Hình tượng người lính trong trường ca Thanh Thảo

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong trường ca Việt Nam được viết sau 1975 nói chung và trường ca Thanh Thảo nói riêng, âm hưởng chủ đạo và xuyên suốt vẫn là âm hưởng ngợi ca chủ nghĩa anh hùng. Bài viết Hình tượng người lính trong trường ca Thanh Thảo đi sâu khám phá những đóng góp của Thanh Thảo trong việc xây dựng hình tượng người lính ở thể loại trường ca.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hình tượng người lính trong trường ca Thanh Thảo

20 Tạp chí Khoa Tạp học –học chí Khoa Trường ĐạiĐại – Trường họchọc Phú Yên, Phú SốSố3030(2022), Yên, (2022),20-27 20-27 HÌNH TƯỢNG NGƯỜI LÍNH TRONG TRƯỜNG CA THANH THẢO Nguyễn Thị Ái Thoa Trường Đại học Phú Yên Email: thoanguyenpy@yahoo.com.vn Ngày nhận bài: 28/03/2022; Ngày nhận đăng: 10/06/2022 Tóm tắt Trong trường ca Việt Nam được viết sau 1975 nói chung và trường ca Thanh Thảo nói riêng, âm hưởng chủ đạo và xuyên suốt vẫn là âm hưởng ngợi ca chủ nghĩa anh hùng. Đồng thời, các tác phẩm còn thể hiện đời sống nội tâm đầy day dứt và khát vọng mãnh liệt của con người về hạnh phúc đời thường. Bài viết đi sâu khám phá những đóng góp của Thanh Thảo trong việc xây dựng hình tượng người lính ở thể loại trường ca. Từ khóa: hình tượng người lính, đời sống nội tâm, hạnh phúc đời thường, trường ca hiện đại The image of a soldier in Thanh Thao’s epics Nguyen Thi Ai Thoa Phu Yen University Received: March 28, 2022; Accepted: June 10, 2022 Abstract In the Vietnamese epics written after 1975 in general as well as by Thanh Thao in particular, the main inspire was the one praising heroism. Besides, the epics express the inner life with people’s strong desire for personal happiness. The article is about Thanh Thao's unique contributions in building the image of a soldier in the form of epics. Keywords: soldier image, inner life, personal happiness, modern epics 1. Đặt vấn đề như giải thưởng của Hội nhà văn Việt Nam Thanh Thảo, tên thật là Hồ Thành Công, vào năm 1979, giải thưởng của Hội đồng sinh năm 1946 ở xã Đức Tân, huyện Mộ văn học Quốc phòng và An ninh năm 1996. Đức, tỉnh Quảng Ngãi. Ông tốt nghiệp Đại Tính cho đến nay, ông đã xuất bản được 6 học Tổng hợp Hà Nội, sau đó đi bộ đội, tập thơ, 7 trường ca và có nhiều bài tiểu chiến đấu ở chiến trường miền Nam trong luận, phê bình được đăng trên các báo, tạp cuộc kháng chiến chống Mỹ. Bài thơ đầu chí và xuất bản trong cả nước. tay của người lính xứ Quảng được gửi tới Ra đời sau chiến tranh, trường ca Thanh tờ Tác phẩm mới của Hội Nhà văn – bài Thảo đã có sự kế thừa những thành tựu Thử nói về hạnh phúc- đã gây được tiếng trước đó và không ngừng nỗ lực sáng tạo để vang trên thi đàn và từ đấy mới xuất hiện mang đến tiếng nói của riêng mình. Khác nhà thơ có bút danh Thanh Thảo. Trong sự với các thế hệ đàn anh như Thu Bồn, nghiệp sáng tác của mình, nhà thơ Thanh Nguyễn Khoa Điềm, Tố Hữu…, Thanh Thảo được trao tặng nhiều giải thưởng lớn Thảo không chỉ phản ánh hào khí và tinh
JournalofofScience Journal Science – Phu – Phu YenYen University, University, (2022), No.30No.30 (2022), 20-27 20-27 21 21 thần của cả dân tộc trong cuộc chiến tranh đi tới biển (1977), Những nghĩa sĩ Cần thần thánh mà còn gửi gắm vào đó những Giuộc (1995), Trẻ con ở Sơn Mỹ (1997), triết luận và suy ngẫm về thời cuộc, về hiện Bùng nổ của mùa xuân (2000), Hữu Thỉnh thực tâm trạng con người. Có lẽ do viết với Đường tới thành phố (1979), Nguyễn trong thời bình, ngòi bút Thanh Thảo Đức Mậu với Trường ca sư đoàn (1980)… không bị câu thúc bởi thời gian và nhìn Ngoài ra, còn hàng loạt những tác phẩm nhận lại cuộc chiến với cái nhìn điềm tĩnh. của các tác giả khác. Hầu hết trong số họ là So với thế hệ cùng thời, sáng tác của Thanh những nhà thơ, đến với trường ca, họ muốn Thảo đều tay và có tính hệ thống hơn. Ở bước sang một phạm vi hiện thực mới với mỗi tác phẩm là một sự thử nghiệm, cách những thử nghiệm mới. Nói như GS Mã tân về nội dung phản ánh và phương thức Giang Lân, điều này chứng tỏ “Đến một thể hiện. giai đoạn nhất định của lịch sử xã hội, các Trường ca Thanh Thảo kế thừa những nhà thơ mới bộc lộ khả năng muốn vươn chất liệu nghệ thuật của sử thi cổ điển, đặc lên ở một tầm cao khái quát, ở một độ sâu biệt là cảm hứng sử thi. Nguồn cảm hứng triết học của tư tưởng nhận thức về nhân này gắn liền với sự ngợi ca hình tượng con dân và đất nước và ở một tay nghề đã trải người, hình tượng cộng đồng, đất nước qua qua những thử thách” (Hồ Thế Hà, Mã những thời khắc lịch sử mang tính bước Giang Lân, 1993, tr.107). Bức tranh văn ngoặt của dân tộc. Và tình huống thử thách học đầy sôi động đó khiến cho giới nghiên đỉnh cao là các cuộc chiến tranh. Ở đó, con cứu phải nỗ lực kiếm tìm một khái niệm người có điều kiện bộc lộ những phẩm cho riêng mình về thể loại trường ca. Qua chất, ý chí, bản lĩnh và nghị lực của mình. đó, người tiếp cận mới có thể nắm bắt đặc Trên nền bối cảnh là các sự kiện lịch sử, trưng và bản chất của trường ca. trường ca Thanh Thảo đã phác họa nên bức Dù chưa tiến tới sự đồng thuận giữa các tranh tổng thể, kỳ vĩ và hoành tráng của dân nhà nghiên cứu nhưng cần thiết phải có một tộc Việt Nam qua các cuộc chiến tranh. khái niệm cụ thể và tương đối bao quát đặc Đặc biệt, ngòi bút Thanh Thảo không chỉ trưng của trường ca. Về điểm này, chúng dừng lại ở những chiến công, cái hùng, cái tôi tán thành với định nghĩa về trường ca cao cả mà ông còn đi sâu vào những cái trong Từ điển văn học (Nhiều tác giả, 2003) bình dị và đời thường. Thành công lớn nhất của Nxb Thế giới. của ông là viết về cái đời thường cũng là “Trường ca là những tác phẩm thơ có một cách tiếp cận dựa trên tinh thần cao cả. dung lượng lớn, thường có cốt truyện tự sự 2. Nội dung hoặc sườn truyện trữ tình. Trong trường ca, Nếu như trên thế giới, những tác phẩm các đề tài lịch sử dân tộc là trung tâm của trường ca xuất hiện khá sớm thì trong văn mọi phản ánh. Dần dà, các đề tài cá nhân, học Việt Nam, từ năm 1960 trở đi, trường triết lý, đạo đức được đặt lên hàng đầu, các ca mới thực sự nở rộ. Tố Hữu có Theo chân yếu tố trữ tình được tăng cường. Sang thế Bác (1970), Thu Bồn có Bài ca chim kỷ XX, trường ca phát triển theo hướng trữ Chơrao (1963), Bazan khát (1977), Lê Anh tình, tâm lý, triết lý, yếu tố cốt truyện gỉảm Xuân với Nguyễn Văn Trỗi (1967), Nguyễn xuống, các xúc cảm riêng tư thường được Khoa Điềm với Mặt đường khát vọng đặt trong mối quan hệ với những chấn (1974), Trần Vũ Mai với Ở làng Phước động lịch sử lớn. Trường ca, với tư cách là Hậu (1978), Thanh Thảo với Những người một thể loại tổng hợp, trữ tình, tự sự, hoành
22 Tạp chí TạpKhoa học –học chí Khoa Trường ĐạiĐại – Trường họchọc Phú Yên, Phú SốSố3030(2022), Yên, (2022),20-27 20-27 tráng, cho phép kết hợp những chấn động đào xới, nhìn nhận và chiêm nghiệm lại quá lịch sử lớn, những xúc cảm trầm sâu và khứ với biết bao suy ngẫm. Trường ca đi những quan niệm về lịch sử” (Nhiều tác sâu vào những miền ẩn khuất của tinh thần, giả, 2003, tr.1866). vào cả những vùng mờ của ý thức- những Trước 1975, trường ca xuất hiện như chân trời “chưa có người bay”. Đồng thời, một thực tế tất yếu của đời sống văn học trường ca còn giã từ cái tôi nội cảm của lúc bấy giờ – lấy chiến tranh làm cảm hứng Phong trào Thơ Mới, cởi bỏ cái ta quen để thể hiện chủ nghĩa anh hùng cách mạng thuộc của văn học thời kỳ 1945-1975 để với những thử thách đỉnh cao. Trong Bài ca chuyển hóa sang cái tôi tư duy, nghiêng về chim Chơrao (1963) của Thu Bồn, hình triết luận. Ráo riết tìm kiếm những chân lý tượng hai người chiến sĩ Hùng và Rin hiện nhân sinh, những giá trị cuộc sống từ chính lên như hai tượng đài bất diệt về lòng dũng trải nghiệm của mỗi cá nhân, các tác giả đã cảm, tinh thần bất khuất kiên cường và ý đưa trường ca sau 1975 sang một bước thức xả thân vì nghĩa lớn. Họ biểu trưng ngoặt mới: trường ca vừa giàu đời sống cho mối quan hệ đoàn kết bền chặt giữa thực, vừa nặng tâm tình thực. người Kinh và các dân tộc anh em. Mặt Với gia tài trường ca đồ sộ, sức sáng tạo đường khát vọng (1971) của Nguyễn Khoa dồi dào, một tư duy giàu tính triết lý và một Điềm là tinh thần tự hào về truyền thống nỗ lực không mệt mỏi nhằm tạo ra sự cách dân tộc và tinh thần giác ngộ cách mạng tân, có thể xem Thanh Thảo là đại diện tiêu của học sinh, sinh viên Việt Nam trong thời biểu của bức tranh trường ca sau 1975. Là chiến. Tất cả họ hiện lên hùng tráng, cao chất liệu nghệ thuật làm nên thi pháp đẹp và đậm chất sử thi. Sau 1975, trường ca trường ca, yếu tố sử thi tồn tại xuyên suốt có sự bùng nổ về quy mô và dung lượng như một cảm hứng trong trường ca Thanh phản ánh. Cùng viết về đề tài chiến tranh Thảo. Nếu như ở các trường ca trước 1975, nhưng các tác giả đã nỗ lực tìm tòi, đổi mới ngợi ca những phẩm chất anh hùng với về thi pháp cũng như chất liệu nghệ thuật. chiến tích và chiến công của người lính là Những tác phẩm Những người đi tới biển cảm hứng chủ đạo thì sau 1975, cảm hứng (Thanh Thảo), Đường tới thành phố (Hữu sử thi lại gắn liền với tính bi hùng. Chiến Thỉnh), Trường ca Sư đoàn (Nguyễn Đức tranh không chỉ đem lại cho con người Mậu), Đất nước hình tia chớp (Trần Mạnh những thắng lợi vẻ vang mà còn là hy sinh, Hảo), Con đường của những vì sao đau thương và mất mát. Bên cạnh vẻ kiên (Nguyễn Trọng Tạo), Bazan khát (Thu cường, bất khuất trước họng súng và bom Bồn)… đã chọn một hướng nhìn đa chiều đạn của kẻ thù, nhân vật người lính còn ấp hơn về cuộc chiến thần thánh. Thậm chí, ủ những ước vọng đời thường, khát khao cùng là sáng tác của một tác giả nhưng hai đời thường và đối mặt với những nỗi đau tác phẩm ra đời trước và sau 1975 cũng tồn đời thường. Âm hưởng chủ đạo và xuyên tại nhiều xê dịch đáng kể. Hầu hết các tác suốt vẫn là âm hưởng ngợi ca chủ nghĩa giả Thanh Thảo, Hữu Thỉnh, Nguyễn Đức anh hùng nhưng trường ca sau 1975 nói Mậu, Trần Mạnh Hảo – nối gót thế hệ đàn chung và trường ca Thanh Thảo nói riêng anh đi trước như Thu Bồn, Nguyễn Khoa còn là những trăn trở, day dứt, dằn vặt Điềm- đều là những nhà thơ mặc áo lính, trước hiện thực của cuộc chiến và trước từng trải nghiệm, chứng kiến và kinh qua thân phận mỏng manh của con người. Bước chiến tranh. Bước sang thời bình, họ có dịp vào chiến trường khi cuộc chiến đang hồi
JournalofofScience Journal Science – Phu – Phu YenYen University, University, No.30 No.30 (2022), (2022), 20-27 20-27 23 khốc liệt, Thanh Thảo đem đến tiếng nói người này cũng tồn tại ở những trường ca đầy những bận tâm giàu tính nhân bản về của các tác giả khác, dù nhiều hay ít. Chất chuyện được – mất, sống – chết, họa – người là biểu hiện của chất công dân, của phúc, riêng – chung, cá nhân – cộng đồng, chủ nghĩa yêu nước và rộng hơn hết là chủ gia đình – tổ quốc… Toàn bộ đều được đúc nghĩa nhân văn. Thanh Thảo đã hơn một kết từ những trải nghiệm sinh tử, rướm máu lần đề cập đến vấn đề này: “Tôi yêu/ Chất nhưng kiên tâm. Có lẽ, đó chính là nhân tố người đầu tiên/ Những giọt sương lặn vào làm nên nét đặc thù của trường ca sau 1975 lá cỏ/ Qua nắng gắt qua bão tố/ Vẫn giữ lại nói chung và trường ca Thanh Thảo nói riêng. cái mát lành đầy sức mạnh/ Vẫn long lanh Tiếp cận thế giới trường ca Thanh Thảo, bình thản trước vầng dương (Bùng nổ của người đọc dễ dàng nhận ra hình tượng mùa xuân, Thanh Thảo). người lính tồn tại xuyên suốt trong đó. Điều Vậy chất người mà Thanh Thảo quan này bắt nguồn từ sự quy định của đặc trưng niệm là gì? Trong Thử nói về hạnh phúc, thể loại. Bởi, trường ca vốn gắn liền với Thanh Thảo trả lời: “Chúng tôi không muốn những chấn động mang tính lịch sử của dân chết vì hư danh/ Không thể chết vì tiền bạc/ tộc, thường là chiến tranh và mang âm hưởng Chúng tôi xa lạ với những tin tưởng điên ngợi ca. Và người anh hùng trở thành hình cuồng/ Những liều thân vô ích/ Đất nước tượng trung tâm. Ở họ, hội tụ tất cả những đẹp mênh mang/ Đất nước thấm tự nhiên phẩm chất cao đẹp của chủ nghĩa anh hùng, đến tận cùng máu thịt/ Chỉ riêng cho đại diện cho cộng đồng và cho thời đại. Người, chúng tôi dám chết!/ Đêm nay ai Những phẩm chất này cũng mang tính quan cầm tay vào tiệc cưới/ Ai thức trắng lội niệm và thay đổi theo lịch sử. Riêng trong sình/ Ai trả nghĩa đời mình bằng máu/Màu trường ca hiện đại Việt Nam, dũng cảm, bất đỏ thật không ồn ào/ Máu lặng lẽ ướt đầm khuất, kiên cường, mưu trí, có tinh thần ngực áo” (Từ một đến một trăm, Thanh Thảo) đồng đội, yêu nước và yêu dân chính là Người lính quý trọng vô ngần sinh mệnh những biểu hiện làm nên hình tượng người của bản thân. Họ luôn rạo rực khát khao về lính. Trường ca Thanh Thảo cũng xây dựng tình yêu tuổi trẻ, trăn trở về hạnh phúc của hình tượng người lính như thế. cuộc đời. Ý thức được sự hữu hạn của thời Người lính trong trường ca Thanh Thảo gian, của tuổi trẻ mong manh như cỏ, phong phú, đa dạng. Họ có thể là những nhưng trong tâm thế của người lính, họ nghĩa quân như những nghĩa sĩ Cần Giuộc chợt nhận ra, ý chí chiến đấu của họ cũng trong Những nghĩa sĩ Cần Giuộc, Trương sắc như cỏ. Yếu mềm và mãnh liệt, dữ dội Công Định, Nguyễn Trung Trực trong Cỏ và âm thầm, bất khuất và hiền hòa, cỏ vẫn mọc, Nguyễn Đình Chiểu trong Trò tượng trưng cho chất người trong trường ca chuyện với nhân vật của mình, Cao Bá Thanh Thảo: Quát trong Đêm trên cát, người du kích Ba Những dấu chân lùi lại phía sau Tơ trong Bùng nổ của mùa xuân cho đến Dấu chân in trên đời chúng tôi những những con người trên “chiếc nôi chung của tháng năm trẻ nhất thời khốc liệt” trong Những người đi tới Mười tám, hai mươi sắc như cỏ biển. Họ có thể đã hay chưa được nhắc tên, Dày như cỏ còn hay mất, nhưng họ đã làm nên một đặc Yếu mềm và mãnh liệt như cỏ trưng nổi bật trong trường ca Thanh Thảo, (Những người đi tới biển, Thanh Thảo) đó là chất người của lính. Lẽ tất nhiên, chất Họ sẵn sàng xả thân trong lặng lẽ, trong
24 Tạp chíTạp Khoa học –học chí Khoa Trường ĐạiĐại – Trường họchọc PhúPhú Yên, SốSố3030(2022), Yên, (2022),20-27 20-27 âm thầm. Không phải vì vinh quang, cũng “Làm sao con hiểu hết/ Mẹ đã hát ca dao/ chẳng do cuồng tín, họ hy sinh vì tiếng gọi Mẹ giặt áo bên cầu/ Hồn nhiên bay dải của tổ quốc, của quê hương, để “trả nghĩa yếm” (Những người đi tới biển). Trong sự đời mình bằng máu”. Đó là phẩm giá, là hy sinh thầm lặng và khiêm nhường, mẹ tảo sức mạnh tồn tại ở họ. Khát vọng “trả tần hôm sớm để nuôi con khôn lớn, với bao nghĩa đời mình” luôn gắn liền với khát ấp ủ và ước mơ. Dáng mẹ hiền thân vọng hiến dâng “Cơn gió lạ một chiều thương, gần gũi, vất vả và gian lao như không rõ rệt/ Hoa chuẩn bị âm thầm trong chính bóng hình của quê hương xứ sở “Từ đất/ Nơi đó nhất định mùa xuân sẽ bùng cơn ho của mẹ một mình khuya khoắt/ Làm lên/ Chúng tôi đã đi không tiếc đời mình/ dáng đi dáng ngủ của mẹ hằn vất vả” Nhưng tuổi hai mươi làm sao không tiếc/ (Những người đi tới biển, Thanh Thảo) Nhưng ai cũng tiếc thì còn chi tổ quốc/ Cỏ Mẹ cho con – những người con mặc áo sắc mà ấm quá, phải không em?” (Những lính – hình hài, cho dòng máu nóng, cho người đi tới biển, Thanh Thảo). trái tim nhân hậu, thủy chung, cho niềm tin Bước chân vào chiến trường là đồng để con vượt lên từ gian khó. Mẹ là quê nghĩa với việc dấn thân vào lao khổ. Sống ở hương, là hậu phương, là tình thương, là Trường Sơn, họ ngủ trong những chiếc niềm tự hào của những người chiến binh võng mục, phải ăn những nắm cơm thiu, thời chiến loạn, là ngọn nguồn sức mạnh những củ mài để chống chọi cơn đói, phải trong con: trú trong những lán hầm nửa đêm mưa xối Chiếc áo lính thức tròn đêm có mẹ xả, chịu đựng những cơn sốt rét ác tính Chiếc áo lính bọc hình hài mẹ cho giữa rừng già. Ngay cả một hớp nước trong Bọc trái tim dòng máu mẹ cho không bao giờ bi đông, họ cũng sẻ chia cùng đồng đội: đổi khác Ngày sinh nhật bắt đầu bằng cơn sốt …Cho con xin bắt đầu từ mẹ Cổ đắng khô ngồi thở trên đỉnh dốc Để nói về chúng con Bạn mở bi đông nhường hớp nước cuối cùng Lớp tuổi hai mươi, ba mươi điệp trùng áo lính Hớp nước cuối cùng giữa cơn sốt đầu tiên Xanh màu áo lính Ngày sinh nhật tuổi 25 mình được uống Đã từng sung sướng, từng nghẹn ngào Được làm con mẹ (Những người đi tới biển, Thanh Thảo) (Những người đi tới biển, Thanh Thảo) Giữa những tháng ngày thiếu thốn, gian Khi những người lính lên đường nhập khổ ấy, họ thèm biết bao bát canh hoa lý, ngũ cũng là lúc mẹ một lần nữa phải hy nhớ biết bao hạt cơm thơm dẻo từ quê nhà, sinh và đây là sự hy sinh lớn nhất. Bởi, đứa khát khao biết bao bữa canh chua mắm tép con mà mẹ hết mực thương yêu kia sẽ dấn dưa cà và mái nhà xưa vui vầy, yên ấm. thân vào chiến trường và chẳng hẹn ngày Nỗi nhớ hậu phương, nhớ quê hương, nhớ mẹ hiền và người yêu bé bỏng luôn hiện trở lại. Có thể, giờ phút này mẹ sẽ vĩnh viễn diện ở người lính trên suốt dọc đường hành xa con. Ngày chia tay, mẹ tiễn con lên quân. Mẹ là nơi bắt đầu của bao người con đường nhập ngũ. Niềm lưu luyến của tình mặc áo lính, là nơi bắt đầu cho những ai mẫu tử quyện lại trên từng mái rạ, bờ tre. được sinh ra. Dù cả đời mẹ “chưa từng viết Phải thấu hiểu đến nhường nào, Thanh một bức thư” nhưng mẹ đã chắp cánh ước Thảo mới viết nên những phát hiện xúc mơ cho con bằng câu ca mẹ hát. Mẹ là hình động đến vậy: Ngày mai con đi ảnh đầu tiên và đẹp nhất mà con được thấy
Journal JournalofofScience Science– Phu YenYen – Phu University, University, (2022), No.30No.30 20-27 20-27 (2022), 25 25 Khói bếp mẹ con mình chợt ngừng trên mái luyến nhớ, họ vẫn đặt tình yêu tổ quốc cao rạ hơn hạnh phúc cá nhân. Người lính khiêm (Những người đi tới biển, Thanh Thảo) nhường xem tình yêu của mình là “những Với người lính, người mẹ bình dị nhưng điều nhỏ nhoi bình lặng nhất” và đem soi gợi lên bao ấm áp: “Lòng trẻ thơ mơ trái vào đất nước bằng “ngọn lửa riêng bền bỉ chín trên cành/ Trong gió bấc mắt mẹ nhìn suốt đời mình”. Tình yêu lứa đôi và tình đăm đắm/ Miếng trầu cay bền bỉ suốt mùa yêu đất nước, tình yêu quê hương trong anh đông/ Con sẽ về rát bỏng bàn chân/ Vầng hài hòa làm một “Em muốn ta là đôi lứa trán mẹ giờ này lặng sóng/ Sau cơn bão cuối cùng còn xa cách/ Nhưng em ơi, bao mía ngọt dần lên ngọn/ Vẫn ướt chỗ mẹ người anh đã gặp/ Mỗi mảnh đời mang một nằm đất nước mình ơi!”(Những người đi nét hy sinh/ Mỗi gương mặt bình thường tới biển, Thanh Thảo). Hình ảnh “vẫn ướt như thổ lộ cùng anh/ Rằng sức chịu đựng chỗ mẹ nằm” thể hiện sự hy sinh trong lặng của con người là vô tận” (Những người đi lẽ, âm thầm của bao bà mẹ Việt Nam. tới biển, Thanh Thảo). Người lính đã tự soi mình vào đó và như Và thật diệu kỳ, cao quý biết bao khi được tiếp thêm sức mạnh để đứng dậy bước những người lính ở tuổi đôi mươi tự đi tiếp trên cuộc hành trình. nguyện biến tình yêu thành chất men, thành Bên cạnh người mẹ, hình ảnh người yêu nguồn sống tinh thần để mình trở nên vững cũng luôn hiện diện trong tâm thức của vàng, trưởng thành vượt qua thử thách người lính. Với họ, song hành cùng con đường chiến tranh và dâng tặng những chiến công hành quân là sự thường trực của nỗi nhớ: cho tổ quốc: Anh nhớ em Ta sẽ vượt trên đầu năm tháng Trường Sơn có bao nhiêu cây xanh Để làm nên những sự tích lạ kỳ Chót vót trên kia thắm một vòm lá đỏ Dõi theo từng bước anh đi Nỗi nhớ anh dâng lên tới đó… Tình yêu em hóa thành lá đỏ Ôi mái nhà cành sấu xòe ngang Suốt bốn mùa cháy hoài ngọn lửa… Cơn mưa (Những người đi tới biển, Thanh Thảo) Những đường phố miên man như ý nghĩ Có lẽ vì vậy nên trong hoàn cảnh chiến Ánh mắt em buổi chiều bên sông ấy trường ác liệt, người lính vẫn tỏa sáng tinh (Những người đi tới biển, Thanh Thảo) thần lạc quan và niềm tin chiến thắng. Nơi núi rừng Trường Sơn khắc nghiệt Chính ánh mắt đằm thắm của mẹ, tình sâu với bao nguy hiểm, thiếu thốn và gian lao, nặng của em yêu và biết bao ký ức về quê người lính vẫn có những phút giây thăng hương ruột thịt đã làm nên ngọn nguồn sức hoa và lãng mạn. Đó là lúc bao kỷ niệm mạnh và nghị lực trong họ: tình yêu hiện về, nối dài thêm niềm thương Chúng tôi đi rung người ngày lặng gió nỗi nhớ, làm da diết, cồn cào và rạo rực trái Dấu dép thường hằn đỉnh dốc mây buông tim yêu: Chuyện tiếu lâm làm khuây nỗi nhớ Ôi sao Hôm! Thương nhớ gửi về xa Ngọn lửa trên bàn tay soi tìm đến ngọn nguồn Ngọn lửa em cháy suốt đời nguyên vẹn (Những người đi tới biển, Thanh Thảo) Qua những tháng năm dài đi kháng chiến Và trên thực tế “những thăng trầm bao Phút giây nào chẳng mang bóng em theo năm tháng chiến khu” vẫn “không dập nổi (Những người đi tới biển, Thanh Thảo) ngọn lửa đằm trong mắt”. Thanh Thảo đã Nhưng dù đắm say, thiết tha và đầy rất thành công khi đặt hình tượng cỏ bên
26 Tạp Tạp chí chí Khoa Khoa học –học – Trường Trường ĐạiĐại họchọc PhúPhú (2022), 20-27 Yên,SốSố3030(2022), Yên, 20-27 cạnh người lính như một cặp hình tượng Bởi những gì họ nhận ở quê hương còn song trùng. Bởi, theo hình dung của nhà lớn lao hơn thế. Họ được mẹ cho một hình thơ, cỏ là một hiện thân gần gũi của chất hài, được sung sướng, nghẹn ngào vì là người. Đồng thời, cỏ còn là biểu trưng cho “con của mẹ” và bây giờ, họ được “ra trận sức sống. Cỏ len lỏi trên mọi nẻo đường, những năm tháng đất nước mình khốc liệt”. che lấp lối mòn. Dù nắng cháy mưa giông, Với họ, cuộc đời có ý nghĩa nhất trong thời dù bị giẫm nát hay vùi dập thì cỏ vẫn tái gian được cống hiến và chiến đấu “Những sinh và vươn lên bằng khát khao mãnh liệt: năm/ Một chếc áo có thể sống lâu hơn một Đáng lẽ cỏ đã xanh lối mòn thuở ấy cuộc đời/ Rồi tới lúc chúng con thay áo Cỏ không kịp mọc khác/ Nhưng khi cởi áo ra/ Con không còn Cỏ phải chết đi sống lại gì thay được” (Những người đi tới biển, (Bùng nổ của mùa xuân, Thanh Thảo) Thanh Thảo). Cỏ gắn bó với cuộc đời người chiến sĩ. Đồng thời, họ không nguôi tự vấn bản Khi thì “cỏ dưới bàn chân mọc lại bao lần”, thân với bao day dứt. Người nghĩa binh lúc khác, người lính phải “vuốt cỏ để xóa Cần Giuộc, trước khi khởi nghĩa, đã trằn dấu chân”. Đặc biệt, cỏ hàn gắn mọi vết trọc và tìm ra lời giải đáp cho hành động thương, trả lại cho cuộc sống sự nguyên sơ, của mình. Và họ nhận ra, sự hy sinh của họ toàn vẹn của buổi ban đầu, ươm vào lòng đồng nghĩa với việc bảo vệ giá trị của một người màu xanh của niềm tin và ước vọng: người dân tự do, chẳng phải vì huân Cỏ âm thầm mọc dưới trời sao chương, tước vị hay bạc tiền: Đã phủ lấp lối mòn năm trước Tận nơi sâu thẳm mỗi con người. Cỏ trùm lên những chiếc M.113 đang rữa nát Còn ấp ủ giấu che nhiều khoảng rộng Thành những gò đống lang thang Chúng ta ước ao một cuộc đời thường (Những người đi tới biển, Thanh Thảo) Tay làm hàm nhai Người lính cũng vậy. Tuổi hai mươi vốn Bát cơm manh áo đổi bằng mồ hôi mặn chát đổi thay tâm trạng như một thoáng mây, (Những nghĩa sĩ Cần Giuộc, Thanh Thảo) nhiệt tình, bồng bột, chóng nhớ và dễ quên, Người lính sinh ra trong thời đại Hồ Chí mau giận hờn và cũng nhanh tha thứ. Thế Minh có một hiện thực tâm trạng đa chiều nhưng người lính trong trường ca Thanh hơn. Nếu như ở ba trường ca Những nghĩa Thảo không chỉ có thế. Họ già dặn, sâu sắc sĩ Cần Giuộc, Bùng nổ của mùa xuân, Trẻ và có một đời sống nội tâm biến động hơn con ở Sơn Mỹ thể hiện cái tôi nhập cuộc, nhiều. Họ trẻ như cỏ, dày như cỏ, yếu mềm cái tôi hóa thân thì ta bắt gặp trong trường như cỏ và cũng mãnh liệt như cỏ. Họ nhìn ca Những người đi tới biển cái tôi từng trải, hiện thực cuộc sống và hiện thực cuộc đời cái tôi chứng kiến. Trên đường hành quân, mình bằng cái nhìn chiêm nghiệm, triết lý người lính (xưng “tôi”) đã đi qua không với bao suy ngẫm. Ngay từ lúc chuẩn bị biết bao nhiêu vùng đất. Từ cánh rừng hành trang để bước vào đời, họ đã tự Trường Sơn bạt ngàn đến vùng Tây Nam nguyện tìm cho mình một lối đi, mang theo của tổ quốc, nơi nơi đều in dấu chân của ý thức công dân với trách nhiệm lớn lao: họ. Những người lính chỉ biết để lại dấu Không ai chọn để được sinh ra tích qua vết khắc bằng mũi dao găm trên Chúng tôi đã chọn cánh rừng phút giây từng thớ gỗ. Họ đã gặp bao nhiêu con năm tháng ấy người, bao nhiêu mảnh đời, kịp hoặc chưa (Những người đi tới biển, Thanh Thảo) kịp biết tên. Họ đã từng dùng “ngón tay run
Journal JournalofofScience Science– Phu YenYen – Phu University, University, No.30 (2022), No.30 20-27 20-27 (2022), 27 run” để “được chạm tới củ mài” trong sự kiên định với lý tưởng của mình. Đó là tâm hành hạ của cơn đói hay được ăn những thế kiêu hùng của hình tượng người lính. bữa cơm bình dị nhưng ngon nhất trong Để rồi, nếu không may phải gửi mình nơi đời. Họ chứng kiến bao niềm hạnh phúc và chiến địa, đem theo cả những ước mơ, khát cũng chứng kiến bao mất mát, hy sinh của vọng mãnh liệt của tuổi trẻ và cả những những cuộc đời chưa bao giờ yên nghỉ và điều chưa nói vào lòng đất mẹ bao dung thì bao người đã đi qua hay vô tình chạm mặt họ lại hóa thân vào dáng hình tổ quốc, trên suốt cuộc hành trình. Hầu hết là sự trải thanh thản và yên bình. Họ sẽ sống mãi nghiệm rướm máu của người lính. Mỗi một trong sự tưởng nhớ và biết ơn của đồng đội, sự kiện, một mảnh đất, một con người đều đồng bào và của bao thế hệ mai sau. gợi lại trong họ bao nhiêu cảm xúc; lúc 3. Kết luận hạnh phúc dạt dào “Tôi sung sướng được Trong trường ca hiện đại nói chung và làm thằng em út/ Được hát thật lòng những trường ca Thanh Thảo nói riêng, cái hùng, điều mình tha thiết/ Được cùng bạn bè bắt cái cao cả, cái đẹp hướng đến tôn vinh con cá dưới hố bom/ Ăn nắm cơm mà chị Sáu người nhưng không vì thế mà những cảm chia đều../ …Đất nước này ôi tất cả đời xúc cá nhân, những giấc mơ bình dị, những ta”, khi lại đớn đau tiếc thương người đã khát khao bỏng cháy, những cái chết bi khuất “Ôi phút này tôi xin được cầu mong/ thương khiến con người trở nên nhỏ bé. Về trong hồn tôi các chị các anh/ Những Ngược lại, bao trùm toàn bộ trường ca người đã đi qua con đường nhỏ”. Thanh Thảo là cảm hứng bất tận về sự kỳ Và đọng lại là thân phận con người vĩ của một dân tộc anh hùng, về những con trong cuộc chiến tranh gian khổ và khốc người đã đi qua chiến tranh và hóa thân vào liệt. Đằng sau những chiến công là ranh dáng hình tổ quốc. giới mỏng manh của phút giây sinh tử: Xây dựng hình tượng người lính, Thanh Những người đã đi qua con đường nhỏ gài Thảo đem đến cho trường ca hiện đại tiếng lựu đạn nói đầy những bận tâm và giàu tính nhân Một người hai người ba người… bản. Họ vừa anh dũng, kiêu hùng, vừa có Chẳng phải họ hàng cật ruột chiều sâu nội tâm rất thực, rất người. Phải Trên con đường gài lựu đạn chăng, chính điều này đã góp phần làm nên Một khoảnh khắc một bước chân có thể tôi sức sống lâu bền cho trường ca Thanh Thảo còn, anh mất khi ông phác họa nên “những gương mặt (Những người đi tới biển, Thanh Thảo) ngẩng lên lấp lánh chất người”? Dằn vặt là thế, đớn đau là thế, day dứt là . thế nhưng trước sau, người lính vẫn sống TÀI LIỆU THAM KHẢO Hồ Thế Hà, Mã Giang Lân (1993), Sức bền của thơ, NXB Hội nhà văn, Hà Nội. Nhiều tác giả (2003), Từ điển văn học, NXB Thế giới, Hà Nội. Thanh Thảo (2000), Bùng nổ của mùa xuân, Sở Văn hóa thông tin Quảng Ngãi. Thanh Thảo (1995), Những nghĩa sĩ Cần Giuộc, NXB Quân đội nhân dân, Hà Nội. Thanh Thảo (1977), Những người đi tới biển, NXB Quân đội nhân dân, Hà Nội. Thanh Thảo (2001), Từ một đến trăm, Hội Văn học nghệ thuật Nghĩa Bình, Quảng Ngãi.