Hiệu quả kinh tế sản xuất nấm rơm ở Phú Lương, Phú Vang, Thừa Thiên Huế

TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 68, 2011<br /> HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT NẤM RƠM<br /> Ở PHÚ LƯƠNG, PHÚ VANG, THỪA THIÊN HUẾ<br /> Phan Văn Hòa, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế<br /> Nguyễn Việt Thiên, Công ty cổ phần Dược vật tư y tế Quảng Nam<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Phú Lương, Phú Vang, Thừa Thiên Huế có những điều kiện thuận lợi để phát triển nghề<br /> trồng nấm nói chung và nấm rơm nói riêng. Bình quân 1 lứa, năng suất đạt 34,73 kg/vòm, sản<br /> lượng đạt 1.296 kg/hộ/năm với lợi nhuận thu được bình quân năm mỗi hộ hơn 30,5 triệu đồng.<br /> Kết quả phân tích hàm sản xuất Cobb-Douglas cho thấy, nếu hộ đầu tư tăng thêm 1<br /> sào rơm trồng nấm, sau khi trừ đi chi phí mua rơm 47,5 ngàn (mùa Xuân), 50 ngàn (mùa Hạ),<br /> 40 ngàn (mùa Thu) và 48 ngàn (mùa Đông), các hộ thu được một khoản giá trị gia tăng ở các<br /> mùa Xuân Hạ Thu Đông tương ứng là 109, 90, 112 và gần 110 ngàn đồng. Nhưng nếu hộ tăng<br /> thuê thêm 1 ngày công lao động để trồng nấm, hộ đã lỗ mất 39,59 đến 44,15 ngàn đồng tuỳ<br /> theo mùa vụ.<br /> Để nâng cao kết quả và hiệu quả trồng nấm, chính quyền địa phương cần quy hoạch<br /> vùng sản xuất nấm nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường, đa dạng hoá các loại nấm khác ngoài<br /> nấm rơm nhằm giảm rủi ro, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong sản xuất, thu hoạch, chế<br /> biến sản phẩm nấm nhằm nâng cao năng suất chất lượng nấm; các hộ trồng nấm cần tập trung<br /> nguồn lực sản xuất vào mùa Hạ, mùa Thu, đầu tư thêm rơm, meo và công lao động gia đình sẽ<br /> cho năng suất, chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường, nâng cao kết<br /> quả và hiệu quả sản xuất nấm, đưa nghề trồng nấm thành nghề chính nơi đây.<br /> <br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Nấm rơm được xem là một loại “rau sạch và cao cấp”[1]. Mặc dù hàm lượng<br /> đạm cao nhưng nấm rơm rất an toàn cho cơ thể và không hoặc ít để lại hậu quả bất lợi<br /> cho con người như đạm động vật, đường và một số các loại thực phẩm khác. Nấm rơm<br /> có giá trị dinh dưỡng cao. Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy, hàm lượng protin<br /> trong nấm rơm chỉ đứng sau thịt, cá; rất giàu chất khoáng, axit amin không thể thay thế,<br /> các vitamin A, B, C, D,… và không chứa các độc tố[1].<br /> Trong những năm gần đây, trên thế giới, nghề trồng nấm đã hình thành và phát<br /> triển mạnh ở nhiều nước như Hà Lan, Pháp, Ý, Mỹ, Nhật, Đài Loan, Trung Quốc, Hàn<br /> Quốc,… Ở nước ta, nấm rơm cũng được biết đến từ rất lâu. Tuy nhiên, chỉ hơn 10 năm<br /> trở lại đây, trồng nấm rơm mới được coi là nghề và mang lại hiệu quả kinh tế cao cho<br /> người dân.<br /> 53<br /> <br /> Ở Thừa Thiên Huế, nấm rơm được trồng nhiều nơi, nhưng có thể nói ở Phú<br /> Lương, huyện Phú Vang là một trong những xã điển hình trồng nấm rơm tập trung và<br /> đạt hiệu quả cao. Trồng nấm rơm đã trở thành nghề chính mang lại nhiều lợi ích thiết<br /> thực, thu nhập ổn định cho nhiều người dân nơi đây, góp phần tận dụng nguồn rơm phế<br /> phẩm nông nghiệp, giải quyết công ăn việc làm, đặc biệt lao động nhàn rỗi vào lúc trái<br /> vụ và mùa mưa. Tuy nhiên, để trồng nấm rơm thực sự là nghề sản xuất kinh doanh ở địa<br /> phương, mang lại hiệu quả cao và thu nhập ổn định cho người dân, nhiều vấn đề đặt ra<br /> chưa được giải quyết: (1) Thực trạng sản xuất nấm rơm ở Phú Lương, Phú Vang trong<br /> những năm qua như thế nào? (2) Kết quả và hiệu quả trồng nấm rơm ở đây? (3) Những<br /> nhân tố nào ảnh hưởng đến năng suất nấm rơm của các hộ ở Phú Lương? (4) Giải pháp<br /> nào để phát triển nghề trồng nấm rơm trong thời gian đến đạt hiệu quả cao và ổn định?<br /> Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, chúng tôi tập trung nghiên cứu “Hiệu quả<br /> kinh tế sản xuất nấm rơm ở xã Phú Lương, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế” với<br /> mục đích nhằm đề ra các giải pháp hợp lý, nâng cao năng suất, chất lượng nấm rơm,<br /> phát triển nghề trồng nấm rơm hiệu quả và ổn định trong thời gian đến.<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu<br /> Để đạt được những mục đích trên, trong khuôn khổ của bài báo, chúng tôi đã sử<br /> dụng các phương pháp thống kê mô tả, phân tích dữ liệu chuỗi thời gian, so sánh, hạch<br /> toán kinh tế... đặc biệt chúng tôi tập trung điều tra ngẫu nhiên 60 hộ trồng nấm trên tổng<br /> số 510 hộ trồng nấm của xã, sử dụng phương pháp toán kinh tế phân tích hàm sản xuất<br /> Cobb-Douglas để phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến năng suất nấm rơm của các hộ<br /> điều tra.<br /> 3. Kết quả nghiên cứu và thảo luận<br /> Nấm rơm được người dân ở Phú Lương trồng quanh năm, từ khi bắt đầu chuẩn<br /> bị nguyên liệu rơm để ủ nấm cho đến khi thu hoạch trong vòng 20-25 ngày, mỗi tháng<br /> có thể sản xuất 1 đến 1,5 lứa, mỗi năm sản xuất cả 4 mùa Xuân, Hạ, Thu và Đông.<br /> Ở Phú Lương, bình quân mỗi hộ có 2,57 nhà vòm trồng nấm và mức đầu tư trên<br /> 1 nhà vòm hơn 2,5 triệu đồng. Bình quân 1 vòm chứa khoảng 483,92 bánh rơm; một<br /> năm mỗi hộ trồng 14,52 lứa, với năng suất bình quân một lứa là 34,73 kg/vòm. Như vậy,<br /> sản lượng hàng năm bình quân mỗi hộ vào khoảng 1.296 kg.<br /> Ngoài đầu tư về nhà vòm và tư liệu sản xuất, các hộ trồng nấm rơm phải đầu tư<br /> nhiều khoản mục chi phí như meo giống, thuê công lao động, sửa chữa, tu bổ nhà vòm,...<br /> rơm và lao động gia đình... Bình quân mỗi lứa/vòm các hộ phải đầu tư 1,5 triệu đồng<br /> chi phí sản xuất, trong đó chi phí trung gian là 945,66 ngàn đồng. Sau khi trừ chi phí sản<br /> xuất, lợi nhuận bình quân một lứa, một vòm là 819 ngàn đồng, giá trị gia tăng bình quân<br /> 1,4 triệu đồng/lứa/vòm. Như vậy, bình quân một năm giá trị sản xuất mỗi hộ thu được<br /> 87,68 triệu đồng, sau khi trừ chi phí sản xuất (57,11 triệu đồng), lợi nhuận thu được<br /> 54<br /> <br /> bình quân năm mỗi hộ hơn 30,5 triệu đồng. Đây là khoản lợi nhuận cao và ổn định đối<br /> với hộ nông dân sản xuất nông nghiệp hiện nay ở nông thôn. Bình quân, hộ đầu tư 1<br /> đồng chi phí 1 năm thu được 1,48 đồng giá trị gia tăng và 0,54 đồng lợi nhuận. Như vậy,<br /> có thể thấy, mặc dù nghề trồng nấm rơm mới phát triển và chưa trở thành nghề chính<br /> thống trong nông nghiệp và nông thôn hiện nay, nhưng kết quả và hiệu quả kinh tế mà<br /> nghề trồng nấm rơm mang lại là khá cao, góp phần ổn định thu nhập, xoá đói giảm<br /> nghèo và phát triển kinh tế địa phương. Chính vì thế phát triển nghề trồng nấm rơm để<br /> phát triển kinh tế hộ nông dân là hướng đi đúng và phù hợp, mang lại hiệu quả kinh tế<br /> cao.<br /> Nghiên cứu xác định các nhân tố ảnh hưởng đến năng suất và hiệu quả kinh tế<br /> trồng nấm là rất quan trọng. Trong khuôn khổ của số liệu điều tra, chúng tôi xây dựng<br /> 3<br /> <br /> 5<br /> <br /> ∑ β jD j<br /> <br /> hàm sản xuất Cobb-Douglas có dạng như sau: Y= A. ∑ X i .e j=1<br /> αi<br /> <br /> . Trong đó, Y: năng<br /> <br /> i =1<br /> <br /> suất nấm rơm (kg), Xi (i=1÷5): Các yếu tố đầu vào, gồm tuổi vòm (năm); khối lượng<br /> rơm (sào); số lượng meo giống (bịch); số ngày công lao động (công); số năm kinh<br /> nghiệm của chủ hộ (năm); Dj: Biến giả mùa vụ trồng nấm (j=1÷3): D1=1 mùa Xuân;<br /> D2=1 mùa Hạ; D3=1 mùa Thu và D1=D2=D3=0 mùa Đông; A hệ số chặn.<br /> Kết quả ước lượng hàm Cobb-Douglas từ các hộ trồng nấm rơm được điều tra ở<br /> Phú Lương năm 2010 cho ta hàm sản xuất sau:<br /> Y=0,825.X1(-0,025).X20,153.X30,573.X40,144.X50,171.e0,289.D1+0,727.D2+0,504.D3<br /> Với kiểm định mô hình F-Statistic = 523,44 > F0,05 (10,229) cho phép ta bác bỏ<br /> giả thuyết : tất cả các hệ số hồi quy riêng đều bằng 0 và chấp nhận giả thuyết không<br /> phải tất cả các hệ số hồi quy riêng đều đồng thời bằng 0. Như vậy, mô hình đưa ra là<br /> hợp lý và phù hợp với thực tế ở mức ý nghĩa α = 5%. Các hệ số αi của các biến lượng<br /> rơm, lượng meo, số ngày công lao động, số năm kinh nghiệm của chủ hộ đều dương với<br /> mức ý nghĩa thống kê 99%, ngoại trừ hệ số αi của biến tuổi vòm âm với mức ý nghĩa<br /> thống kê 90%. Điều đó cho thấy, các yếu tố số lượng meo, rơm, số ngày công lao động<br /> và năm kinh nghiệm trồng nấm ảnh hưởng làm tăng năng suất nấm, lớn nhất là số lượng<br /> meo giống. Trong khi đó, tuổi vòm có ảnh hưởng âm, tức là vòm sử dụng càng lâu, năng<br /> suất nấm rơm giảm. Điều này hoàn toàn phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất trồng nấm<br /> rơm của các hộ ở Phú Vang hiện nay. Đối với mùa vụ, kết quả ước lượng hàm sản xuất<br /> cho thấy, mùa Hạ là mùa cho năng suất cao nhất, sau đó là mùa Thu.<br /> <br /> 55<br /> <br /> Bảng 1. Hiệu quả kinh tế đầu tư các yếu tố đầu vào trồng nấm rơm ở các mùa trong năm của Phú Lương, Phú Vang 2010<br /> <br /> Sản phẩm cận biên của đầu vào Giá trị sản phẩm cận biên của đầu<br /> (kg/lứa)<br /> vào (1000đ)<br /> Các đầu vào<br /> <br /> (MPXi)<br /> <br /> Chênh lệch giữa giá trị sản phẩm cận<br /> biên và đơn giá của đầu vào (1000đ)<br /> <br /> (MPVXi)<br /> <br /> (MPVXi – PXi)<br /> <br /> Xuân<br /> <br /> Hạ<br /> <br /> Thu<br /> <br /> Đông<br /> <br /> Xuân<br /> <br /> Hạ<br /> <br /> Thu<br /> <br /> Đông<br /> <br /> Xuân<br /> <br /> Hạ<br /> <br /> Thu<br /> <br /> Đông<br /> <br /> 1. Tuổi vòm<br /> <br /> -0,49<br /> <br /> -0,76<br /> <br /> -0,61<br /> <br /> -0,37<br /> <br /> -38,45<br /> <br /> -34,39<br /> <br /> -37,26<br /> <br /> -38,76<br /> <br /> -226,22<br /> <br /> -222,16<br /> <br /> -225,03<br /> <br /> -226,53<br /> <br /> 2. Lượng rơm<br /> <br /> 2,01<br /> <br /> 3,11<br /> <br /> 2,49<br /> <br /> 1,50<br /> <br /> 156,50<br /> <br /> 139,98<br /> <br /> 151,69<br /> <br /> 157,80<br /> <br /> 109,00<br /> <br /> 89,98<br /> <br /> 111,69<br /> <br /> 109,80<br /> <br /> 3. Lượng<br /> giống<br /> <br /> 0,22<br /> <br /> 0,34<br /> <br /> 0,27<br /> <br /> 0,17<br /> <br /> 17,27<br /> <br /> 15,45<br /> <br /> 16,74<br /> <br /> 17,41<br /> <br /> 15,07<br /> <br /> 13,25<br /> <br /> 14,54<br /> <br /> 15,21<br /> <br /> 4. Ngày công lao<br /> động<br /> <br /> 0,51<br /> <br /> 0,80<br /> <br /> 0,64<br /> <br /> 0,39<br /> <br /> 40,08<br /> <br /> 35,85<br /> <br /> 38,85<br /> <br /> 40,41<br /> <br /> -39,92<br /> <br /> -44,15<br /> <br /> -41,15<br /> <br /> -39,59<br /> <br /> 5. Năm kinh<br /> nghiệm chủ hộ<br /> <br /> 0,53<br /> <br /> 0,82<br /> <br /> 0,66<br /> <br /> 0,40<br /> <br /> 41,34<br /> <br /> 36,97<br /> <br /> 40,07<br /> <br /> 41,68<br /> <br /> 41,34<br /> <br /> 36,97<br /> <br /> 40,07<br /> <br /> 41,68<br /> <br /> meo<br /> <br /> Nguồn: Tính toán của tác giả.<br /> <br /> 56<br /> <br /> Kết quả tính toán hiệu quả kinh tế đầu tư của từng yếu tố đầu vào ở các mùa vụ<br /> trồng nấm chúng tôi nhận thấy, nếu hộ đầu tư tăng thêm lượng rơm, meo, công lao động,<br /> đầu tư nhà vòm mới đều làm tăng năng suất nấm rơm do sản phẩm cận biên tăng. Nếu<br /> tăng thêm 1 sào rơm (so trung bình 2,38 sào) thì ở mùa Xuân năng suất cận biên tăng<br /> 2,01 kg nấm; mùa Hạ tăng 3,11 kg nấm; mùa Thu tăng 2,49 kg và mùa Đông tăng 1,5<br /> kg nấm. Tương tự cho lượng meo giống, số ngày công lao động, số năm kinh nghiệm<br /> trồng nấm của chủ hộ, nếu tăng thêm 1 đơn vị so trung bình của biến thì năng suất cận<br /> biên của nấm tăng lên. Riêng nếu nhà vòm trồng nấm đã qua sử dụng 1 năm thì năng<br /> suất cận biên lại giảm từ 0,37 đến 0,76 kg nấm (bảng). Tuy nhiên, để đạt hiệu quả kinh<br /> tế cao các hộ chỉ nên đầu tư thêm lượng rơm và lượng meo giống ở tất cả các mùa trồng<br /> nấm. Nếu tăng thêm 1 sào rơm trồng nấm, sau khi trừ đi chi phí mua rơm 47,5 ngàn<br /> (mùa Xuân), 50 ngàn (mùa Hạ), 40 ngàn (mùa Thu) và 48 ngàn (mùa Đông), các hộ thu<br /> được một khoản giá trị gia tăng ở các mùa Xuân Hạ Thu Đông tương ứng là 109, 90,<br /> 112 và gần 110 ngàn đồng. Tương tự, nếu tăng thêm lượng meo giống và những hộ có<br /> nhiều kinh nghiệm cũng làm tăng giá trị gia tăng. Đối với tuổi vòm, tuổi vòm càng lớn<br /> thì càng không có hiệu quả kinh tế do làm giảm năng suất nấm. Riêng đối với ngày<br /> công lao động, nếu hộ tăng thuê thêm 1 ngày công lao động để trồng nấm, sau khi trừ đi<br /> chi phí 1 ngày công thuê 80 ngàn, hộ đã lỗ mất 39,59 đến 44,15 ngàn đồng tuỳ theo mùa<br /> vụ (Bảng 1). Mặc dù năng suất cận biên của ngày công lao động tăng lên, nhưng chi phí<br /> ngày công lao động thuê hiện nay quá cao nên thuê lao động trồng nấm là không có<br /> hiệu quả kinh tế. Vì thế, để đạt hiệu quả kinh tế cao, các hộ nên sử dụng công lao động<br /> nhàn rỗi của mình để trồng nấm. Có như vậy, giảm được chi phí, sử dụng triệt để công<br /> lao động nhàn rỗi của gia đình, nâng cao hiệu quả kinh tế.<br /> Như vậy, trong điều kiện sản xuất và tiêu thụ nấm hiện nay, nếu hộ trồng nấm<br /> vào mùa Hạ, mùa Thu, đầu tư tăng thêm lượng rơm, meo giống, đầu tư mới nhà vòm<br /> trồng nấm và tận dụng công lao động nhàn rỗi của gia đình để trồng nấm sẽ cho kết quả<br /> và hiệu quả kinh tế cao.<br /> Tuy nhiên, để trồng nấm rơm ở Phú Lương, huyện Phú Vang, Thừa Thiên Huế<br /> mang lại kết quả và hiệu quả cao về mặt kinh tế và trở thành nghề mang lại thu nhập<br /> cao cho người dân nơi đây, chính quyền địa phương cũng như người dân cần thực hiện<br /> một số giải pháp sau:<br /> - Ngay từ bây giờ, cần quy hoạch lại vùng sản xuất nấm rơm ở địa phương,<br /> nhằm kiểm soát môi trường, đảm bảo nấm sạch bệnh, nâng cao năng suất, chất lượng<br /> nấm, đảm bảo trồng nấm của các hộ đạt kết quả và hiệu quả kinh tế cao.<br /> - Cần nâng cao kiến thức kỹ thuật, áp dụng tiến bộ sản xuất mới tiên tiến thông<br /> qua tập huấn sản xuất, thu hoạch, chế biến, bảo quản và kiến thức thị trường cho người<br /> trồng nấm nhằm đảm bảo cho người trồng nấm thu được kết quả và hiệu quả cao nhất,<br /> bởi lẽ hiện nay người dân trồng nấm rơm ở Phú Lương chủ yếu áp dụng kiến thức<br /> truyền thống, lạc hậu.<br /> 57<br /> <br />