Hoàn thiện công nghệ và thiết bị sản xuất axit béo không no bằng enzim lipaza sử dụng trong công nghiệp thực phẩm và dược phẩm

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:42

Thêm vào BST

Báo xấu

85
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

ác axit béo này có 2 hoặc nhiều hơn các liên kết đôi dạng cis mà đã được bão hoà bởi nhóm metylen (dạng này còn được gọi là divinylmethane pattern.) [1] Methylene- interrupted double bonds -C-C=C-C-C=C- Các axit béo thiết yếu gồm omega-3 và omega-6.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hoàn thiện công nghệ và thiết bị sản xuất axit béo không no bằng enzim lipaza sử dụng trong công nghiệp thực phẩm và dược phẩm

Bé Khoa häc vµ c«ng nghÖ ViÖn C«ng nghiÖp thùc phÈm 301 NguyÔn Tr·i, Thanh Xu©n, Hµ Néi -------&------- B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc kü thuËt ®Ò tµi nh¸nh: "Hoµn thiÖn c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ s¶n xuÊt axÝt bÐo kh«ng no b»ng enzim lipaza sö dông trong c«ng nghiÖp thùc phÈm vµ d−îc phÈm" Chñ nhiÖm ®Ò tµi nh¸nh: PGS. TS. Vò ThÞ §µo Hµ Néi, 8-2004
Bé Khoa häc vµ c«ng nghÖ ViÖn C«ng nghiÖp thùc phÈm 301 NguyÔn Tr·i, Thanh Xu©n, Hµ Néi -------&------- B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc kü thuËt ®Ò tµi nh¸nh: "Hoµn thiÖn c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ s¶n xuÊt axÝt bÐo kh«ng no b»ng enzim lipaza sö dông trong c«ng nghiÖp thùc phÈm vµ d−îc phÈm" Chñ nhiÖm ®Ò tµi nh¸nh: PGS. TS. Vò ThÞ §µo Hµ Néi, 8-2004 Tµi liÖu nµy ®−îc chuÈn bÞ trªn c¬ së kÕt qu¶ thùc hiÖn ®Ò tµi nh¸nh cÊp Nhµ n−íc m· sè: KC. 04. 07.10
Danh s¸ch nh÷ng ng−êi thùc hiÖn Chñ nhiÖm ®Ò tµi nh¸nh: PGS. TS. Vò ThÞ §µo. Céng t¸c viªn: Th.S. §µo ThÞ Nguyªn. KS. NguyÔn ThÞ Hoa. KS. Lª B×nh Ho»ng. KS. TrÇn Ngäc DiÖp. KS. Vò §øc ChiÕn. C¬ quan phèi hîp chÝnh: Trung t©m Khoa häc C«ng nghÖ D−îc - Tr−êng §¹i häc D−îc Hµ Néi BÖnh viÖn Trung −¬ng Qu©n ®éi 108
Môc lôc Trang PhÇn I. Më ®Çu 1 PhÇn II. Tæng quan 2 2.1. Kh¸i niÖm chung vÒ axÝt bÐo vµ qu¸ tr×nh thñy ph©n, r−îu ph©n 2 2.1.1. Kh¸i niÖm chung vÒ axÝt bÐo 2 2.1.2. Qu¸ tr×nh thñy ph©n 5 2.1.3. Qu¸ tr×nh r−îu ph©n glyxerit 6 2.2. C¸c c«ng nghÖ thu nhËn axÝt bÐo 7 2.3. T×nh h×nh s¶n xuÊt, øng dông axÝt bÐo vµ c¸c phô phÈm 11 trong qu¸ tr×nh thñy ph©n glyxerit. 2.4. T×nh h×nh nghiªn cøu ngoµi n−íc vµ trong n−íc 13 2.4.1. T×nh h×nh nghiªn cøu ngoµi n−íc 13 2.4.2. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n−íc 13 PhÇn III. Nguyªn liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 15 3.1. Nguyªn liÖu 15 3.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 15 3.2.1. Ph−¬ng ph¸p c«ng nghÖ 15 3.2.2. ThiÕt bÞ thñy ph©n 15 3.2.3. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch 15 PhÇn IV. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 17 4.1. KÕt qu¶ ph©n tÝch nguyªn liÖu 17 4.2. Ho¹t hãa Lipozim1M ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng thñy ph©n dÇu 17 4.3. Hoµn thiÖn c«ng nghÖ xö lý dÇu tr−íc khi thñy ph©n 18 4.4. ThiÕt kÕ chÕ t¹o thiÕt bÞ thñy ph©n dÇu phï hîp ®Ó s¶n xuÊt 19 axÝt bÐo
4.5. Hoµn thiÖn c«ng nghÖ thñy ph©n dÇu trªn cét inox qui m« pilot 22 4.5.1. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng tèc ®é ch¶y cña dÇu ®Õn qu¸ tr×nh 22 thñy ph©n 4.5.2. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é ®Õn qu¸ tr×nh thñy ph©n 23 4.5.3. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña thêi gian sö dông enzim ®Õn kh¶ 24 n¨ng xóc t¸c cña enzim 4.5.4. N©ng cao hiÖu suÊt thu håi hçn hîp axÝt trªn cét thñy ph©n 25 thñy tinh vµ cét thñy ph©n b»ng inox 4.6. Nghiªn cøu t¸i sö dông Lipozim1M sau thñy ph©n 25 4.7. Hoµn thiÖn c«ng nghÖ t¸ch axÝt bÐo no ra khái hçn hîp dÇu 26 thñy ph©n 4.8. Nghiªn cøu sù biÕn ®æi chÊt l−îng cña hçn hîp axÝt bÐo 26 kh«ng no vµ hypochol trong thêi gian b¶o qu¶n 4.9. Th¨m dß kh¶ n¨ng thu håi glyxerin 28 4.10. X¸c ®Þnh thµnh phÇn axÝt bÐo 31 4.11. X¸c ®Þnh ®éc tÝnh cÊp cña hçn hîp axÝt bÐo thñy ph©n vµ 34 viªn nang hypochol 4.12. X©y dùng tiªu chuÈn dÇu hypochol vµ viªn nang mÒm 35 4.13. X©y dùng tiªu chuÈn chÊt l−îng viªn nang vµ øng dông 38 trong ®iÒu trÞ rèi lo¹n lipid m¸u 4.14. −íc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm 38 PhÇn V. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 40 Tµi liÖu tham kh¶o
Më ®Çu S¶n xuÊt axÝt bÐo lµ mét ngµnh trong c«ng nghiÖp s¶n xuÊt dÇu thùc vËt. Trong dÇu thùc vËt nh÷ng axÝt bÐo no th−êng sö dông ®Ó s¶n xuÊt xµ phßng, chÊt tÈy röa, s¶n xuÊt nÕn… Cßn axÝt bÐo kh«ng no lµ nh÷ng axÝt bÐo kh«ng thay thÕ mµ c¬ thÓ con ng−êi kh«ng tæng hîp ®−îc, nh÷ng axÝt nµy ®−îc ®−a vµo c¬ thÓ con ng−êi b»ng c¸ch bæ sung vµo thùc phÈm hoÆc d−íi d¹ng thuèc. ë c¸c n−íc cã nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, ng−êi ta ®· s¶n xuÊt thuèc ch÷a bÖnh rèi lo¹n lipid m¸u tõ hçn hîp axÝt bÐo kh«ng no. Nh÷ng axÝt bÐo kh«ng no nµy ®−îc t¸ch tõ dÇu thùc vËt hoÆc dÇu c¸. BÖnh x¬ v÷a ®éng m¹ch lµ mét bÖnh kh¸ phæ biÕn ë c¸c n−íc ph¸t triÓn lµ nguyªn nh©n cña tai biÕn m¹ch m¸u n·o, huyÕt ¸p cao g©y tµn phÕ vµ tö vong ë ng−êi lín tuæi. Héi chøng t¨ng lipid m¸u ®−îc coi lµ mét nguy c¬ cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn bÖnh x¬ v÷a ®éng m¹ch [3]. Trong ph¹m vi ®Ò tµi nµy chóng t«i nghiªn cøu hoµn thiÖn c«ng nghÖ t¸ch axÝt bÐo tõ dÇu ®Ëu t−¬ng b»ng ph−¬ng ph¸p enzim ®Ó s¶n xuÊt thuèc phßng chèng rèi lo¹n lipid m¸u. Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi nh¸nh nh− sau: - Hoµn thiÖn c«ng nghÖ t¸ch axÝt bÐo tõ dÇu ®Ëu t−¬ng b»ng ph−¬ng ph¸p enzim. - ThiÕt kÕ, chÕ t¹o thiÕt bÞ thuû ph©n dÇu ë qui m« thÝ nghiÖm vµ thùc nghiÖm. - KÕt hîp víi Trung t©m KHCN D−îc - §¹i häc D−îc: X©y dùng tiªu chuÈn hçn hîp axÝt bÐo vµ s¶n phÈm thuèc Hypochol; X©y dùng qui tr×nh s¶n xuÊt thuèc Hypochol. - X¸c ®Þnh thêi gian b¶o qu¶n hçn hîp axÝt bÐo kh«ng no vµ s¶n phÈm Hypochol. 1
2. Tæng quan 2.1. Kh¸i niÖm chung vÒ axÝt bÐo vµ qóa tr×nh thñy ph©n, r−îu ph©n 2.1.1. Kh¸i niÖm chung vÒ axÝt bÐo. AxÝt bÐo lµ phÇn quan träng ®Ó cÊu thµnh nªn glyxerit. Trong dÇu mì ®éng vËt, thùc vËt glyxerit chiÕm 95-97%, glyxerit lµ este cña glyxerin (glyxerol) vµ axÝt bÐo. Glyxerit cã c«ng thøc tæng qu¸t: CH2OCOR1 CHOCOR2 Trong ®ã R1, R2, R3 lµ c¸c gèc axÝt bÐo. CH2OCOR3 Triglyxerit R1, R2, R3 lµ c¸c gèc axÝt bÐo no hoÆc kh«ng no. Trong ph©n tö glyxerit nÕu cã 3 gèc axÝt bÐo R1, R2, R3 th× gäi lµ glyxerit nÕu chØ cã hai gèc axÝt bÐo th× gäi lµ di- glyxerit chØ cã mét gèc axÝt bÐo th× gäi lµ mono- glyxerit. CH2OCOR2 CH2OCOR2 CHOH CH2OCOR2 CH2OH CH2OH Mono-glyxerit Di-glyxerit AxÝt bÐo tån t¹i trong h¹t cã dÇu chñ yÕu lµ c¸c axÝt bÐo m¹ch th¼ng. RÊt Ýt gÆp c¸c axÝt bÐo cã m¹ch nh¸nh hay m¹ch vßng [18]. AxÝt bÐo trong dÇu mì chia lµm hai lo¹i axÝt bÐo no vµ axÝt bÐo kh«ng no. Trong gèc cacbuahydro cña c¸c axÝt bÐo kh«ng no cã thÓ cã 1,2 hoÆc 3 nèi ®«i. §«i khi gÆp c¶ axÝt bÐo no cã nèi 3. Trong ph©n tö axÝt bÐo cßn gÆp c¸c nhãm chøc Hydroxyl - OH, Axeton C=O, hoÆc Methyl CH3 (ë c¸c axÝt cã m¹ch nh¸nh). AxÝt bÐo no (b·o hßa) Cã c«ng thøc chung lµ: CnH2nO2 2
AxÝt bÐo no cã gèc cacbuahydro m¹ch th¼ng CH3-(CH2)-COOH. AxÝt bÐo th−êng cã sè nguyªn tö cacbon ch½n. Nh÷ng axÝt bÐo cã chøa sè nguyªn tö cacbon lÎ ®−îc t×m thÊy ë mì cõu, mì bß nh−ng hµm l−îng axÝt bÐo nµy thÊp (kho¶ng 1%) nªn ®«i khi khã ph¸t hiÖn. Nh÷ng axÝt bÐo no th−êng gÆp cã sè nguyªn tö cacbon tõ C1 ®Õn C29 (vÝ dô nh− axÝt muravic HCOOH, axÝt melixinoic C29H59COOH). Nh÷ng axÝt bÐo no th−êng chøa nhiÒu trong mì ®éng vËt vµ mét sè dÇu thùc vËt nh− dÇu dõa, dÇu cä, b¬ cacao. AxÝt bÐo no cã nhiÖt ®é ®«ng ®Æc cao nªn dÇu chøa glyxerit cña axÝt bÐo no th−êng bÞ ®«ng ®Æc ë ngay nhiÖt ®é th−êng cña mïa ®«ng (18-220C). V× vËy c¸c dÇu trªn ®−a vµo nhãm dÇu cøng. Thµnh phÇn axÝt bÐo cña dÇu dõa chiÕm tíi 60-90% axÝt bÐo no, trong dÇu cä: 39-63%, trong b¬ cacao 60%. C¸c nghiªn cøu cho thÊy vai trß cña c¸c axÝt bÐo no trong viÖc lµm t¨ng cholesterol trong m¸u, g©y v÷a x¬ ®éng m¹ch, ng−êi ta chñ tr−¬ng gi¶m mì ®éng vËt vµ thay thÕ b»ng dÇu thùc vËt láng trong chÕ ®é ¨n cña ng−êi cã tuæi. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c axÝt bÐo no ®Òu nguy hiÓm nh− nhau. AxÝt myristic lµm t¨ng LDL.C (cholesterol trong lipoprotein cã tû träng thÊp), axÝt stearic Ýt cã ¶nh h−ëng, axÝt lauric cã t¸c ®éng tèt víi HDL.C (cholesterol trong lipoprotein cã tû träng cao) ®Ó h¹n chÕ t¸c dông xÊu cña LDL [4]. AxÝt bÐo kh«ng no (kh«ng b·o hßa) AxÝt bÐo kh«ng no cã c«ng thøc - CnH2n-2O2 trong m¹ch cacbonhydro cã 1 nèi ®«i - CnH2n-4O2 trong m¹ch cacbonhydro cã 2 nèi ®«i - CnH2n-6O2 trong m¹ch cacbonhydro cã 3 nèi ®«i AxÝt bÐo kh«ng no cña glyxerit chøa nhiÒu trong dÇu thùc vËt: dÇu ®Ëu t−¬ng, dÇu võng, dÇu b«ng. dÇu oliu, dÇu lanh…. Nh÷ng dÇu trªn ®©y thuéc nhãm dÇu láng. 3
B¶ng 2.1. Thµnh phÇn axÝt bÐo kh«ng no chñ yÕu cña mét sè lo¹i dÇu láng Hµm l−îng axÝt bÐo (%) Tªn dÇu Oleic (C18:1) Linoleic(C18:2) Linolenic (C18:3) DÇu ®Ëu t−¬ng 23-29 50-57 7-9 DÇu võng 48,1 48,0 DÇu ng« 42-45 40-48 DÇu h−íng d−¬ng 25-35 55-72 DÇu b«ng 29-44 33-50 DÇu h¹t c¶i 55-60 30-33 DÇu l¹c 51-80 7-26 DÇu Oliu 64-85 4-12 Nh×n chung c¸c lo¹i dÇu trªn ®©y ®Òu lµ c¸c lo¹i dÇu dïng trong thùc phÈm. C«ng thøc cña mét sè axÝt bÐo kh«ng no: AxÝt Oleic: CH3- (CH2)7- CH=CH-(CH2)7- COOH AxÝt linoleic: CH3- (CH2)4- CH=CH- CH2- CH=CH- (CH2)7- COOH AxÝt Linolenic:CH3-CH2-CH=CH-CH2-CH=CH-CH2-CH=CH- (CH2)7- COOH C¸c axÝt bÐo trªn ®©y lµ c¸c axÝt bÐo cÇn thiÕt mµ c¬ thÓ kh«ng tù tæng hîp ®−îc, ph¶i cung cÊp tõ thøc ¨n. C¸c axÝt nµy cã ho¹t tÝnh sinh häc cao cßn ®−îc gäi lµ c¸c axÝt bÐo kh«ng thay thÕ. VÒ c¬ chÕ t¸c dông cña nhãm axÝt bÐo kh«ng no nãi chung vµ tõng axÝt bÐo nãi riªng cßn nhiÒu bµn c·i. Song nh×n chung c¸c kÕt qña nghiªn cøu ®Òu cho thÊy r»ng c¸c axÝt bÐo kh«ng no cã t¸c dông lµm gi¶m cholesterol trong m¸u. AxÝt linoleic (C18:2) lµm gi¶m LDL.C, axÝt linolenic (C18:3) cã t¸c dông lµm gi¶m triglyxerit m¸u vµ ®iÒu hßa kÕt dÝnh tiÓu cÇu [3]. Trong dÇu, mì ®éng, thùc vËt axÝt bÐo tån t¹i chñ yÕu d−íi d¹ng liªn kÕt (glyxerit) chñ yÕu cã mét l−îng nhá ë d¹ng tù do. 4
2.1.2. Qu¸ tr×nh thñy ph©n Thñy ph©n lµ qóa tr×nh ph©n hñy glyxerit ®Ó t¹o thµnh c¸c axÝt bÐo vµ glyxerin. §ã lµ ph¶n øng x¶y ra gi÷a glyxerit vµ n−íc. Qóa tr×nh thñy ph©n cã thÓ x¶y ra ngay trong c¸c h¹t cã dÇu phô thuéc ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n chóng. Trong qóa tr×nh khai th¸c vµ chÕ biÕn dÇu còng cã thÓ x¶y ra qóa tr×nh thñy ph©n. Qóa tr×nh thñy ph©n x¶y ra qua tõng giai ®o¹n thÓ hiÖn ë s¬ ®å sau: CH2OCOR1 CH2OH CHOCOR2 + H2O CHOCOR2 + R1COOH CH2OCOR3 CH2OCOR3 CH2OH CH2OH CHOCOR2 + H2O CHOCOR2 + R3COOH CH2OCOR3 CH2OH CH2OH CH2OH CHOCOR2 + H2O CHOH + R2COOH CH2OH CH2OH Triglyxerit Diglyxerit Monoglyxerit Glyxerin C¸c giai ®o¹n cña qóa tr×nh thñy ph©n x¶y ra liªn tiÕp tõ giai ®o¹n nµy ®Õn kÕ tiÕp giai ®o¹n kia. NÕu qóa tr×nh thñy ph©n kh«ng x¶y ra ®Õn giai ®o¹n cuèi cïng th× trong s¶n phÈm thu ®−îc ngoµi axÝt bÐo tù do cßn cã hçn hîp mono hoÆc diglyxerit .Ph¶n øng thñy ph©n ®Òu lµ ph¶n øng hai chiÒu v× vËy ®Ó chØ cã thÓ x¶y ra chiÒu t¹o thµnh axÝt bÐo (kh«ng cã ph¶n øng ng−îc l¹i) ng−êi ta ph¶i cho l−îng n−íc lín h¬n 10-15 lÇn so víi lý thuyÕt. Tèc ®é cña ph¶n øng thñy ph©n d−íi t¸c dông cña n−íc x¶y ra ë nhiÖt ®é th−êng rÊt nhá. Khi t¨ng nhiÖt ®é lªn ®Õn 1000C mÆc dï tèc ®é thñy ph©n glyxerit cã t¨ng nh−ng kh«ng 5
®¸ng kÓ. Glyxerit cña c¸c axÝt bÐo ph©n tö cao th−êng tan rÊt Ýt trong n−íc v× vËy thñy ph©n glyxerit trong ®iÒu kiÖn nh− trªn (nhiÖt ®é 1000C) chØ x¶y ra trªn bÒ mÆt ranh giíi gi÷a pha glyxerit vµ pha n−íc. NÕu nh− hçn hîp kh«ng ®−îc nhò hãa th× tèc ®é thñy ph©n kh«ng lín. ChØ cã nhiÖt ®é cao 2000C, d−íi ¸p lùc hoÆc cã xóc t¸c th× tèc ®é thuû ph©n míi t¨ng ®¸ng kÓ, c¸c chÊt xóc t¸c th−êng lµ axÝt hoÆc kiÒm [18]. Cã thÓ t¨ng tèc ®é ph¶n øng thñy ph©n b»ng enzim lipaza. Lipaza ®−îc t¸ch tõ c¸c c¬ quan cña ®éng vËt goi lµ zoolipaza, cßn tõ thùc vËt gäi lµ phitolipaza. Hai nhãm lipaza nµy h¬i kh¸c nhau vÒ mÆt tÝnh chÊt mÆc dï chóng cã chøc n¨ng sinh hãa gièng nhau nh− lµ thñy ph©n c¸c este phøc t¹p ®Ó t¹o thµnh r−îu vµ c¸c axÝt bÐo. 2.1.3. Qóa tr×nh r−îu ph©n glyxerit Glyxerit cña c¸c axÝt bÐo khi ®un nãng ®Õn 800C víi Methanol hoÆc Ethanol trung tÝnh cã xóc t¸c lµ kiÒm sÏ x¶y ra qóa tr×nh r−îu ph©n. KÕt qña cña ph¶n øng sÏ thu ®−îc glyxerin vµ ethanol este cña axÝt bÐo. T−¬ng tù nh− thñy ph©n, qóa tr×nh r−îu ph©n còng chia lµm 3 giai ®o¹n vµcã thÓ tãm t¾t nh− sau: CH2OCOR CH2OH CHOCOR + 3C2H5OH CHOH + 3C2H5OCOOR CH2OCOR CH2OH §Ó thu ®−îc axÝt bÐo ph¶n øng tiÕp theo x¶y ra víi sù cã mÆt cña xót sau ®ã axits hãa b»ng H2SO4 thu ®−îc axÝt bÐo tù do vµ muèi sunfat natri. C2H5OCOOR + NaOH RCOONa + C2H5OH RCOONa + H2SO4 RCOOH + Na2SO4 Ethanol este cña c¸c axÝt bÐo tan rÊt tèt trong ethanol. V× vËy khi ®un glyxerit víi kiÒm trong ethanol lËp tøc thu ®−îc dung dÞch ®ång nhÊt vµ qóa tr×nh xµ phßng hãa c¸c ethanol este cña axÝt bÐo x¶y ra víi tèc ®é lín [18]. 6
2.2. C¸c c«ng nghÖ thu nhËn axÝt bÐo - Ph©n hñy glyxerit thµnh glyxerin vµ c¸c axÝt bÐo b»ng c¸c xóc t¸c cña Petrov vµ axÝt sunfuric ë nhiÖt ®é 1000C. Ph−¬ng ph¸p nµy rÊt cò vµ ®−îc sö dông ë Liªn X« cò c¸ch ®©y 50-60 n¨m hiÖn nay kh«ng cßn ®−îc ¸p dông v× axÝt bÐo thu ®−îc cã mÇu sÉm, glyxerin thu ®−îc nhiÒu t¹p chÊt [18]. - Ph©n hñy glyxerit d−íi ¸p suÊt 8-10at ë nhiÖt ®é 170-1800C víi xóc t¸c lµ ZnOH hoÆc ZnO. Ph−¬ng ph¸p nµy sau ®ã còng kh«ng ®−îc dïng v× víi sù hiÖn ®¹i hãa cña thiÕt bÞ ng−êi ta cã thÓ ph©n hñy glyxerit ë ¸p suÊt 20-25at ë nhiÖt ®é 210- 2250C mµ kh«ng cÇn xóc t¸c, ph−¬ng ph¸p nµy ë Liªn X« cò ®−îc øng dông réng r·i vµo nh÷ng n¨m 70. - Ph©n hñy glyxerit trªn thiÕt bÞ cét lµm viªc d−íi ¸p suÊt 40at ë nhiÖt ®é 2500C. AxÝt hãa cÆn xµ phßng ®Ó thu nhËn axÝt bÐo víi axÝt sunfuric nång ®é 80-92% ë nhiÖt ®é 800C. Sau ®ã axÝt bÐo ®−îc röa b»ng n−íc nãng cho ®Õn khi n−íc röa ®¹t pH trung tÝnh. Ph−¬ng ph¸p nµy còng ®−îc sö dông réng r·i trong c«ng nghiÖp chÕ biÕn dÇu vµ s¶n xuÊt xµ phßng. Nh÷ng axÝt bÐo thu ®−îc lµ hçn hîp axÝt bÐo chÊt l−îng kh«ng cao vµ kh«ng theo ý muèn (bao gåm c¶ axÝt bÐo ph©n tö thÊp axÝt bÐo no…). - Ph−¬ng ph¸p ch−ng cÊt axÝt bÐo [18, 20] B»ng ph−¬ng ph¸p ch−ng cÊt cã thÓ thu nhËn ®−îc c¸c axÝt bÐo dÔ bay h¬i, l«i cuèn víi h¬i n−íc, ®ã th−êng lµ c¸c axÝt bÐo tù do ph©n tö thÊp. ë ¸p suÊt b×nh th−êng (760mmHg) nh÷ng axÝt bÐo ph©n tö cao: palmitic, stearic, oleic, linoleic, linolenic vµ c¸c axÝt bÐo kh¸c s«i ë nhiÖt ®é rÊt cao vµ trong qóa tr×nh ch−ng cÊt chóng bÞ ph©n hñy. §Ó gi¶m nhiÖt ®é s«i cña c¸c axÝt bÐo ng−êi ta ch−ng cÊt trong ch©n kh«ng. Ch−ng cÊt axÝt bÐo còng cã thÓ thùc hiÖn b»ng ph−¬ng ph¸p gi¸n ®o¹n hoÆc liªn tôc. Ch−ng cÊt axÝt bÐo th−êng thùc hiÖn ë nhiÖt ®é 220-2300C, ¸p suÊt ch©n kh«ng cßn l¹i 10mmHg, dïng h¬i qóa nhiÖt do ¸p lùc 1,2-1,3at. Giai ®o¹n cuèi cïng cña qóa tr×nh ch−ng cÊt axÝt bÐo cã 7
thÓ n©ng nhiÖt lªn 2500C. AxÝt bÐo ch−ng cÊt ®−îc ®−a sang thiÕt bÞ ng−ng tô, l¾ng vµ thu håi axÝt bÐo [18]. - Ph−¬ng ph¸p Enzim Nh÷ng kÕt qña nghiªn cøu vµ øng dông enzim trªn thÕ giíi vµi chôc n¨m nay trong c«ng nghiÖp ®· ®em l¹i hiÖu qña kinh tÕ lín, lµm t¨ng ®¸ng kÓ phÈm chÊt cña s¶n phÈm míi. Sö dông enzim trong s¶n xuÊt cho phÐp ®−a ra c¸c s¬ ®å, nguyªn t¾c kü thuËt míi, ®¬n gi¶n hãa qóa tr×nh s¶n xuÊt tiÕt kiÖm nguyªn liÖu c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng trong nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt. §Æc biÖt trong c«ng nghiÖp thùc phÈm, c«ng nghiÖp d−îc c«ng nghiÖp hãa chÊt, da, dÖt enzim ®−îc øng dông réng r·i ®Ó chÕ biÕn thÞt, c¸, s÷a s¶n xuÊt ®−êng tõ tinh bét, s¶n xuÊt b¸nh kÑo, r−îu bia s¶n xuÊt chÊt tÈy röa. ViÖn C«ng nghiÖp Thùc phÈm ®· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu s¶n xuÊt chÕ phÈm enzim th« [9] vµ øng dông chÕ phÈm enzim cña h·ng Novo §an M¹ch trong c¸c ngµnh: dÖt ®Ó rò hå v¶i [8], ngµnh r−îu bia ®Ó n©ng cao hiÖu suÊt vµ chÊt l−îng s¶n phÈm ®å uèng [7,17], ngµnh ®−êng bét ®Ó s¶n xuÊt c¸c lo¹i ®−êng [10,12,16] trong s¶n xuÊt n−íc m¾m ®Ó rót ng¾n thêi gian lªn men [11,13] vµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y, enzim ®· ®−îc øng dông trong chÕ biÕn qña ë quy m« thùc nghiÖm vµ s¶n xuÊt thö [1,11]. C¸c chÕ phÈm enzim ®−îc dïng hiÖn nay ë d¹ng chÕ phÈm dÞch c« ®Æc hoÆc d¹ng kh« cã ®é tinh khiÕt kh¸c nhau. TÊt c¶ c¸c chÕ phÈm nµy ®Òu cã thÓ hßa tan trong n−íc hoÆc c¸c dung dÞch t−¬ng øng, nh÷ng enzim nµy gäi lµ enzim hßa tan [2]. Trong ®a sè tr−êng hîp khi sö dông th−êng cho enzim trùc tiÕp vµo nguyªn liÖu v× vËy sau ph¶n øng enzim lÉn vµo trong s¶n phÈm, kh«ng t¸ch ra ®−îc mµ nÕu t¸ch ra ®−îc enzim còng ë d¹ng kh«ng ho¹t ®éng. Do ®ã enzim chØ sö dông ®−îc mét lÇn. §Ó tiÖn lîi cho viÖc sö dông vµ cã thÓ t¸i sö dông enzim ng−êi ta ®· nghiªn cøu s¶n xuÊt enzim kh«ng hßa tan. Nh÷ng nghiªn cøu nµy b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 50. C¸c ph−¬ng ph¸p thu nhËn enzim kh«ng tan ®ã lµ ph−¬ng ph¸p hÊp phô, liªn kÕt hãa trÞ, bao enzim vµo mµng l−íi cña gel ®Ó g¾n enzim vµo c¸c chÊt kh«ng tan trong n−íc gäi lµ chÊt mang. ChÊt mang 8
th−êng ®−îc dïng lµ xenlulo, tinh bét, sephadex, agaroza, gel polyacrylamit, bét thñy tinh… GÇn ®©y nhÊt lµ alginat s¶n xuÊt tõ t¶o n©u [1]. ViÖc nghiªn cøu sö dông enzim kh«ng tan ngµy cµng ph¸t triÓn nhanh chãng, cho ®Õn nay ng−êi ta ®· s¶n xuÊt ®−îc c¸c chÕ phÈm kh«ng tan kh¸c nhau cña hµng tr¨m enzim. Nh÷ng enzim ®−îc g¾n lªn chÊt mang gäi lµ enzim cè ®Þnh. §Ó n©ng cao chÊt l−îng cña c¸c chÕ phÈm enzim h·ng Novo §an M¹ch ®· cho ra ®êi nhiÒu lo¹i enzim cè ®Þnh vµ enzim d¹ng h¹t [23]. Trong c«ng nghiÖp cã thÓ cho enzim cè ®Þnh vµo bÓ chøa hoÆc c¸c cét vµ cho nguyªn liÖu ®i qua liªn tôc. Qóa tr×nh s¶n xuÊt còng cã thÓ thùc hiÖn theo ph−¬ng ph¸p gi¸n ®o¹n tõng mÎ. Cho l−îng enzim nhÊt ®Þnh vµo khèi nguyªn liÖu trong thiÕt bÞ c¸nh khuÊy, sau ph¶n øng enzim ®−îc t¸ch ra b»ng c¸ch läc, sau ®ã enzim ®−îc xö lý ®Ó t¸i sö dông: −u viÖt cña viÖc sö dông enzim cè ®Þnh - Gi¶m gi¸ thµnh v× cã thÓ sö dông lÆp l¹i nhiÒu lÇn mét l−îng enzim nhÊt ®Þnh, ®Çu t− vèn thÊp. - Enzim kh«ng lÉn trong s¶n phÈm do ®ã tr¸nh ®−îc ¶nh h−ëng kh«ng tèt cña nã ®èi víi s¶n phÈm. - Cã thÓ ngõng nhanh chãng ph¶n øng mét c¸ch ®¬n gi¶n. - Enzim cè ®Þnh dÔ b¶o qu¶n vµ vËn chuyÓn h¬n enzim hßa tan. Enzim Lipaza vµ øng dông trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp HiÖn nay c¸c enzim lipaza ®−îc øng dông réng r·i, chóng ®−îc thu nhËn tõ ®éng vËt thùc vËt vµ c¸c vi sinh vËt. Lipaza vi sinh vËt ®−îc sö dông trong c«ng nghiÖp thùc phÈm chñ yÕu ®Ó s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm s÷a. Lipaza còng ®−îc øng dông trong c«ng nghiÖp hãa chÊt, c«ng nghiÖp d−îc, mü phÈm, da giÇy [23]. Xu h−íng míi lµ dïng enzim cè ®Þnh ®Ó tæng hîp este thñy ph©n triglyxerit vµ tæng hîp c¸c thµnh phÇn h−¬ng [19]. NÕu nh− øng dông enzim trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®å uèng, ®−êng bét, dÖt, da, giÇy xuÊt hiÖn tõ nh÷ng n¨m 50 th× enzim ®−îc dïng trong ngµnh dÇu thùc vËt míi chØ b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 70 [21,23]. 9
Trong chÕ biÕn dÇu 2 enzim phæ biÕn vµ dïng nhiÒu nhÊt lµ lipaza vµ phospholipaza. Lipaza vµ phospholipaza lµ lo¹i enzim ®Æc biÖt cña nhãm esteraza. Lipaza thñy ph©n triglyxerit cßn phospholipaza thñy ph©n phospholipit nh− lexitin. Cã mét sè lo¹i lipaza kh¸c nhau: cã lo¹i chØ thñy ph©n mét sè lo¹i axÝt bÐo ®Æc chñng, vÝ dô cã nh÷ng lo¹i lipaza chØ thñy ph©n c¸c axÝt bÐo cã m¹ch ng¾n (C2 - C10) trong khi ®ã cã nh÷ng lo¹i lipaza chØ thñy ph©n c¸c axÝt bÐo kh«ng no m¹ch dµi nh− axÝt oleic, linoleic, linolenic. Trong mét sè tr−êng hîp kh¸c lipaza l¹i cã thÓ thñy ph©n c¸c axits bÐo ë vÞ trÝ ®Æc biÖt, nhiÒu lipaza thñy ph©n c¸c axÝt bÐo ë vÞ trÝ C1 vµ C3 trong ph©n tö triglyxerit. §iÒu nµy lý gi¶i r»ng khã cã thÓ thñy ph©n hoµn toµn triglyxerit ®Õn glyxerin vµ axÝt bÐo tù do. Mét ®iÒu ®¸ng l−u ý lµ sau khi c¸c axÝt bÐo ®−îc gi¶i phãng nhanh ra khái vÞ trÝ C1 vµ C3 th× axÝt bÐo ë vÞ trÝ C2 ®−îc este hãa vµ chuyÓn vµo vÞ trÝ C1 hoÆc C3 (ph¶n øng x¶y ra rÊt chËm) vµ tõ vÞ trÝ nµy axÝt bÐo ®−îc thñy ph©n tiÕp bëi lipaza [23]. Cã thÓ ph©n biÖt ®Æc tÝnh gi÷a c¸c lipaza vµ esteraza mét c¸ch chung nhÊt lµ lipaza cã xu h−íng ho¹t ®éng ë líp ph©n c¸ch n−íc - dÇu. V× vËy ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña lipaza ng−êi ta th−êng sö dông chÊt nhò hãa, hoÆc lµ dÇu ®−îc nhò hãa víi n−íc ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña lipaza. Lipaza ®−îc sö dông ®Ó ph¸t triÓn h−¬ng cho phom¸t t¹o ra c¸c s¶n phÈm phom¸t kh¸c nhau [18]. øng dông lipaza ®Ó tæng hîp este tõ c¸c axÝt cacboxylic (axÝt bÐo) vµ alcol. Mét sè lo¹i Lipaza: 1. Lipaza 1,3 ®Æc chñng T¸c dông xóc t¸c: thñy ph©n c¸c axÝt bÐo ë c¶ 2 vÞ trÝ C1 vµ C3 trong triglyxerit (xem c«ng thøc A) Nguån chiÕt xuÊt TuyÕn tôy cña bß vµ lîn Aspergillus niger, Mucor miehei, Rhizopus arrhizus, Penicillium roqueforti 10
O 1 CH2 - O - C - R1 O 2 CH - O - C - R2 O 3 CH2 - O - C - R3 (C«ng thøc A) S¶n phÈm trªn cña h·ng Novo cã tªn th−¬ng phÈm lµ: Palatase 1M, Palatase 1M M, Lipozim1M 2. Lipaza cã ký hiÖu Sn - 3 ChØ thñy ph©n 1 trong 2 axÝt bÐo ë vÞ trÝ C1 hoÆc C3 trong triglyxerit nguån chiÕt xuÊt: tuyÕn n−íc bät cña cõu c¸i vµ bª con. 3. Lipaza kh«ng ®Æc chñng: Thñy ph©n c¸c axÝt bÐo ë tÊt c¶ c¸c vÞ trÝ C1 C2 vµ C3 trong triglyxerit. Nguån chiÕt xuÊt: Candida Cylindracea, Staphylococus aureas 4. Lipaza ®Æc chñng cho c¸c axÝt bÐo kh«ng no ChØ thñy ph©n axÝt bÐo kh«ng no ë vÞ trÝ cacbon thø 9 (nghÜa lµ axÝt oleic) Nguån chiÕt xuÊt: Geotricum candidum. 2.3. T×nh h×nh s¶n xuÊt, øng dông axÝt bÐo vµ c¸c phô phÈm trong qóa tr×nh thñy ph©n glyxerit. Trong qóa tr×nh thñy ph©n triglyxerit c¸c s¶n phÈm ®−îc t¹o thµnh lµ axÝt bÐo tù do (phÇn chÝnh) vµ glyxerin. Glyxerin tuy lµ phô phÈm trong qóa tr×nh thñy ph©n nh−ng nã ®−îc sö dông rÊt réng r·i trong c«ng nghiÖp hãa chÊt, trong d−îc phÈm, mü phÈm vµ c«ng nghiÖp d−îc phÈm (lµm chÊt ®Þnh h−¬ng). AxÝt bÐo lµ s¶n phÈm chÝnh vµ ®−îc sö dông rÊt nhiÒu trong c«ng nghiÖp hãa chÊt : s¶n xuÊt alcol este, s¶n 11
xuÊt xµ phßng kim lo¹i vµ chÊt tÈy röa, c«ng nghiÖp dÖt. AxÝt bÐo lµ nguyªn liÖu quan träng nh− lµ x−¬ng sèng cña ngµnh c«ng nghiÖp hãa - olein. NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c chuyªn gia trªn thÕ giíi vµ trong n−íc ®· chøng minh r»ng dïng dÇu láng (chøa nhiÒu axÝt bÐo kh«ng no) vµ ®Æc biÖt dïng hçn hîp axÝt bÐo kh«ng no lµm gi¶m ®−îc cholesterol trong m¸u. ë Anh ng−êi ta ®· ®−a vµo khÈu phÇn ¨n kiªng c¸c axÝt bÐo no nhãm n-3 vµ n-6 (nèi ®«i ë vÞ trÝ C3 vµ C6 trong ph©n tö axÝt bÐo kh«ng no) vµ thÊy r»ng Cholesterol m¸u gi¶m ®i nhiÒu. ThËm chÝ ng−êi ta ®· s¶n xuÊt c¸c lo¹i thøc ¨n cã bæ sung axÝt bÐo kh«ng no nhãm n-3 ®−îc chiÕt xuÊt tõ c¸. Nh− s¶n xuÊt b¸nh bÝch quy, c¸c lo¹i b¸nh, ®å uèng, kem cã bæ sung axÝt bÐo kh«ng no nhãm n-3 [20]. N¨m 1997 h·ng d−îc phÈm Pie Fabre (cña Ph¸p) ®· ®−a ra thÞ tr−êng lo¹i thuèc mang tªn MAXEPA, thµnh phÇn chÝnh cña thuèc lµ axÝt bÐo kh«ng no thuéc hä omega-3 chiÕt xuÊt tõ dÇu c¸ [5]. Sù t¨ng cholesterol trong m¸u kh«ng ph¶i chØ phô thuéc vµo sù t¨ng cholesterol trong khÈu phÇn thøc ¨n hµng ngµy. Cholesterol trong m¸u t¨ng lµ do thiÕu c¸c axÝt bÐo kh«ng no cÇn thiÕt trong c¬ thÓ nh− axÝt linoleic, oleic, linolenic,… nh÷ng axÝt nµy cã vai trß rÊt lín lµ ®iÒu ®éng cholesterol, tr¸nh kh«ng cho cholesterol tô l¹i ë c¸c m« tÕ bµo nhÊt lµ ë tÕ bµo thµnh ®éng m¹ch. NhiÒu t¸c gi¶ cho r»ng vÊn ®Ò este ho¸ cholesterol ®ãng vai trß rÊt quan träng. §Æc tÝnh lµm gi¶m cholesterol lµ nhê cã c¸c axÝt bÐo kh«ng no lµm cholesterol ®−îc chuyÓn sang d¹ng hoµ tan kh«ng bÒn (h¬n 60% cholesterol trong m¸u lµ este cña cholesterol vµ axÝt linoleic). Qu¸ tr×nh nµy ®−îc thÓ hiÖn nh− sau [2]: 12
C D C D + RCOOH → A B + H2O A B HO ROCO Cholesterol AxÝt bÐo Cholesterol este NhiÒu t¸c gi¶ cho r»ng vÊn ®Ò este hãa cholesterol ®ãng vai trß rÊt quan träng. §Æc tÝnh lµm gi¶m cholesterol trong m¸u lµ do nhê cã c¸c axÝt bÐo kh«ng no lµm cho cholesterol ®−îc chuyÓn sang d¹ng hßa tan kh«ng bÒn (h¬n 60% cholesterol trong m¸u lµ este cña cholesterol vµ axÝt linoleic) [5,22]. 2.4. T×nh h×nh nghiªn cøu ngoµi n−íc vµ trong n−íc 2.4.1. T×nh h×nh nghiªn cøu ngoµi n−íc DÇu thùc vËt chøa nhiÒu axÝt bÐo kh«ng no: C18:1; C18:2; C18:3, hçn hîp axÝt bÐo kh«ng thay thÕ nµy cßn gäi lµ vitamin F. Vitamin F rÊt cÇn thiÕt ®èi víi søc kháe nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng ng−êi cã bÖnh cao huyÕt ¸p nªn ë c¸c n−íc Nga, Mü, óc, Bulgaria hä ®Òu quan t©m ®Õn c«ng nghÖ thñy ph©n dÇu ®Ó t¸ch hçn hîp axÝt bÐo, øng dông trong c«ng nghiÖp d−îc vµ mét sè c«ng nghiÖp kh¸c. ë c¸c n−íc tiªn tiÕn thuû ph©n dÇu ®Òu tiÕn hµnh b»ng c¶ hai ph−¬ng ph¸p: ph−¬ng ph¸p thñy ph©n hãa häc vµ ph−¬ng ph¸p b»ng enzim. §èi víi c¸c s¶n phÈm thuèc thñy ph©n theo ph−¬ng ph¸p enzim ®−îc lùa chän lµ mét ph−¬ng ph¸p tèi −u. 2.4.2. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n−íc ë ViÖt Nam ch−a cã c¬ së nµo t¸ch axÝt bÐo tõ dÇu thùc vËt ngay c¶ phôc vô cho môc ®Ých mü phÈm. Do cã nhu cÇu vÒ hçn hîp axÝt bÐo kh«ng thay thÕ (vitamin F) cho s¶n xuÊt thuèc chèng rèi lo¹n lipÝt trong m¸u, chèng bÖnh x¬ v÷a ®éng m¹ch nªn BÖnh viÖn Trung −¬ng Qu©n ®éi 108 hîp t¸c ViÖn C«ng nghiÖp Thùc phÈm nghiªn cøu c«ng nghÖ thñy ph©n hîp dÇu thùc 13
vËt ®Ó t¸ch hçn hîp axÝt bÐo kh«ng no kh«ng thay thÕ. Thñy ph©n hçn hîp axÝt bÐo kh«ng thay thÕ tõ c¸c lo¹i dÇu ®Ëu t−¬ng b»ng ph−¬ng ph¸p hãa häc cho kÕt qña tèt. Tuy nhiªn hiÖu suÊt thu håi axÝt bÐo ch−a cao. Thñy ph©n b»ng enzim thu ®−îc hçn hîp axÝt bÐo tinh khiÕt h¬n phôc vô cho c«ng nghiÖp d−îc, s¶n xuÊt thuèc ch÷a bÖnh rèi lo¹n lipid trong m¸u. §Ò tµi ®i s©u vµo øng dông c¸c axÝt bÐo trong c«ng nghiÖp d−îc ®Ó s¶n xuÊt thuèc ch÷a bÖnh rèi lo¹n lipid m¸u. NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c chuyªn gia thÕ giíi vµ trong n−íc ®· chøng minh r»ng dïng dÇu láng (chøa nhiÒu axÝt bÐo kh«ng no) vµ ®Æc biÖt dïng hçn hîp axÝt bÐo kh«ng no lµm gi¶m ®−îc cholesterol trong m¸u [3]. Dùa vµo nh÷ng lý gi¶i vÒ mÆt khoa häc trªn ®©y tõ n¨m 1995 nhãm nghiªn cøu ®øng ®Çu lµ GS. Ph¹m Tö D−¬ng cña bÖnh viÖn Trung −¬ng qu©n ®éi 108, ®· dïng hçn hîp axÝt bÐo chiÕt xuÊt tõ ®Ëu t−¬ng (®Æt tªn lµ Hypochol) ®Ó ®iÒu trÞ héi chøng rèi lo¹n lipid m¸u. Hçn hîp axÝt bÐo trªn ®−îc s¶n xuÊt b»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ häc [4]. Qu¸ tr×nh thñy ph©n axÝt bÐo dÇu ®Ëu t−¬ng b»ng ph−¬ng ph¸p hãa häc lµ do nhãm ®Ò tµi nghiªn cøu nµy ®Ò xuÊt. Nh−ng hiÖu suÊt thñy ph©n ch−a cao, hçn hîp thu ®−îc cã chØ sè axÝt míi ®¹t 34,54. Sau nµy ViÖn C«ng nghiÖp Thùc phÈm cã c¶i tiÕn chÕ ®é thñy ph©n chØ sè axÝt cña s¶n phÈm t¨ng lªn ®−îc trªn 40% (hay 80mgKOH/g dÇu). N¨m 1999 - 2000 ViÖn C«ng nghiÖp Thùc phÈm kÕt hîp víi trußng §¹i häc D−îc Hµ Néi tiÕp tôc s¶n xuÊt Hypochol (ViÖn C«ng nghiÖp Thùc phÈm cung cÊp hçn hîp axÝt bÐo, tr−êng §¹i häc D−îc s¶n xuÊt viªn nang) cung cÊp cho nhãm nghiªn cøu cña GS. Ph¹m Tö D−¬ng ®iÒu trÞ chøng rèi lo¹n lipÝt m¸u trªn sè l−îng bÖnh nh©n lín h¬n. KÕt qña ®iÒu trÞ th«ng qua c¸c xÐt nghiÖm mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh t¸c dông cña Hypochol trong viÖc lµm gi¶m triglyxerit vµ cholesterol trong m¸u. Víi mong muèn n©ng cao hiÖu suÊt thñy ph©n vµ n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm, chóng t«i lùa chän ph−¬ng ph¸p thñy ph©n b»ng ph−¬ng ph¸p enzim. 14
PhÇn II. Nguyªn liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. Nguyªn liÖu - DÇu ®Ëu t−¬ng th« thu ®−îc b»ng ph−¬ng ph¸p Ðp c¬ giíi, sau ®ã tinh chÕ theo ph−¬ng ph¸p gi¸n ®o¹n b»ng kiÒm ®Æc, tÈy mµu víi than vµ ®Êt ho¹t tÝnh. ChØ sè axÝt cña dÇu ®Ëu t−¬ng tinh chÕ ≤ 0,5mgKOH/g. - Enzim dïng ®Ó xóc t¸c ph¶n øng thuû ph©n lµ Lipozim1M (lipaza cè ®Þnh cña h·ng Novo §an M¹ch) ®−îc chiÕt xuÊt tõ Aspergillus niger, Mucor miehei, Rhizopus arhizus, Penicillium roqueforti. Lipozim1M lµ enzim ®−îc cè ®Þnh trªn chÊt mang lµ dÉn suÊt xenluloza. 2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.2.1. Ph−¬ng ph¸p c«ng nghÖ - Ph−¬ng ph¸p thuû ph©n liªn tôc trªn cét ®−îc nhåi Lipozim1M. NhiÖt ®é ho¹t ®éng thÝch hîp tõ 30 - 700C. pH kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn ho¹t ®éng cña enzim. - Ph−¬ng ph¸p ®ãng nang: dïng ph−¬ng ph¸p nhá giät, t¹i Trung t©m Khoa häc vµ C«ng nghÖ. Tr−êng §¹i häc D−îc Hµ Néi . 2.2.2. ThiÕt bÞ thñy ph©n: - ThiÕt bÞ thuû ph©n phßng thÝ nghiÖm lµ cét b»ng thñy tinh cã ®−êng kÝnh trong lµ 1,5cm, chiÒu cao cét 25cm, gåm 2 vá ®Ó cã thÓ ®iÒu chØnh nhiÖt ®é cña ph¶n øng b»ng m¸y ®iÒu nhiÖt. DÇu ®−a vµo cét còng ®−îc gia nhiÖt trong cét 2 vá kh¸c. - ThiÕt bÞ thñy ph©n Inox quy m« thùc nghiÖm: + §−êng kÝnh trong lµ 160mm. + §−êng kÝnh ngoµi: 250mm + ChiÒu cao cét 1600mm. + N¨ng suÊt thñy ph©n: 1kg/giê 2.2.3. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch: - X¸c ®Þnh thµnh phÇn axÝt bÐo cña dÇu tinh chÕ vµ hçn hîp axÝt bÐo b»ng m¸y s¾c ký khÝ HP-5890 cña h·ng Hewlett Packard. Cét dµi 30m. §−êng kÝnh 0,32mm. NhiÖt ®é buång b¬m mÉu 2400C. KhÝ mang lµ He. - X¸c ®Þnh chØ sè axÝt cña dÇu vµ hçn hîp axÝt bÐo theo TCVN [6] 15