intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

John Stuart Mill với phong trào đòi bình quyền cho phụ nữ

Chia sẻ: Năm Tháng Tĩnh Lặng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

82
lượt xem
6
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày những tư tưởng J.S.Mill về vai trò và vị trí của nữ giới trong xã hội, những đóng góp của ông đối với phong trào đòi quyền cho nữ giới. Nghiên cứu tư tưởng của J.S.Mill về vấn đề giải phòng phụ nữ là một cách tiếp cận không chỉ có ý nghĩa về mặt lý luận mà còn góp phần khẳng định tầm quan trọng của sự nghiệp vì sự tiến bộ của phụ nữ hiện nay

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: John Stuart Mill với phong trào đòi bình quyền cho phụ nữ

Nghi©n ciiu<br /> Gia c5inh vci Gi6'\<br /> S6 3 -201:^<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> John Stuart Mill vol pliong trao<br /> doi binh quyen cho phu nOf<br /> <br /> Ngo Thj Nhu-<br /> Trudng Dai hpc Ngoai thirong<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tom tat: John Stuart Mill (1806-1873) la mot trong nhttng<br /> ngUdi ung ho phong trio giai phong phu nii manh me nha't. Tu<br /> tucing doi quyen binh dang cho phu nQ dUdc the hien trong ra't<br /> nhieu tac pha'm noi tieng ciia ong. Bai viet trinh bay nhttng tU<br /> tUcing J, S. Mill vi vai tro va vi tri cua nfl gi6i trong xa hoi,<br /> nhflng dong gop ciia ong do'i v6i phong trio doi binh quyen cho<br /> nfl gi6i. Nghien cflu tu tuong cua J. S. Mill ve van de giai phong<br /> phu nfl la mot each tie'p cSn khong chi co y nghia ve mat ly luan<br /> ma con gop phan khSng dinh tam quan trong cua sU nghiep vi<br /> Sli tien bo ciia phu nfl hien nay.<br /> <br /> TCf khda: Phu nfl; TU tUcing vd binh quyen cua phu nfl; John<br /> Stuart Mill; Giai phong phu nfl.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1. Cuoc ddl va sir nghiep cua J. S. Milt<br /> <br /> John Stuart Mill (I806-I873), cdn gpi 11 J. S. Mills, sinh tai Pentonville,<br /> London, nudc Anh. La mdt nhi trifi't hgc, nhi kinh tfi'hgc chinh trj, ddng Ihdi<br /> 11 nhi cai cich nhifit thinh, st; nghifip vl hoat ddng cua John Stuart Mill dd<br /> lai d^u I'n dam ndt trong Ijch stt chiu Au.<br /> Nam 1851, John Stuart Mill thinh hfln vdi Harriet Taylor (1807-1858)<br /> la nu trifi't gia vl la ngudi bfinh vuc, bifin hfl cho quydn cua ntt gien. Ba la<br /> Ngo Thi Nhu 65<br /> <br /> mdt ngudi cdng tac thudng xuyfin cho mang tho ca, bii phfi binh sach, vl<br /> nhung miu chuyfin van hgc cua The Monthly Repository - mflt td bao cd<br /> tu tudng ci'p tifi'n, ttng hd binh quydn phu ntt. H. Taylor cd anh hudng dang<br /> ke dd'i vdi tu tudng vl su nghifip ciia J. S. Mill vl da hfl trg J. S. Mill rit<br /> ldn trong su nghifip di'u tranh vl bao vfi quydn binh dang cho nu gidi.<br /> John Stuart Mill ndi tifi'ng II mdt trong nhung ngudi ung hd vin dd giai<br /> phdng phu nu sdm nhi't vl manh me nhi't. Trong toin bd su nghifip trifi't<br /> hpc chinh trj cua J. S. Mill, vin dd giai phdng phii ntt 11 mflt trong nhitng<br /> chii dd ndi bat. Tu tudng ddi quydn binh dang cho phu nu dugc thd hifin<br /> deu dan trong mfli tie phim dac sic ciia flng, ttt nhung chii thfch trong Ca<br /> sdciia sudgi dicn {Rationale ofRepi escntaiton. 1835), dfi'n mflt trfch doan<br /> trong Tit tifdng cdi cdch nghi vien (Thoughts on Parliamentary Reform,<br /> 1859), vl tifi'p tiic thd hifin d tic phim chfnh trj ndi tifi'ng la Chinh the dgi<br /> dien (Representative Government, 1861). Nhung cd le, tie phim tifiu bidu<br /> nhit ma J. S. Mill da danh tam huyfi't da'u tranh cho quyen Igi ntt gidi II<br /> cud'n Sudp bifc phu nt7(The Subjection of Women, 1869).<br /> <br /> Su dp biic phu ntf dugc xuit ban nam 1869 da gay mflt tifi'ng vang ldn.<br /> Nha nghifin cun Jose Harris danh gii Sif dp bdc phu nUXh. "tifi'ng nd cua mflt<br /> qua bom hen gid vao diu trudng gidi tinh", la "kinh thanh ciia phong trao<br /> nu gidi" (Richard Reeves, 2008). Cic I'n ban ddu dugc ban hfi't trong nam<br /> dau tifin xuit ban va ngay lap tttc dugc dich sang nhidu ngdn ngtt nhu tifi'ng<br /> Phap, Dan Mach, Dttc, Y, Ba I.an va Nga. Cud'n saeh dugc coi la mdt trong<br /> nhttng tac phim cua lac gia la nam gidi sdm nhit vd dd tai phu ntt.<br /> Ngay khi cdn tre. J. S. Mill da khdng ddng y vdi quan diem cua cha<br /> minh la James Mill'" khi cho ring phu ntt khdng cin biu eCr. Va sau nay,<br /> chi'nh Harriet da truydn thfim cho J. S. Mill nhifit tam de khing djnh quydn<br /> lgi vd xa hdi va chinh trj cho phu ntt. Hiu nhu trong mfli trang van ciia Su<br /> dp bdc phu nd ddu cd su hien difin cua Harriet. Dieu nay ly giai phin nio<br /> sir ddng gdp cua bl vao if luin cua J. S. Mill vd vin dd phu nu. Nhung<br /> quan trgng hon cd le vi Harriet chinh la mdt kidu miu ciia ngudi phu ntt<br /> vl ngudi vg ma J. S. Mill hudng dfi'n.<br /> <br /> 2. Tirtudng J. S. Mill ve binh quyen cho phu nuT<br /> <br /> Vai tro va vi tri cua nflr gidi trong xa hoi<br /> Trong thdi dai ciia John Stuart Mill, ngUdi phu ntt cd vai trd xa hdi rat<br /> md nhat. Thflng thudng, hg bi danh gia ri't thi'p vd vj iri vl nang luc. Thinh<br /> kifi'n truydn thfl'ng nhin nhin phim chit cua phu ntt lufln ldi tfi hon so vdi<br /> nam gidi. Do dd, hg bj cim va khflng dugc khuyfi'n khfch trong rat nhidu<br /> 86 Nghiin cttu Gia dinh v^ Gidl. Quy&'n 22, so 3, tr. 84-93<br /> <br /> <br /> lmh vuc ciia ddi sd'ng xa hfli. Phu ntt khflng cd nhidu co may thing tidn<br /> trong x;i hdi. Nhttng nghd nghifip chuyfin mdn, dac bifit nhung vific lifin<br /> quan dfi'n chfnh tri, ddu khdp kfn dd'i vdi phu ntt. Mfli sd It nginh nghd phu<br /> ntt cd thd tham gia thi khflng dugc coi trpng nhu vific day hgc cho tre em,<br /> v.v. Phin Idn ntt gidi it dugc dfi'n trudng, ml chii yfi'u dugc cha me mdi gia<br /> su day hgc d nhi.<br /> Ngudi phu ntt thirdng bi phu thudc vio than thfi' cua cha hoac chdng,<br /> nhu siJ dinh gii cho dja vj xa hfli. Dfl'i vdi phu ntt, su lfi thudc vao ngudi<br /> chdng II chuyfin hidn nhifin, khdng thd thay d6i. Xa hdi quy djnh sin cho<br /> hp mdt sfl mfinh chung 11 kfi't hdn vl tuin theo nhttng rang buflc. Hiu hdt<br /> nhihig quy udc ring budc ctia xa hfli Anh thd ky XIX ddu cd lgi eho nam<br /> gidi, va ddu vi Igi fch cua ngudi chdng. Bdi thif nhai, mflt ngudi phu ntt da<br /> kfi't hdn se khdng cd tii san gi, m l chi nhd cay tii san cua chdng; bit ky<br /> cua cai nio m l ngudi phu ntt dugc thtta kd lip tttc se thuflc sd hun cua<br /> chdng. Thd hai, nfi'u cd each dd ngttdi vg bao vc tai san ciia minh, thi hp<br /> cung vin khdng dugc phep su dung tii san nay; trong khi dd nfi'u ngucri<br /> chdng dung bao lire chifi'm doat tii san ttt vg, thi anh ta cung khdng bi<br /> triing phat hoac bj budc tra lai. Thifba, chdng va vg dugc ggi chung II mdt<br /> ngudi ve mil phap ly, nhung didu dd chi cd nghia II nhung gi ciia vg thi<br /> se la cua chdng (nhung khflng phai ngugc lai). Thifiu, con cii ciia ngudi<br /> vg dugc phip luat thtta nhan la con cua chflng; ngudi phu ntt khdng cd<br /> quydn hanh gi vdi chung, trtt khi dugc su uy quydn cua chflng; khi chflng<br /> chfi't, ngudi vg khdng trd thanh giam hd ciia cic con, trtt khi ngudi chdng<br /> di chuc lai cho phep vg cd quydn giam hd. Thif ndm, nfi'u ngudi vg ttt bd<br /> chdng hp se khdng dugc phep mang theo thtt gi, tham chi ca con cai; va<br /> nfi'u ngudi vg cd du ban linh dd llm vay thi ngucri chdng vin cd thd diing<br /> quydn luc dd cudng bttc hg quay trd vd (Joan A. Price. 2000).<br /> <br /> Cac tac phim van hpc thdky XIX cd n^i dung lifin quan dfi'n md'i quan<br /> he nam - ntt da chi ra ring vai trd ciia ngudi phu ntt la llm hii Idng ngudi<br /> dan flng. Ngudi vg mac trang phuc gi vl hinh thttc nhu ihd nao cttng chi<br /> dd dip ung nhung yfiu elu ciia ngudi chdng. Nhu Mary Wollsionecraft<br /> (1759-1797), mflt nhi van Anh, da Ifin an ring xa hdi day cho ngudi phu<br /> ntt cich bidu Ifl nhttng vui thu. chtt khflng phai bidu 16 dc thdng minh cua<br /> hg (Joan A. Price, 2000). Ngudi phu nu dugc day bao "dttc hanh" khult<br /> phuc nhimg "bd trfin" ciia hg.<br /> <br /> Dfl'i vdi J. S. Mill, quan didm coi phu ntt duong nhifin bj lfi thudc vao<br /> nam gidi II mdt cich nhin nhan cue kf nguy hidm va sai llm. Ddng tinh<br /> vdi M. Wollstonecrafl, flng cho ring ngudn gflc din dfi'n ap bttc phu ntt<br /> Ngo Thi Nhii 87<br /> <br /> chinh la do su chuyfin quydn trong gia dinh vl trong xa hdi. Va bifi'u hien<br /> chuyfin quydn cua ngudi chdng dfl'i vdi ngudi vg. cua nam gidi dd'i vdi ntt<br /> gidi ti't yfi'u din dfi'n s\i dinh gia sai lac vd ban chit, vd vai trd cua ngudi<br /> phu ntt. Va J. S. Mill e ngai bic'u hifin dd dang ngiy cang cd tinh ph6 bifi'n<br /> trong thdi dai minh.<br /> Quan didm chfnh thd'ng ciia thdi dai Victoria, phu ntt dan gian chi la<br /> nhung ca thd tim thudng, mang than phin tim giii. Vl rdi, su yfi'u dud'i,<br /> thifi'u hidu bifi't, khflng cd tii chfnh cua phu nu dudng nhu lai trd thanh ca<br /> sd hgp if dd tudc bd quyfin chfnh trj cua hp. Vd co ban, J. S. Mill khdng<br /> phu nhan phii ntt dugc trang bj vfi cuflc sd'ng cflng ddng ft hon nam gidi.<br /> Nhung dng khang dinh ring, didu niy la kfi't qua ciia su ap bttc phu ntt, chtt<br /> khdng phai la nguyfin nhin dc ml Ip bttc hg.<br /> Diing rifing mfli bfin chifi'n tuyfi'n, J. S. Mill da chdng lai nhttng dinh kifin<br /> phin bifit gidi ffnh duong thdi. 6 gde dd 1^ luan, dng da tra lai cho phu nu vj<br /> tri va vai trd ml hg xung dang cd dugc. J. S. Mill da su diing hgc thuyfi't vd<br /> phim chat tu nhifin lam co sd cho thuyfi't nam nu binh quydn. Trong tac pham<br /> Sudp bifc phu nif, flng cho ring hoan toan sai llm khi "quy djnh sinh ra la<br /> ntt hoac nam, da den hoac da tring, tang Ic^ binh dan hoac quy tflc thi se<br /> quyfi't dinh than phan, dia \'! ciia ngudi dd sud't ca cudc ddi" (J. S. Mill, 1984).<br /> Theo lap Iuan cua J. S, Mill, khdng thd can ctt vao gidi tfnh, chung tflc, ngoai<br /> hinh dd dinh gia nang lire vl phim chat cua con ngudi.<br /> Ldi keu ggi cua J. S. Mill cho binh ding nam ntt cung chfnh la tifi'ng<br /> ndi Ling hd cac quyen tu do ca nhan chinh dang ctia ntt gidi. Vl cac quydn<br /> tu do cl nhan dd se hudng phu ntt hinh ddng theo nhting cam xiic ca nhan<br /> vd bdn phan, hanh dflng theo luat phap vl nhirng chuin muc xa hdi bdi<br /> chinh luong tri hg. Tu do se mang lai cho ngudi phu nu mdn qua ve "su y<br /> thttc trong vific se didu khidn van mfinh cua chinh minh bang chinh trach<br /> nhifim dao dttc ca nhan" (J. S. Mill, 1984).<br /> Khdng chi dem lai Igi I'ch cho ntt gidi, vifie giai phdng va su giao due<br /> danh cho chfnh hg cdn dem lai nhttng Igi ich tich cue cho nam gidi. Vific<br /> tang cudng tinh canh tranh giua hai phai se cho ket qua la su phat tridn tri<br /> tufi cua ta't ca. Bang each giai phdng phu ntt, J. S. Mill tin ring hp se cd<br /> thd giao kfi't Ifl't hon vdi chdng vd kha nang trf tufi, do dd se cai thifin dugc<br /> mdi quan hfi gitta hai gidi.<br /> J. S. Mill cho ring xa hdi da khflng quan tim dfi'n kha nang cua phu ntt,<br /> khflng cho hg co hfli thd hifin. Neu xa hfli tao ra su binh ding thi mgi ngudi<br /> se thiy dugc nhung lgi fch ttt ca nhan phu ntt. Tu do vl cflng bang cho phu<br /> nu se la dflng luc thuc day xa hfli phat tridn. Vi "sijp manh xa hdi chi cd<br /> 66 Nghien cttu Gia dinh vk Gidl. QuySn 22, so 3, tr. 84-93<br /> <br /> <br /> dugc khi dem lai tu do cho mdt ntta ldng sfl tai nang tri tufi cua nhin loai"<br /> (J. S. Mill, 1984). Cac f tudng vl tidm ning ciia mflt niia din sfl' se dugc<br /> giii phdng, tao ra hifiu luc rli ldn cho su phit tridn toin nhan loai.<br /> Nhumg hinh thurc kh^ng dinh binh quyen cho niir gidi<br /> Ddng thdi vdi su thtta nhin binh ding nam - nu, J. S. Mill cung da dua<br /> ra nhung hinh thttc khing dinh quydn binh dang ly. Trudc hfi't, J. S. Mill<br /> mudn xda bd khoang each vd gidl tinh ngay trong pham vi gia dinh. Trong<br /> quan he hdn nhin - gia dinh, phu ntt hoin loan cd quydn binh ding vdi<br /> ngudi chdng vd dja vi vl vd cic quydn. Xem hdn nhan la nut buflc diu tifin<br /> cin thio gd. J. S. Mill da vifi't; "Vin dd khdng phai hfln nhin nfin la gi, m l<br /> mdt va'n dd rflng han ring phu ntt nfin 11 gi. Vific xic djnh hdn nhan 11 md'i<br /> quan hfi gitta hai con ngudi ngang bing nhau. hay II mfli quan hfi giua bd<br /> trfin vl ke dudi, gitta ngudi bao vfi vl ke phu thuflc .se giup giai quyfi't dfi<br /> dang mgi vin dd khic" (J, S. Mill, 1984). Mdi quan hfi vg - chdng trong<br /> hdn nhan trd thinh mflt trong nhttng luan didm trung tam trong lac phim<br /> ndi tifi'ng Su dp bifc phii nif.<br /> <br /> J. S. Mill cho ring hdn nhin chinh II nai In nl'p cua su ap bttc phii nu,<br /> II bttc tudng vd hinh kidm tda tu do cua hg. Ong cho ring ngudi phu nu<br /> kfi't hfln khflng phai chi II tim mdt ngudi bao vfi cho cuflc ddi phii thugc<br /> ciia minh. Hg khao khat mflt didu Idn hon, dd la hanh phuc trong mfli quan<br /> hfi ngang hang vdi chdng. Va hdn nhan khdng phai II mdt cdng vific thuan<br /> tuy mang tinh vu lgi, vi Igi fch kinh lfi'. Da dfi'n luc hdn nhan cin phai 11<br /> kfi't qua cua mdt tinh yfiu va ngudi phu ntt cin dugc hudng su cflng bang<br /> trong hfln nhan.<br /> <br /> vay nfin, J, S. Mill lip luan, tu do cho phii ntt bit diu tnrdc hfi't tir sti<br /> thay ddi nhan thttc d nam gidi. Ndi each khac, sir thay ddi hdn nhin, trong<br /> tu tudng J. S. Mill, khflng phai dfi'n ttt su loai bo hfln nhan ma ttt sir llm<br /> mdi hfln nhin. Quan hfi chdng - vg khflng nfin la mfl'i quan hfi bd trfin - ke<br /> dudi hay chinh - phu. m l nfin II md'i quan hfi ngang hang, md'i quan hfi<br /> tam giao. Dung trfin lip trudng hifin dai, tu tudng cua J. S. Mill vd hfln<br /> nhin dua trfin sir tdn trgng Iln nhau, sir chia se trich nhifim la khdng thd<br /> phu nhan.<br /> <br /> Ngay ttt nhttng nim 1830. J. S. Mill da vifi't cho Harriet vl bay td vd<br /> mfl'i quan hfi huyfi't thfl'ng trong gia dinh. J. S. Mill thtta nhan mflt su that<br /> ring tre em phu thuflc hoin loin vio cha me. Vay nfin, chung se dugc<br /> cham sdc tflt han nfi'u cha me lufln bfin nhau. Dfl'i vdi J. S. Mill, cudc sd'ng<br /> gia dinh II ndn tang quan trgng U-ong giio due dao dttc cho tre nhd. Gia<br /> dinh II nai tic dflng mflt cich can ban ddn su hinh thinh phim chil va tinh<br /> Ngo T h i Nhii 89<br /> <br /> <br /> each cua ire em. Vay nfin, dng khflng iing hfl kifiu gia dinh chuyfin quydn,<br /> gia trudng bdi dd se II nguy ca Iam hdng tinh each ciia nhung dtta tre, vl<br /> II mflt bai hgc vd Idng vd su gia trudng dd'i vdi tre nhd. Trong quan nifim<br /> ciia J. S. Mill, chi khi gia dinh dugc xay dimg dua trfin ndn tang su binh<br /> dang giua ngudi cha va ngudi me thi mdi cd thd tao thanh "mflt cuflc sfl'ng<br /> ihudng nhit ciia con ngudi, va theo mdt y nghia cao ca nhit la mflt mfli<br /> trudng nudi dudng dao dttc" (J. S. Mill, 1984).<br /> Nfi'u xem vific khdng dinh lai vai trd quan trpng ciia ngudi phu nu irong<br /> gia dinh la budc thtt nhi't trong tifi'n trinh giai phdng hg, thi vice tao didu<br /> kifin vd giio due cho phu nu la budc thtt hai trong tifi'n trinh dd. J. S. Mill<br /> va Harriet ddng y ring mdt trong nhung bifin phip quan trpng nha't hu6ng<br /> tdi su giai phdng phu ntt chinh la cai thifin giio due dfi phu ntt cd ca hdi<br /> phat trifi'n nhu nam gidi, phu ntt cd ca hdi dugc thd hifin vl hoan thifin ban<br /> thin ngang bang vdi nam gici. Vi thfi', trong vific ung hd md rdng giio due<br /> cho mgi ngudi thi J. S. Mill ludn uu tifin chu trucmg md rdng ndn giao due<br /> dd'i vdi phu ntt. Nam 1869, dng da cho tifi'n hanh va dinh gia bai kidm tra<br /> mdn kinh td chfnh trj cua trudng ntt sinh mdi do Emily Davies (1830 -<br /> 1921) thanh lap d Hitchin, sau nay trd thinh trudng Griton College,<br /> Cambridge.<br /> Trong cac hinh thttc khing djnh quydn binh dang cua nu gidi, J. S. Mill<br /> xem binh dang cho phii ntt trong chinh trj la hinh thttc quan trpng nhl'l.<br /> Thdng qua binh ding gidi vd quydn chfnh U-j, J. S. Mill mudn cd vu vl<br /> khuyfi'n khich phu ntt hudng dfi'n nhttng dieu tdt dep trong cudc sfl'ng. Theo<br /> lap luan cua J. S. Mill, gianh dugc quyen biu ctt se la chia khda md ra<br /> nhung CO hfli khac, nhung canh ctta mdi cho phii ntt. Vay nfin, "chifi'n<br /> djch" giai phdng phu nu cua J. S. Mill tap trung chu yfi'u vao va'n de ddi<br /> quyen biu cCr. Trong cudn "Chinh the dgi dien", flng nha'n manh: "Hay<br /> cho phu ntt dugc cd quydn biu cii, va rdi hp se chiu tie ddng ctia quan<br /> didm danh dir vd mil chfnh tri" (J. S. Mill, Chinh the dgi dien, ban dich<br /> Nguyfin van Trgng va Bui Van Nam Son, 2008).<br /> Cud'i thfi' ky XIX, quydn biu ctt ciia ntt gidi d Anh vin bi phii nhan la<br /> vi kha nang ca nhan cua hg khdng dugc thira nhin. Cac nha chinh tri e ngai<br /> rang phii ntt khflng tinh loan khi bd phie'u, ma chi dan thuin llm theo<br /> mfinh lenh ciia mfl'i quan hfi vdi nhttng ngudi din dng than thich. Nhung<br /> trong tac phim Chinh the dgi dien J. S. Mill khing dinh ring: "Nfi'u cd vay<br /> thl cting ctt dd nhu vay. Nfi'u hg tir minh suy ngh! thi that la rit td't, ndu hg<br /> khflng lam thd thi cung ching hai gi. Thio xidng xich cho con ngudi II<br /> didu ich lgi cho hg, ngay ca khi hp khflng mud'n budc chan di ntta".<br /> 90 Nghien cttu Gia dinh vk Gidi. Quy&'n 22, so 3, tr. 84-93<br /> <br /> <br /> Trong lie phdm Chinh the dai dien, khi bin vd viec md rflng quydn biu<br /> ctt, flng khdng linh dfi'n sir khic bifit gidi tfnh. J. S. Mill vidt: "Tdi cho ring<br /> dfl'i vdi quydn chfnh trj ihi sir khac bifit niy cung khflng thfch dang giflng<br /> nhu sir khic bifit vd chidu cao hay miu ldc". Theo dng, mpi ngudi ddu cd<br /> cttng su quan tim dfi'n thd chd chfnh trj; va cd nhu ciu dugc gdp tidng ndi<br /> trong vi'n dd I'y dd dam bao lgi fch cl nhan. Thd nfin, nam gidi hay ntt gidi<br /> khdng cd sir khic bifit nio vd vi tri trong cac vin dd chfnh trj. "Ndu cd su<br /> khac bifit nio, thi dd II phii ntt ddi hdi cd tifi'ng ndi nhidu hon nam gidi, vi<br /> ring hg cd co thd yfi'u dt hon nfin phu thudc vao luat phap va xa hfli nhidu<br /> han trong vific dugc bao hd" (J. S. Mill, Chinh the dgi dien, ban djch<br /> Nguydn van Trpng vl Biii Van Nam San, 2008).<br /> <br /> 3. Dong gop cua J. S. Mill doi vdi phong trao doi binh quyen cho<br /> nu'gidi<br /> <br /> Tai thdi didm xua't ban, tic phim Su dp bifc phu nif bi xem 11 mflt sir<br /> "lang nhue" dd'i vdi quan didm chudn muc truydn thd'ng chau Au vfi vi tri<br /> ciia ngudi dan flng va phu ntt. The nhimg, su thuc la tie phim da cung d p<br /> nhttng luan ctt chi tifi't va su hiing bifin dam mfi dfl'i vdi vlji dd ba't binh<br /> ding xa hdi va bit binh dang phip Iy khi phu ntt bj ap dat bdi mdt nen van<br /> hda gia trudng. Hon thfi', tie phim niy dugc xem la cuong linh ciia phong<br /> trao ntt quydn hifin dai, va la mdt quydn sach but chifi'n manh me nhit bing<br /> tifi'ng Anh.<br /> Tu tudng binh dang gidi ciia J. S. Mill, d binh difin Iy luan. chinh la sir<br /> mdrdng tifi'p nd'i ttt chu nghia tudo cua flng. Sudp bifc phu H/?(1869) 11<br /> tie phim diu tifin cua mdt nha trifi't hgc dinh rifing dd tranh luin vd vih<br /> dd binh ding gitfti. Didu nay dugc thuc hifin vdi tat ca sttc thuye't phuc vl<br /> sttc hip din dflc dao cua cua J. S. Mill. Vi le dd, nd vin dugc nhttng ngucri<br /> da'u tranh cho ntt quydn d khip mpi nai hfi't sue quy trgng.<br /> Trong khi nhidu nhi tu tudng cung thdi quan nifim phu ntt chi cd the<br /> lua chpn llm vg, lam me, lam ndi trg hoac khdng kfi't hdn, thi J. S. Mill Iai<br /> bay td y djnh vd su cflng bing cho ntt gidi. Trong khi cac quy flng chi nhin<br /> nhan phii ntt 11 ca thd ciia gia dinh, thi J. S. Mill nhan thi'y d phu ntt mflt<br /> kha ning xa hfli thifi't thirc. Su ung hfl nhifit thanh ciia J. S. Mill cho thiy<br /> tfnh tidn bfl, cdi md, hifin dai trong tu tucmg dng. Sflng trong thd ky XDC,<br /> nhung quan difi'm ciia J. S. Mill thd hifin tim nhin ciia thdky XX, va ngay<br /> ca thdky XXI.<br /> Khdng chi 11 mdi nha ly luin, J. S. Mill cdn ti'ch cue vin ddng cho<br /> quydn Igi ciia phu nu khi dng la nghj sT. 6ng thudng stt dung vj trf ciia<br /> Ngo Thi Nhii 91<br /> <br /> minh trong nghj vien dd yfiu ciu quydn biu ctt cho ntt gidi. Ong cdn manh<br /> dan thanh lip mdt nhdm nhung ngudi trong nghj vifin iing hd quydn binh<br /> dang ntt gidi. J. S. Mill 11 ngudi diu tifin dua va'n dd quydn lgi phu ntt Ifin<br /> ban nghi su cua chfnh gidi. Nim 1866, Dan yfiu ciu quydn biu ett vdi chtt<br /> kf ciia 1500 phii nu da dugc J. S. Mill dfi u-inh Ifin ha vifin Anh. Trong Du<br /> lult Cai each 1867, J. S. Mill da cd mdt sua ddi ndi tifi'ng, thay ttt ngudi<br /> {man) bing ttt ngudi {person). DIu khflng thanh cflng ngay d thdi difi'm dfi<br /> trinh, nhimg dd II sir nfl luc manh me nhi't ciia mdt nghi sT dam tranh diu<br /> cho quydn biu ctt cua ntt gidi.<br /> <br /> Thing 5 nam 1870, mdt du luat nghj vifin nhim ndi Idng su gidi han<br /> chi'nh trj dfl'i vdi phii ntt da dugc thdng qua d phifin hgp thtt hai. Nhan dip<br /> niy, J. S. Mill vifi't thu cho mflt ngudi ban bay td su phin khich cua minh;<br /> "Tfli dang ri't phlii chi'n vi tridn vgng ciia chttng ta. Tfli nghi ring chung<br /> ta hiu nhu da gianh dugc chifi'n thing nhu tdi timg nghf' (J. S. Mill, 1972).<br /> Vifi't thu cho Charles Kingsley (1819-1875), flng cung thd hifin su lac quan<br /> khi tin tudng nfl luc giai phdng phu ntt se dat dugc su nhi't trf cua ha vifin,<br /> ba't cha'p su phan dd'i cua thutmg vifin (J. S. Mill, 1972).<br /> Tuy nhifin, vi'n di quydn biu cu cua phu ntt thanh cdng cham han so<br /> vdi nhimg du tfnh cua J. S Mill. Song, bang nhung nd luc cua minh, khi<br /> cdn sfl'ng, J. S. Mill da cd ddng gdp rit I6n ddi vdl phong trao giai phdng<br /> phu ntt. Didu kifin vat chit va giao due cua phu ntt da dugc cai thifin tiing<br /> budc. Millicent Fawcett (1847-1929) danh gia cdng lao ctia J. S. Mill nhu<br /> sau: 'Trudc khi ed nhung nd lue can thifip ciia flng, quyen biu cu cua phu<br /> ntt "chua trd thanh vin dfi chinh trj cua dat nudc" (Richard Reeves, 2008).<br /> Ban thin John Stuart Mill da cd tic ddng rit ldn dfi'n su thanh lap va<br /> phit trien ciia Hgi qud'c gia vi quyen bdu cif ciia phii nd (Nation Society<br /> for Women's Sufrage), Day la mdt t6 chttc hoat ddng rit nd luc cho phong<br /> trao tranh diu cua ntt gidi ntta sau thdky XIX va J. S. Mill timg gitt vj tri<br /> Chu tjch cua Hfli trong mdi thdi gian ngin.<br /> Tai Hdi nghi diu lifin cua Hgi qudc gia vt quyen bdu cif ciia phu nif id<br /> chttc nam 1869, trong bii phal bieu khai mac, ba dementia Taylor Chu<br /> tich hdi da cho ring thinh cdng cua Hfli phin nhieu dfiu do su ting hfl dung<br /> cam va nhifit huyfi't ciia John Stuart Mill. Dai difin cho nhttng ngudi phu<br /> ntt, ba bay td: "Mdi ngudi phu ntt Anh ddu ng J. S. Mill mdt Idng bifi't on<br /> slu sic" (J. S. Mill, 1988).<br /> Cdn M. Fawcett thi dinh gia: J. S. Mill chinh la ngudi td chttc chinh<br /> ydu cua phong trao ddi quydn biu ctt cho ntt gidi. Vdi vi'n dd quydn biu<br /> cii ciia phu ntt, J. S. Mill da cfl'ng hifi'n "nhttng tu tudng manh me nhat vl<br /> 92 Nghien cttu Gia dinh vk Gidl. Quy&n 22, so 3, tr. 84-93<br /> <br /> <br /> nhung nam thang sfli ndi nha'l cua cudc ddi dng" (Richard Reeves. 2008).<br /> Ngiy nay, dat bfin canh phin mfl cua J. S. Mill 6 Avignon 11 mflt ta'm bang<br /> khic ddng chtt: Bdng td't cd su kinh ti inig John Sltiai I Mill, ngUdi bdo ve<br /> phu nCf {En hommage de John Stuart Mill. Defenseurdes Femmes).<br /> Trong xa hfli thdky XXI, phu ntt dugc di biu ctt II mflt quydn han qua<br /> dfli binh thudng. Nhung diy lai II vin dd hfi't sttc gai gde vao thdi dai<br /> Victoria. Nam 1918, nghj vifin Anh da nhit tri thflng qua mflt sd quydn tu<br /> do cho phii ntt da qua tudi 30, hoac nfi'u hg da cd mdt bing dai hgc. Nam<br /> 1928, sau 61 nam ttt khi J. S. Mill dfi trinh Ifin nghj vifin didu le siia ddi<br /> ndi tie'ng vd quydn biu ctt cua phu ntt, nghj vifin Anh da thdng qua mdt Dir<br /> lull cho phdp phii ntt cfl nhung quydn bd phidu tuang lu nhu nam gidi. Thd<br /> nfin, that xic ding khi xem John Stuart Mill II bidu tugng cua phong trao<br /> di'u tranh ddi quydn biu ctt ntt gidi tai Anh.<br /> <br /> Vdi tinh thin lac quan vio tuong lai, J. S. Mill tin ring xu hudng ciia<br /> Ijch stt sc khang djnh uu thd cho phii ntt, vl khi mgi xa hdi ddu trd nfin lidn<br /> bd han thi cdng bing gidi se dugc thifi't lap. "Theo sud'i tidn trinh cua ljch<br /> stt, phij ntt se bit kip dugc vdi nam gidi" (J. S. Mill, 1984). Hy vpng cua<br /> J. S. Mill hoin loan cd co sd, va da dugc kidm chung bdi thuc tifin Ijch su<br /> nhimg thd ky sau niy.<br /> Hifin nay, ngay 8 thing 3 trd thanh mflt ngay dd tfln vinh phu ntt, dd cao<br /> vai trd cua phu ntt trong gia dinh va trong xa hdi. Nd II kfi't qua ciia phong<br /> trao da'u tranh ddi quydn cho ntt gidi, phat trifin manh me ttt gitta ihdky<br /> XIX. Dfi'n nam 1910, Dai hfli Phu ntt Qufl'c td Xa hfli Chu nghia d<br /> Copenhagen (Dan Mach) da chfnh thuc liy 8/3 llm Ngiy Qud'c tdPhu ntt.<br /> Ngay 24/2/20II, td chttc Lifin hop quflc da llm lfi ra mil Caquan Lien<br /> hgp qud'c ve Binh ddng gidi vd Trao quyen cho phu nit. Day II mflt td chttc<br /> mdi nha't ciia Lifin hgp qufl'c vdi su tham gia ciia nhung ngucri cd uy tfn<br /> trfin cac Iinh vuc chfnh trj, giai tri, kinh doanh. bao chf, am nhac va phim<br /> anh. Co quan niy cung II su thd hifin nd luc diy tham vgng cua Lifin ht;^<br /> qufl'c nhim thuc diy qua trinh tifi'n ldi binh ding gidi.<br /> Ljch su phong trio giai phdng phu ntt trfin thfi'gidi cho thiy ring dem<br /> lai quydn binh ding cho phu ntt la mdt trong nhung da'u In dac sic ciia<br /> thdi dai van minh vl tifi'n bd. Xa hfli hifin dai se tifi'p tuc hoan thifin hon<br /> ntta nhung gia trj va chuin muc cua phong Irlo ddi binh ding gidi. Va hidn<br /> nhifin, trong tifi'n trinh dd khdng thd khflng nhic dfin nhung gia tri lich cue<br /> cua tu tudng John Stuart Mill - mdt hgc gia cd trii tim nhan ai va llm nhin<br /> lidn bfl."<br /> Ngo Thi Nhii 93<br /> <br /> Chu thich<br /> '" James Mill (1773 - 1836) la cha ciia J. S. Mill. James Mill lii m6t trifii gia, sir<br /> gia, nha tSm ly hoc, nha kinh ic hoc, nhi 1;? lufln, gifio due, ddng thdi 1^ nha luat<br /> hpc va nha cat each chinh trj ndi ti&'ng.<br /> <br /> Tai li^u tham khao<br /> Joan A. Price. 2000. Philosophy through the ages. Wadsworth.<br /> John Skorupski. 1989. .lohn Stuait Mill. Routledge. London. New York, (at<br /> Website books.google.com.vn).<br /> John Stuart Mill and Harriet Taylor Mill. 1970. Essays on sex equality (edited and<br /> with an introductoiy Essay by Alice S, Rossi). The University of Chicago Press.<br /> John Stuart Mill. 1972. The Collected Works of John Stuart Mill. 33 volumes.<br /> University of Toronto Press (Canada), Routledge & Kegan Paul (London).<br /> vol 17.<br /> John Stuart Mill. 1984. "The Collected Works of John Stuart Mill. Volume XXI<br /> - Essays on Equality, Law, and Education (Subjeclion of Women) (1825)" in<br /> The Collected Works of .lohn Stuart Mill. Vol 21.<br /> John Stuart Mill. 1988. "Public and Parliamentary Speeches Part I November<br /> 1850 - November 1868" In The Collected Works of John Stuart Mill. Vol 28.<br /> John Stuart Mill, 1988. "Public and Pariiamentary Speeches Part II July 1869 -<br /> March 1873 (1869)", In The Collected Works of John Stuart Mill. Vol 29,<br /> John Stuart Mill. 2006. Bdn ve tudo. Ha Noi. Nha xuit ban To thttc. (tai ban lan<br /> thtt nhit. Nguyfin Van Trpng djch).<br /> John Stuart Mill. 2008. Chinh the dgi dien. Ha Noi, Nha xua't ban Tri thttc,<br /> (Nguyin Van Trpng va Biii Van Nam Sdn djch, gidi thieu va chu thich).<br /> Quentin Skinner, Richard Tuck. William Thomas, Peter Singer. 1992. Great polit-<br /> ical thinhkers. Oxford University press. New York,<br /> Richard H. Popkin. Avrum Stroll, 1993. Philosophy made simple. A made simple<br /> book (Doubleday).<br /> Richard Reeves. 2008. .lohn Stuart Mill - Victorian Firebrand Atlantic Books. London.<br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
3=>0