phẫu thuật.<br /> <br /> Đánh giá mức độ đau<br /> Theo thang Likert 7 điểm<br /> Trong 6h đầu sau khi hết cảm giác tê môi,<br /> mức độ đau cao nhất là mức độ 5 (đau rất nhiều)<br /> cho cả 2 nhóm. Tuy nhiên, ở nhóm có sử dụng<br /> laser số bệnh nhân ở mức độ đau nhiều và rất<br /> nhiều (mức độ 4 và mức độ 5) thấp hơn cũng<br /> như số bệnh nhân ở mức độ không đau và đau<br /> rất nhẹ (mức độ 0 và mức độ 1) cao hơn so với<br /> nhóm chứng. Sự khác biệt này không có ý nghĩa<br /> thống kê (kiểm định 2, p= 0,246, 0,068, 0,439<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> tương ứng với các thời điểm 2h, 4h, 6h sau khi<br /> hết cảm giác tê môi)<br /> Trong 2 ngày tiếp theo sau phẫu thuật, ở<br /> nhóm có sử dụng laser có 1 bệnh nhân có mức<br /> độ đau nhiều (mức độ 4), còn lại là không đau<br /> đến đau nhẹ (mức độ 0 đến mức độ 2). Ở<br /> nhóm chứng, số bệnh nhân không đau và đau<br /> rất nhẹ (mức độ 0 và mức độ 1) ít hơn, số bệnh<br /> nhân đau nhẹ đến trung bình (mức độ 2 đến<br /> mức độ 3) nhiều hơn so với nhóm có sử dụng<br /> laser. Sự khác biệt này không có ý nghĩa thống<br /> kê (kiểm định 2, p= 0,287, 0,09 tương ứng với<br /> các thời điểm T1, T2).<br /> Như vậy, đánh giá đau theo thang Likert 7<br /> điểm trong 2 ngày sau phẫu thuật cho thấy ở cả 2<br /> nhóm đều có mức độ đau nhiều nhất là mức độ<br /> 5 (đau rất nhiều). Tuy nhiên, nhóm có sử dụng<br /> laser thì số bệnh nhân ở mức độ này thấp hơn so<br /> với nhóm chứng (3,3% so với 13,4%) và số bệnh<br /> nhân đau nhiều nhất ở mức độ 1 (đau rất nhẹ)<br /> cao hơn so với nhóm chứng (16,7% so với 0 %),<br /> sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê. Kết quả<br /> này cũng đồng nhất với kết quả nghiên cứu của<br /> Neckle Claus(9).<br /> <br /> Theo thang tương đồng nhìn được VAS<br /> Bảng 3: Mức độ đau giữa 2 nhóm theo thang VAS<br /> Thời<br /> 2h<br /> điểm<br /> Nhóm có<br /> 31,23 ±<br /> sử dụng<br /> 23,7<br /> laser<br /> Nhóm 41,43 ±<br /> chứng<br /> 23,8<br /> (*)<br /> p<br /> 0,006<br /> <br /> 4h<br /> <br /> 6h<br /> <br /> T1<br /> <br /> T2<br /> <br /> 24,23 ±<br /> 17,1<br /> <br /> 20,73 ±<br /> 9,7 ± 12,8<br /> 13,7<br /> <br /> 3,9 ±<br /> 9,25<br /> <br /> 36,13 ±<br /> 18,5<br /> 0,002<br /> <br /> 30,27 ±<br /> 18,1<br /> 0,01<br /> <br /> 8,57 ±<br /> 11,4<br /> 0,022<br /> <br /> 15,03 ±<br /> 15,56<br /> 0,026<br /> <br /> (*)<br /> <br /> Kiểm định t-test bắt cặp<br /> <br /> Khi đánh giá đau theo thang VAS cho thấy<br /> cường độ đau ở nhóm có sử dụng laser thấp hơn<br /> nhóm chứng đáng kể (Bảng 3). Điều này giống<br /> với nghiên cứu của Hakki Oguz Kazancioglu(3),<br /> Neveen Abou El-Soud(10), nhưng trong nghiên<br /> cứu của Marta López-Ramírez(6), Maurizio<br /> Ferrante(7), E. Darío Amarillas-Escobar(1) lại<br /> không ghi nhận sự khác biệt đáng kể này. Trong<br /> nghiên cứu của những tác giả này, nhóm thử<br /> nghiệm có giảm cường độ đau so với nhóm<br /> <br /> 257<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 2 * 2015<br /> <br /> chứng nhưng sự khác biệt không có ý nghĩa<br /> thống kê. Sự khác biệt về kết quả này có thể do<br /> sự khác nhau về thông số chiếu laser sau phẫu<br /> thuật và thiết kế nghiên cứu song song của<br /> Maurizio Ferrante, E. Darío Amarillas-Escobar<br /> cũng phần nào cho thấy yếu tố cơ địa đã ảnh<br /> hưởng đến việc đánh giá cảm giác đau.<br /> <br /> Số lượng thuốc giảm đau đã uống<br /> Sau phẫu thuật, đa số bệnh nhân không<br /> uống thuốc giảm đau (24 bệnh nhân (80%) ở<br /> nhóm có sử dụng laser và 22 bệnh nhân (73,4%)<br /> ở nhóm chứng), chỉ có 4 bệnh nhân (13,4%) ở<br /> nhóm có sử dụng laser và 3 bệnh nhân (10%) ở<br /> nhóm chứng đã uống 1 đến 2 viên. Chỉ có 1<br /> người uống 4 viên và 1 người uống 6 viên ở<br /> nhóm chứng và không có ai ở nhóm có sử dụng<br /> laser uống nhiều hơn 3 viên giảm đau sau phẫu<br /> thuật. Sự khác biệt này không có ý nghĩa thống<br /> kê (kiểm định 2, p = 0,656)<br /> Bảng 4: Số lượng viên thuốc giảm đau đã uống<br /> Nhóm có sử<br /> dụng laser<br /> Số viên thuốc<br /> giảm đau<br /> <br /> 0,43 ± 0,935<br /> <br /> Nhóm<br /> chứng<br /> 0,83 ± 1,55<br /> <br /> (*)<br /> <br /> p<br /> <br /> 0,021<br /> <br /> tính, loét áp tơ tái phát, nóng rát miệng, quá cảm<br /> ngà... với nhiều hiệu quả tích cực và không gây<br /> ra tác dụng phụ nào(12).<br /> <br /> Đánh giá mức độ sưng mặt<br /> Đánh giá mức độ sưng mặt theo chiều ngang<br /> Có sự thay đổi mức độ sưng mặt theo chiều<br /> ngang ở từng thời điểm giữa 2 nhóm, sự thay<br /> đổi này có ý nghĩa thống kê (p