Hình tượng con cò, từ ca dao cổ truyền đến ca từ trong ca khúc

Chia sẻ: Thao Uyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết này tiến hành phân tích hình tượng con cò trong ca dao cổ truyền và trong ca khúc Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết để nắm chi tiết hơn nội dung nghiên cứu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hình tượng con cò, từ ca dao cổ truyền đến ca từ trong ca khúc

Mfb* iba^i TUONG CON CO, TO CA OAO CO TRUYEN DEN CA TIJ TRONG CAKHUC TRINH LAN Hl/ONG rong kho tang vin hgc din gian Viet khuc Viet Nam, hinh tugng con cd vdn ed trong T Nam, nhiing eon thuyen, ddng sdng, van hgc dan gian Igi trd nen Idi cudn hip dan bin nudc, cay da, nhjp cau, con ed, ban nhd nhung net vua quen thupc vira mdi me. eon bdng, con budm, cai yem, dii lya, mat trang, 1. Hinh tuong con co trong ca dao cd mat trdi, ciy tre... li nhung hinh tugng vd eung truyen quen thudc, bdi nhQng net nghia bidu dat di Cung nhu nhidu hinh inh, sy vat binh dj, gin dugc dinh hinh, tuong ddi dn dinh qua thdi gian. bd hing ngay vdi ddi sdng lao ddng, sinh hoat Vi du: ndi den cdi yim, ddi yem \a ndi den tinh ciia nhan dan ta, con cd d i trd thanh mdt hinh yeu, sue manh va y tugng nghe thuit xuat nghia cua linh yeu; ndi V » hoc ntfK ifuat iilian anh da sdng dwng hidn khi nhieu trong thcr ddn trdng - trdng rdm, qua tunh tuong. IM la viec noun ngh$ si khac ca dan gian (I). Vi sao trdng Iron la ndi ve hoa mot cach siitii dong, goi cam va Say sang mat do xuat hidn cua ngudi con gai den thi, tao ve mot hinh anh, sir vat con nguoi... cu the hinh tugng eon cd lai ldn xinh dgp, hoin hio; de maiQ lai cho chum nhung net nghia phong hon nhQng con vit, loai trdng khuyit y mudn ndi phii, phu hop voi each cam, each ntfi cua ninh. chim khae? Nhi nghien ddn ngudi thidu nu ehua Rat nhieu hinh anh, sir vat, con nguoi tir hien cQu Vu Nggc Phan da ddn ludi Irudng thanh, thuc dn song da fi vao tac pham nghe thuat de tirng ly giii: "Trong cac chua chin chin; trdng trff thanh nhung hinh tuong tieu bieu, hap d ^ . loai chim kidm in a meo ndi vd ngudi con ddng rugng, chi co con gii qui Ilia nhd thi... NhQng net nghia nay da cd gin ngudi ndng dan hon ei. Nhirng luc ciy dugc cdng ddng chip nhan vi su dung rdng rai, cudc, ciy hai, ngudi ndng din Viet Nam thudng mang dam tinh truydn thdng. thay con cd ben hp: con cd ldi theo ludng cay, Ngiy nay, thudng thiic ca khiic Viet Nam, eon cd bay trdn ddng liia bit ngit, con ed dimg ngudi ydu nhac nhidu khi cam thdy rdt gin giii, trdn bd rupng ria long ria cinh, ngim nghia dl ddng cim vi bat nhip vdi nhftng ddng tinh ngudi ndng dan lim lung" (2). TQ sy tuong dong cim, suy tu, udc vpng ciia ngudi sang tic - nhit gin gui dd, nhan dan lao dpng da khac hpa hinh la khi dugc dim trong nhung hinh tugng nghe tupng con ed de ndi vd chinh minh vdi nhilu net thugt chiy tu ngudn mach dan gian. Nhimg ddi nghTa. vdi mpt ca khiic dugc cho li hay, ndu chi mang Thdn phdn lam lit. vdi vd cue nhgc cua ngitdi den cho ngudi nghe mdt cam giic quen thupc, ndng ddn. nhdt la ngir&i phu nir gin gui thoi thi chua du, nd phii ggi ra nhftng Loai chim chdn den minh Irang dirng ndng kham phi vdi chieu canh mdi me va siu sic. Tat giira dong cung vat va muu sinh ching khic con ci nhimg ai sing lic ca khiic deu hieu, de thinh ngudi; cd lan ldi rupng can ao siu sdng rpng danh nhac sT, hg deu phai budc vQng chac qua kilm in cung nhu ddi ngudi ndng dan phai buon ciy cau ke thiia vi sing tao. Bdi viy, irong ca chii lam lu, dim minh mpt ndng hai suong mi Vrjl Sd 363 Thang 9-2014
cugc song van khdng hit khon khd: Bin ve ihdi vu phu, tren tinh than nhin van, Cdi cd lgn lgi b& sdng vdi thii dp hii hudc hdm hinh, khdng can chi Cd ddi md cimg cdnh cong Itmggu dieh danh mdt con ngudi cy the nao: Bdi xa sdng rgng song to Cdi CO Id cdi cd qudm Vi lo cdi bung di md cdi dn Mdy hay ddnh vo mccy ndm v&i ai? Dang cd minh khanh, than gay gudc, bd long Co ddnh thi ddnh s&m mai tring mudt ggi sy lidn tudng ddn ve dep thanh Ch& ddnh chgp tdi. chdng ai cho ndm thoat, nhg nhing eua ngudi phy nQ. Cudc sdng Phd phan thdi trang hoa, lira ddi tinh cam nhieu khdn khd nhpc nhdn chit ginh ning ldn trong tinh cim nam nQ: ddi vai ngudi phy nQ khiln hg phai nhin nhjn, Con cd trdng bich nhu vdi ehju thuang chju khd, tio tdn: Dirng ndng ndi nira, dimg l&i nguyet hoa Tr&i mua qud dua veo vg Vi dit mudn dep ddi la Con dc ndm co Dimg nhu cdnh bu&m quanh hoa ddu miia Con torn ddnh ddo Chd cudi thdi ludi bilng, tham in eua nhung Con cd kiim dn ngudi phy nQ chi lo sao eho minh dugc nhan Ldi ca dao cdn luu nhihig tiing khdc ni non, than sudng mieng ma qudn di Irach nhigm ddng cdn im inh noi niem ldn ddn: cam cdng khd vdi gia dinh: Nudc non ldn ddn mgt minh Cdi CO Id cdi cd ky Thdn CO len thde xuong ghenh bdy nay An cam nhd di, udng nu&c nhd cd Vi viy, trong vin chuong Viet Nam, mdi khi Dim ndm thi gdy o o bdt gip hinh tugng con cd, ngudi ta cdn thudng Chua di din chg dd lo dn qud lidn tudng din cupe ddi, sd phgn lam lu, vit vi Hdng bdnh hdng biin bdy ra eye nhpc eiia ngudi ndng din, nhdt li ngudi phy Cu lir, khoai sg din bd chdo ke nQ - ngudi vg, ngudi mg. An roi cdp dil ra ve Nhirng dire linh. phdm chdt tdt dep Thdy hdng chd chd Igi le chdn vdo... Con cd bilu thj cho ldi sdng giiu nghTa tinh Ndi ddi rdng mua cho chong ciia con ngudi: Vi din qudng ddng, ngd non ra dn Cdi cd di ddn can mua 2. Hinh tu-ong con co trong ca khuc Tdi tdm mu mit ai dua co vi Viet Nam Cd vi thdm qudn cimg que Con cd trong ca dao, con ed trong ca khiic Thdm cha thdm me, cd ve thdm anh am nhac hay bit ky mgt hinh tugng nghd thuit Qua hinh tugng con cd, nhan dan ta nggi ca nio khic diu dugc sing tgo tren co sd hign thyc phim hgnh cua nhQng con ngudi sdng trong ddi sdng xa hdi vi su cim nhgn ctia ngudi sing hoan cinh nghigt ngi van nhan ngi, vi tha vi tic. Ndi cich khac, hidn thyc ddi sdng xi hdi quyet giQ minh eho Ihanh sgch: {yeu Id khich quan) vi cim nhin ciia ngudi sing Con CO md di dn dem tic (ydu td chu quan) li cae nhan Id co bin chi Ddu phdi cdnh mim lgn c6 xuong ao phdi sau sic den viec xay dung hinh tugng trong Ong ai dng v&t tdi nao tic phim nghd thugt. Tdi cd long ndo dng hdy xdo mdng Ci Viet Nam, ca dao cd truydn (cdn dugc gpi Cd xdo thi xdo nuac trong li ca dao truydn thdng) dupe hidu ti mgt bp phan Dirng xdo nir&c dye. dau long cd con ciia tho ca din gian xuat hign tu xa xua den Cach Nhung Ihdi xdu cdn phe phdn. logi trir mang thing Tam 1945, chii the sang lao la lap Khdng ehi dd cao, ca nggi mpt chieu, nhin the quin ehung nhin din (3) Nhirng hinh tugng din cdn mugn hinh tugng con ed de ndi ve nghg thuat cua ca dao cd truyen tir khi ra ddi va nhOng thdi hu t?it xdu ciia con ngudi bpc lp trong dugc luu truyin den ngay nay da trai qua qua cic mii quan h$ gia dinh, xi hpi. trinh sing lpe, mai giua dii liu cho nen nhQng Sd 363 mm Th^ng 9-2014
I^qh^ i b a ^ i Nhan dan lao d^ng da khac hpa hinh tu^ng con cd d l ndi v l chinh minh. Anh Tryd^ng Giang net nghTa bilu dat ed tinh dai ehiing (tip thd), va tri tug ciia ngudi nhgc sT thing hoa. Cung nhu nhidu hinh tugng da trd thanh nhung bieu tugng nhidu hinh tugng, bieu tugng van hpe dan gian vdi nhftng y nghTa tuang ddi dn dinh, cd tinh khic, hinh tugng con cd da duge chuyen hda viq.;, quy udc cao, dugc edng ddng chap nhan va su Irong thd gidi nghd thugt ciia tie pham im nhac dung rpng rii. thdi dai mdi. Va khi do, nhiing tdng via y nghTa Le dl nhien, eon cd - lu mdt hinh lugng, bieu gan lidn vdi nd lai cd dip dugc khai dgy, khidn tugng ca dao ed truyen de trd thanh mdt hinh cho ca tu lap lanh chat tho, sau sac vi tinh te. tugng ca tu trong ca khuc khdng phai la kdt qua Bang vide phd tho, Iiy trpn ven mpt Idi ca dao eiia sy vay mugn, cang khdng phai la viee ngudi lam ea tu hoac trieh dan, md phdng ldi ca dao, nhac sT nhac lai hay lai su dung mgt hinh tugng cac tic gii da kd thira nhirng net nghTa vdn co nghd thuat san cd. Bdi vi, hinh tugng con cd cua hinh tugng con cd trong Idi ca dao xua: trong ca khiic Viet Nam (4) gan lien vdi mpt bdi Cd ndi cue nhgc, bat hgnh cua con ngudi rai cinh hidn thyc ddi sdng xa hdi mdi, cd nhidu vao hoin canh nghiet nga trong ciu hit: "Con thay ddi; chii the sang tao khdng phai li tip the cd mi di an ddm. Dau phii canh mim lgn cd quin chung - sd ddng ma la ngudi nhac sT vdi xudng ao..." (Con co di dn dem). sy thuc tinh ve y thuc ca nhan vdi nhu cau the Cd nidm tiii phan: "Cd mgt minh cd phai hien cai tdi, ca tinh sang tao ddc dao eiia rieng kiem ldy in..." (Cdnh co trong cdu hdt mf ru). minh. Qua nghien cuu hinh tugng con cd trong Cd canh long dong lan din: "Thuang lim mdt sd ca khiic lieu bidu: Con co di dn dim thuong lim tdc dai oi, mdt ddi long dong, long (Nguyen Xuan Khoil), Cdnh co trong cdu hdt dong than cd lgn tpi..." (Thu&ng ldm tdc ddi at). me ru (Phgm Tuydn, trieh tho Chl Lan Vidn), Cd niem thuong cam dinh eho nhiing phgn Thuxfng ldm tdc ddi ai (Phii Quang), Tinh ddt ngudi - than cd: "Dat thuang ngudi Id loi thin (Tuan Phuang), VQ diiu con cb (Phd Due CO trdn ddng..." (Tinh ddt), "Con cd, may di in Phuang), Con co (Luu Ha An), chung tdi nhgn ddm... sao di (i a) mdt minh. Mdt minh lim lui thay ed nhftng ydu to kl thua vi sang tao. eanh ba thuc giae trong ddm khuya ving mot Nhirng net nghTa ki thira lie vdn hgc ddn gian minh ldm lui thin ed..." (Con co). Khi sang tic ca khiic, tim thue dan gian, vdn Cd eanh cd mdng manh, than cd gdy gupc vin hda dan gian da lam be phdng cho tinh cim dang ging sire vuon minh "trong bao td, trong mrg So 363 Thang 9-2014
AM NHAC mua sa... dan bom thet gio... vat va khd dau... dung vdi muc do eao hon nhidu: ddn cd cd trong noi dong cgn ddng sau, sdm hdm tat t i cCing 34 ca khuc; cdnh cd cd trong 78 ea khue (5). mira ndng lo au..." (Vu di^u con co). Tir ddn cd bidu thi cho sd ddng, tap the, ggi Bdn canh dd, cung nhu trong ca dao cd len su Hen tudng vd vi the vi sire mgnh cua truyen, con ed trong hinh tugng ca tu la bilu nhihig con nguiri trong chd do xa hdi mdi, vugt tugng cho nhQng dire tinh, phdm chdt tdt dep qua bio tap lua bom eiia ehien tranh each mgng, cua ngudi lao ddng, nhiing ngudi dan qud du vuon len kien thidt, lim chii cude ddi minh: "De lam lit van tio tin, nhan ngi, vj tha; du gian khd, ngiy mai, nhin din cd trang ngang diu vugt gid hiem nguy van ludn toil len tinh thdn kidn sai rpng cinh bay bay vd phia mat trdi. Biu trdi cudng, ddi mit va vugt len hoin cinh nghiet ngi rpng lim. Ldng ngucri rdng lam. Dan cd viit len (Con cd di dn dim). Dd cung chinh li nhiing gi bay vd phia mat trdi..." (Con cb). mi con ngudi ludn khao khit vuon tdi: "Carih Tu cdnh cd ggi ldn su bay bdng, tu do, thd cd que tdi thao thom trong tring, bao ehi chiit hidn udc mo va niem tin ciia con ngudi vao yeu thuong. Du tep tdm no ddi, van diim bpc tuong lai tuoi sing: "Da ngin nam cinh cd mang vdn vuang..." (Vd di§u con cd). Tam Idng eiia nang udc mo. Nay cd oi hdi, bay ldn di bay ldn nhung ngudi phu nQ, ngudi mg trong gia dinh cho trdi xanh xao xuyen..." (Vd dieu con cb). cQng dugc bpc Id qua hinh lugmg ed mg: "Lgn Vd khdng gian, thdi gian nghe thuit: trong lgi ca dem thuang eho din eon canh khuya vin ca dao, hinh tugng con ed thudng dugc d|t trong thirc dgi me vl..." (Con cb); "Dii d gin con, dii bdi cinh khdng gian, thdi gian cd linh khic d xa con, ldn rimg xudng be... cd vin tim eon, nghiet, hgn hep vdi nhQng trd nggi, thu thich - cd vin ydu con" (Cdnh cd trong cau hdt mf ru). nhung ddm Idi ldm mu mil, nhiing ngiy mua gid, khi ddu phdi cdnh mem, khi lan tgi ncri sdng Nhimg khdm phd sdng tgo rgng sdng to...; cdn trong ca khiic, nhung din Trong am nhgc Vigt Nam, cho dii vidt vl mpt cd, eanh cd lgi vut len Ihiii tha giQa mdt khdng d^ tii quen thupc, mpt hinh lugng nghg thuat gian va thdi gian nghg thuit khoing dat, bao la, tudng chimg da cu nhung ngudi nhac sT van cd hua hgn mpt cupc ddi mdi vdi nhQng nidm vui: thi khdng djnh minh bing nhQng kham phi "Dit lanh di yen, chin trdi himg sing, rupng rieng, sau sde vi mdi me, gdp phin lim nen ddng tdm ca dang vd vdi ta ... Cinh cd qud tdi d^ng lye tinh thin mgnh md, cd vu con ngudi ty lai bay li bay \a..." (Vu di^u con cb). tin budc vio thdi dai mdi. Vd cim hiing sang tic: viet vd hinh tugng Trong nhidu trudng hgp,'hinh tugng con cd con cd, trong ca dao ndi len 3 ludng cim himg cua ciu hit than thin trong ldi ca dao xua d i chil dgo - xdt xa thuong cim; ca nggi, tin yeu; chuydn hda thinh hinh tugng eon cd trong bii eudi chd, phd phin; cdn trong ca khiic, qua khio ea hgnh phiic. Sy chuyen hda, lam mdi chit ligu sit 6 ca khiic da ndu trdn va 13 ca khiic khic cd vin hgc dan gian niy the hign ro net qua su so hinh inh, bidu tugng cd trong ca tu (Bin dong sinh mpt sd ydu td. song cdi - Phd Biic Phuang, Ca dao em vd toi - v l ngdn ngQ: trong ca dao, ngudi xua chii An Thuyen, Cb vi pho - Le Minh Son, Cd Tdm ydu su dyng eae tu; con cd. cdi cd, thdn cd - bieu ngdy nay - Nggc Chiu, Gidc ma trua - Giing thj cho ci the, ca nhin, ggi ldn sy le loi, dan Son, M? tdi - Doin Bdng, Ngdy xua oi - Yin chide, phii hgp dd didn ta ndi nidm cue nhpc va Dung, Nhirng co gdi quan bg - Phd Due than phgn bdt hgnh cua ngudi ndng din, phu nu, Phuang, di que tdi - Ld Minh Son, Tinh ta bien lao dpng dudi che dg xua; edn trong ca khuc bgc dong xanh - Hoing Sdng Huang, Ve an Vigt Nam, eac tu trdn it khi xuit hign Khi tim cam - Sa Huynh, Vi que - Phd Due Phuong, kidm trdn internet vd sd lugng ca khuc mi Idi ea Vift Nam qui huang toi - Do Nhuan), chiing ldi cd cac iQ; con cd. cdi cd. thdn cd, chiing tdi nhgn khdng thay xuat hign net cim hirng cudi chd, dugc kdt qua tuong ling lan lugt chi li 26; 4; 12. phd phan; va trong dd, net cim himg ca nggi, tin Trong khi dd, cic tir ddn cd, cdnh cd duqc su ydu, ty hio li ndi bgt hon ci. S6 363 v r i Thdng 9-2014
Vd y nghTa bilu dat: tuy ciing dugc xay dung cd ndi dung tu ludng, cam xiic thii dd nhin van chii ylu bing bidn phap an du, nhimg so vdi ca ed y nghia tich cue ddi vdi vide xay dung phim dao, hinh tugng eon cd trong ca khuc cd sy khie chit dao due, vin hda mdi cho con ngudi Viet biel va phong phii hem. Con cd trong ca dao Nam trong cudc sdng ngay nay... dd dua vio ca dugc coi !i hinh tugng tieu bidu cho nhin dan tu. Chi cin so suit trong vide khai thac, chgn tpc lao dpng; mdt sd it trudng hgp la hinh tugng tieu ehil lieu, ngudi nhgc sT se vd tinh lam giam di bilu eho giai cap thdng tri thdi phong kidn; vi d gia tri ciia ca khiic mi minh dang mong muon mdi bp phan ca dao, hinh tugng con cd khdng cd dugc. ro la hinh inh ciia ngudi ndng dan hay nhQng Khi da chpn tpc duge miu chit lieu tdt thi ngudi thudc giai cdp thdng trj (6). Cdn trong ca cdn phii chuydn hda, vgn dyng mdt each sang khiic, cic tie gia diing hinh tugng con cd dd bieu tao dl nd trd thinh mpt ydu td nghd thuit trong thi cho nhung dua tre dugc sdng trong tinh mdt chinh thd mdi. Neu chi tii su dung nhQng thuong ydu. NhQng chit cd con be bdng la thd gii tri sin cd, neu coi nhung ngdn lu, hinh tupng he tuang tai cita ddt nude dang dugc hudng sy ciia van hpc din gian la mpt thir ehi tidt djnh yen binh, chim soc, ning niu: "Con cd me, con hinh dd cii ghep vao ea tu thi sd din den sy lap chai rdi lai ngii.., Ngii di con, cd oi chd sg. Canh lai, dem din mgt cam giic nham chin, cu kj, cd mem me da san tay nang. Con chua bidt cinh gugng ep. Cho ndn, ydu cau dat ra li phai biet mem me hat, sua me nhieu, con ngii ching phan bidn tiu, su dung van hpc dan gian vdi dung vin..." (Cdnh co trong cdu hdt me ru). nghTa nd la mpt thu chdt lieu dd ngudi nhgc si 3. Thay Idi k i t cd the chinh chudi, bdi dap kien tgo thdm, dem Hinh tugng con ed trong ca tir ciia nhirng ca den cho ldi ca su Idi cudn, hap din vdi mot ve khiic am nhac la mpt bieu hien cu the ciia vide dep tuoi mdi. Cd nhu vay, ca khiic Vi|l Nam khai thac, van dung chat lieu van hpc dan gian chang nhung li mdt ydu td gdp phan xay dyng vio qua trinh sing tie ca khiic Viet Nam. Sy nen ling tinh thin mi cdn trd thanh ddng lye cho hien didn ciia chit Ueu dan gian khdng phai la su phat trien ciia xa hpi J dieu kien tien quydt, cang khdng phai li yeu td TL.H duy nhit quyet dinh ehat lugng tic pham vi sy thanh danh ciia tic gii. Van dd dat ra ti khai 1. Trong Kill) Idng ca dao ngu&i Vtft (2001), cac lac thae, van dung nhu the nao de phai huy cao nhil gia da lap hap diroc 19 loi mo dau bang cdi co va 14 loi gia trj vi hieu qui nghe thuat cua thir chat lieu mo dau bang con co Dan iheo Nguyen Xuan Kinh, Tlii dd. Budc dau chiing ldi xin khai quit nipt sd ydu phdp ca dao. Nxb Dai hpc Quoc gia Hd Npi, 2006, ir.337. cau ca ban: khai thac co chgn tgc, van dung theo 2. Vu Ngoc Phan, Tuc ngd; ca dao, ddn ca ViitNam, hudng sang tao. Nxb Khoa Iwc Xa hoi. Ha Npi. 1978, tr,70-71, Khai thac chat lieu van hpc din gian mgt 3, Nguyen Xuan Kinh, Con ngirdi, moi Iruv^g vd van cich cd chgn Ipc, ngudi sing tic ca khiic phai hda, Nxb Klioa lipc Xa hoi. Ha Noi. 2013, tr.83-84. lua chgn nhftng chat lieu dien hinh nhat, dupc 4, d day chiing toi sir dung thu?t ngii ca khuc (con nhieu ngudi biel ddn. Vide su dung chat Ueu dan duoc goi la ca khuc moi- mpt the logi am nhac xuat hi?n6 gian thyc chat ta diing mgt he lliong tin hieu Viet Nam tii nhung nam 30 TK XX den nay, do cac nW nghe thuat da tirng cd, cho nen neu khong didn sT sang tac) de phan biet vai nhiing bai hat dan ca Irong am hinh, khdng dugc nhieu ngudi biet den thi khi nhac dan gian, Theo Trgng Qhn%,S{f hinh thdnh vd pilot ay nhftng ting y nghTa va cai hay eai dep vdn triin dpi ngu sdng tdc dm nhpc Vigt Nam trong Ihil^ chira trong chit lieu van hgc dan gian vin mii XX, trong Tdng tpp dm nhpc Vip' ^ani . Ta^ gia vd ldc ton tai d dang tiem an, khuat lap. Khai thic mgt phdm.X$p I, Vicn Am nhgc, HaNgi, 20i0, tr,IO, each chgn tpc cdn ed nghTa ta phii biet sing tgc, 5. lync fliaruoke com gan due khai trong, tim trong kho ting vin hgc 6, Nguyin Xuan Kinh, Thi phdp ca dau, Nxb £)