Hồ sơ về một con người
TRUYỆN NGẮN CỦA VŨ XUÂN TỬU
Viên chỉ huy hô to:
- Đội bắn vào vị trí!
Năm chiến sỹ mặc trang phục rằn ri, đội mũ bảo hiểm có vải dày che gáy và lưới sắt che
mặt, lặng lẽ xách súng CKC vào vị trí tập kết. Người quen nhìn vào, cũng không phân
biệt được họ là ai.
Trên pháp trường, vạch vôi màu trắng là tuyến bắn.
Chiều qua, người ta đã rắc vôi bột thành vạch trắng trước cọc bắn năm mét, tưởng như
lưỡi lê tuốt trần đã gần chọc vào phạm nhân. Ấy vậy mà có lần, cũng thi hành án tử hình,
một chiến sỹ nào đó đã bắn chệch ra ngoài. Bởi vì, khi khám nghiệm tử thi, thì chỉ có bốn
vết đạn vào, còn một viên đã đi tìm chim trên trời. Có lẽ, người chiến sỹ đó nghĩ rằng,
mình chẳng bắn thì nó cũng chết, việc kết liễu một con người đã ở thế cùng, để dành cho
kẻ khác. Biết viên đạn trời ơi đất hỡi đó là của ai nào?
Thung lũng hẹp. Những thửa ruộng cao, thấp lô xô như bậc thang. Những quả đồi lúp
xúp. Gió khô lạnh. Pháp trường đặt trên mảnh ruộng cao mới bừa vỡ.
Đội bắn có sáu người, gồm năm chiến sỹ dùng súng dài và một đội trưởng dùng súng
ngắn. Đến pháp trường, đội bắn đi xe riêng. Khi người ta làm thủ tục cuối cùng cho tử tù,
thì đội bắn được tập trung ở một vị trí riêng biệt, để không ảnh hưởng tư tưởng, tâm lý
trước giờ nổ súng.
- Đội bắn vào vạch chuẩn bị.
Đội trưởng bước chếch lên bên trái, hô to:
- Nghiêm!
Năm chiến sỹ vốn đã nghiêm, lập tức người cứng đơ như khúc gỗ.
- Giương lê!
Năm lưỡi lê trắng toát bật ra, lắp trên ngọn súng, tiếng kêu lách cách của kim khí khô
lạnh nhất loạt vang lên, nghe rõ mồn một.
- Chuẩn bị! Nhằm thẳng tên tội phạm...
***
Tử tù là một tên cướp của giết người. Cơ quan điều tra hình sự phải mất thời giờ để điều
tra, bắt, rồi làm thủ tục đề nghị xét xử, sau khi xử, lại chờ cho phạm nhân chống án, xin
ân xá, hoàn tất các thủ tục, lập hội đồng xử án và bắn bằng súng quân dụng.
Trong thời gian từ khi tuyên án tử hình, đến khi thi hành quyết định tử hình, người ta phải
đưa tử tù vào buồng biệt giam. Buồng biệt giam làm bằng bê-tông: giường bê-tông, nền
bê-tông, cửa sổ sắt to và trên cao. Trên tường không có móc, không có mướu, khiến cho
tử tù không thể treo cổ, trừ phi tự đập đầu vào tường. Trong thời gian khắc nghiệt ấy, bộ
phận bảo vệ trại giam phải túc trực, canh gác cả hai mươi bốn giờ trong ngày, không để
cho tử tù trốn hoặc tự chết, mà phải dành để bắn cho chết tại pháp trường.
Một chiến sỹ bảo vệ trại, lo lắng hỏi viên chỉ huy:
- Người ta cứ hay đồn: nếu bắn không chết, thì phạm nhân được trả về trại hoặc được tha
ngay, có đúng không?
Viên chỉ huy nheo mắt, hấp háy cười và nói:
- Trong qui định chỉ ghi là thi hành án tử hình, thì chúng tớ cứ bắn nó cho đến chết thì
thôi, đạn đầy, ngại gì...
Bốn giờ sáng ngày thi hành án tử hình, tử tù được đánh thức. Tử tù được thay quần áo
mới và nghe lệnh thi hành án tử hình. Cánh cửa buồng biệt giam khép lại sau lưng, thì lập
tức, cánh cửa xe bọc sắt chở tử tù ra pháp trường được mở ra. Pháp trường cách nhà giam
mười lăm cây số.
Suốt dọc đường hành trình mười lăm cây số ấy, tử tù làm thơ con cóc và pha trò khôi hài.
Tổ dẫn giải phải hưởng ứng, cho tử tù bớt căng thẳng về mặt tâm lý.
Tử tù ngó qua song sắt cửa sổ trên xe bọc sắt, nhìn bến phà, nhìn trời mờ đục và toét
miệng cười, rồi tức cảnh sinh thơ:
Sông Lô nước đục
Bên lở, bên bồi
Đò ngang, đò dọc
Lững lờ mây trôi.
Một chiến sỹ thắc mắc:
- Trời đầy sương mờ thế kia, có thấy mây đâu, mà bảo lững lờ trôi?
- Thế mới gọi là thơ.
- Phải, chí phải.
Tử tù cười, nhưng ánh mắt thoáng buồn.
Bỗng trên phà huyên náo. Mấy chiến sỹ dẫn giải giật mình, triển khai đội hình bảo vệ tù
nhân. Nhưng họ chợt phì cười. Một bà đi chợ Xoan, để xổng con gà trên phà. Mọi người
xúm lại bắt hộ, con gà sắp sửa nhảy xuống sông, người lái phà nhanh tay lấy thanh gỗ
chèn tời, quật một nhát, con gà lăn quay cu lơ, giãy đành đạch. Mọi người hoan hỷ, tử tù
nhìn thấy chợt buồn, gương mặt đang cố tươi tỉnh để tỏ ra can đảm, như có đám mây u
ám phủ lên.
Trong ánh đèn điện cuối nguồn vàng vọt, các nhân viên hồ sơ và tàng thư căn cước làm
thủ tục, lăn từng ngón tay của tử tù lên mực đen, rồi in lên giấy, sau đó, lại in cả hai bàn
tay mười ngón lên giấy. Khi tổ giám định vân tay làm nhiệm vụ, so sánh với vân tay của
tử tù trong hồ sơ vụ án, thì tử tù được dùng xà-phòng rửa tay, rồi ăn cơm.
Bữa cơm cuối cùng của tử tù do một chiến sỹ mang lên, đĩa xôi còn bốc khói, con gà luộc
còn nóng hổi, chai rượu gạo được rót cho tử tù một chén.
Tử tù đánh chén ngon lành như ăn cỗ. Vừa ăn, lại vừa thung dung tán chuyện và lại làm
thơ con cóc:
Đời ta nghĩ sướng thật
Xôi, gà một mình xơi
Còn chè Tàu, thuốc lá,
Một chiến sỹ đế vào:
Dở khóc lại dở cười.
Mấy người xung quanh cười khúc khích. Có tiếng viên chỉ huy "suỵt" một tiếng. Mọi
người nín bặt. Nhưng tử tù lại cười vang:
- Hay, thế mà hay!
Thế rồi tử tù cầm bao thuốc lá mời mọi người. Ai cũng lắc đầu. Tử tù thở dài và hút một
mình. Lúc đó, tổ tàng thư căn cước cũng giám định xong và kết luận, vân tay của tử tù
chính là vân tay đối tượng đã được lưu trong hồ sơ vụ án khi nhập trại. Thủ tục này, cho
phép kết luận, đối tượng gây án chính là tử tù, chứ không thể nhầm người khác. Đại diện
toà án nhân dân, viện kiểm sát nhân dân và viên chỉ huy xác nhận, ký tên vào biên bản.
Trên đường ra pháp trường, sương sớm còn đọng trên ngọn cỏ, quết vào ống quần cả
đoàn người. Tử tù tay lại bị còng sau bữa cơm cuối cùng. Tất cả im lặng đi. Bỗng tử tù
dừng lại. Bên đường có một bông hoa đỏ. Tử tù xin chiến sỹ dẫn giải hái cho và cầm ép
vào ngực. Hai tay vẫn bị còng phía trước.
Khu vực pháp trường đã đầy người tới xem. Họ đứng lố nhố sau sợi dây thừng, ngăn giữa
pháp trường và khán đài. Pháp trường là mảnh ruộng bừa vỡ, thì khán đài là sườn đồi
thoai thoải, lúp xúp các bụi mua và cỏ dại. Khán đài không có ghế, nên khán giả thông
cảm đứng xem, không ai thắc mắc ỷ eo gì. Họ không được mời, nhưng họ cũng chẳng
mất tiền mua vé. Cả pháp trường chỉ có mấy cái ghế tựa giành cho mấy ông cán bộ toà và
viện.
Tử tù vẫn cầm hoa ra cọc bắn. Khán giả có tiếng xì xầm:
- Can đảm ra phết.
- Chuyện, có gan ăn cướp, thì phải có gan chịu đòn.