Kết quả bước đầu điều trị nang thận đơn giản bằng phương pháp tiêm chất gây xơ hóa N - butyl cyanoacrylate

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> KẾT QUẢ BƯỚC ĐẦU ĐIỀU TRỊ NANG THẬN ĐƠN GIẢN<br /> BẰNG PHƯƠNG PHÁP TIÊM CHẤT GÂY XƠ HÓA<br /> N – BUTYL CYANOACRYLATE<br /> Đặng Đình Hoan*, Bùi Phương Anh*, Nguyễn Chí Phong*, Vũ Văn Ty**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Bệnh nang thận đơn giản thường không có triệu chứng và không yêu cầu phải điều trị. Tuy<br /> nhiên khi chúng gây ra các triệu chứng đau lưng, tiểu máu, tăng huyết áp và chèn ép hệ thống góp... thì cần phải<br /> được điều trị. Có nhiều chất xơ hóa đã được sử dụng trong điều trị nang thận đơn giản. Chúng tôi trình bày kết<br /> quả bước đầu điều trị nang thận đơn giản bằng phương pháp chọc hút nang thận có tiêm chất gây xơ hóa n –<br /> butyl cyanoacrylate (NBCA).<br /> Mục đích nghiên cứu: Đánh giá tính hiệu quả trong điều trị nang thận đơn giản bằng phương pháp chọc<br /> hút nang thận có tiêm chất gây xơ hóa NBCA dưới hướng dẫn của siêu âm.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu tiến cứu mô tả ở 36 bệnh nhân với 37 nang thận<br /> đơn giản được điều trị bằng cách tiêm chất gây xơ hóa NBCA dưới hướng dẫn siêu âm trong khoảng thời gian<br /> từ tháng 8/2010 đến tháng 8/2011.<br /> Kết quả: Có 36 bệnh nhân (24 nữ, 12 nam), với 37 nang thận được điều trị (bên phải 20, bên trái 17). Tuổi<br /> trung bình của bệnh nhân 62 (nhỏ nhất 12 tuổi, lớn nhất 89 tuổi). Thời gian theo dõi trung bình là 5,9 tháng (ít<br /> nhất 1 tháng, lâu nhất 11 tháng). Kích thước nang thận trung bình trước khi thực hiện điều trị 64,1mm; sau điều<br /> trị là 28,03mm. Có 2 nang thận (5,4%) không cải thiện sau điều trị lần đầu tiên nhưng sau thủ thuật lần thứ 2<br /> thì thể tích giảm trên 1/2 so với trước khi điều trị. Các triệu chứng có trước khi thực hiện thủ thuật đều được cải<br /> thiện sau khi điều trị. Không ghi nhận tai biến hay biến chứng nào trước và sau khi thực hiện thủ thuật.<br /> Kết luận: Qua nghiên cứu chúng tôi nhận thấy phương pháp chọc hút nang thận đơn giản có tiêm chất gây<br /> xơ hóa NBCA dưới hướng dẫn siêu âm cho thấy tính hiệu quả cao trong việc giảm thể tích nang thận. Nó có thể<br /> thực hiện dễ dàng và không gây tai biến ở các trường hợp trong nghiên cứu.<br /> Từ khóa: Nang thận đơn giản, xơ hóa nang thận qua da, n – butyl cyanoacrylate.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> INITIAL RESULT OF PERCUTANEOUS INJECTION SCLEROTHERAPY WITH<br /> N–BUTYL CYANOACRYLATE FOR SIMPLE RENAL CYSTS<br /> <br /> Dang Dinh Hoan, Bui Phuong Anh, Nguyen Chi Phong, Vu Van Ty<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 358 - 364<br /> Background: Simple renal cysts are usually asymptomatic and require no treatment, however, can be<br /> associated with flank pain, hematuria, hypertension, and compression of the pelvicalyceal system…. The various<br /> sclerosing agents have traditionally been used for the ablation of simple renal cysts. We report our initial result of<br /> percuaneous injection slerotherapy with n-butyl cyanoacrylate (NBCA) for simple renal cysts.<br /> Purpose: To evaluate the result of percutaneous injection sclerotherapy with n – butyl cyanoacrylate<br /> Khoa Chẩn đoán hình ảnh Bệnh Viện Bình Dân<br /> Phòng Chỉ Đạo Tuyến &Nghiên Cứu Khoa Học BV Bình Dân<br /> Tác giả liên lạc: BS. Đặng Đình Hoan<br /> ĐT: 0903 383 796<br /> Email: dinhhoandang59@gmail.com<br /> <br /> *<br /> <br /> **<br /> <br /> 358<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Bình Dân 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> (NBCA) for symptomatic simple renal cysts under ultrasound guidance.<br /> Materials and method: From August 2010 to August 2011, we treated 36 patients with 37 symtomatic<br /> simple renal cysts by percutaneous injection sclerotherapy with n – butyl cyanoacrylate (NBCA) under<br /> ultrasound guidance.<br /> Result: We treated 36 patients (24 female, 12 male), with 37 symptomatic renal cyst (20 in right side, 17 in<br /> left side). Patients' age was from 12 to 89 years old with the average age of 62 years. The average follow-up period<br /> was 4.3 months (1 month, 11 months). The average diameter of renal cyst before treatment was 64.1 mm; after<br /> percutaneous injection sclerotherapy was 28.03mm. There were 2 renal cysts (5.4%) not changing after the first<br /> treatment, but they decreased under 1/2 in volume for the second percutaneous sclerotherapy. Almost the<br /> symptoms disappeared after procedure. No complications were encountered.<br /> Conclusion: Percutaneous injection sclerotherapy with n - butyl cyanoacrylate under ultrasound guidance<br /> is an effective treatment for symptomatic simple renal cysts. We can make procedure easily and there was no<br /> complication.<br /> Keywords: simple renal cyst, percutaneous sclerotherapy, n – butyl cyanoacrylate.<br /> trị các nang thận đơn giản có triệu chứng vào<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> năm 1981(1). Từ đó có rất nhiều kỹ thuật để làm<br /> Nang thận đơn giản là một bệnh lý thường<br /> xơ hoá nang thận đã được đề xuất. Các chất đã<br /> gặp ở những người lớn tuổi, trong một nghiên<br /> được đề nghị bao gồm: ethanol(1,6,9),<br /> cứu ghi nhận tỷ lệ mắc bệnh ở tuổi 40 và 60 lần<br /> pantopaque(8), minocycline(13), tetracycline(7),<br /> lượt là 20 và 33%(5,10). Thông thường những nang<br /> acetic acid(2), povidone iodine(11), OK – 432<br /> thận này không gây triệu chứng và thường được<br /> sclerosis(14), iophendylate, ethanolamine oleate,<br /> phát hiện một cách tình cờ qua các thăm khám<br /> dextrose solution, quiacrine hydrochloride,<br /> cận lâm sàng về chẩn đoán hình ảnh như: siêu<br /> bismuth phosphate và fibrin glue…. Trong đó<br /> âm, CT, MRI…. Bình thường thì không yêu cầu<br /> ethanol là chất được xem là hiệu quả và an toàn<br /> cần phải điều trị nhưng khi các nang này gây ra<br /> cho bệnh nhân có nang thận đơn giản. Tuy<br /> các triệu chứng như: đau lưng, tăng huyết áp,<br /> nhiên nó cũng gây ra nhiều biến chứng như sốt,<br /> nhiễm khuẩn, tiểu máu và tắc hệ thống ống góp<br /> triệu chứng giống say rượu, và tác động của nó<br /> thì cần phải điều trị.<br /> giảm theo thời gian do sự pha loãng của dịch<br /> Nang thận đơn giản có triệu chứng có thể<br /> còn lại trong nang thận. Thời gian gần đây, các<br /> được điều trị theo nhiều cách khác nhau bằng các<br /> tác giả đã dùng thêm chất n – butyl<br /> phương pháp phẫu thuật như: phẫu thuật mở<br /> Cyanoacrylate (NBCA) như là một chất gây xơ<br /> thông nang thận qua da, phẫu thuật hở hoặc nội<br /> hóa mới, nó đã được báo cáo được sử dụng cho<br /> soi cắt chóp nang thận; và qua các thủ thuật<br /> việc gây xơ hoá nang gan và nang thận(3,11,14).<br /> chọc hút nang thận qua da (có hoặc không tiêm<br /> Chúng tôi thực hiện nghiên cứu này với mục<br /> chất gây xơ hoá). Điều trị phẫu thuật nang thận<br /> đích là bước đầu đánh giá tính an toàn và hiệu<br /> thường liên quan đến những vấn đề tai biến và<br /> quả của phương pháp chọc hút nang thận có<br /> biến chứng của phương pháp nhất là ở những<br /> bơm chất gây xơ hóa NBCA dưới hướng dẫn của<br /> bệnh nhân lớn tuổi. Do vậy các phương pháp<br /> siêu âm dựa trên các tai biến, biến chứng, thể tích<br /> điều trị ít xâm lấn đối với nang thận đơn giản<br /> sau chọc hút và tỷ lệ tái phát sau chọc hút nang<br /> ngày càng được chọn lựa, trong đó có phương<br /> thận.<br /> pháp chọc hút nang thận có tiêm chất gây xơ<br /> VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> dưới hướng dẫn của siêu âm.<br /> Bean là người đầu tiên mô tả việc sử dụng<br /> ethanol trong việc làm xơ hoá nang thận để điều<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Bình Dân 2012<br /> <br /> Đây là phương pháp nghiên cứu tiến cứu mô<br /> <br /> 359<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> tả, thực hiện tại khoa Chẩn đoán hình ảnh – Bệnh<br /> viện Bình Dân trong khoảng thời gian từ tháng<br /> 8/2010 đến tháng 8/2011.<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Các bệnh nhân đến khám tại Khoa Khám –<br /> Bệnh viện Bình Dân có ghi nhận nang thận đơn<br /> giản trên siêu âm, có kích thước lớn trên 50mm<br /> và/hoặc có gây triệu chứng: Căng đau, tăng<br /> huyết áp, chèn ép các đài bể thận tạo điều kiện<br /> cho bội nhiễm, nang xuất huyết hoặc có nguy cơ<br /> vỡ vào trong bể thận gây tiểu máu.<br /> Tất cả các trường hợp điều trị chọc hút có<br /> tiêm chất gây xơ hóa dưới hướng dẫn của siêu âm<br /> đều được thông qua hội chẩn giữa bác sĩ Niêu<br /> khoa và bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh thực hiện thủ<br /> thuật.<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> - Nang thận nghi ngờ nhiễm trùng.<br /> - Nang thận nghi ngờ là u ác tính (xét<br /> nghiệm tế bào).<br /> <br /> Cyanoacrylate (NBCA) và Iodized oil (Lipiodol)<br /> với tỷ lệ 1:2 vào trong nang, sau đó bơm thêm 12ml dextrose 5% để rửa sạch lòng kim nhằm<br /> ngăn thuốc tiếp xúc mô cơ trong quá trình quá<br /> trình rút kim. Đối với những nang có thể tích<br /> dưới 150ml chúng tôi sử dụng 3ml hỗn hợp<br /> thuốc và 4,5ml hỗn hợp thuốc đối với những<br /> nang có thể tích trên 150ml.<br /> - Sau khi rút kim tiến hành chụp X quang<br /> kiểm tra.<br /> - Theo dõi, kiểm tra cho bệnh nhân sau 1,3,6<br /> tháng tiến hành thủ thuật bằng cách đánh giá<br /> thể tích nang thận sau chọc hút qua các phương<br /> tiện siêu âm, X quang và CT scan (nếu được).<br /> Thủ thuật được đánh giá là thành công khi thể<br /> tích dịch trong nang ít hơn 50% so với thể tích<br /> ban đầu trước khi chọc hút nang. Chúng tôi<br /> cũng đánh giá các biến chứng và tình trạng cải<br /> thiện các triệu chứng sau thủ thuật.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> <br /> Vật liệu nghiên cứu<br /> <br /> Chúng tôi đã thực hiện phương pháp chọc<br /> hút nang thận dưới hướng dẫn của siêu âm có<br /> tiêm chất gây xơ hóa cho 36 bệnh nhân với 37<br /> nang thận đơn giản được điều trị.<br /> <br /> - Máy siêu âm trắng đen hoặc máy siêu âm<br /> Doppler có đầu dò rẻ quạt 3,5 MHz (Aloka SSD<br /> 1100 hoặc GE logiq 5 pro).<br /> <br /> Đa số các bệnh nhân là nữ (24 nữ, 12 nam),<br /> tuổi trung bình 62 (nhỏ nhất 12 tuổi, lớn nhất 89<br /> tuổi).<br /> <br /> - Bộ dụng cụ chọc dò tủy sống (Spinal<br /> needle 18G x 3½).<br /> <br /> Lý do nhập viện của các bệnh nhân đa phần<br /> là căng tức vùng hông lưng kéo dài (28/36 bệnh<br /> nhân) và sờ thấy khối phồng ở vùng hông lưng.<br /> Sau khi điều trị thì các triệu chứng này đều<br /> không còn ghi nhận ở những lần tái khám sau.<br /> <br /> - Các bệnh nhân có nang thận nhưng mắc<br /> bệnh rối loạn đông máu.<br /> <br /> - Thuốc:<br /> Cyanoacrylate<br /> (Lipiodol UF).<br /> <br /> Lidocain 2%, n – butyl<br /> (Histoacryl) và iodized oil<br /> <br /> Kỹ thuật<br /> - Siêu âm xác định vị trí, số lượng, tính chất,<br /> kích thước và thể tích của nang.<br /> - Định vị vị trí chọc hút, dẫn lưu nang thận.<br /> - Sát khuẩn và gây tê tại chỗ với Lidocain<br /> 2%.<br /> - Dưới hướng dẫn của siêu âm tiến hành đưa<br /> kim vào trong nang.<br /> - Sau khi hút hết dịch trong nang ra khỏi<br /> nang. Tiến hành bơm hỗn hợp thuốc n – butyl<br /> <br /> 360<br /> <br /> Không ghi nhận bất cứ bất thường trên các<br /> xét nghiệm sinh hoá và tế bào trong dịch nang<br /> thận. Các triệu chứng trước khi thực hiện mất<br /> sau khi thực hiện thủ thuật.<br /> Thời gian theo dõi trung bình là 5,9 tháng (ít<br /> nhất 1 tháng, lâu nhất 11 tháng).<br /> Kích thước nang thận trung bình trước khi<br /> thực hiện điều trị 64,1mm; sau điều trị là 28,03<br /> mm. Có 2 nang thận (5,4%) không cải thiện sau<br /> điều trị lần đầu tiên nhưng sau thủ thuật lần thứ<br /> 2 thì thể tích giảm trên 1/2 so với trước khi điều<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Bình Dân 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> trị. Không ghi nhận tai biến hay biến chứng nào<br /> trước và sau khi thực hiện thủ thuật.<br /> Bảng 1: Một số đặc điểm nang thận trước khi thực<br /> hiện thủ thuật.<br /> Giới tính<br /> Nam: 12; Nữ: 24<br /> Tuổi<br /> 62 tuổi (12 – 89 tuổi)<br /> 64,1mm(40 – 160mm)<br /> Kích thước nang thận trung<br /> bình<br /> Nang bên phải<br /> 20<br /> Nang bên trái<br /> 17<br /> 8<br /> Nang cực trên<br /> 22<br /> Nang ở giữa thận<br /> 7<br /> Nang cực dưới thận<br /> 37/37<br /> Nang đơn giản<br /> Nang có triệu chứng<br /> 28/36 bệnh nhân<br /> Bệnh kèm theo<br /> 17/36 bệnh nhân (chủ yếu là<br /> tăng huyết áp)<br /> <br /> Một số hình ảnh minh họa<br /> <br /> Hình 2: Bệnh nhân nữ 52 tuổi. Nang thận (P) 1/3<br /> giữa có kt # 55mm.<br /> <br /> Hình 1: Bệnh nhân nam 80 tuổi. Nang thận (P) 1/3<br /> giữa kt # 51mm.<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Bình Dân 2012<br /> <br /> 361<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Hình 3: Bệnh nhân nam 69 tuổi. Nang thận (T) 1/3<br /> giữa có kt # 98mm.<br /> <br /> Hình 4: Bệnh nhân nữ 27 tuổi, nang thận (P) 1/3<br /> dưới kt # 62mm.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Bệnh học nang thận chưa được biết rõ. Tắc<br /> nghẽn ống lượn xa với tình trạng thiếu máu tại<br /> vị trí tắc và các túi thừa nhỏ trên ống thận lớn<br /> lên theo thời gian được xem như là nguyên nhân.<br /> Hầu hết các nang thận không có triệu chứng và<br /> không cần phải điều trị nhưng một số ít trong số<br /> chúng lại gây ra các triệu chứng. Đau tức vùng<br /> hông là triệu chứng chung thường gặp nhất,<br /> nhưng đôi khi chúng cũng chèn ép gây ra tình<br /> trạng tăng huyết áp, xuất huyết trong nang, tiểu<br /> máu, hoặc tạo thành khối phồng có thể sờ thấy<br /> được. Trong nghiên cứu chúng tôi ghi nhận hầu<br /> hết bệnh nhân có đau tức vùng hông lưng và có<br /> một số bệnh nhân có tình trạng cao huyết áp<br /> (nhưng chúng tôi không xác định được liệu có<br /> phải do nang thận gây ra hay không vì đa số<br /> bệnh nhận có dùng thuốc điều trị huyết áp trước<br /> <br /> 362<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Bình Dân 2012<br /> <br />